Augustine of Hippo, Enarrationes In Psalmos. Loca Ex Psalmis [Auctore Maurino]

Versus Ad Epitomen Commentariorum Augustini In Psalmos, Contentam In Vetere Codice Colbertino, Cui codici propylaeum, camerae forma, ad Davidis comple

Franciscus Petrarcha, Joan. Boccacio, De Augustini In Psalmos Opere Sibi Transmisso .

Praefatio Cujusdam Recentioris In Commentarios Augustini, Quos Scripsit In Psalmos.

In Librum Psalmorum Prologus, Augustino in editis olim tributus, sed non in omnibus manuscriptis repertus. Ipsa est Basilii ad ejus Commentarium in Ps

In Primum Psalmum Annotatio, In editis quidem antiquioribus Augustino tributa, sed non in omnibus Mss. reperta, neque de Psalmorum auctore consentiens

Syllabus Codicum Ad Quos Recognitum Est Augustini Opus In Psalmos.

Manuscripti Codices.

Editi Codices.

Sancti Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Enarrationes In Psalmos.

Psalmi Primi Enarratio.

1. ((vers. 1.)) Beatus vir qui non abiit in consilio impiorum: de Domino nostro Jesu Christo, hoc est homine Dominico Beatus vir qui non abiit in cons

2. ((vers. 2.)) Sed in lege Domini fuit voluntas ejus, et in lege ejus meditabitur die ac nocte. Justo non est lex posita, ut dicit Apostolus (I Tim.

3. ((vers. 3.)) Et erit tanquam lignum quod plantatum est secundum decursus aquarum: id est, aut secundum ipsam Sapientiam, quae dignata est hominem s

4. ((vers. 4.)) Non sic impii, non sic: sed tanquam pulvis quem projicit ventus a facie terrae. Terra hic accipienda est ipsa stabilitas in Deo, secun

5. ((vers. 5.)) Ideo non resurgunt impii in judicio: ideo scilicet, quia tanquam pulvis projiciuntur a facie terrae. Et bene hoc eis dixit auferri quo

6 ((vers. 6.)) Quoniam novit Dominus viam justorum Non novi vos Iter impiorum peribit, Ego sum qui sum Qui est, misit me

In Psalmum II Enarratio.

1. ((vers. 1, 2.)) Utquid fremuerunt gentes, et populi meditati sunt inania? Astiterunt reges terrae, et principes convenerunt in unum, adversus Domin

2. ((vers. 3.)) Disrumpamus vincula eorum, et abjiciamus a nobis jugum ipsorum. Disrumpamus vincula eorum, et abjiciamus a nobis jugum ipsorum,

3. ((vers. 4.)) Qui habitat in coelis irridebit eos, et Dominus subsannabit eos. Repetita sententia est: nam pro eo quod est, Qui habitat in coelis, D

4. ((vers. 5.)) Tunc loquetur ad eos in ira sua, et in furore suo conturbabit eos: planius enim ostendens quomodo ad eos loquetur, dixit, conturbabit

5. ((vers. 6.)) Ego autem constitutus sum rex ab eo super Sion montem sanctum ejus, praedicans praeceptum Domini Nos autem revelata facie gloriam Domi

6. ((vers. 7.)) Dominus dixit ad me: Filius meus es tu, ego hodie genui te hodie Ego hodie genui te,

7. ((vers. 8.)) Postula a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam Postula a me Dabo tibi gentes haereditatem tuam, Et possessionem tuam terminos te

8. ((vers. 9, 10.)) Reges eos in virga ferrea: in inflexibili justitia. Et tanquam vas figuli conteres eos Et nunc, reges, intelligite: et nunc, nunc

9. ((vers. 11.)) Servite Domino in timore reges qui judicatis terram. Et exsultate ei cum tremore: exsultate, servite Domino in timore. cum tremore E

10. ((vers. 12.)) Apprehendite disciplinam, nequando irascatur Dominus, et pereatis de via justa: hoc est quod ait, intelligite, et erudimini apprehe

11. ((vers. 13.)) Cum exarserit in brevi ira ejus, beati omnes qui confidunt in eo: id est, cum vindicta venerit, quae impiis et peccatoribus praepara

In Psalmum III Enarratio. Psalmus David, cum fugeret a facie Abessalon filii sui.

1. ((vers. 1.)) Hunc psalmum ex persona Christi accipiendum persuadet quod dictum est: Ego dormivi, et somnum cepi: et exsurrexi, quoniam Dominus susc

2. ((vers. 2, 3.)) Domine, quid multiplicati sunt qui tribulant me? tam scilicet multiplicati sunt, ut etiam de numero discipulorum non defuerit qui n

3. ((vers. 4.)) Tu autem, Domine, susceptor meus es: secundum hominem dicitur Deo quia hominis susceptio est Verbum caro factum. Gloria mea: Quid aut

4. ((vers. 5.)) Voce mea ad Dominum clamavi: id est, non corporis voce, quae cum strepitu verberati aeris promitur sed voce cordis, quae hominibus si

5. ((vers. 6.)) Ego dormivi, et somnum cepi Ego, Propterea me Pater diligit, quoniam ego pono animam meam, ut iterum sumam eam. Nemo eam tollit a meip

6. ((vers. 7.)) Non timebo millia populi circumdantis me: scriptum est in Evangelio, quanta eum multitudo patientem et crucifixum circumsteterit (Matt

7. ((vers. 8.)) Quoniam tu percussisti omnes adversantes mihi sine causa: non ita distinguendum est, quasi una sententia sit, Exsurge, Domine salvum

8. ((vers. 9.)) Domini est salus, et super populum tuum benedictio tua Domini est solus Domini est salus. Infelix ego homo, quis me liberabit de corpo

9. Potest et iste psalmus accipi ad personam Christi alio modo, id est, ut totus loquatur. Totus dico, cum corpore suo cui caput est, secundum Apostol

10. Potest etiam unusquisque nostrum dicere, cum vitiorum et cupiditatum multitudo resistentem mentem ducit in lege peccati: Domine, quid multiplicati

In Psalmum IV Enarratio. In finem, Psalmus Canticum David.

1. ((vers. 1.)) Finis Legis Christus ad justitiam omni credenti (Rom. X, 4) : hic enim finis perfectionem significat, non consumptionem. Utrum autem o

2. ((vers. 2.)) Cum invocarem, exaudivit me Deus justitiae meae: cum invocarem, exaudivit me Deus, inquit, a quo est justitia mea. In tribulatione dil

3. ((vers. 3.)) Filii hominum, usquequo graves corde? saltem usque in adventum, inquit, Filii Dei vester error duraverit quid ergo ultra graves corde

4. ((vers. 4.)) Et scitote quoniam admirabilem fecit Dominus sanctum suum: quem, nisi eum quem suscitavit ab inferis, et in coelo ad dexteram collocav

5. Dominus exaudiet me, dum clamavero ad eum: hic nos admoneri credo, ut magna intentione cordis, id est, interno et incorporeo clamore auxilium implo

6. ((vers. 5.)) Irascimini, et nolite peccare Irascimini, et nolite peccare Quae dicitis in cordibus vestris: Labiis me honorant, cor autem eorum lon

7. ((vers. 6, 7.)) Sacrificate sacrificium justitiae, et sperate in Domino. Idem dicit in alio psalmo: Sacrificium Deo spiritus contribulatus diapsalm

8. Sed tamen Sperate in Domino, clause adhuc dictum est. Sperantur autem quae, nisi bona? Sed quia unusquisque id bonum vult a Deo impetrare quod dili

9. ((vers. 8, 9.)) Sed homines temporalia sectantes, qui certe multi sunt, nihil aliud noverunt dicere, nisi Quis ostendit nobis bona? cum vera et cer

10. ((vers. 10.)) Quapropter congruenter ultimum annectit, et dicit: Quoniam tu, Domine, singulariter in spe habitare fecisti me. Hic non dixit, Facie

In Psalmum V Enarratio.

1. ((vers. 1.)) Titulus Psalmi est: Pro ea quae haereditatem accipit. Intelligitur ergo Ecclesia, quae accipit haereditatem vitam aeternam per Dominum

2. ((vers. 2)) . Verba mea exaudi, Domine: vocata invocat Dominum, ut eodem opitulante pertranseat nequitiam saeculi hujus, et ad eum perveniat. Intel

3. ((vers. 3.)) Intende voci obsecrationis meae: id est, illi voci, quam ut Deus intelligat petit quae qualis sit jam insinuavit, cum dixit: Intellig

4. ((vers. 4.)) Quoniam ad te orabo, Domine, mane exaudies vocem meam: quid sibi vult quod superius dixit, exaudi, mane exaudies, ad te orabo, mane as

5. ((vers. 5-8.)) Mane astabo tibi, et videbo astabo Astabo, et videbo: Quoniam non Deus volens iniquitatem tu es. Non habitabit juxta te malignus, ne

6. Non habitabit juxta te malignus: id est, non sic videbit ut haereat. Ideo sequitur, neque permanebunt injusti ante oculos tuos

7. Odisti omnes qui operantur iniquitatem: Perdes omnes qui loquuntur mendacium: Perdes omnes qui loquuntur mendacium Sit in ore vestro, Est, est no

8. Virum sanguinum et dolosum abominabitur Dominus. Potest hic recte videri repetitum quod ait superius: Odisti omnes qui operantur iniquitatem, perde

9. Adorabo ad templum sanctum tuum, in timore tuo: ad templum sicut prope templum intelligimus Adorabo ad templum sanctum tuum. Introibo in domum tua

10. ((vers. 9, 10.)) Domine, deduc me in tua justitia propter inimicos meos: satis hic declaravit in profectione se esse, id est in provectu ad perfec

11. Dirige in conspectu tuo iter meum. Nihil manifestius est, quam in tempus eum commendare quo proficit hoc est enim iter quod non terrarum locis pe

12. ((vers. 11.)) Sepulcrum patens est guttur eorum: ad voracitatis significationem referri potest, propter quam plerumque homines adulatione mentiunt

13. Judica illos, Deus: decidant a cogitationibus suis. Prophetia est, non maledictio: non enim optat ut eveniat, sed cernit quid eventurum sit: conti

14. Secundum multitudinem impietatum eorum expelle eos: id est, longe eos expelle hoc est enim secundum multitudinem impietatum eorum, Mihi autem adh

15. Quoniam inamaricaverunt te, Domine. Ego sum, inquit, panis qui de coelo descendi Operamini escam quae non corrumpitur Gustate, et videte quoniam s

16. ((vers. 12)) Et laetentur omnes qui sperant in te: utique illi quibus gustantibus suavis est Dominus. In aeternum exsultabunt, et inhabitabis in e

17. ((vers. 13.)) Quoniam tu benedices justum: haec est benedictio, gloriari in Deo, et inhabitari a Deo. Ista sanctificatio conceditur justis sed ut

18. Totus ergo textus Psalmi est oratio ut exaudiatur ab eo quod scriptum est, Verba mea exaudi, Domine, usque ad, Rex meus et Deus meus. Quoniam ad

In Psalmum VI Enarratio. In finem, in hymnis de octavo, Psalmus David.

1. ((vers. 1.)) De octavo, hic videtur obscurum nam caetera in hoc titulo manifestiora sunt. Visum est autem nonnullis diem judicii significare, id e

2. Nos igitur, quod nescire nos Dominus voluit, libenter nesciamus, et quaeramus quid velit sibi iste titulus, qui scribitur De octavo. Potest quidem,

3. ((vers. 2.)) Quam damnationem metuens, orat Ecclesia in hoc psalmo, dicens: Domine, ne in ira tua arguas me. Dicit etiam Apostolus iram judicii: Th

4. ((vers. 3, 4.)) Sequitur itaque, et dicit: Miserere mei, Domine, quoniam infirmus sum: sana me, Domine, quoniam conturbata sunt ossa mea, id est fi

5. ((vers. 5.)) Convertere, Domine, et erue animam meam. Convertens se, orat ut ad eam convertatur et Deus, sicut dictum est: Convertimini ad me, et c

6. ((vers. 6.)) Quoniam non est in morte qui memor sit tui. Intelligit quoque nunc esse tempus conversionis, quia cum ista vita transierit, non restat

7. ((vers. 7.)) Quapropter contexit dicens: Laboravi in gemitu meo. Et tanquam parum profuerit, addit et dicit: Lavabo per singulas noctes lectum meum

8. ((vers. 8, 9.)) Turbatus est ab ira oculus meus Dedit illos Deus in reprobum sensum Intra in gaudium Domini tui Turbatus est ab ira oculus meus. No

9. Inveteravi in omnibus inimicis meis. De ira tantum dixerat, si tamen de sua ira dixerat: consideratis autem reliquis vitiis, invenit se omnibus ess

10. Quapropter post laborem et gemitum et imbres creberrimos lacrymarum, quia inane non potest esse quod tam vehementer rogatur ab eo qui fons est omn

11. ((vers. 10.)) Quoniam exaudivit Dominus vocem fletus mei exaudivit Dominus deprecationem meam Dominus orationem meam assumpsit. Crebra ejusdem s

12. ((vers. 11.)) Erubescant et conturbentur omnes inimici mei. Discedite a me, omnes, dixit superius quod etiam in hac vita, sicut expositum est, fi

13. Quod autem ait, Convertantur, et confundantur, quis non judicet esse justissimam poenam, ut conversionem ad confusionem habeant, qui ad salutem ha

In Psalmum VII Enarratio. Psalmus ipsi David, quem cantavit Domino, pro verbis Chusi filii Jemini.

