S. AURELII AUGUSTINI HIPPONENSIS EPISCOPI DE MENDACIO LIBER UNUS .

 CAPUT PRIMUM.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 4. Quanquam subtilissime quaeratur utrum cum abest voluntas fallendi, absit omnino mendacium.

 5. Sed utrum sit utile aliquando mendacium, multo major magisque necessaria quaestio est. Utrum ergo mentiatur quisquis fallendi non habet voluntatem,

 6. Contra, illi quibus placet nunquam mentiendum, multo fortius agunt, utentes primo auctoritate divina, quoniam in ipso Decalogo scriptum est, Falsum

 7. Nec illis quae de veteribus Libris mendaciorum exempla prolata sunt, terreri se dicunt ubi quidquid gestum est, figurate accipi potest, quamvis re

 8. Et ideo de libris Novi Testamenti, exceptis figuratis significationibus Domini, si vitam moresque sanctorum et facta ac dicta consideres, nihil tal

 9. Quod si auctoritas mentiendi nec de antiquis Libris proferri potest, vel quia non est mendacium quod figurate gestum dictumve recipitur, vel quia b

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 13. In qua propositione ista sunt quae merito quaeri possunt: utrum talis consensio pro facto habenda sit aut utrum consensio dicenda sit quae non ha

 14. Quomodo, inquis, non cum eis facit, quando illi hoc non facerent, si ipse illud faceret? Hoc modo frangimus januam cum effractoribus, quia si non

 15. Totus itaque hujus quaestionis nodus ad hoc adducit, ut quaeratur utrum alienum nullum peccatum, quamvis in te commissum, tibi imputetur, si levio

 16. An aliqua etiam mendacia excipienda sunt, ut satius sit hanc pati, quam illa committere? Quod si ita est, non quidquid factum fuerit ut illa immun

 17. Sed tamen si talis optio proponeretur ei qui thurificare idolis, quam muliebria perpeti maluit, ut si illud vellet evitare, famam Christi aliquo m

 CAPUT XI.

 CAPUT XII.

 20. Sed fortassis exceptionem addendam quis putet, ut sint quaedam honesta mendacia, quae non solum nulli obsunt, sed etiam nonnulli prosunt, exceptis

 21. Quod si absurdum est, quid dicemus? An falsum testimonium non est, nisi cum quisque ita mentitur, ut aut crimen confingat in aliquem, aut alicujus

 22. Quid ergo, si ad christianum homicida confugiat, aut videat quo confugit et de hac re interrogetur ab eo qui ad supplicium quaerit hominem homini

 23. Fecit hoc episcopus quondam Thagastensis Ecclesiae, Firmus nomine, firmior voluntate. Nam cum ab eo quaereretur homo jussu Imperatoris per apparit

 24. Sed venitur aliquando ad hujusmodi articulum, ut non interrogemur ubi sit ille qui quaeritur, neque cogamur ut eum prodamus, si sic occultatus est

 CAPUT XIV.

 26. De qua re patebit aliquis considerationi locus, si prius divinas auctoritates, quae mendacium prohibent, diligenter discutiamus: si enim ipsae nul

 27. Velut cum legimus in Evangelio, Accepisti alapam, para alteram maxillam (Matth. V, 39). Exemplum 0507 Si male dixi, exprobra de malo si autem ben

 28. Scriptum est etiam, Ego autem dico vobis, non jurare omnino. Juravit autem ipse Apostolus in Epistolis suis (Rom. IX, 1 Philipp. I, 8, et Galat.

 29. Sicut illud, Nolite cogitare de crastino et, Nolite itaque cogitare quid manducetis, et quid bibatis, et quid induamini

 30. Item dictum est Apostolis, ut nihil secum portantes in via, ex Evangelio viverent. Et quodam 0508 loco etiam ipse Dominus significavit cur hoc dix

 CAPUT XVI.

 32. Manifeste etiam in Evangelio invenimus os cordis ut uno loco et corporis et cordis os Dominus commemorasse inveniatur, ubi ait: Adhuc et vos sine

 33. Sicut autem quaeritur de quo ore dixerit, Os autem quod mentitur, occidit animam ita quaeri potest, de quo mendacio. Videtur enim de illo proprie

 34. Nam quod alio loco scriptum est, Noli velle mentiri omne mendacium non ad hoc volunt valere, ut nullo mendacio quisquam mentiatur. Itaque cum ali

 35. Item quod scriptum est, Perdes omnes qui loquuntur mendacium: alius dicit nullum hic exceptum esse mendacium, sed omne damnatum. Alius dicit: Ita

 36. Nam de falso testimonio, quod in decem praeceptis Legis positum est, nullo modo quidem contendi potest dilectionem veritatis in corde servandam, e

 37. Item quod scriptum est, Verbum excipiens filius a perditione longe aberit: excipiens autem excipit illud sibi, et nihil falsi de ore ipsius proced

 0513 38. Haec certe omnis disputatio quamvis alternet, aliis asserentibus nunquam esse mentiendum, et ad hoc divina testimonia recitantibus aliis con

 39. Et omnia quidem ista peccata, sive quibus injuria fit hominibus in ipsis vitae hujus commodis , sive quibus se ipsi homines corrumpunt, et nulli i

 CAPUT XIX.

 CAPUT XX.

 CAPUT XXI.

