CAPUT IV.

Quod diffinitio generis nec abundet, nec deficiat, et ejus declaratio.

Quod autem inducta diffinitio generis ab omnibus aliis separetur, et in se nec superfluum aliquod contineat nec in aliquo deficiat, sic probatur. Eorum enim quae praedicantur, quaedam quidem de uno solo praedicantur, ut individua, ut Socrates, et Plato : et per nutum demonstrationis appropriata, ut hic et haec et hoc, secundum omnem modum demonstrationis ad hoc singulare. Alia vero de pluribus praedicantur quemadmodum genera, et species, differentia, proprium, et accidens, quae sunt universalia. Dico autem accidens, quod est commune accidens, et non proprium alicui individuorum. Accidens enim uni individuo proprium, est accidens quod vocatur individuans : et hoc quia soli convenit, de uno solo praedicatur, ut Socrates, vel Socratis accidens, quo homo individuus efficitur, dicendo, Socrates est Socrates, et Plato est Plato, et hic est hic et non alius, et hoc est hoc et non aliud, vel etiam aliquis homo est aliquis homo et non alius. Sed cum dicimus, homo est animal, et dicimus cum hoc, quod asinus est animal, et multa alia. Et similiter in specie dicimus, quod Socrates est homo, et Plato est homo, et multi alii: et quod Socrates est rationale, et etiam Plato, et multi alii. Et similiter est de proprio et de accidente, quorum quodlibet de pluribus praedicatur. Ab hoc, de pluribus praedica- tur, habet genus, quod est universale, et differt ab eo quod est singulare quod de uno solo praedicatur.

Quod autem dico particulare sive singulare praedicari de se et de uno solo, non est proprie dictum : quia proprie loquendo,ut in Praedicamentis dicit Aristoteles, in prima substantia nulla est praedicatio. Et hoc probatur ex ratione praedicationis quae in ante habitis posita est. Praedicari enim de alio est hoc in illo, et de illo esse, et intelligere, et per compositionem designare. Cum autem nihil in seipso sit, ut dicit Aristoteles , non potest prima substantia in seipsa aut esse de seipsa, nec proprie potest de seipsa esse designari. Et ideo prima substantia non praedicatur proprie de seipsa. Sed quando hoc fit quod de seipsa praedicatur, hoc fit quoad nos, et non secundum seipsum. Nisi forte diceretur, quod in talibus praedicationibus secundum id quod est subjicitur, et secundum id quod est ad ipsum praedicatur. Sic enim aliqua diversitas posset esse subjecti et praedicati, et sic praedicatum intelligitur, ut esse in subjecto, et esse de seipso : et sic est etiam in omnibus ubi idem de seipso praedicatur. Et sic intelligitur quod dicit Boetius, quod nulla propositio est verior ea in qua idem praedicatur de seipso. In illa enim idem praedicatur de eodem ut id quo est. Et sic concedi potest, quod prima substantia de seipsa ut de uno praedicatur.

Particulare autem quod de seipso praedicatur, tripliciter designatur, scilicet ut singulare in nomine, ut Socrates et Plato. Secundo in nutu demonstrationis ad hoc, ut hic et haec et hoc : hoc enim nutu demonstrationis ad unum solum non potest nisi de uno solo praedicari. Sed tertio ab

Aristotele designatur in Praedicamentis, ut vagum, ut aliquis homo, et aliquis bos. Et de hoc potest esse dubium, utrum de uno solo, an de pluribus praedicetur: est enim Socrates aliquis homo, et Plato aliquis homo .

Sed est in talibus considerandum, quod cum dicitur aliquis homo, scilicet ex parto naturae inclinatae ad partem per signum particulare, scilicet ad partem hanc vel illam non determinatae. Et sic consideratum habet speciei praedicationem aliquo modo, et quoad hoc de pluribus differentibus numero praedicatur, vel generis praedicatione, ut cum dicitur, animal quoddam, vel aliquod animal. Sic ergo non praedicatur propria praedicatione, sed naturae quae ad partem inclinat. Genus autem est, quod propria praedicatione et immediata de pluribus differentibus specie praedicatur. Potest etiam considerari aliquod animal, vel aliquis homo ut particulare, sive ex parte particulantis ad partem determinatam, et sic non habet nisi praedicationem partis, et sic non praedicatur nisi de uno solo. Et sic id quod dicitur de particulari, quod de uno solo praedicatur, intelligitur de propria et immediata praedicatione, et non de illa quam individuum vagum habet mediante natura communi, sive generis, vel speciei, per ipsum ad partem inclinatae.