1. ((vers. 1.)) Historia quidem unde occasionem ista prophetia sumpsit, in Regnorum secundo libro (II Reg. XVI) cognoscere facile est. Ibi enim Chusi,

2. ((vers. 2, 3.)) Domine Deus meus, in te speravi salvum me fac ex omnibus persequentibus me, et eripe me. Tanquam cui non restat jam perfecto Salvu

3. ((vers. 4, 5.)) Et ut manifestum sit jam perfectam animam hoc dicere, cui solius diaboli fraudulentissimae insidiae cavendae sunt, vide quid sequat

4. ((vers. 6.)) Persequatur ergo inimicus animam meam, et comprehendat. Iterum inimicum singulari numero nominans, illum magis magisque manifestat que

5. ((vers. 7.)) Exsurge, Domine, in ira tua. Quid adhuc iste quem perfectum dicimus, ad iram provocat Deum? Nonne videndum est ne potius ille perfectu

6. ((vers. 8.)) Et congregatio populorum circumdabit te. Duplex intellectus est. Congregatio enim populorum, sive credentium, sive persequentium potes

7. Potest et sic iste sensus intelligi: Exsurge, Domine, in ira tua exaltare in finibus inimicorum meorum: exaltare, Et ascendit super Cherubim, et vo

8. Sed sive superior, sive ista sit congruentior hujus loci expositio, sine praejudicio alterius alicujus melioris aut paris, convenientissime sequitu

9. ((vers. 10.)) Consummetur autem nequitia peccatorum. Consummetur, inquit, perficiatur, secundum illud quod est in Apocalypsi: Justus justior fiat,

10. ((vers. 11.)) Justum auxilium meum a Domino, qui salvos facit rectos corde. Duo sunt officia medicinae unum quo sanatur infirmitas, alterum quo s

11. Justum auxilium meum a Domino, qui salvos facit rectos corde. Dirigit justum, scrutans corda et renes Deus: justo autem auxilio salvos facit recto

12. ((vers. 12.)) Deus judex justus, fortis et longanimis. Quis Deus judex, nisi Dominus, qui judicat populos? Ipse justus, qui reddet unicuique juxta

13. ((vers. 13.)) Nisi convertimini, inquit, gladium suum vibrabit. gladium suum vibrabit, frameam suam splendificabit Libera, Domine, ab impiis anima

14. ((vers. 14.)) Et in ipso paravit vasa mortis: sagittas suas ardentibus operatus est. Arcum ergo istum, Scripturas sanctas libenter acceperim, ubi

15. Sed quia non sagittas tantum, sed etiam vasa mortis dixit in arcu Dominum parasse, quaeri potest quae sint vasa mortis. An forte haeretici? Nam et

16. ((vers. 15.)) Post hanc autem dispensationem justum veniet judicium: de quo ita dicit, ut intelligamus unicuique homini supplicium fieri de peccat

17. ((vers. 16.)) Lacum aperuit et effodit illum. Lacum aperire, est in terrenis rebus, id est, tanquam in terra fraudem parare, quo alius cadat quem

18. ((vers. 17.)) Convertetur labor ejus in caput ejus, et iniquitas ejus in verticem ejus descendet. Non enim voluit ipse peccatum evadere sed factu

19. [vers. 18.) Confitebor Domino secundum justitiam ejus. Non ista confessio peccatorum est: ille enim hoc dicit, qui superius verissime dicebat, Si

20. Potest iste psalmus etiam in persona Dominici hominis intelligi si modo ea quae ibi humiliter dicta sunt, ad nostram infirmitatem referantur, qua

In Psalmum VIII Enarratio. In finem pro torcularibus, Psalmus ipsi David

1. ((vers. 1.)) Nihil de torcularibus in textu ejus psalmi, cujus iste titulus est, dicere videtur. In quo apparet multis et variis similitudinibus un

2. Est alius intellectus de torcularibus, dum tamen ab Ecclesiarum significatione non recedatur. Nam et Verbum divinum potest uva intelligi: dictus es

3. Solent accipi torcularia etiam martyria, tanquam afflictione persecutionum calcatis eis qui Christi nomen confessi sunt, mortalia eorum tanquam vin

4. ((vers. 2.)) Itaque dicitur: Domine Dominus noster, quam admirabile est nomen tuum in universa terra! Quaero unde sit admirabile nomen ejus in univ

5. ((vers. 3.)) Ex ore infantium et lactentium perfecisti laudem, propter inimicos tuos. Non possum accipere alios infantes atque lactentes, quam eos

6. Ex ore infantium et lactentium perfecisti laudem, propter inimicos tuos. Inimicos huic dispensationi quae facta est per Jesum Christum, et hunc cru

7. ((vers. 4)) . Quoniam videbo coelos tuos opera digitorum tuorum. Digitus Dei est hic Coelum plicabitur sicut liber Quoniam videbo, coelos, opera di

8. Possunt itaque etiam superius coeli nominati, iidem libri accipi, ubi ait, Quoniam elevata est magnificentia tua super coelos ut totus iste sit se

9. Quoniam videbo coelos, opera digitorum tuorum, lunam et stellas quas tu fundasti. Luna et stellae in coelis sunt fundatae: quia et universalis Eccl

10. ((vers. 5.)) Quid est homo, quia memor es ejus aut filius hominis, quoniam tu visitas eum? homo, aut filius hominis, homo homo, aut filius homin

11. ((vers. 6, 7.)) Filius igitur hominis primo visitatus est in ipso homine Dominico Minuisti eum paulo minus ab Angelis. Gloria, et honore coronasti

12. ((vers. 8, 9.)) Omnia, inquit, subjecisti sub pedibus ejus. omnia. excepto eo qui ei subjecit omnia Oves et boves universas, insuper et pecora cam

13. Insuper, ait, et pecora campi. insuper. insuper, insuper, insuper et pecora campi, volucres coeli, et pisces maris, qui perambulant semitas maris.

In Psalmum IX Enarratio.

1. ((vers. 1.)) Psalmi hujus inscriptio est: In finem pro occultis Filii, Psalmus ipsi David. De occultis Filii quaeri potest: sed quia non addidit cu

2. ((vers. 2.)) Confitebor tibi, Domine, in toto corde meo. Non in toto corde confitetur Deo, qui de providentia ejus in aliquo dubitat: sed qui jam c

3. ((vers. 3.)) Laetabor, et exsultabo in te. Non jam in hoc saeculo non in voluptate contrectationis corporum, nec in palati et linguae saporibus, n

4. ((vers. 4.)) Jam enim incipit apparere persona Domini in hoc psalmo loquens. Nam sequitur: Psallam nomini tuo, Altissime, in convertendo inimicum m

5. ((vers. 5.)) Infirmabuntur, et peribunt a facie tua. Qui infirmabuntur et peribunt, nisi iniqui et impii? Infirmabuntur, et peribunt, a facie Vivo

6. Sedisti super thronum, qui judicas aequitatem. Sive Filius Patri dicat, qui etiam illud dixit, Non haberes in me potestatem, nisi tibi datum fuisse

7. ((vers. 6.)) Increpasti gentes, et periit impius. Convenientius hoc Domino Jesu Christo dici, quam ipsum dicere, accipimus. Quis enim alius increpa

8. ((vers. 7.)) Inimici defecerunt frameae in finem. Non pluraliter inimici, sed singulariter hujus inimici. Cujus autem inimici, nisi diaboli frameae

9. ((vers. 8, 9.)) Et Dominus in aeternum permanet. Utquid ergo fremuerunt gentes, et populi meditati sunt inania, adversus Dominum et adversus Christ

10. ((vers. 10.)) Et factus est Dominus refugium pauperi Adjutor in opportunitatibus, in tribulatione. adjutor in opportunitatibus, in tribulatione:

11. ((vers. 11.)) Et sperent in te qui cognoscunt nomen tuum: Dominus nomen est illi Et sperent in te qui cognoscunt nomen tuum. Ego sum qui sum et d

12. ((vers. 12.)) Psallite Domino, qui habitat in Sion: his dicitur, quos non derelinquit quaerentes se Dominus. Ipse habitat in Sion, quod interpreta

13. ((vers. 13.)) Quoniam requirens sanguinem eorum memoratus est. Quasi responderetur ab his qui missi sunt evangelizare, illi praecepto Annuntiate i

14. ((vers. 14, 15.)) Sed quaero quis clamor pauperum sit quem Deus non obliviscitur. An iste clamor est, cujus haec verba sunt: Miserere mei, Domine,

15. ((vers. 16.)) Deinde sequitur, Exsultabo super salutare tuum: id est, cum beatitudine continebor a salutari tuo, quod est Dominus noster Jesus Chr

16. ((vers. 17.)) Cognoscitur Dominus judicia faciens. In operibus, manuum suarum comprehensus est peccator.

17. ((vers. 18-21.)) Hic interponitur, Canticum diapsalmatis Convertantur peccatores in infernum Omnes gentes quae obliviscuntur Deum:

18. Quia non in finem oblivio erit pauperis patientia, pauperum non periet in aeternum.

19. Exsurge, Domine, non praevaleat homo. Imploratur futurum judicium: sed antequam veniat, Judicentur, gentes in conspectu tuo: Constitue, Domine, le

In Psalmum Alterum IX.

20. ((vers. 1-3.)) Et quia ille ad tantum culmen inanis gloriae venturus creditur, tanta ei licebit facere, et in omnes homines, et in sanctos Dei, ut

21. Comprehenduntur in cogitationibus suis, quibus cogitant: id est, malae cogitationes eorum vincula illis fiunt. Sed quare fiunt vincula? Quoniam la

22. ((vers. 4.)) Irritavit Dominum peccator. Nemo gratuletur homini qui prosperatur in via sua, cujus peccatis deest ultor, et adest laudator: major h

23. ((vers. 5.)) Non est Deus in conspectu ejus, contaminantur viae ejus in omni tempore. Qui novit vel quid gaudeat, vel quid laetetur in anima, novi

24. ((vers. 6.)) Et quoniam traditus in concupiscentiam cordis sui et damnationi ultimae destinatus, per nefarias artes ad illud vanum et inane culmen

25. ((vers. 7.)) Cujus maledictione os ejus plenum est, et amaritudine et dolo. Sub lingua ejus labor et dolor. Non movebor de generatione in generati

26. ((vers. 8.)) Sedet in insidiis cum divitibus. Quibus divitibus, nisi eis quos hujus saeculi muneribus cumulabit? Et ideo in insidiis cum his seder

27. ((vers. 9.)) Oculi ejus in pauperem respiciunt. Justos enim maxime persecuturus est de quibus dictum est: Beati pauperes spiritu, quia ipsorum est

28. ((vers. 10.)) Item duo quae sequuntur, ipsa sunt. In muscipula sua humiliabit eum, dolus est. Inclinabitur, et cadet, dum dominabitur pauperum, Hu

29. ((vers. 11, 12.)) Unde autem inclinabitur, et cadet? Dixit enim in corde suo: Oblitus est Deus, avertit faciem suam, ne videat usque in finem. Hae

30. ((vers. 13, 14.)) Jam itaque manifestum judicium intelligentes, et exsultantes dicunt, Propter quid irritavit impius Deum? id est, quid profuit ta

31. Tibi derelictus est pauper. Ideo enim pauper est, id est, omnia hujus mundi temporalia bona contempsit, ut tu sis tantum spes ejus. Pupillo tu eri

32. ((vers. 15, 16.)) Contere brachium peccatoris et maligni illius scilicet de quo supra dicebatur: Omnium inimicorum suorum dominabitur. Exsurge, D

33. ((vers. 17.)) Desiderium pauperum exaudivit Dominus: desiderium illud quo aestuabant, cum in angustiis et tribulationibus hujus saeculi Domini die

34. ((vers. 18.)) Judicare pupillo et humili: id est, non ei qui conformatur huic saeculo, neque superbo. Aliud est enim judicare pupillum, aliud judi

35. Post occulta ergo Filii, de quibus in hoc psalmo multa dicta sunt, erunt manifesta Filii, de quibus pauca in fine ejusdem psalmi nunc dicta sunt:

In Psalmum X Enarratio. In finem, Psalmus ipsi David.

1. ((vers. 1, 2.)) Nova tractatione titulus iste non indiget jam enim satis tractatum est quid sit, in finem. Ipsum ergo Psalmi textum videamus, qui

2. ((vers. 3.)) Quoniam ecce peccatores intenderunt arcum, paraverunt sagittas suas in pharetra, ut sagittent in obscura luna rectos corde. Terrores i

3. Luna vero quam congruenter significet Ecclesiam, memini me promisisse in hoc psalmo consideraturum . Duae sunt de luna opiniones probabiles: harum

4. Deinde quaerendum est quid in hoc psalmo accipiatur obscura luna, in qua peccatores sagittare paraverunt rectos corde. Non enim uno modo dici obscu

5. In Domino ergo confido. In Domino confido quomodo dicitis animae meae: Tramsmigra in montes sicut passer? Ex operibus eorum cognoscetis eos In Dom

6. ((vers. 4.)) Dicat ergo anima catholica: In Domino confido quomodo dicitis animae meae: Transmigra in montes sicut passer? Quoniam esse peccatores

7. ((vers. 5.)) Dominus in templo sancto suo. Ita vero, sicut Apostolus dicit, Templum enim Dei sanctum est, quod estis vos. Quisquis autem templum De

8. Oculi ejus in pauperem respiciunt. Quippe cui derelictus est pauper, et qui factus est refugium pauperi (Psal. IX, 10) . Et ideo seditiones omnes e

9. ((vers. 6.)) Dominus interrogat justum et impium. Quid ergo metuimus ne aliquid nobis obsint impii, si forte nobiscum sacramenta non sincero corde

10. ((vers. 7, 8.)) Pluet super peccatores laqueos. Si nubes generaliter Prophetae intelliguntur, sive boni, sive mali, qui etiam pseudoprophetae appe

11. Ignis et sulphur et spiritus procellae pars calicis eorum. Haec poena eorum est atque exitus, per quos blasphematur nomen Dei, ut primo cupiditatu

12. Si quis autem lunam synagogam vult intelligere, ad passionem Domini referat Psalmum, et de Judaeis dicat, Quoniam quae perfecisti destruxerunt ac

In Psalmum XI Enarratio. In finem, pro octavo, Psalmus David.

1. ((vers. 1.)) Octavum diem judicii posse intelligi, in sexto psalmo dictum est: potest et pro octavo, intelligi pro aeterno saeculo quia post hoc t

2. ((vers. 2.)) Salvum me fac, Domine, quoniam defecit sanctus: id est non invenitur sicut loquimur cum dicimus, Defecit frumentum, aut, Defecit pecu

3. ((vers. 3.)) Vana locutus est unusquisque ad proximum suum. Proximum omnem hominem oportet intelligi: quia nemo est cum quo sit operandum malum et

4. ((vers. 4.)) Disperdat Dominus universa labia dolosa. Universa, dixit, ne quis se exceptum putet, sicut Apostolus dicit: In omnem animam hominis op

5. ((vers. 5)) Qui dixerunt: Linguam nostram magnificabimus, labia nostra apud nos sunt, quis noster Dominus est? Superbi hypocritae significantur, in

6. ((vers. 6.)) Propter miseriam inopum et gemitum pauperum, nunc exsurgam, dicit Dominus Messis multa, operarii autem pauci Beati pauperes spiritu, q

7. ((vers. 7.)) Eloquia Domini, eloquia casta. Haec persona ipsius Prophetae est. Eloquia Domini, eloquia casta: casta Argentum igne examinatum terrae

8. ((vers. 8.)) Tu, Domine, servabis nos, et custodies nos a generatione hac et in aeternum:

9. ((vers. 9.)) In circuitu impii ambulant Ventilator enim est impiorum rex sapiens, et immittit illis rotam malorum Secundum altitudinem tuam multipl

In Psalmum XII Enarratio. In finem, Psalmus David.

