CAPUT II.

Qualiter partes plantarum magnarum proportionantur partibus animalium, et qualiter non ?

Sicut autem sunt in animali membra quaedam similium partium quae dicuntur membra similia, et quaedam dissimilium partium quae dicuntur membra organica sive dissimilia : ita sunt in plantis perfectis : partes enim talium plantarum comparantur per imitationem quamdam imperfectam membris animalium. Cortex enim in planta tali comparatur animali, et radices habet ori in animali similes. Nodos autem habet comparabiles nervis, non quidem illis qui dicuntur sensitivus et motivus, sed illis qui dicuntur liga- menta, quae ex una extremitate ossis protenduntur in alterius conjuncti ossis extremitatem, et colligant ea : et sunt ibi nervi insensibiles, et vocantur ligamenta articulorum. Et similiter malleolus est colligatio duorum lignorum in stipite vel ramo uno, vel stipite et ramo, sicut diximus in praecedentibus. Similiter autem est de aliis partibus quae similiter reliquis membris comparantur.

Sicut autem est in animalibus, quod scilicet quaelibet pars ejus similis dividitur duabus divisionibus, quarum una est in partes similes aliquo modo, et alia est in partes dissimiles : ita etiam est in plantis : et sic est in omni corpore mixto. Si enim hoc accipiatur ut integrum ex suis partibus quantitativis constans, dividitur per similia, sicut lutum dividitur in partes luteas. Si autem accipiatur ut mixtum essentiale totum, dividitur in miscibilia quae diversa sunt in forma, sicut lutum dividitur in terram et aquam. Similiter autem pulmo et caro dividuntur ut sunt tota integra in carnes et partes pulmonum in forma a pulmone non discrepantes, et dividuntur ut mixta in elementa ex quibus essentialiter et materialiter commixta sunt. Unde etiam haec elementa radices eorum sive prima principia materialia esse dicuntur.

Officialia tamen tam in animalibus quam in plantis integralis totius divisione dividuntur etiam per dissimilia : manus enim non dividitur in manus, sed in digitos, et volam, et pecten manus : quorum nullam habet rationem manus vel nomen. Hoc tamen posterius convenit organicis partibus plantarum : quia licet radix non proprie dividatur in radices, tamen pars radicis plus convenit cum radice quam digitus cum manu : minus enim diversificatur planta in partibus quam animal, sicut ante dictum est. Similiter autem folium non dividitur in folia, sed tamen partes naturam quamdam folii videntur habere et similitudinem : nec deficiunt tales partes a totius nomine in natura, sed in figura solum. Unde

omnes tales partes habent comparationem similium membrorum quae est commixtio ex elementis ex quibus immediate componuntur : quod non est in membris dissimilibus animalium, quae proxima compositione constituuntur ex similibus, et similia eorum constituuntur ex elementis.

Talis autem compositio heterogeniorum est etiam in fructibus plantarum : licet quidam fructuum componantur ex paucis dissimilibus in forma, quidam autem ex multis. Ex multis quidem sicut fructus olivae, qui olea dicitur. Ille enim habet corticem et carnem et testam durissimam et malleum qui est semen ejus, qui et ipse habet pellem intra testam circa se in qua involvitur. Similiter autem est in persicis et prunis secundum omne genus prauorum, et causis et omnibus similibus istis. Fructuum enim habent aliqui tres cooperturas, sicut nuces habent circa testam carnem quamdam et rectam et interiorem pellem, et arnigdala similiter, et persica, et multa alia. Sed hoc generale est ad minus, quod semina omnia ex duobus corporibus constituuntur: quorum unum est terrestre, et est cortex seminis : et alterum est farina ipsius seminis ex subtili terreo calido aereo confecto. Istae igitur sunt plantarum partes quas hic diximus per enumerationem.

Summatim autem sermo tendit ad hoc quod propter vicinam diversitatem partium plantarum ad invicem, difficile est valde determinare omnes partes plantae, et omnes cooperturas partium diversarum, et alias ejusdem diversitates. Quod autem praecipue difficile est, hoc est determinare essentialia principia quae sunt propria materia et propria forma cujuslibet, et quid sit calor naturalis privatim conveniens cuilibet plantarum, et quod sit tempus durabilitatis et aetatis earum, et quae sunt aliae impressiones et accidentia quae plantis ex diversis eveniunt causis. Cujus una causa est, quia cum anima sit principium cognoscendi animatum, non potest clare cognosci ex hoc planta, eo quod non habet actus et consuetudines animae manifeste. Sunt enim opera animae in ea occulta, sicut supra dictum. est : eo quod non habet anima plantarum effectum vitae quae est in animalibus.