Per id ergo quod de pluribus praedicatur, differt genus a particulari sine singulari quod de uno solo praedicatur. Nam propria praedicatione, nisi forte unum et idem particulare multis modis synonymis designaretur, ut Socrates decorus crispus et hujusmodi, quae synonyma sunt, ut ensis, mucro, sica, gladius, sicut dicitur Marcus Tullius Cicero: nihil prohibet singulare sub uno nomine notius esse, quam sub alio, et sic notius praedicari de se secundum quod est sub nomine minus noto : ut si quaeram, quis sit talis? et dicatur mihi, Tullius est Marcus: videtur enim aliquo modo propinquius esse propriae praedicationi. Sic ergo genus distinguitur ab individuis per hoc quod est de pluribus praedicari.

A speciebus autem differt genus : quia quamvis de pluribus praedicetur, non tamen praedicatur de pluribus specie differentibus quoad naturae aptitudinem, quae secundum quod species est, per differentias oppositas formaliter secundum potestatem naturae divisibilis non est: sed in pluralitatem agit numeralem per materiae propriae divisionem, et accidentis individuationem, sicut patet per antedicta. Et ideo cum dicitur, quod praedicatur de pluribus differentibus specie, intelligitur per causam efficientem : ita quod pluralitas formae et speciei facta per differentias constitutivas fecit illa differre.

Sed si quis sophistice objiciat, quod homo, et asinus, et leo non differunt, sed conveniunt specie : quia quodlibet eorum species est. Erit constructio in habitudine causae formalis : et sic incidit sophisma secundum amphibologiam. Per hoc quod est praedicari de differentibus specie, separatur et discernitur genus a specie, et praedicatio generis a praedicatione speciei.

A proprio autem differt genus, sive a proprii praedicatione differt praedicatio generis in hoc, quod proprium proprie sumptum quod convenit omni et soli et semper, de una sola specie (quam immediate consequitur) praedicatur. Et mediante illa communi specie, per quam transit ad individua, praedicatur de individuis illius speciei, sicut risibile praedicatur de solo homine et de individuis hominis, ut Socrate et Platone. Genus autem non ut consequens, sed ut prius natura praedicatur de pluribus speciebus et individuis illarum specierum : quia quod

essentialiter est in subjecto, inferioribus nomen suum dat et rationem. Proprium enim (ut in sequentibus dicetur) consequitur speciem et est accidens speciei per commune speciei: quia quod essentiali est, particularibus nomen et rationem suam dat inferioribus et naturam : et tra hitur mediante natura etiam proprium ad particularia, et praedicatur de illis ut proprium, sicut de specie. Et tamen talem modum praedicandi non habet genus secundum seipsum per hoc quod est in inferioribus et de inferioribus praedicatur. Sic ergo per eumdem modum diversimode acceptum (quod est de pluribus differentibus specie praedicari) genus differt a specie, et a proprio quod est accidens speciei.

A differentia vero differt et communiter accidentibus in eo quod genus praedicato in quid: sed differentia et communite) accidentia praedicantur in quale. Quamvis enim etiam proprium in quale praedicetur. Cum tamen genus in duobus differat a proprii praedicatione, scilicet in eo quod est praedicari de pluribus differentibus specie, et etiam in praedicari in quid et non in quale : prius differt a proprio in hoc quod praedicatur de differentibus specie, quam in hoc quod praedicatur in quid. Et hoc probatur per hoc, quod si genus sumatur ut commune, sic est quaedam qualitas speciei: esse enim commune respectu ejus quod subjicitur sibi, ut qualitas quaedam est ipsius. Et ideo dividit Aristoteles ex proposito quale quid contra hoc aliquid. Et quoad hoc in modo praedicandi non differt a proprio. Substantialior igitur et prior differentia generis ad proprium est praedicari de pluribus differentibus specie, quam praedicari in quid, ut dictum est.

Est autem advertendum, quod cum dicitur, differentia praedicatur in quale, et communiter accidentia in quale : non sumitur uno modo quale, nisi in voce, et non secundum rationem : secundum enim rationem perfectivam qualis, tunc quale est qualitatis informatio et dispositio secundum quam quales dicimur : et hoc modo quale est, quod non convenit substantiae nec generi alicujus accidentis nisi qualitatis. Alio modo et posterius dicitur quale, quod est consequens quid perfectum : et hoc modo accidens omne quale est, quod est accidens individui: et tunc dividitur quale contra quid perfectum in esse et substantia. Tertio modo dicitur quale, quod est consequens essentialia speciei et naturae: et hoc modo dicitur proprium quale. Et hoc minus habet de quali quam id quod est consequens esse individui. Quarto modo quale dicitur, quod est potentiae determinativum ad esse speciei: et hoc ideo dicitur quale, quia est consequens quid sive subjectum primum quod est genus rei.