1. ((vers. 1.)) Finis enim Legis Christus ad justitiam omni credenti (Rom. X, 4) . Usquequo, Domine, oblivisceris me in finem? Quo usque avertis facie

2. ((vers. 2)) Quamdiu ponam consilium in anima mea? Consilio non opus est, nisi in adversis. Ergo, Quamdiu ponam consilium in anima mea, Dolorem in c

3. ((vers. 3.)) Usquequo exaltabitur inimicus meus super me? vel diabolus, vel consuetudo carnalis.

4. ((vers. 4.)) Respice et exaudi me, Domine Deus meus. Respice, refertur ad id quod dictum est, Usquequo avertis faciem tuam a me? Exaudi, Usquequo o

5. ((vers. 5.)) Nequando dicat inimicus meus: Praevalui adversus eum. Diaboli insultatio metuenda est. Qui tribulant me exsultabunt, si motus fuero.

6. ((vers. 6.)) Ego autem in tua misericordia speravi. Quia idipsum quod non movetur homo et fixus in Domino permanet, non sibi debet tribuere, ne cum

In Psalmum XIII Enarratio. In finem, Psalmus ipsi David.

1. ((vers. 1.)) Quid sit in finem, non est saepius repetendum. Finis enim Legis Christus, ad justitiam omni credenti

2. Dixit imprudens in corde suo: Non est Deus. Nec ipsi enim sacrilegi et detestandi quidam philosophi, qui perversa et falsa de Deo sentiunt, ausi su

3. ((vers. 2.)) Dominus de coelo prospexit super filios hominum, ut videat si est intelligens aut requirens Deum. Super Judaeos potest intelligi, ut h

4. ((vers. 3.)) Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt: id est, Judaei tales facti sunt, quales et Gentes, de quibus supra dictum est. Non est

5. ((vers. 4.)) Nonne cognoscent omnes qui operantur iniquitatem? judicium minatur. Qui devorant populum meum sicut cibum panis:

6. ((vers. 5.)) Dominum non invocaverunt: non enim vere hunc invocat, qui ea desiderat quae illi displicent. Illic trepidaverunt timore, ubi non erat

7. ((vers. 6.)) Quoniam Deus in generatione justa est: id est, non est in eis qui diligunt saeculum. Injustum est enim relinquere saeculorum conditore

8. ((vers. 7.)) Quis dabit ex Sion salutare Israel? subauditur, nisi ipse cujus humilitatem contempsistis? Ipse enim in claritate venturus est ad judi

In Psalmum XIV Enarratio . Psalmus ipsi David.

1. ((vers. 1.)) De hoc titulo nulla quaestio est. Domine, quis peregrinabitur in tabernaculo tuo? Quanquam aliquando ponatur tabernaculum etiam pro ha

2. ((vers. 2.)) Qui ingreditur sine macula, et operatur justitiam: hic

3. ((vers. 3.)) Qui loquitur veritatem in corde suo: nonnulli enim in labiis habent veritatem, et in corde non habent: tanquam si aliquis dolose osten

4. ((vers. 4.)) Ad nihilum deductus est in conspectu ejus malignus. Ista perfectio est, ut nihil in hominem valeat malignus et ut hoc sit in conspect

5. ((vers. 5.)) Qui jurat proximo suo, et non decipit: qui pecuniam suam non dedit ad usuram, et munera super innocentes non accepit Est est, Non non

In Psalmum XV Enarratio. Tituli inscriptio, ipsi David.

1. Rex noster in hoc psalmo loquitur ex persona susceptionis humanae, de quo titulus regalis tempore passionis inscriptus eminuit .

2. ((vers. 1, 2.)) Dicit autem haec. Conserva me, Domine, quoniam in te speravi: dixi Domino, Deus meus es tu, quoniam bonorum meorum non eges

3. ((vers. 3.)) Sanctis qui sunt in terra ejus: sanctis qui in terra viventium spem suam posuerunt, civibus Jerusalem coelestis, quorum conversatio sp

4. ((vers. 4.)) Multiplicatae sunt infirmitates eorum Postea acceleraverunt: Non congregabo conventicula eorum de sanguinibus: Nec memor ero nominum i

5. ((vers. 5.)) Dominus pars haereditatis meae, et calicis mei mei, Tu es qui restitues mihi haereditatem meam: mihi restitues.

6. ((vers. 6.)) Funes ceciderunt mihi in praeclaris: limites possessionis meae in tua claritate, tanquam sorte ceciderunt, velut possessio sacerdotum

7. ((vers. 7.)) Benedicam Dominum, qui mihi tribuit intellectum: quo ista haereditas videri et possideri potest. Insuper autem et usque ad noctem emen

8. ((vers. 8.)) Providebam Dominum in conspectu meo semper Quoniam a dextris est mihi, ne commovear:

9. ((vers. 9.)) Propter hoc jucundatum est cor meum, et exsultavit lingua mea: propter hoc et in cogitationibus meis jucunditas, et in verbis exsultat

10. ((vers. 10.)) Quoniam non derelinques animam meam in inferno Neque dabis sanctum tuum videre corruptionem: Notas mihi fecisti vias vitae: mihi fec

In Psalmum XVI Enarratio. Oratio ipsi David.

1. ((vers. 1, 2.)) Haec est personae Domini tribuenda, adjuncta Ecclesia, quae corpus ejus est.

2. Exaudi, Deus, justitiam meam, intende deprecationi meae. Auribus percipe orationem meam, non in labiis dolosis: non ad te in labiis dolosis procede

3. ((vers. 3.)) Probasti cor meum et visitasti nocte: quia ipsum cor meum visitatione tribulationis probatum est. Igne me examinasti, et non est inven

4. ((vers. 4.)) Ut non loquatur os meum opera hominum: ut aliud non procedat ex ore meo, quam id quod pertinet ad gloriam et laudem tuam non ad opera

5. ((vers. 5.)) Ad perficiendos gressus meos in semitis tuis: ut perficeretur charitas Ecclesiae in itineribus angustis, quibus venitur ad requiem tua

6. ((vers. 6.)) Ego clamavi, quoniam exaudisti me, Deus: ego libera et valida intentione preces ad te direxi quoniam ut hanc habere possem, exaudisti

7. ((vers. 7.)) Mirifica misericordias tuas: non vilescant misericordiae tuae, ne minus amentur.

8. ((vers. 8.)) Qui salvos facis sperantes in te, a resistentibus dexterae tuae: a resistentibus favori quo mihi faves. Custodi me, Domine, ut pupilla

9. ((vers. 9, 10.)) Inimici mei animam meam circumdederunt, adipem suum concluserunt: laetitia sua pingui cooperti sunt, postea quam cupiditas eorum d

10. ((vers. 11.)) Projicientes me nunc circumdederunt me: projicientes me extra civitatem, nunc circumdederunt me in cruce. Oculos suos statuerunt dec

11. ((vers. 12.)) Susceperunt me sicut leo paratus ad praedam: susceperunt me sicut ille adversarius circumiens, quaerens quem devoret (I Petr. V, 8)

12. ((vers. 13.)) Exsurge, Domine, praeveni eos, et subverte eos: exsurge, Domine, quem dormire arbitrantur et iniquitates hominum non curare ante ex

13. ((vers. 14.)) Erue animam meam ab impiis: erue animam meam resuscitando me a morte, quae mihi ab impiis irrogata est. Frameam tuam ab inimicis man

14. ((vers. 15.)) Ego autem in tua justitia apparebo in conspectu tuo: ego autem qui non apparui eis qui corde sordido et tenebroso lucem sapientiae v

In Psalmum XVII Enarratio.

1. ((vers. 1.)) In finem, puero Domini, ipsi David, hoc est, manu forti Christo secundum hominem. Quae locutus est Domino verba cantici hujus, in die

2. ((vers. 2.)) Dicit ergo hic Christus et Ecclesia, id est, totus Christus, caput et corpus: Diligam te, Domine, virtus mea: diligam te, Domine, per

3. ((vers. 3.)) Domine, firmamentum meum, et refugium meum, et liberator meus: Domine, qui me firmasti, quia refugi ad te refugi autem quia liberasti

4. ((vers. 4.)) Laudans invocabo Dominum, et ab inimicis meis salvus ero: non meam gloriam, sed Domini quaerens, invocabo eum, et non erit unde mihi n

5. ((vers. 5.)) Circumdederunt me dolores mortis: id est carnis. Et torrentes iniquitatis conturbaverunt me:

6. ((vers. 6.)) Dolores inferni circumdederunt me: in his qui me circumdederunt ut perderent me, erant dolores invidentiae, qui mortem operantur perdu

7. ((vers. 7.)) Et in pressura mea invocavi Dominum, et ad Deum meum clamavi. Et exaudivit de templo sancto suo vocem meam: Et clamor meus in conspect

8. ((vers. 8.)) Et commota est et contremuit terra: ita clarificato filio hominis, commoti sunt et contremuerunt peccatores. Et fundamenta montium con

9. ((vers. 9.)) Ascendit fumus in ira ejus: ascendit lacrymosa deprecatio poenitentium, cum cognovissent quid minetur Deus impiis. Et ignis a facie ej

10. ((vers. 10.)) Et inclinavit coelum, et descendit: et humiliavit justum, ut descenderet ad hominum infirmitatem. Et caligo sub pedibus ejus.

11. ((vers. 11.)) Et ascendit super Cherubim, et volavit. Et exaltatus est super plenitudinem scientiae, ut nemo ad eum perveniret, nisi per charitate

12. ((vers. 12.)) Et posuit tenebras latibulum suum: et posuit obscuritatem sacramentorum, et occultam spem in corde credentium, ubi lateret ipse, non

13. ((vers. 13)) . Prae fulgore in conspectu ejus: in comparatione fulgoris, qui est in conspectu manifestationis Nubes ipsius transierunt: Grando et

14. ((vers. 14.)) Et intonuit de coelo Dominus: et Evangelica fiducia de corde justi sonuit Dominus. Et Altissimus dedit vocem suam:

15. ((vers. 15.)) Et emisit sagittas suas, et dispersit eos: et emisit Evangelistas pennis virtutum recta itinera Et coruscationes multiplicavit, et c

16. ((vers. 16.)) Et apparuerunt fontes aquarum: et apparuerunt qui facti erant in praedicantibus fontes aquarum salientium in vitam aeternam (Joan. I

17. ((vers. 17.)) Misit de summo, et accepit me: vocando ex Gentibus in haereditatem, gloriosam Ecclesiam non habentem maculam neque rugam (Ephes. V,

18. ((vers. 18.)) Eruit me de inimicis meis fortissimis: eruit me de inimicis meis, qui praevaluerunt ad affligendam et pervertendam Et ab his qui ode

19. ((vers. 19.)) Praevenerunt me in die afflictionis meae: priores mihi nocuerunt, in tempore quo mortale et laboriosum corpus gero. Et factus est Do

20. ((vers. 20.)) Et eduxit me in latitudinem: et quia Eruit me, quoniam voluit me:

21. ((vers. 21.)) Et retribuet mihi Dominus secundum justitiam meam: et retribuet mihi Dominus secundum justitiam bonae voluntatis, qui prior praebuit

22. ((vers. 22.)) Quia custodivi vias Domini: ut latitudo

23. ((vers. 23.)) Nec impie gessi a Deo meo. Quoniam omnia judicia ejus in conspectu meo sunt. Quoniam omnia judicia ejus: Et justitias ejus non repul

24. Et ero immaculatus cum eo, et observabo me ab iniquitate mea.

25. ((vers. 25.)) Et retribuet mihi Dominus secundum justitiam meam: itaque non solum propter latitudinem fidei, quae per dilectionem operatur (Gal. V

26. ((vers. 26.)) Cum sancto sanctus eris: est etiam occulta profunditas, qua intelligeris cum sancto sanctus, quia tu sanctificas. Et cum viro innoce

27. ((vers. 27.)) Et cum electo electus eris: et ab eo quem eligis, eligeris. Et cum perverso perversus eris Non est recta via Domini

28. ((vers. 28.)) Quoniam tu populum humilem salvum facies. Hoc autem perversum videtur perversis, quod confitentes peccata sua salvos facies. Et ocul

29. ((vers. 29.)) Quoniam tu illuminabis lucernam meam, Domine: Deus meus, illuminabis tenebras meas:

30. ((vers. 30.)) Quoniam a te eruar a tentatione: quoniam non a me, sed a te eruar a tentatione. Et in Deo meo transgrediar murum:

31. ((vers. 31.)) Deus meus, immaculata est via ejus: Deus meus non venit in homines, nisi mundaverint viam fidei qua veniat ad eos quia immaculata e

32. ((vers. 32.)) Quoniam quis Deus, praeter Dominum? cui servimus. Et quis Deus praeter Deum nostrum?

33. ((vers. 33.)) Deus qui praecinxit me virtute: Deus qui me praecinxit ut fortis sim, ne diffluentes sinus cupiditatis impediant opera et gressus me

34. ((vers. 34.)) Qui perfecit pedes meos tanquam cervi: qui perfecit amorem meum, ad transcendenda spinosa et umbrosa implicamenta hujus saeculi. Et

35. ((vers. 35.)) Qui docet manus meas ad praelium Et posuisti ut arcum aereum brachia mea:

36. ((vers. 36.)) Et dedisti mihi protectionem salutis meae et dextera tua suscepit me: Et disciplina tua me direxit in finem: Et disciplina tua ipsa

37. ((vers. 37.)) Dilatasti gressus meos subter me: nec impedient carnales angustiae: quoniam latam fecisti charitatem meam operantem hilariter, etiam

38. ((vers. 38.)) Persequar inimicos meos, et comprehendam illos: Et non convertar donec deficiant:

39. ((vers. 39.)) Confringam illos, nec poterunt stare: nec durabunt adversum me. Cadent subtus pedes meos:

40. ((vers. 40.)) Et praecinxisti me virtute ad bellum: et constrinxisti fluentia desideria carnis meae virtute, ne in tali pugna praepedirer. Supplan

41. ((vers. 41.)) Et inimicos meos dedisti mihi dorsum: et inimicos meos convertisti, et dorsum mihi eos esse fecisti, id est, ut sequerentur me Et od

42. ((vers. 42.)) Clamaverunt, nec erat qui salvos faceret: quis enim salvos faceret, quos tu non faceres? Ad Dominum, nec exaudivit eos:

43. ((vers. 43.)) Et comminuam illos ut pulverem ante faciem venti: Ut latam platearum delebo eos:

44. ((vers. 44.)) Erues me de contradictionibus populi: erues me de contradictionibus eorum qui dixerunt: Si dimiserimus eum omne saeculum post illum

45. ((vers. 45.)) Constitues me in caput Gentium. Populus quem non cognovi servivit mihi: populus Gentium quem corporali praesentia non visitavi, serv

46. ((vers. 46.)) Filii alieni mentiti sunt mihi: filii non mei dicendi, sed potius alieni, quibus recte dicitur, Vos ex patre diabolo estis Filii ali

48. ((vers. 48.)) Deus qui das vindictas mihi, et subdis populos sub me: Deus qui vindicas me, subdendo populos sub me Liberator meus de inimicis irac

49. ((vers. 49.)) Ab insurgentibus in me exaltabis me: a Judaeis insurgentibus in me patientem, exaltabis me resurgentem. A viro iniquo erues me:

50. ((vers. 50)) Propterea confitebor tibi in Gentibus. Domine: propterea tibi per me confitebuntur Gentes, Domine. Et nomini tuo psallam:

51. ((vers. 51.)) Magnificans salutes regis ipsius: Deus qui magnificat, ut admirabiles faciat salutes quas ejus Filius dat credentibus. Et faciens mi

In Psalmum XVIII

Enarratio I. In finem, Psalmus ipsi David.