Si autem aliquis dicat, quod licet occultior sit vita plantarum quam animalium, tamen proportionaliter potest accipi actus et opus organicarum partium plantae ad organicas partes animalium. Dicemus hoc esse difficile valde cum hoc non fiat proprie, sed per similitudinem et translationem metaphysicam multum prolongabitur sermo : nec erat proprius ille sermo philosophiae, sed poematibus. Amplius autem fortasse non evademus magnas valde et innumerabiles diversi-

tales, cum enumeramus partes plantarum diversarum secundum genus et species differentes. Pars enim rei cujuslibet est de natura et genere totius et de substantia generis illius propria : et ideo sicut est alius leo ab homine, ita est alia natura cruris et ossis leonis a natura cruris et ossis hominis. Cum enim res generatur ex natura substantiae alicujus, tunc partes habebunt naturam substantiae illius specialem et dispositionem, nisi chronica infirmitate corrumpatur pars et amittat naturales dispositiones, quibus constituta fuit in generatione substantiae, cujus ipsa est pars : et hoc modo si loquamur de diversitate partium plantarum, alterius naturae erit radix olivae, et alterius pini, et sic de aliis : et secundum hoc oportet de cujuslibet plantae partibus divisim tractare, quod ultra modum magnam generaret diversitatem. Et secundum eamdem rationem magna diversitas est inter membra plantarum et animalium, quae impedit proportionem et comparationem unius ad aliud : quia comparatio et proportio non est inter ea quae non participant unum aliquid, aut univoce, aut secundum prius et posterius. Hic autem in partibus plantarum et partibus animalium non potest fieri comparatio secundum veritatem substan- tiae et naturae, sed tantum secundum secundum comparationem ad unum actum, sicut radices ori dicimus similes, non quod sint ejusdem naturae vel substantiae radix et os, sed quia sunt ejusdem officii in tractu alimenti, licet non omnino sit similis tractus : quia os trahit indigestum et impurum, radix autem digestum et depuratum : et ideo radix verius cordi comparatur: hoc enim, sicut in libro de Somno et Vigilia diximus, ad medium sui thalami trahit nutrimentum, et ibi complet ipsum et transmittit membris per utramque venam, per eam quae vocatur in magna, et per eam quae vocatur Graece orthi, quae minor apud nos vocatur.

Sunt autem etiam quaedam partes plantarum differentes valde: cum tamen sint ejusdem nominis, sicut flores, et fructus, et folia plantarum. Haec enim in quibusdam plantis fiunt et renascuntur veteribus abjectis : quaedam autem non omni anno producunt nova folia, et flores, et fructus : nec tamen istae partes remanent in eis, ut cortex qui magis esse videtur de substantia individuali plantae quam istae partes : quia illa sunt corpora quaedam cadentia a re aliqua quae causa est suae abjectionis, sicut frigus per obstructionem pori unde trahitur alimentum, aut etiam succosae substantiae spissitudo : hae enim sunt causae casus foliorum et florum et fructuum, ut inferius explanabitur : et partes tales absque dubio non sunt in planta sicut constituentia individuam substantiam plantae. Partes enim multae multoties cadunt de planta integra manente, quae quidem sunt partes indeterminatae quae non sunt officio alicui secundum opera plantae determinata, nisi ad bene esse : sicut etiam sunt in animalibus pili hominis et ungues: tales enim partes non existentes de esse plantae vel animalis, saepe projiciuntur et renascuntur, aut in eodem loco in quo fuerunt veteres, aut in alio sine augmento et diminutione partium essentialium animalis vel plantae. Et ideo dicit Aristote-

les in V Metaphysicae, quod calvus ex capillorum amissione in fronte, non est colobon, hoc est, diminutus membro. .

Cum autem taliter se habeant hae partes in animalibus et plantis, tamen certum est quod aliquo modo sunt partes : quia non omnes partes alicujus sunt partes determinatae manentes in substantia ipsius, ita quod non removeantur ab ipsa. Sive ergo talia sint partes plantae, sive non sint partes plantae, sed animalis, turpe sive irrationale est dicere quod ea cum quibus crescit animal et planta et completur cum eis, non sint partes ejus: sed potius folia et omnia quae sunt in planta, cum quibus crescit et completur, et sunt in ea ut partes ejus, licet non sint semper determinatae eaedem in ea secundum numerum, et licet paulatim decidant hae, et aliae recrescant non eaedem in numero, sed specie existentes : et sic indeterminate planta non. fit sine talibus partibus, tamen dicendae sunt partes quaedam, sicut et cornua cervorum, et alia quae succrescunt : et similiter pili quorumdam animalium quae in cavernis abscondita jacent tempore hyemis sub terra, et haec habent similitudinem quamdam ad casum foliorum.