 0517 43. Tanta porro caecitas hominum animos occupavit, ut eis parum sit si dicamus quaedam mendacia non esse peccata, nisi etiam in quibusdam peccatu

22. What then, if a homicide seek refuge with a Christian, or if he see where the homicide have taken refuge, and be questioned of this matter by him who seeks, in order to bring to punishment a man, the slayer of man? Is he to tell a lie? For how does he not hide a sin by lying, when he for whom he lies has been guilty of a heinous sin? Or is it because he is not questioned concerning his sin, but about the place where he is concealed? So then to lie in order to hide a person’s sin is evil; but to lie in order to hide the sinner is not evil? “Yea, surely:” says some one: “for a man sins not in avoiding punishment, but in doing something worthy of punishment. Moreover, it pertaineth to Christian discipline neither to despair of any man’s amendment, nor to bar against any man the way of repentance.” What if thou be led to the judge, and then questioned concerning the very place where the other is in hiding? Art thou prepared to say, either, “He is not there,” when thou knowest him to be there; or, “I know not, and have not seen,” what thou knowest and hast seen? Art thou then prepared to bear false witness, and to slay thy soul that a manslayer may not be slain? Or, up to the presence of the judge wilt thou lie, but when the judge questions thee, then speak truth that thou be not a false witness? So then thou art going to slay a man thyself by betraying him. Surely the betrayer too is one whom the divine Scripture detesteth. Or haply is he no betrayer, who in answer to the judge’s interrogation gives true information; but would be a betrayar, if, unasked, he should delate a man to his destruction? Put the case with respect to a just and innocent man, that thou know where he is in hiding, and be questioned by the judge; which man, however, has been ordered to be taken to execution by a higher power, so that he who interrogates is charged with the execution of the law, not the author of the sentence? Will it be no false witness that thou shall lie for an innocent man, because the interrogator is not a judge, but only charged with the execution? What if the author of the law interrogate thee, or any unjust judge, making quest of an innocent man to bring him to punishment? What wilt thou do? wilt thou be false witness, or betrayer? Or will he be a betrayer, who to a just judge shall ultroneously delate a lurking homicide; and he not so, who to an unjust judge, interrogating him of the hiding-place of an innocent man whom he seeks to slay, shall inform against the person who has thrown himself upon his honor? Or between the crime of false witness and that of betrayal, wilt thou remain doubtful and unable to make up thy mind? Or by holding thy peace or professing that thou wilt not tell, wilt thou make up thy mind to avoid both? Then why not do this before thou come to the judge, that thou mayest shun the lie also? For, having kept clear of a lie, thou wilt escape all false witness; whether every lie be false witness, or not every: but by keeping clear of all false witness in thy sense of the word, thou wilt not escape all lying. How much braver then, how much more excellent, to say, “I will neither betray nor lie?”

22. Quid ergo, si ad christianum homicida confugiat, aut videat quo confugit; et de hac re interrogetur ab eo qui ad supplicium quaerit hominem hominis interfectorem? mentiendum est? Quomodo enim non tegit peccatum mentiendo, cum ille pro quo mentitur, peccatum sceleratum admiserit? An quia non de peccato ejus interrogatur, sed de loco ubi lateat? Ergo mentiri ad tegendum cujusquam peccatum, malum est; mentiri autem ad tegendum peccatorem, non est malum? Ita sane, ait quispiam: non enim tunc peccat quisquam, cum evitat supplicium; sed cum facit aliquid dignum supplicio. Pertinet autem ad disciplinam christianam, ut neque de cujusquam correctione desperetur, neque cuiquam poenitendi aditus intercludatur. Quid, si ad judicem ductus de ipso loco ubi se ille occultet interrogeris? dicturus es, aut, Non ibi est, ubi eum scis esse; aut, Non novi et non vidi, quod nosti et vidisti? Dicturus ergo es falsum testimonium, et occisurus animam tuam, ne occidatur homicida? An usque ad conspectum judicis mentieris, judice autem quaerente jam verum dices, ne sis falsus testis? Ipse igitur hominem proditione occisurus es. Etiam proditorem quippe divina Scriptura detestatur. An forte proditor non est, qui judici interroganti verum indicat; esset autem proditor, si quemquam ad exitium ultro deferret? Quid, si de justo atque innocente ubi lateat sciens a judice interrogeris, qui tamen ad mortem a majore potestate jussus est rapi, ut ille qui interrogat exsecutor sit legis, non conditor? an ideo non erit falsum testimonium quod pro innocente mentieris, quia nec ille judex, sed exsecutor interrogat? Quid, si ipse conditor legis interroget, aut quilibet judex iniquus ad supplicium quaerens innocentem? quid facies? falsus testis, an proditor eris? An ille erit proditor, qui justo judici latentem homicidam ultro detulerit; et ille non erit, qui judici injusto ubi lateat innocens quem quaerit occidere, interroganti indicaverit eum qui se fidei ejus commiserat? An inter crimen falsi testimonii et proditionis dubius incertusque remanebis? An tacendo, vel profitendo te non esse dicturum, certus utrumque vitabis? Cur ergo non hoc facias, priusquam ad judicem venias, 0504 ut caveas etiam mendacium? Evitato enim mendacio, omne testimonium falsum effugies; sive omne mendacium sit falsum testimonium, sive non omne: evitato autem falso testimonio quod tu esse intelligis, non effugies omne mendacium. Quanto ergo fortius, quanto excellentius dices: Nec prodam, nec mentiar?