1. ((vers. 1.)) Titulus notus est: nec Dominus Jesus Christus haec dicit, sed de illo haec dicuntur.

2. ((vers. 2.)) Coeli enarrant gloriam Dei: justi Evangelistae, in quibus Deus tanquam in coelis habitat, exponunt gloriam Domini nostri Jesu Christi,

3. ((vers. 3.)) Dies diei eructat verbum: Spiritus spiritualibus profert plenitudinem incommutabilis Sapientiae Dei, quod Verbum in principio Deus apu

4. ((vers. 4.)) Non sunt loquelae, neque sermones, quo rum non audiantur voces eorum: per quos non auditae sint voces Evangelistarum, cum omnibus ling

6. ((vers. 6.)) In sole posuit tabernaculum suum Et ipse tanquam sponsus procedens de thalamo suo: Exsultavit sicut gigas ad currendam viam:

7. ((vers. 7.)) A summo coelo egressio ejus Et occursus ejus usque ad summum coeli Et non est qui se abscondat a calore ejus:

8. ((vers. 8.)) Lex Domini immaculata convertens animas. Lex ergo Domini ipse est, qui venit legem implere, non solvere (Matth. V, 17) : et immaculata

9. ((vers. 9.)) Justitiae Domini rectae, laetificantes cor Praeceptum Domini lucidum, illuminans oculos:

10. ((vers. 10.)) Timor Domini castus permanens in saeculum saeculi: timor Domini, non ille sub lege poenalis, temporalia bona sibi subtrahi perhorres

11. ((vers. 11.)) Judicia Domini vera, justificata in idipsum: Desiderabilia super aurum et lapidem pretiosum multum: Et dulciora super mel et favum:

12. ((vers. 12.)) Etenim servus tuus custodit ea: nam non custodienti amara dies Domini. In custodiendo illa retributio multa:

13. ((vers. 13.)) Delicta quis intelligit? In delictis autem qualis suavitas potest esse, ubi non est intellectus? quoniam delicta quis intelligit, qu

14. ((vers. 14.)) Ab occultis meis munda me, Domine: a cupiditatibus in me latentibus munda me, Domine. Et ab alienis parce servo tuo Si mei non fueri

15. ((vers. 15.)) Et erunt ut complaceant eloquia oris mei, et meditatio cordis mei in conspectu tuo semper: meditatio cordis mei non ad jactantiam pl

Enarratio II. Sermo Ad Plebem.

1. Deprecati Dominum, ut ab occultis nostris mundet nos, et ab alienis parcat servis suis, quid hoc sit intelligere debemus, ut humana ratione, non qu

2. Cantatur enim de Christo quod evidenter ibi apparet, quia illic scriptum est: ipse tanquam sponsus procedens de thalamo suo. Quis est enim sponsus

3. ((vers. 2.)) Et opera manuum ejus annuntiat firmamentum: quod dictum est, gloriam Dei, opera manuum ejus. Et opera manuum tuarum sunt coeli Ipsi pe

4. ((vers. 3.)) Dies diei eructat verbum, et nox nocti annuntiat scientiam: quid est? Forte planum et apertum est, Dies diei eructat verbum nox nocti

5. ((vers. 5, 4.)) Non sunt loquelae neque sermones, quorum non audiantur voces eorum: quorum, nisi coelorum illorum qui enarrant gloriam Dei? Non sun

6. ((vers. 6.)) In sole posuit tabernaculum suum: in manisfestatione Ecclesiam suam, non in occulto, non quae lateat, non velut opertam Quoniam tu in

7. ((vers. 7.)) Quam autem viam cito cucurrit vis audire? A summo coelo egressio ejus, et occursus ejus usque ad summum ejus. Postea vero quam excurri

8. ((vers. 8.)) Lex Domini immaculata convertens animas. Hoc est Spiritus sanctus. Testimonium Domini fidele, sapientiam praestans parvulis:

9. ((vers. 9.)) Justitiae Domini rectae: non terrentes, sed laetificantes corda. Praeceptum Domini lucidum, illuminans oculos,

10. ((vers. 10.)) Timor Domini: non servilis, sed castus permanens in saeculum saeculi. Judicia Domini vera, justificata in idipsum: in idipsum. erun

11. ((vers. 11.)) Desiderabilia super aurum et lapidem pretiosum multum: Et dulciora, super mel et favum. Desiderabilia super aurum et lapidem pretios

12. ((vers. 12.)) Nam et servus tuus custodit ea: quam dulcia ista sunt, custodiendo probat servus tuus, non loquendo. Custodit ea servus tuus, quia e

13. ((vers. 13, 14.)) Delicta enim quis intelligit? delicta quis intelligit? Ab occultis meis munda me, Domine. Ab occultis meis munda me, Domine. Ab

14. Si mei non fuerint dominata: occulta mea et delicta aliena. Tunc immaculatus ero: Itinera mea dirige secundum verbum tuum, et non dominetur mihi o

15. Sed si mei, inquit, non fuerint dominata, tunc immaculatus ero et mundabor a delicto magno: Et mundabor a delicto magno. Initium peccati omnis su

16. ((vers. 15.)) Et per hoc ut complaceant eloquia oris mei, et meditatio cordis mei in conspectu tuo semper: nam si ab hoc magno delicto non mundabo

In Psalmum XIX Enarratio. In finem, Psalmus David.

1. ((vers. 1.)) Notus est iste titulus, nec Christus dicit, sed Christo dicit Propheta, figura optandi quae ventura sunt canens.

2. ((vers. 2.)) Exaudiat te Dominus in die tribulationis: exaudiat te Dominus in die qua dixisti, Pater, clarifica Filium tuum Protegat te nomen Dei J

3. ((vers. 3.)) Mittat tibi auxilium de sancto, et de Sion tueatur te, faciens tibi sanctificatum corpus, Ecclesiam, de speculatione tutam, quae exspe

4. ((vers. 4.)) Memor sit omnis sacrificii tui: memores nos faciat omnium injuriarum tuarum et contumeliarum, quas pro nobis pertulisti. Et holocaustu

5. ((vers. 5.)) Tribuat tibi Dominus secundum cor tuum: Et omne consilium tuum compleat:

6. ((vers. 6.)) Exsultabimus in salutari tuo: exsultabimus quod tibi mors nihil nocebit ita enim nec nobis eam nocere posse monstrabis. Et in nomine

7. ((vers. 7.)) Impleat Dominus omnes petitiones tuas: impleat Dominus non solum petitiones quas habuisti in terra, sed etiam quibus in coelo interpel

8. ((vers. 8.)) Hi in curribus et hi in equis Nos autem in nomine Domini Dei nostri exsultabimus:

9. ((vers. 9.)) Ipsi obligati sunt, et ceciderunt: et ideo ipsi temporalium rerum cupiditate obligati sunt, timentes parcere Domino, ne a Romanis perd

10. ((vers. 10.)) Domine, salvum fac regem: ut ipse qui nobis praeliandi exemplum passione monstravit, offerat etiam sacrificia nostra, sacerdos excit

In Psalmum XX Enarratio. In finem, Psalmus ipsi David.

1. ((vers. 1.)) Titulus notus est de Christo canitur.

2. ((vers. 2.)) Domine, in virtute tua laetabitur rex: Domine, in virtute tua, qua Et super salutari tuo exsultabit vehementer:

3. ((vers. 3.)) Desiderium animae ejus dedisti ei: desideravit manducare Pascha (Luc. XXII, 15) , et ponere cum vellet, atque iterum cum vellet sumere

4. ((vers. 4.)) Quoniam praevenisti eum in benedictionibus dulcedinis: Posuisti in capite ejus coronam de lapide pretioso:

5. ((vers. 5.)) Vitam petiit, et dedisti ei: resurrectionem petiit, dicens, Pater, clarifica Filium tuum Longitudinem dierum in saeculum saeculi:

6. ((vers. 6.)) Magna est gloria ejus in salute tua: magna est quidem gloria ejus in salute, qua eum resuscitasti. Gloriam et magnum decorem impones s

7. ((vers. 7.)) Quoniam dabis ei benedictionem in saeculum saeculi: haec est benedictio, quam ei dabis in saeculum saeculi: Laetificabis eum in gaudio

8. ((vers. 8.)) Quoniam rex sperat in Domino: quoniam rex non superbit, sed humilis corde sperat in Domino. Et in Altissimi misericordia non commovebi

9. ((vers. 9.)) Inveniatur manus tua omnibus inimicis tuis: inveniatur, o rex, potestas tua, cum ad judicandum veneris, omnibus inimicis tuis, qui eam

10. ((vers. 10.)) Pones eos ut clibanum ignis: constitues eos ardentes intrinsecus, conscientia impietatis suae. In tempore vultus tui: Dominus in ira

11. ((vers. 11.)) Fructum illorum de terra perdes: fructum illorum, quia terrenus est, perdes de terra. Et semen eorum a filiis hominum:

12. ((vers. 12.)) Quoniam declinaverunt in te mala: haec autem poena retribuetur eis, quoniam mala quae sibi imminere te regnante arbitrabantur, in te

14. ((vers. 14.)) Exaltare, Domine, in virtute tua: quem humilem non cognoverunt, exaltare, Domine, in virtute tua, quam infirmitatem putaverunt. Cant

In Psalmum XXI

Enarratio I. In finem, pro susceptione matutina, Psalmus David.

1. ((vers. 1.)) In finem, pro resurrectione sua ipse Dominus Jesus Christus loquitur. Matutina enim fuit prima sabbati resurrectio ejus, qua susceptus

2. ((vers. 2.)) Deus, Deus meus respice me, quare me dereliquisti longe a salute mea Verba delictorum meorum: Longe a salute mea sunt verba delictorum

3. ((vers. 3.)) Deus meus, clamabo ad te per diem, nec exaudies Et nocte, et non ad insipientiam mihi:

4. ((vers. 4.)) Tu autem in sancto habitas, laus Israel: tu autem in sancto habitas, et ideo immunda delictorum verba non exaudies. Laus videntis te,

5. ((vers. 5.)) In te speraverunt patres nostri: omnes justi scilicet, non quaerentes suam laudem, sed tuam speraverunt, et eruisti eos.

6. ((vers. 6.)) Ad te clamaverunt, et salvi facti sunt: ad te clamaverunt, non verbis delictorum a quibus In te speraverunt, et non sunt confusi:

7. ((vers. 7.)) Ego autem sum vermis, et non homo: ego autem jam non ex persona Adam loquens, sed ego proprie Jesus Christus sine semine in carne natu

8. ((vers. 8.)) Omnes qui conspiciebant me, subsanabant me: omnes qui conspiciebant me, irridebant me, Et locuti sunt labiis, et moverunt caput:

9. ((vers. 9.)) Nam irridenter moverunt caput, dicentes: Speravit in Dominum, eruat eum salvum faciat eum, quoniam vult eum. Haec verba erant, sed in

10. ((vers. 10.)) Quoniam tu es qui extraxisti me de ventre: quoniam tu es qui extraxisti me, non solum de illo ventre virginali, nam omnibus hominibu

11. ((vers. 11.)) In te confirmatus sum ex utero: ipse est uterus Synagogae, qui me non pertulit, sed jactavit me: non autem cecidi, quia continuisti

12. ((vers. 12.)) Deus meus es tu, ne discedas a me: quoniam tribulatio proxima est. Deus meus ergo es tu, ne discedas a me: quoniam tribulatio juxta

13. ((vers. 13.)) Circumdederunt me vituli multi: circumdedit me multitudo luxuriantis plebis. Tauri pingues obsederunt me:

14. ((vers. 14.)) Aperuerunt in me os suum: aperuerunt in me os, non de Scripturis tuis, sed de cupiditatibus suis. Sicut leo rapiens et rugiens: Cruc

15. ((vers. 15.)) Sicut aqua effusus sum, et dispersa sunt omnia ossa mea: sicut aqua effusus sum, ubi lapsi sunt persecutores mei et timore dispersa

16. ((vers. 16.)) Exaruit velut testa virtus mea: exaruit passione virtus mea non velut fenum, sed velut testa, quae fit igne firmior. Et lingua mea

17. ((vers. 17.)) Quoniam circumdederunt me canes multi: quoniam circumdederunt me, non pro veritate, sed pro consuetudine, latrantes multi. Concilium

18. ((vers. 18.)) Dinumeraverunt omnia ossa mea: dinumeraverunt in ligno crucis extenta omnia ossa mea. Ipsi vero consideraverunt et conspexerunt me:

19. ((vers. 19.)) Diviserunt sibi vestimenta mea, et super vestem meam miserunt sortem.

20. ((vers. 20.)) Tu autem, Domine, ne longe feceris auxilium tuum a me: tu autem, Domine, non in fine saeculi, sicut caeteros sed statim resuscita m

21. ((vers. 21.)) Erue a framea animam meam: erue animam meam a lingua dissensionis. Et de manu canis unicam meam:

22. ((vers. 22.)) Salvum me fac de ore leonis: salvum me fac de ore regni saecularis. Et a cornibus unicornuorum humilitatem meam:

23. ((vers. 23.)) Narrabo nomen tuum fratribus meis: narrabo nomen tuum humilibus, et se invicem diligentibus sicut a me dilecti sunt fratribus meis.