Nec dicitur quale, quia sit in genere primo modo dicto, vel quia sit consequens quid speciei: sed tantum ideo, quia est consequens aliquid generis sicut actus consequens potentiam in eodem in quo est aliquid secundum potentiam et aliquid secundum actum. Et hoc quantum ad essentiam suam est substantia et substantiae effectivum, licet habeat modum praedicandi in quale, in quantum est quid generis consequens : et hoc modo differentia praedicatur in quale. Et convenit cum quali accidente in quantum utrumque est ad quid consequens : quamvis quid ad quod consequitur accidens, sit ejus quod est hoc aliquid in individuo. Quid autem ad quod consequitur differentia, est quid imperfectum : ideo differentia consequens est perfectiva potentiae illius secundum substantiam : et quantum ad essentiam est de genere substantiae. Quia vero accidens commune est consequens quid perfectum in eo quod est hoc aliquid et post hoc aliquid, nihil est addere ei quod est esse secundum substantiam. Ideo quale id rematiet in natura accidentis, quod cum sit in aliquo, non est

in eo sicut pars quaedam : quod differentiae (quae consequitur quid imperfectum) convenire non potest: non enim potest consequi quid et imperfectum, nisi id quod est pars esse ejus in quo est. Sic ergo et tot modis dicitur quale.

Alio etiam modo dicitur quale quid secundum quod dividitur contra hoc aliquid : et sic quale sumitur termino infinito, per quem quaeritur quale, nec sumitur sive determinatur quaestio quousque stetur in hoc aliquid. Dicentes enim, quod Socrates est animal, quaerimus quale animal : et dicimus, homo. Et quaerentes, qualis homo, dicimus, quod est hic homo : et sic quod habet commune quale quid est respectu sui inferioris. Et etiam genus non praedicatur quidem in quale nec in quid determinatum, sed praedicatur in quale quid indeterminatum, et similiter species, et in quid determinatum sola praedicatur prima substantia.

Similiter etiam id quod dicitur praedicari in quid, dicitur multis modis. Dicitur enim praedicari in quid quod est de natura et modo praedicandi in quid : et hoc est solum illud quod est de natura sua subjectum in quo alia fundantur, sicut in prima substantia fundantur et secundae substantiae et accidentia communia, et sicut species in qua fundantur propria, et sicut genus in quo fundantur differentiae.Dicitur etiam in quid quod non naturam, sed modum habet illius, sicut genera accidentium praedicantur de sibi subjectis speciebus et individuis, ut dicit Aristoteles . Si quis albedine posita dixerit colorem esse, quid est dicit, et qualitatem significat. Adhuc autem dicitur praedicari in quid, quod totam dicit subjecti quidditatem, sicut diffinitio de diffinito praedicatur in quid.

Et ex his quae dicta sunt, facile patet quod a differentia et communiter accidentibus differt genus in modo praedicandi : quia quamvis differentia de pluribus differentibus specie praedicetur, ut irra- tionale quod de asino et leone praedicatur: et similiter commune accidens quamvis de differentibus specie praedicetur, ut album de nive et cygno : non tamen differentia et commune accidens praedicantur in quid, sed in quale. Genus autem per seipsum ut subjectum primum in quid et non in quale praedicatur. Interrogantibus enim nobis, qualis est corvus? respondemus, quod niger, commune accidens respondentes: est enim rationale differentia, nigrum vero communiter accidens. Cum vero quid est homo interrogemur, respondemus, quod est animal: eo quod animal proximum subjectum est in esse hominis in quo fundatur differentia constitutiva. Animal autem genus est hominis: genus igitur in quid praedicatur.

Ex omnibus ergo quae dicta sunt, patet quod id quod ponitur in diffinitione generis, scilicet praedicari de pluribus, dividit genus ab his quae de uno solo praedicantur, quae sunt de numero eorum quae sunt individua. Hoc autem quod in diffinitione ponitur, differentibus specie, separat genus ab his praedicabilibus quae sunt species et quae sunt propria. Quamvis etiam proprium assignetur generalissimum, ut Aristoteles in Praedicamentis dicit, quod proprium est substantiae secundum sui mutationem esse susceptibile contrariorum: tamen proprie et immediate proprium est speciei, nec assignatur generi nisi per speciem, et sic transit ad genus : hoc ipsum enim quod est susceptibile esse contrariorum sui mutatione, substantiae non convenit nisi per substare : quod primae substantiae non in quantum est haec vel illa, sed in quantum est substantia, maxime convenit. Quod in diffinitione ponitur, in eo quod quid sit praedicari, dividit genus a communiter accidentibus et differentiis, quae ut dictum est, non in eo quod quid sit praedicatur, sed in eo quod quale sit.

Patet ergo ex quo diffinitio dicit omnia quae sunt de esse generis, et. separat

genus ab omnibus universalibus aliis quae secum dividunt hoc commune quod est universale : nihil superfluum, et nihil diminutum continet generis dicta descriptio. Hoc igitur est, quod dicere de genere intendimus in quantum est universale praedicabile.