24. ((vers. 24.)) Qui timetis Dominum, laudate eum: qui timetis Dominum, nolite quaerere laudem vestram, sed ipsum laudate. Universum semen Jacob, mag

25. ((vers. 25.)) Timeat eum omne semen Israel: timeant eum omnes ad novam vitam nati, et ad visionem Dei reparati. Quoniam non sprevit neque despexit

26. ((vers. 26.)) Apud te laus meas: non enim laudem meam quaero, quia tu mihi es laus, qui in sancto habitas, et jam sanctum te deprecantem exaudis,

27. ((vers. 27.)) Edent pauperes, et saturabuntur Et laudabunt Dominum qui requirunt eum: Vivent corda eorum in saeculum saeculi:

28. ((vers. 28.)) Commemorabuntur, et convertentur ad Dominum universi fines terrae: commemorabuntur exciderat enim Deus Gentibus mortaliter natis et

29. ((vers. 29.)) Quoniam Domini est regnum, et ipse dominabitur gentium: quoniam Domini est regnum, non superborum hominum et ipse dominabitur genti

30. ((vers. 30.)) Manducaverunt et adoraverunt omnes divites terrae: manducaverunt corpus humilitatis Domini sui etiam divites terrae, nec sicut paupe

31. ((vers. 31.)) Et anima mea ipsi vivet: et anima mea quae in contemptu saeculi hujus quasi mori videtur hominibus, non sibi, sed ipsi vivet. Et sem

32. ((vers. 32.)) Annuntiabitur Domino generatio ventura: annuntiabitur in honorem Domini generatio Novi Testamenti. Et annuntiabunt coeli justitiam e

Enarratio II. Concio habita in solemnitate Passionis Domini.

1. Quod taceri Deus noluit per Scripturas suas, nec a nobis tacendum est, et a vobis audiendum. Passio Domini, sicut scimus, semel facta est semel en

2. Verba quae modo audivimus, fratres, ubi ponimus? Si possent de lacrymis describi ! Quae fuit mulier quae intravit cum unguento (Matth. XXVI, 7) Cuj

3. ((vers. 2.)) Deus, Deus meus, respice me: quare me dereliquisti? Istum versum primum in cruce audivimus, ubi Dominus dixit: Eli, Eli Deus, meus, D

4. ((vers. 3.)) Deus meus, clamabo ad te per diem, et non exaudies et nocte, et non ad insipientiam mihi: dixit utique de me, de te, de illo corpus

5. ((vers. 4.)) Tu autem in sancto habitas, laus Israel. In illis habitas, quos sanctificasti, et quos facis intelligere quia ad utilitatem quosdam no

6. ((vers. 5.)) Et vide quid dicat: In te speraverunt patres nostri: speraverunt, et eruisti eos. Et novimus, et legimus quam multos patres nostros sp

8. Opprobrium hominum et abjectio plebis: videte quanta passus est! Jam ut dicamus passionem, et ad illam majori gemitu Deus meus, Deus meus, utquid m

9. ((vers. 8, 9.)) Omnes qui videbant me, subsannabant me, locuti sunt labiis, et moverunt caput. Speravit in Dominum, eruat eum salvum faciat eum, q

10. ((vers. 10.)) Quoniam tu es qui extraxisti me de ventre: numquid dicerent talia in illud quod in principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum?

11. ((vers. 11)) . In te jactatus sum ex utero: id est, ut mihi tu solus esses spes, jam tanquam homo, jam tanquam infirmus, jam Verbum caro factum. D

12. ((vers. 12.)) Ne discedas a me: quoniam tribulatio proxima est, quoniam non est qui adjuvet: videte desertum et vae nobis, si ipse nos deserat, q

13. ((vers. 13.)) Circumdederunt me vituli multi, tauri pingues obsederunt me: populus et principes populus, vituli multi principes, tauri pingues.

14. ((vers. 14.)) Aperuerunt super me os suum, sicut leo rapiens et rugiens: audiamus rugitum ipsorum in Evangelio, Crucifige, Crucifige

15. ((vers. 15.)) Sicut aqua effusus sum, et dispersa sunt omnia ossa mea: ossa sua, firmos suos dicit ossa enim firma sunt in corpore. Quando disper

16. ((vers. 16.)) Exaruit velut testa virtus mea: magnifice quod dixit, Firmius factum est nomen meum de tribulatione. Quomodo enim testa ante ignem m

17. ((vers. 17.)) Quoniam circumdederunt me canes multi, concilium malignantium circumdedit me: etiam videte Evangelium. Foderunt manus meas et pedes

18. ((vers. 18.)) Dinumeraverunt omnia ossa mea: quando pendens extentus erat in ligno. Non potuit melius describi extensio corporis in ligno, quam ut

19. ((vers. 19.)) Ipsi vero consideraverunt, et conspexerunt me: Diviserunt sibi vestimenta mea: Et super vestimentum meum miserunt sortem. Erat ibi t

20. ((vers. 20.)) Tu autem, Domine, ne longe feceris auxilium tuum. Et factum est: post triduum resurrexit. In defensionem meam aspice.

21. ((vers. 21.)) Erue a framea animam meam: id est a morte framea enim gladius est, et per gladium mortem intelligi voluit. Et de manu canis unicam

22. ((vers. 22.)) Salvum me fac de ore leonis: leo rugiens nostis quis sit, circumiens et quaerens quem devoret (I Petr. V, 8) . Et a cornibus unicorn

23. ((vers. 23.)) Audistis quae passus est, et quid oravit, ut eruatur ab istis: attendamus modo quare passus est. Modo jam videte, fratres, qui non e

24. ((vers. 24.)) Qui timetis Dominum, laudate eum: ubicumque timetur Deus et laudatur, ibi est Ecclesia Christi. Videte, fratres mei, si his diebus p

25. ((vers. 25.)) Timeat eum omne semen Israel. Adhuc dicant, Nos sumus semen Israel permittamus, dicant. Quoniam non sprevit neque despexit precem p

26. ((vers. 26.)) Apud te est laus mea: apud Deum posuit laudem suam docuit non praesumi in homine. Adhuc dicant quod volunt. Jam quidem coeperunt ur

27. ((vers. 27, 28.)) Videamus, audiamus adhuc Dominum: Vota mea reddam coram timentibus eum. Quae sunt vota sua? Sacrificium quod obtulit Deo. Nostis

28. Ergo attendite. Passus est Dominus omnia quae audistis passus est Dominus. Quaerimus quare passus est, et coepit narrare: Narrabo nomen tuum frat

29. ((vers. 29.)) Rogo vos, nolo inde disputare, ne dicatur, quia sermo meus aliquid valet: Psalmum attendite, Psalmum legite. Ecce Christus passus es

30. Si est adhuc quod dicant, nescio: litigent cum Scripturis, non nobiscum. Ecce codex ipse, contra illum certent. Ubi est lingua, Nos servavimus Scr

31. Sed et vos, quia privata vestra vultis possidere, et non communi cum Christo unitate dominari enim vultis in terra, non cum illo in coelo regnare

32. Multa diximus, fratres sed illud de memoria vestra non recedat, quod hodie legitur. Ecce iterum dico, et saepe dicendum est: per ipsum diem, id e

In Psalmum XXII Enarratio. Psalmus ipsi David.

1. ((vers. 1.)) Ecclesia loquitur Christo: Dominus pascit me, et nihil mihi deerit, Dominus Jesus Christus pastor meus est, et nihil mihi deerit.

2. ((vers. 2.)) In loco pascuae ibi me collocavit: in loco pascuae incipientis ad fidem Super aquam refectionis educavit me:

3. ((vers. 3.)) Animam meam convertit. Deduxit me in semitis justitiae, propter nomen suum. Deduxit me in angustis itineribus, quae pauci ambulant, ju

4. ((vers. 4.)) Nam et si ambulem in medio umbrae mortis: nam et si ambulem in medio vitae hujus, quae umbra mortis est. Non timebo mala, quoniam tu m

5. ((vers. 5.)) Parasti in conspectu meo mensam, adversus eos qui tribulant me: post virgam autem, qua parvulus et animalis in grege pascuis erudiebar

6. ((vers. 6.)) Et misericordia tua subsequetur me omnibus diebus vitae meae: id est, quamdiu vivo in hac mortali vita, non tua, sed mea. Ut inhabitem

In Psalmum XXIII Enarratio. Psalmus ipsi David, prima sabbati.

1. ((vers. 1.)) Psalmus ipsi David, de clarificatione et resurrectione Domini, quae matutino primae sabbati facta est, qui jam dies dominicus dicitur.

2. ((vers. 2.)) Domini est terra et plenitudo ejus, orbis terrarum et universi qui habitant in ea Ipse super maria fundavit eam: Et super flumina prae

3. ((vers. 3.)) Quis ascendet in montem Domini? quis ascendet in altissimam justitiam Domini? Aut quis stabit in loco sancto ejus?

4. ((vers. 4.)) Innocens manibus et mundus corde: quis ergo illuc ascendet, et permanebit ibi, nisi innocens in operibus, et mundus in cogitationibus?

5. ((vers. 5.)) Hic accipiet benedictionem a Domino, et misericordiam a Deo salutari suo.

6. ((vers. 6.)) Haec est generatio quaerentium Dominum: sic enim nascuntur qui quaerunt eum. Quaerentium faciem Dei Jacob

7. ((vers. 7.)) Tollite portas principes vestri Et elevamini portae aeternales: Et introibit rex gloriae: Gaudete, quoniam ego vici saeculum

8. ((vers. 8.)) Quis est iste rex gloriae? pavet admirans natura mortalis, et quaerit, Quis est iste rex gloriae? Dominus fortis et potens: Dominus po

9. ((vers. 9.)) Tollite portas principes vestri: hinc jam pergatur in coelum. Exclamet iterum prophetica tuba: Tollite portas, etiam coelestes princip

10. ((vers. 10.)) Quis est iste rex gloriae? quid et tu princeps potestatis aeris hujus miraris, et quaeris, Quis est iste rex gloriae? Dominus virtut

In Psalmum XXIV Enarratio. In finem, Psalmus ipsi David.

1. ((vers. 1.)) Christus, sed in Ecclesiae persona, loquitur: nam magis ad populum christianum conversum ad Deum pertinent quae dicuntur.

2. ((vers. 2.)) Ad te, Domine, levavi animam meam: desiderio spirituali, quae carnalibus desideriis conculcabatur in terra. Deus meus, in te confido,

3. ((vers. 3.)) Neque irrideant me inimici mei: neque irrideant me, qui serpentinis atque occultis suggestionibus insidiantes, et suggerentes Euge, Eu

4. ((vers. 4.)) Confundantur inique facientes vana: confundantur inique facientes, ad acquirenda quae transeunt. Vias tuas, Domine, notas fac mihi, et

5. ((vers. 5.)) Dirige me in veritate tua: errores fugientem. Et doce me: Quoniam tu es Deus salutaris meus, et te sustinui tota die:

6. ((vers. 6.)) Reminiscere miserationum tuarum, Domine: reminiscere operum misericordiae tuae, Domine, quia tanquam oblitum te homines putant. Et qui

7. ((vers. 7.)) Delicta juventutis meae et ignorantiae meae ne memineris: delicta confidentis audaciae meae et ignorantiae meae ne ad vindictam reserv

8. ((vers. 8.)) Dulcis et rectus Dominus: dulcis est Dominus, quandoquidem et peccantes et impios ita miseratus est, ut omnia priora donarit sed etia

9. ((vers. 9.)) Diriget mites in judicio: diriget mites, nec perturbabit in judicio eos qui sequuntur voluntatem ejus, nec ei resistendo praeponunt su

10. ((vers. 10.)) Universae viae Domini misericordia et veritas Requirentibus testamentum ejus et testimonia ejus:

12. ((vers. 12.)) Quis est homo, qui timeat Dominum? unde incipit venire ad sapientiam. Legem statuet ei in via quam elegit:

13. ((vers. 13.)) Anima ejus in bonis demorabitur, et semen ejus haereditate possidebit terram: et opus ejus haereditatem solidam instaurati corporis

14. ((vers. 14.)) Firmamentum est Dominus timentium eum: infirmorum videtur esse timor, sed firmamentum est Dominus timentium eum. Et nomen Domini quo

15. ((vers. 15.)) Oculi mei semper ad Dominum quia ipse evellet de laqueo pedes meos

16. ((vers. 16.)) Respice in me, et miserere mei quoniam unicus et pauper sum ego: quoniam unicus populus, unicae Ecclesiae tuae servans humilitatem,

17. ((vers. 17.)) Tribulationes cordis mei multiplicatae sunt: tribulationes cordis mei abundante iniquitate et refrigescente charitate multiplicatae

18. ((vers. 18.)) Vide humilitatem meam et laborem meum: vide humilitatem meam, qua nunquam me jactantia justitiae ab unitate abrumpo et laborem meum

19. ((vers. 19.)) Respice inimicos meos, quoniam multiplicati sunt: non solum enim foris, sed etiam in ipsa intus Ecclesiae communione non desunt. Et

20. ((vers. 20.)) Custodi animam meam, et erue me: custodi animam meam, ne decliner Non confundar, quoniam speravi in te:

21. ((vers. 21.)) Innocentes et recti adhaeserunt mihi, quoniam sustinui te, Domine:

22. ((vers. 22.)) Redime, Deus, Israel ex omnibus tribulationibus ejus: redime, Deus, populum tuum, quem praeparasti ad visionem tuam, ex tribulationi

In Psalmum XXV

Enarratio I. Ipsi David.

1. ((vers. 1.)) Ipsi David, non mediatori homini Christo Jesu, sed omni Ecclesiae jam perfecte in Christo stabilitae , attribui potest.

2. Judica me, Domine, quoniam ego in innocentia mea ambulavi judica me, Domine, quoniam post misericordiam quam tu mihi praerogasti, innocentiae meae

3. ((vers. 2, 3.)) Proba me, Domine, et tenta me: ne quid tamen occultorum meorum me lateat, proba me, Domine, et tenta me notum me faciens, non tibi

4. ((vers. 4.)) Non sedi cum concilio vanitatis: non elegi apponere cor meum his qui providere conantur, quemadmodum, quod fieri non potest, rerum tra

5. ((vers. 5.)) Odio habui congregationem malignorum: ut autem veniatur ad ipsum concilium vanitatis, congregationes malignorum fiunt, quas odio habui

6. ((vers. 6.)) Lavabo in innocentibus manus meas: Et circumdabo altare tuum, Domine.

7. ((vers. 7.)) Ut audiam vocem laudis tuae: ut discam quemadmodum te laudem. Et enarrem universa mirabilia tua:

8. ((vers. 8.)) Domine, dilexi decorem domus tuae: Ecclesiae tuae. Et locum habitationis gloriae tuae:

9. ((vers. 9.)) Ne perdas cum impiis animam meam: ne ergo simul perdas cum his qui te oderunt, animam meam, quae dilexit decorem domus tuae. Et cum vi

10. ((vers. 10.)) In quorum manibus iniquitates sunt: ne itaque me perdas cum impiis et cum viris sanguinum, quorum opera iniqua sunt. Dextera eorum r

11. ((vers. 11.)) Ego autem in innocentia mea ambulavi: redime me, et miserere mei: valeat mihi ad perfectionem liberationis, tantum pretium sanguinis

12. ((vers. 12.)) Pes meus stetit in rectitudine: dilectio mea non recessit a justitia tua. In Ecclesiis benedicam te, Domine:

Enarratio II. Sermo Ad Plebem.

1. Paulus apostolus cum legeretur, audivit nobiscum Sanctitas Vestra: Sicut est, inquit, veritas in Jesu, deponere vos secundum priorem conversationem

2. Ne autem quisquam vestrum ita cogitet, fratres, cum christiano loquendam veritatem et cum pagano mendacium. Cum proximo tuo loquere. Proximus tuus

3. Ergo attendite caetera in induendo novum hominem et exuendo veterem. Deponentes, inquit, mendacium, loquimini veritatem unusquisque cum proximo suo

4. Ad hoc forte etiam pertinet quod audistis in Evangelio: Periclitabatur navigium in stagno, et dormiebat Jesus Magister, perimus Irascimini, et noli

5. Sed Psalmum videamus paulo diligentius, quia cum quisque profecerit in Ecclesia, necesse est patiatur malos in Ecclesia. Sed non eos cognoscit qui

6. ((vers. 1.)) Judica me, Domine: molesta vota et quasi periculosa optat Judica me, Domine, et discerne causam meam de gente non sancta Judica: Judic

7. ((vers. 2.)) Sequitur, Proba me, Domine, et tenta me ure renes meos et cor meum. Quid est, ure renes meos et cor meum? Et non est qui se abscondat

8. ((vers. 3.)) Ergo sequitur, Quoniam misericordia tua ante oculos meos est, et complacui in veritate tua: hoc est, non in homine complacui, sed intu

9. ((vers. 4, 5.)) Non sedi, inquit, cum concilio vanitatis. Non sedi, non sedi. Ure renes meos: Et cum iniqua gerentibus non introibo Odio habui cong

10. ((vers. 6.)) Lavabo in innocentibus manus meas: non aqua ista visibili. Lavas manus, quando pie cogitas de operibus tuis, et innocenter Et circumd

11. ((vers. 7.)) Hoc enim sequitur, Ut audiam vocem laudis, et enarrem universa mirabilia tua. Quid est, Ut audiam vocem laudis? Qui habet aures audie

12. ((vers. 8, 9.)) Et jam videte, fratres, videte amatorem illum Dei de Deo praesumentem, positum inter malos, rogantem Deum ut non comperdatur cum m

13. ((vers. 10-12.)) In quorum manibus iniquitates sunt, dextera eorum repleta est muneribus: munera non solum pecunia est, non solum aurum et argentu

14. Quid ergo concludit? In Ecclesiis benedicam te, Domine. Id est, in Ecclesiis non me benedicam, quasi certus de hominibus, sed te benedicam in oper

In Psalmum XXVI

Enarratio I. Ipsi David, priusquam liniretur.

1. ((vers. 1.)) Tiro Christi loquitur, cum accedit ad fidem. Dominus illuminatio mea et salutaris meus, quem timebo? Dominus mihi et notitiam sui et s

2. ((vers. 2.)) Dum appropinquant super me nocentes, ut edant carnes meas: dum accedunt ad cognoscendum me nocentes, et insultandum, ut se mihi praefe

3. ((vers. 3.)) Si consistant adversum me castra, non timebit cor meum: adversus me autem si contradicentium conspirans multitudo consistat, non timeb

4. ((vers. 4.)) Unam petii a Domino, hanc requiram: unam enim petitionem petii a Domino, hanc requiram. Ut inhabitem in domo Domini omnes dies vitae m

5. ((vers. 5.)) Quoniam abscondit me in tabernaculo suo in die malorum meorum: quoniam abscondit me in dispensatione incarnati Verbi sui in tempore te

6. ((vers. 6.)) In petra exaltavit me: et ut manifestum etiam fieret ad salutem, quod credidi, in sua firmitate Et nunc ecce exaltavit caput meum supe

7. ((vers. 7.)) Exaudi, Domine, vocem meam, qua clamavi ad te: exaudi, Domine, vocem interiorem, quam in aures tuas forti intentione direxi. Miserere

8. ((vers. 8.)) Tibi dixit cor meum: Quaesivi vultum tuum. Non enim hominibus me ostentavi sed in secreto ubi solus audis, tibi dixit cor meum: Quaes

9. ((vers. 9.)) Ne avertas vultum tuum a me: ut inveniam quod quaero. Ne declines in ira a servo tuo: Adjutor meus esto: Ne derelinquas me, neque desp

10. ((vers. 10.)) Quoniam pater meus et mater mea dereliquerunt me: quoniam regnum saeculi hujus et civitas saeculi hujus, ex quibus temporaliter et m

11. ((vers. 11.)) Legem mihi constitue, Domine, in via tua: ad te igitur tendenti, et tantam professionem perveniendi ad sapientiam a timore inchoanti

12. ((vers. 12.)) Ne tradideris me in animas tribulantium me: ne sinas tribulantes me satiari de malis meis. Quoniam insurrexerunt mihi testes iniqui:

13. ((vers. 13.)) Credo videre bona Domini, in terra viventium: et quoniam haec prior passus est Dominus meus si ego quoque linguas morientium credo

14. ((vers. 14.)) Sustine Dominum, viriliter age: et confortetur cor tuum, et sustine Dominum. Sed quando istud erit? Arduum est mortali, tardum est a

Enarratio II. Sermo Ad Plebem.

1. Dominus Deus noster alloquens et consolans nos, profecto quos respicit ex justo judicio suo in sudore vultus nostri panem manducare (Gen. III, 19)

2. ((vers. 1.)) Psalmus David priusquam liniretur. Hoc habet titulus Psalmi Psalmus David priusquam liniretur, Priusquam liniretur.

3. Ecce quid dicit: Dominus illuminatio mea, et salutaris meus, quem timebo? ille me illuminat, recedant tenebrae ille me salvat, recedat infirmitas

4. ((vers. 2.)) Dum appropinquant super me nocentes, ut edant carnes meas: qui tribulant me inimici mei, ipsi infirmati sunt, et ceciderunt. Itaque eg

5. ((vers. 3.)) Quanta autem fiducia debeat esse in eo qui ista dicit, audite: Si consistant adversum me castra, non timebit cor meum. Castra munita s

6. ((vers. 4.)) Si exsurgat in me bellum, in hac ego sperabo. In qua? Unam, petii a Domino. Unam, petii a Domino, hanc requiram. Unam, petii a Domino,

7. Quid autem acturi simus in illa domo, habes evidenter expressisse alium psalmum: Beati qui habitant in domo tua, in saecula saeculorum laudabunt te

8. Et quia in istis terrenis habitationibus, diversis deliciis et voluptatibus homines oblectantur, et unusquisque in ea vult domo habitare, ubi non h

9. Ecce quare habitare volo, inquit, in domo Domini per omnes dies vitae meae. Dixi vobis quare: Ut contempler delectationem Domini. Ut autem semper c

10. ((vers. 5.)) Quare autem nobis hoc praestat in finem? Quoniam abscondit me in tabernaculo suo, in die malorum meorum. Erit ergo mihi in domo habit

11. ((vers. 6.)) An vis nosse quia inde dicit? Petra nempe est Christus (I Cor. X, 4) . Audite quid sequitur: Quoniam abscondit me in tabernaculo suo,

12. Circumivi, et immolavi in tabernaculo ejus hostiam jubilationis: immolamus hostiam jubilationis, immolamus hostiam laetitiae, hostiam gratulationi

13. Est et alius sensus, qui mihi videtur ad contextionem Psalmi magis pertinere. Quia enim dixerat in petra se exaltatum, quod est Christus et caput

14. ((vers. 7.)) Cantabo et psallam Domino: securi erimus, et securi cantabimus, et securi psallemus, cum contemplabimur delectationem Domini, et prot

15. ((vers. 8.)) Audi quia hanc petit: Tibi dixit cor meum, Quaesivi vultum tuum. Hoc est ergo quod paulo ante dixit: Ut contempler delectationem Domi

16. ((vers. 9.)) Tibi dixit cor meum, Quaesivi vultum tuum, vultum tuum, Domine, requiram: unam petii a Domino, hanc requiram, vultuum tuum, Non avert

17. Adjutor meus esto, ne derelinquas me. Ecce Adjutor meus esto, ne derelinquas me neque despicias me, Deus salutaris meus.

18. ((vers. 10.)) Quoniam pater meus et mater mea dereliquerunt me. Fecit se parvulum Deo: ipsum fecit patrem, ipsum fecit matrem. Pater est, quia con

20. ((vers. 11.)) Jam ergo assumptus est a Domino, deserta illa civitate et rectore ejus diabolo, quia rector impiorum diabolus est, rector mundi tene

21. ((vers. 12.)) Ne tradideris me in animas tribulantium me: id est, ne consentiam tribulantibus me. Si enim consenseris tribulanti te in animam ipsi

22. ((vers. 13.)) Redit ad illam unam post ista pericula, post labores, post difficultates, inter manus persequentium et tribulantium aestuans, anhela

23. ((vers. 14.)) Et quid ille dicit, qui legem illi constituit? Audiamus et vocem Domini desuper exhortantis nos, consolantis nos illius vocem, quem

In Psalmum XXVII Enarratio. Ipsius David.

1. ((vers. 1, 2.)) Ipsius mediatoris vox est, manu fortis in conflictu passionis. Quae autem videtur optare inimicis, non malevolentiae votum est, sed

2. Ad te, Domine, clamavi, Deus meus ne sileas a me: ad te, Domine, clamavi, Deus meus ne separes unitatem Verbi tui ab eo quod homo sum. Nequando sil

3. ((vers. 3.)) Ne simul trahas cum peccatoribus animam meam, et cum operantibus iniquitatem ne perdas me: cum his qui loquuntur pacem cum proximo suo

4. ((vers. 4.)) Da illis secundum opera ipsorum: da illis secundum opera ipsorum, quia hoc justum est. Et secundum malignitatem affectationum ipsorum:

5. ((vers. 5.)) Quoniam non intellexerunt in opera Domini: et unde manifestum est hoc eis accidisse? Hinc scilicet, quoniam non intellexerunt in opera

6. Benedictus Dominus, quoniam exaudivit vocem deprecationis meae.

7. ((vers. 7.)) Dominus adjutor meus et protector meus: Dominus adjuvans tanta patientem, et immortalitate protegens resurgentem. In ipso speravit cor

8. ((vers. 8.)) Dominus fortitudo plebis suae: non illa plebs ignorans justitiam Dei, et suam volens constituere (Rom. X, 3) . Non enim per se fortem

9. ((vers. 9.)) Salvum fac populum tuum et benedic haereditatem tuam. Postula a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam Salvum fac populum tuum, et

In Psalmum XXVIII Enarratio. Psalmus ipsi David, consummationis tabernaculi.

1. ((vers. 1, 2.)) Psalmus ipsi mediatori manu forti, perfectionis Ecclesiae in hoc saeculo, ubi adversus diabolum temporaliter militatur.

2. Propheta loquitur: Afferte Domino, filii Dei, afferte Domino filios arietum: afferte Domino vosmetipsos, quos per Evangelium duces gregum Apostoli

3 ((vers. 3.)) Vox Domini super aquas: vox Christi super populos. Deus majestatis intonuit: Dominus super aquas multas:

4. ((vers. 4.)) Vox Domini in virtute: vox Domini jam in ipsis, potentes faciens eos. Vox Domini in magnificentia:

5. ((vers. 5.)) Vox Domini conterens cedros: vox Domini contritione cordis humilians superbos. Conteret Dominus cedros Libani:

6. ((vers. 6.)) Et comminuet eas tanquam vitulum Libani. Et amputata superba celsitudine illorum, deponet eos ad imitationem humilitatis suae, qui tan

7. ((vers. 7.)) Vox Domini praecidentis flammam ignis. Vox Domini per ardorem concitatissimum persequentium se sine ulla sua laesione transeuntis, vel

8. ((vers. 8.)) Vox Domini commoventis solitudinem: vox Domini commoventis ad fidem Gentes quondam sine spe et sine Deo in hoc mundo (Ephes. II, 12)

9. ((vers. 9.)) Vox Domini perficientis cervos: vox enim Domini primo perficit superatores et repulsores venenosarum linguarum. Et revelabit silvas: E

10. ((vers. 10.)) Dominus diluvium inhabitat: Dominus ergo primum inhabitat diluvium hujus saeculi in sanctis suis, tanquam in arca, ita in Ecclesia c

11. ((vers. 11.)) Dominus virtutem populo suo dabit: quia Dominus virtutem populo suo contra hujus mundi procellas et turbines dimicanti dabit, quia p

In Psalmum XXIX

Enarratio I. In finem Psalmus Cantici dedicationis domus ipsi David.

1. ((vers. 1.)) In finem Psalmus laetitiae resurrectionis atque in immortalem statum mutationis atque innovationis corporis, non tantum Domini, sed et

2. ((vers. 2.)) Christus itaque totus loquitur: Exaltabo te, Domine, quoniam suscepisti me: sublimitatem tuam laudabo, Domine, quoniam suscepisti me.

3. ((vers. 3.)) Domine Deus meus, clamavi ad te, et sanasti me: Domine Deus meus, clamavi ad te, et corpus mortalitate saucium et aegrum jam non gero.

4. ((vers. 4.)) Domine, reduxisti ab inferis animam meam, salvum fecisti me a descendentibus in lacum: salvum fecisti me a conditione profundae caecit

5. ((vers. 5.)) Psallite Domino sancti ejus: exsulta: Propheta futura ista cernens, et dicit Psallite Domino sancti ejus. Et confitemini memoriae sanc

7. ((vers. 7.)) Ego autem dixi in abundantia mea, Non movebor in aeternum: ego autem ille populus, qui ab initio loquebar, dixi in mea abundantia, jam

8. ((vers. 8.)) Domine, in voluntate tua praestitisti decori meo virtutem: sed hanc abundantiam, Domine, non ex me mihi esse, sed in voluntate tua pra

9. ((vers. 9.)) Ad te, Domine, clamabo, et ad Deum meum deprecabor: quod tempus conturbationis et miseriae meae recolens, et tanquam in eo constitutus

10. ((vers. 10.)) Quae utilitas in sanguine meo, dum descendo in corruptionem? quae utilitas in effusione sanguinis mei, dum descendo in corruptionem?

11. ((vers. 11.)) Audivit Dominus, et misertus est mihi Dominus factus est adjutor meus: nec dedit sanctum suum videre corruptionem (Psal. XV, 10) .

12. ((vers. 12.)) Convertisti planctum meum in gaudium mihi: quem primogenitum a mortuis consecuta Ecclesia, nunc in dedicatione domus tuae dico, Conv

13. ((vers. 13.)) Ut cantet tibi gloria mea, et non compungar: ut jam non plangat, sed cantet tibi, non humilitas, sed gloria mea, quia jam ex humilit

Enarratio II. Sermo Ad Populum.

1. Hoc certe cantavimus: Exaltabo te, Domine, quoniam suscepisti me, nec jucundasti inimicos meos super me. Si noverimus de Scripturis sanctis qui sin

2. Neque sine causa hoc dixi. Noverit Sanctitas Vestra fuisse quamdam haeresim, vel adhuc fortassis haberi reliquias quorumdam qui dicti sunt Apollina

3. Non defuerunt etiam alii quidam ex ipso errore venientes, qui non solum mentem dicerent non habuisse illum hominem, mediatorem Christum inter Deum

4. Quid ergo? Quoniam Dominus factus est infirmus propter te, o homo qui audis non tibi compares Deum Etenim creatura es, ille creator tuus. Nec illu

5. Fortasse non est ista vox Domini nostri Jesu Christi, sed ipsius hominis, sed universae Ecclesiae populi christiani: quia omnis homo in Christo unu

6. ((vers. 1.)) Intelligemus hoc, si videamus primo titulum Psalmi. Habet enim: In finem Psalmus Cantici dedicationis domus ipsi David. In hoc titulo

7. Itaque ipse Dominus judex vivorum et mortuorum, stans ante hominem judicem, praebens nobis humilitatis et patientiae documentum, non victus, sed mi

8. Quid ergo, fratres, quia tanta inimici in Christianos fecerunt et exsultaverunt, et jucundati sunt super eos? Sed quando apparebit quia non sunt j

9. Tamen, fratres, antequam veniat dies dedicationis domus, videamus quia jam dedicatum est caput nostrum: jam facta est dedicatio domus in capite, ta

10. Ergo fundamentum est Christus. Quomodo dixi, dedicatum est caput nostrum, ipsum caput est fundamentum. Sed fundamentum deorsum solet esse, caput a

11. ((vers. 2.)) Exaltabo te, Domine, quoniam suscepisti me, nec jucundasti inimicos meos super me. Quos inimicos? Judaeos? In dedicatione fundamenti

12. ((vers. 3.)) Domine Deus meus, clamavi ad te, et sanasti me: oravit in monte Dominus ante passionem (Matth. XXVI, 39) sanavit eum. Quem sanavit,

13. ((vers. 4.)) Domine, reduxisti ab inferis animam meam. Non opus est ut exponatur. Salvum fecisti me a descendentibus in lacum. Salvum fecisti me a

14. ((vers. 5.)) Psallite Domino, sancti ejus: quia resurrexit caput vestrum, hoc sperate membra caetera, quod videtis in capite hoc sperate membra,

15. ((vers. 6.)) Quoniam ira in indignatione ejus, et vita in voluntate ejus. Ira in indignatione peccatori: Qua die ederitis, morte moriemini ira in

16. Vespere demorabitur fletus. Nolite timere, quia dixerat nobis, Psallite Vespere demorabitur fletus. Vespere demorabitur fletus? Vespere demorabit

17. ((vers. 7.)) Ego autem dixi in mea abundantia: Non movebor in aeternum. In qua abundantia dixit homo: Non movebor in aeternum? Non movebor in aete

18. ((vers. 8, 9.)) Sed quia verum dixerat Dominus, quod ablaturus esset superbo quod dederat humili quando eum creavit sequitur, et dicit: Domine, i

19. ((vers. 10.)) Jam ex persona Domini hoc sequitur, ipsius fundamenti nostri: Quae utilitas in sanguine meo, dum descendo in corruptionem? Quid ergo

20. ((vers. 11)) . Audivit Dominus, et misertus est mei. Quomodo? Attendite Dominus factus est adjutor meus.

21. ((vers. 12)) . Audi jam ipsam resurrectionem: Convertisti planctum meum in gaudium mihi, conscidisti saccum meum, et accinxisti me laetitia. Quis

22. ((vers. 13.)) Ut cantet tibi gloria mea, et non compungar. Quod in capite est, hoc in corpore. Quid est, non compungar? Non compungar, Ut cantet t

In Psalmum XXX

Enarratio I. In finem, Psalmus ipsi David ecstasis.

1. ((vers. 1.)) In finem Psalmus ipsi David, mediatori manu forti in persecutionibus. Nam et ecstasis, quae addita est titulo, excessum mentis signifi

2. ((vers. 2.)) In te, Domine, speravi, non confundar in aeternum: in te Domine speravi, nunquam confundar, dum tanquam homini simili caeteris insulta

3. ((vers. 3.)) Inclina ad me aurem tuam: humilem me exaudi, proximus mihi. Accelera ut eximas me: Esto mihi in Deum protectorem: Et in domum refugii,

4. ((vers. 4.)) Quia fortitudo mea et refugium meum es tu: quia fortitudo mea ad tolerandos persecutores meos, et refugium meum ad relinquendos tu mih

5. ((vers. 5)) Educes me de muscipula ista, quam occultaverunt mihi: edoces me de insidiis istis, quas occultaverunt mihi. Quoniam tu es protector meu

6. ((vers. 6.)) In manus tuas commendo spiritum meum: potestati tuae commendo spiritum meum, cito recepturus. Redemisti me, Domine Deus veritatis. Red

7. ((vers. 7.)) Odisti observantes vanitatem supervacue: odisti observantes Ego autem in Domino speravi.

8. ((vers. 8)) Exsultabo, et jucundabor in tua misericordia: quae me non fallit. Quia respexisti humilitatem meam: Salvam fecisti de necessitatibus an

9. ((vers. 9)) Nec conclusisti me in manus inimici: nec conclusisti me, ut non haberem aditum respirandi in libertatem, et darer in sempiternam potest

10. ((vers. 10.)) Miserere mei, Domine, quoniam tribulor. Sed quae est ista insperata persequentium crudelitas, magnum mihi pavorem incutiens? Miserer

11. ((vers. 11.)) Quoniam defecit in dolore vita mea: quoniam vita mea est confiteri te, sed defecit in dolore, cum dixisset inimicus: Torqueantur don

12. ((vers. 12.)) Super omnes inimicos meos factus sum opprobrium. Inimici mei sunt omnes iniqui et tamen pro sceleribus suis usque ad confessionem t

13. ((vers. 13.)) Oblitus sum, tanquam mortuus a corde: et obliti sunt me, tanquam mortuus sim a corde ipsorum. Factus sum tanquam vas perditum:

14. ((vers. 14.)) Quoniam audivi vituperationem multorum accolentium in circuitu: quoniam audivi vituperantes me multos in peregrinatione hujus terrae

15. ((vers. 15.)) Ego autem in te speravi, Domine dixi: Tu es Deus meus: non enim mutatus es, ut non salvum facias qui emendas.

16. ((vers. 16.)) In manibus tuis sortes meae: in potestate tua sunt sortes meae. Non enim ullum video meritum, quo de universa impietate generis huma

17. ((vers. 17.)) Illustra faciem tuam super servum tuum: notum fac hominibus qui non putant me ad te pertinere, super me esse intendentem faciem tuam

18. ((vers. 18.)) Domine, non confundar, quoniam invocavi te: Domine, non erubescam insultantibus mihi, ex eo quod te invocavi. Erubescant impii, et d

19. ((vers. 19.)) Muta efficiantur labia dolosa: nota faciens populis sacramenta in me tua, fac obstupescere labia fingentium de me falsa. Quae loquun

21. Proteges eos in tabernaculo tuo, a contradictione linguarum: sed hic interim dum eis maledicae linguae obstrepunt dicentes, Quis hoc novit, aut qu

22. ((vers. 22.)) Benedictus Dominus, quoniam mirificavit misericordiam suam in civitate circumstantiae: benedictus Dominus, quoniam post emendationem

23. ((vers. 23.)) Ego dixi in ecstasi mea: unde ille populus iterum loquens, ait: Ego dixi in pavore meo, cum horribiliter gentes in me saevirent. Pro

24. ((vers. 24.)) Diligite Dominum omnes sancti ejus: hortatur iterum Propheta ista cernens, et dicit: Diligite Dominum, omnes sancti ejus: quoniam ve

25. ((vers. 25.)) Viriliter agite, et confortetur cor vestrum: bonum sine defectione operantes, ut tempore proprio metatis. Omnes qui speratis in Domi

Enarratio II.

Sermo I, Habitus Paulo Post Natalem Apostolorum Diem, ex n. 3. De principio Psalmi.

1. ((vers. 1.)) Psalmi hujus quem modo cantavimus, quantum possumus secreta rimemur, et inde sermonem exsculptum reddamus auribus et mentibus vestris.

2. Psalmus David ecstasis. Verbum ectasis Sive enim mente excessimus Deo, sive temperantes sumus vobis, charitas enim Christi compellit nos Sive mente

3. Si vero haec ecstasis pavor intelligendus est, neque huic significationi verbi deerit hujus psalmi contextus videtur enim de passione locuturus es

4. Loquitur hic ergo Christus in Propheta audeo dicere, Christus loquitur. Dicturus est quaedam in hoc psalmo, quae quasi Christo videantur non posse

5. ((vers. 2.)) Ergo in quacumque ecstasi loquatur, sive pavore, sive excessu mentis, congruunt quae dicuntur. Dicamus in Christi corpore, dicamus omn

6. Et in tua justitia erue me, et exime me: nam si attendas ad justitiam meam, damnas me. In tua justitia erue me. Credenti in eum qui justificat impi

7. ((vers. 3.)) Inclina ad me aurem tuam: fecit hoc Deus, quando ipsum Christum ad nos misit. Illum ad nos misit qui inclinato capite digito scribebat

8. Accelera ut eximas me: exauditur enim in hoc, cum dicit, Accelera. Accelera ut eximas me. Esto mihi in Deum protectorem et in domum refugii, ut sal

9. ((vers. 4.)) Quia fortitudo mea et refugium meum es tu, et propter nomen tuum dux mihi eris, et enutries me: non propter meritum meum, sed propter

10. ((vers. 5.)) Educes me de muscipula ista, quam occultaverunt mihi. Jam passio significatur, Educes me de muscipula ista, quam occultaverunt mihi.

11. ((vers. 6.)) Audiamus vocem Domini, quam dixit in cruce: In manus tuas commendo spiritum meum. Certe cum verba ejus in Evangelio de isto psalmo co

12. ((vers. 7.)) Odisti observantes vanitatem supervacue. Quis observat vanitatem? Qui timendo mori moritur: timendo enim mori mentitur, et moritur an

13. ((vers. 8.)) Exsultabo, et jucundabor in tua misericordia: non in mea justitia. Quia respexisti humilitatem meam, salvam fecisti de necessitatibus

14. ((vers. 9.)) Nec conclusisti me in manus inimici: non vicini tui, non compossessoris tui, non ejus cum quo militasti et eum laesisti, aut forte in

15. Statuisti in spatioso pedes meos. Certe angusta via est (Matth. VII, 14) : laboranti angusta est, amant, In spatioso, posuisti pedes meos, Posuist

16. ((vers. 10, 11.)) Miserere mei, Domine, quoniam tribulor, conturbatus est in ira oculus meus, anima mea, et venter meus. Quoniam defecit in dolore

Sermo II. De medio ejusdem Psalmi.

1. Ad reliqua Psalmi nostra revertatur intentio, et nos ipsos agnoscamus in verbis Prophetae. Quoniam si nos inspexerimus in tempore tribulationis, ga

2. Quaerimus unde sit ista tribulatio, quoniam liberatus paulo ante gaudere videbatur, justitia quadam infusa sibi largiter dono Dei, et inde facto sp

3. Attende itaque istum, quantum mihi videtur, in hac tribulatione constitutum. Quando quidem positus in tribulatione quasi dolere deberet (tribulatio

4. Haec autem ira, metuendum est, ne tanta sit, ut in odium vertatur. Ira enim nondum est odium: nam irasceris filio, non odisti filium ei servas hae

5. ((vers. 11.)) Quoniam defecit in dolore vita mea, et anni mei in gemitibus. Defecit, inquit, in dolore vita mea. Nunc vivimus, si vos statis in Dom

6. ((vers. 12.)) Super omnes inimicos meos factus sum opprobrium, et vicinis meis nimium, et timor notis meis. Super omnes inimicos meos factus sum op

7. ((item vers. 12.)) Timor factus sum notis meis. Quid tam timendum? Timor, factus sum notis meis. timor notis meis, Prophetas tuos occiderunt, altar

8. ((vers. 13.)) Qui videbant me, foras fugerunt a me. Postula a me, et dabo tibi Gentes haereditatem tuam, et possessionem tuam terminos terrae Comme

9. Exempli gratia unum commemorabo. Abraham pater noster fuit, non propter propaginem carnis, sed propter imitationem fidei: justus et placens Deo, pe

10. ((vers. 13.)) Oblitus sum, tanquam mortuus a corde. Oblitus sum, in oblivionem veni, obliti sunt me illi qui viderunt me: obliti sunt me, et sic m

11. ((vers. 14.)) Quoniam audivi vituperationem multorum in accolentium circuitu: multi accolunt in circuitu meo, et reprehendunt me quotidie. Quanta

12. ((vers. 15.)) Ego autem, inter haec opprobria, inter haec scandala, inter haec mala, inter istas seductiones, foris iniquitates, et perversitates

13. ((vers. 16.)) In manibus tuis sortes meae: non in manibus hominum, sed in manibus tuis. Quae sunt istae sortes? quare sortes? Audito nomine sortiu

14. Attendat itaque Charitas Vestra, videte hoc ipsum quemadmodum firmetur ab apostolo Petro. Cum Simon ille magus baptizatus a Philippo adhaereret ei

Sermo III, Habitus Proxima Die Post Superiorem Sermonem. De fine ejusdem Psalmi.

1. Quod de Psalmo restat, unde duos jam sermones habuimus, aliquanto est amplius quam tertia pars, et videmus nobis hodie debitum esse complendum. Und

2. ((vers. 16.)) Erue me de manibus inimicorum meorum, et a persequentibus me: dicamus hoc, et unusquisque de inimicis suis dicat hoc bonum est enim,

3. ((vers. 17.)) Illustra faciem tuam super servum tuum, salvum me fac in tua misericordia. Superius dicebamus Illustra faciem tuam super servum tuum.

4. ((vers. 18.)) Domine, non confundar, quoniam invocavi te: magnam causam dixit, Non confundar, quoniam invocavi te. Invocavi te, Non confundar, quon

5. ((vers. 19.)) Muta efficiantur labia dolosa, quae loquuntur adversus justum iniquitatem, in superbia et contemptu. Justus iste Christus est: multa

6. ((vers. 20.)) Proinde vide quid sequitur, quia muta efficientur labia dolosa, quae loquuntur adversus justum iniquitatem, in superbia et contemptu.

7. Perfecisti autem sperantibus in te in conspectu filiorum hominum. Non, Perfecisti in conspectu filiorum hominum sed, sperantibus in te in conspect

8. ((vers. 21.)) Quid sequitur? Abscondes eos in abscondito vultus tui. Qualis est locus iste? Non dixit, Abscondes eos in coelo tuo: non dixit, Absco

9. ((vers. 22.)) Benedictus Dominus, quoniam mirificavit misericordiam suam in civitate circumstantiae. Quae est civitas circumstantiae? In una Judaea

10. ((vers. 23.)) Ego dixi in ecstasi mea: recordamini titulum Psalmi, ecce est illa ecstasis. Videte quid dicat: Ego dixi, in ecstasi mea: Projectus

11. ((vers. 24.)) Jam ergo expertus quid nos hortatur? Diligite Dominum, omnes sancti ejus. Tanquam diceret, Credite mihi, ego sum expertus habui tri

12. Quoniam veritatem requiret Dominus. Nostis quia modo multi malefici Et retribuet his qui abundanter faciunt superbiam. Nudus, exii de utero matri

13. ((vers. 25.)) Diligite Dominum, omnes sancti ejus: quoniam veritatem requiret Dominus, et retribuet his qui abundanter faciunt superbiam. Sed quan

In Psalmum XXXI

Enarratio I. Ipsi David intelligentiae.

1. ((vers. 1.)) Ipsi David intelligentiae, qua intelligitur non meritis operum, sed gratia Dei hominem liberari, confitentem peccata sua.

2. ((vers. 2.)) Beati quorum remissae sunt iniquitates, et quorum tecta sunt peccata: et quorum peccata in oblivionem ducta sunt. Beatus vir cui non i

3. ((vers. 3.)) Quoniam tacui, inveteraverunt ossa mea: quoniam non protuli ore confessionem ad salutem (Rom. X, 10) , omnis firmitas mea in infirmita

4. ((vers. 4.)) Quoniam die ac nocte gravata est super me manus tua: quoniam continua afflictione flagellorum tuorum, Conversus sum in aerumna mea dum

5. ((vers. 5.)) Peccatum meum cognovi, et injustitiam meam non operui: Dixi: Pronuntiabo adversum me injustitiam meam Domino. Et tu remisisti impietat

6. ((vers. 6.)) Pro hac orabit ad te omnis sanctus in tempore opportuno: pro hac impietate cordis ad te orabit omnis sanctus. Non enim meritis suis sa

7. ((vers. 7.)) Tu mihi es refugium a pressura quae circumdedit me: tu mihi es refugium a pressura peccatorum, quae circumdedit cor meum. Exsultatio m

8. ((vers. 8.)) Responsio Dei: Intellectum dabo tibi, et statuam te in via hac qua gradieris Obfirmabo super te oculos meos:

9. ((vers. 9.)) Nolite esse sicut equus et mulus, quibus non est intellectus. Ideo seipsi regere volunt. Et vox Prophetae: In freno et camo maxillas e

10. ((vers. 10.)) Multa flagella peccatoris: multum flagellatur, qui non confitens Deo peccata sua, seipsum sibi rectorem esse vult. Sperantem autem i

11. ((vers. 11.)) Laetamini in Domino, et exsultate, justi: laetamini, et exsultate, justi, non in vobis, sed in Domino. Et gloriamini, omnes recti co

Enarratio II. Sermo Ad Plebem.

1. Psalmus gratiae Dei et justificationis nostrae nullis praecedentibus meritis nostris, sed praeveniente nos misericordia Domini Dei nostri, commenda

2. Hunc autem psalmum ad eam gratiam pertinere, qua christiani sumus, testatus est apostolus Paulus: unde ipsam lectionem vobis legi voluimus. Hoc dix

3. Jam qui audit, non ex operibus, sed ex fide observet illam voraginem, de qua locutus sum: Vides ergo, quia ex fide, non ex operibus justificatus e

4. Quid ergo? Debemus nulla opera praeponere fidei, id est ut ante fidem, quisquam dicatur bene operatus? Ea enim ipsa opera quae dicuntur ante fidem,

5. Ergo, fratres, ex fide justificatus est Abraham: sed si fidem opera non praecesserunt, tamen secuta sunt. Numquid enim fides tua sterilis erit? Si

6. Quomodo ergo dicit Apostolus justificari hominem, sine operibus ex fide (Rom. III, 28) cum alio loco dicat: Fides quae per dilectionem operatur (

7. Quid ergo? Qui sunt beati? Non in quibus non invenerit Deus peccatum: nam in omnibus invenit. Omnes enim peccaverunt, et egent gloria Dei (Id. III,

8. Intendite ergo vos: alioquin male intelligendo projicitis vos in illam voraginem impune peccandi: et ego liber sum, sicut ipse Apostolus ab omnibus

9. ((vers. 1, 2.)) Beati quorum remissae sunt iniquitates, et quorum tecta sunt peccata. Beatus vir cui non imputavit Dominus peccatum, nec est in ore

10. Nec est in ore ejus dolus. At vero qui nolunt Ter Dominum rogavi ut auferret eum a me et dixit mihi: Sufficit tibi gratia mea. Gratia mea, Suffic

11. Attendite, fratres: nam unde coeperit dicere similitudinem ipsam Dominus, evangelista praemisit. Cum enim Christus dixisset, Putas veniens Filius

12. Intendat ergo Charitas Vestra. Diximus non ausum fuisse oculos ad coelum levare Publicanum. Quare coelum non attendebat? Quia se attendebat. Se at

13. ((vers. 3, 6.)) Itaque hic, fratres, videte quid dixit: Quoniam tacui, inveteraverunt ossa mea, a clamando me tota die. Quid est hoc? Quasi contra

14. Beatus vir cui non imputavit Dominus peccatum, nec est in ore ejus dolus. Quoniam tacui, inveteraverunt ossa mea, a clamando me tota die. Quoniam

15. Ergo, Quoniam die ac nocte gravata est super me manus tua: conversus sum in aerumna mea, dum configeretur spina. Ex ipsa aggravatione manus tuae,

16. Sed non suffecerat: non dixit, Pronuntiabo injustitiam meam Domino: Pronuntiabo adversum me: Ne declines cor meum in verba maligna ad excusandas e

17. ((vers. 6.)) Pro hac orabit ad te omnis sanctus, in tempore opportuno. Quo tempore? Pro hac. Pro hac orabit ad te omnis sanctus, in tempore opport

18. Verumtamen in diluvio aquarum multarum, ad eum non appropinquabunt. Ad eum: ad quem? Ad Deum. Solet enim personam mutare: quomodo est, Domini est

19. ((vers. 7.)) Tu autem quid, qui etiam justificatus es, inter medias illas aquas es? Undique, fratres mei, etiam cum confitemur peccata, perstrepun

20. Exsultatio mea, redime me. Si jam exsultas, quid vis redimi? Exsultatio mea, redime me. Exsultatio mea: Redime me. Exsultatio mea, redime me. Spe

21. ((vers. 8.)) Respondetur: Intellectum dabo tibi. Ipse est psalmus intelligentiae. Intellectum dabo tibi, et statuam te in via hac, qua gradieris.

22. ((vers. 9.)) Promisit huic et intellectum et protectionem suam: convertit se ad superbos defendentes peccata sua, et ostendit nobis quid sit intel

23. ((vers. 10.)) Multa flagella peccatoris. Non est mirum si adhibito freno sequuntur flagella. Indomitum enim animal esse cupiebat, domatur freno et

24. ((vers. 11.)) Ergo quid concluditur? Laetamini in Domino, et exsultate justi. O qui laetamini in vobis! o impii, o superbi, qui laetamini in vobis

25. Et gloriamini omnes recti corde. Quid est, recti corde? Quam bonus Deus Israel, rectis corde! Quomodo scivit Deus, aut si est scientia Altissimo?

26. Sic est ergo rectum cor, fratres. Cuicumque aliquid accidit, dicat: Dominus dedit, Dominus abstulit. Ecce rectum cor: Sicut Domino placuit, ita fa

In Psalmum XXXII

Enarratio I.

1. ((vers. 1.)) Exsultate justi in Domino: exsultate justi, non in vobis, non enim hoc tutum Rectos decet laudatio:

2. ((vers. 2.)) Confitemini Domino in cithara: confitemini Domino, exhibentes ei corpora vestra hostiam vivam (Rom. XII, 1) . In psalterio decachordo

3. ((vers. 3.)) Cantate ei canticum novum: cantate ei canticum gratiae fidei. Bene cantate ei in jubilatione:

4. ((vers. 4.)) Quoniam rectus est sermo Domini: quoniam rectus est sermo Domini, ad faciendos vos quod per vos fieri non potestis. Et omnia opera eju

5. ((vers. 5.)) Diligit misericordiam et judicium: diligit enim misericordiam, quam nunc praerogat et judicium, quo id quod praerogaverit exigit. Mis

6. ((vers. 6.)) Verbo Domini coeli firmati sunt: non enim a seipsis, sed Verbo Domini justi firmati sunt. Et Spiritu oris ejus omnis virtus eorum:

7. ((vers. 7.)) Congregans sicut in utrem aquas maris: congregat populos saeculi in confessionem mortificati peccati, ne per superbiam libere defluant

8. ((vers. 8.)) Timeat Dominum omnis terra: timeat omnis peccator, ut peccare desinat. Ab ipso autem commoveantur: omnes qui inhabitant orbem.

9. ((vers. 9.)) Quoniam ipse dixit, et facta sunt: non enim ea quae timeant, alius aliquis fecit sed ipse dixit, et facta sunt. Ipse mandavit, et cre

10. ((vers. 10.)) Dominus dissipat consilia gentium: non ejus regnum, sed sua quaerentium regna. Reprobat autem cogitationes populorum: Et reprobat co

11. ((vers. 11.)) Consilium vero Domini manet in aeternum: consilium vero Domini, quo beatum non facit nisi subditum sibi, manet in aeternum. Cogitati

12. ((vers. 12.)) Beata gens cujus est Dominus Deus eorum: una gens beata est, pertinens ad coelestem civitatem, quae sibi Dominum nonnisi Deum suum e

13. ((vers. 13.)) De coelo respexit Dominus, vidit omnes filios hominum: de anima justa misericorditer vidit Dominus omnes qui in novam vitam renasci

14. ((vers. 14.)) De praeparato habitaculo suo: de habitaculo susceptionis humanae, quod praeparavit sibi. Rexpexit super omnes qui inhabitant terram

15. ((vers. 15.)) Qui finxit singillatim corda eorum: qui cordibus eorum dona propria spiritualiter tribuit, ut nec totum corpus oculus, nec totum aud

16. ((vers. 16.)) Non salvus fiet rex in multitudine virtutis: non salvus fiet qui carnem suam regit, si in sua virtute multum praesumpserit. Nec giga

17. ((vers. 17.)) Mendax equus ad salutem: fallitur, quisquis putat vel per homines inter homines acceptam se salutem adipisci, vel impetu animositati

18. ((vers. 18.)) Ecce oculi Domini super metuentes eum: quia si salutem quaeris, ecce dilectio Domini super timentes eum. Sperantes super misericordi

19. ((vers. 19.)) Ut eruat a morte animas eorum, et alat eos in fame: ut det eis alimentum verbi et sempiternae veritatis, quod amiserant dum praesumu

20. ((vers. 20.)) Anima nostra patiens erit Domino: ut autem postea saginetur escis incorruptibilibus, interim dum hic est, anima nostra patiens erit

21. ((vers. 21.)) Quia in ipso laetabitur cor nostrum: non enim in nobis, ubi magna sine illo inopia est sed in ipso laetabitur cor nostrum. Et in no

22. ((vers. 22.)) Fiat misericordia tua, Domine, super nos, sicut speravimus in te: fiat misericordia tua, Domine, super nos spes enim non confundit,

Enarratio II.

Sermo I. De prima parte Psalmi.

1. ((vers. 1.)) Psalmus iste admonet nos exsultare in Domino. Inscribitur autem, Ipsi David. Qui ergo pertinent ad sacratissimum semem David, audiant

2. Propterea cum dixisset, Exsultate justi in Domino quia exsultare in illo nisi laudando non possumus, cum autem laudamus, cui tanto magis placemus

3. Si autem curvus fueris, laudas Deum quando tibi bene est, blasphemas quando tibi male est: quod quidem male si justum est, non est male justum est

5. ((vers. 2.)) Nonne id egit institutio in nomine Christi Vigiliarum istarum , ut ex isto loco citharae pellerentur? Et ecce ipsae jubentur sonare: C

6. Jam vero cum attendis superiora dona Dei, quid tibi contulerit praeceptorum, qua doctrina coelesti te imbuerit, quid tibi desuper ex illius veritat

7. Et ipsa justitia qualis est? quis illam pingit? Sapientia Dei quam pulchritudinem habet? Per illam pulchra sunt omnia, quae oculis placent: ei vide

8. ((vers. 3.)) Cantate ei canticum novum. Exuite vetustatem: nostis canticum novum. Novus homo, Novum Testamentum novum canticum. Non pertinet novum

9. ((vers. 4.)) Quoniam rectus est sermo Domini, et omnia opera ejus in fide. In quo etiam displicet non rectis, rectus est ille. Et omnia opera ejus

10. ((vers. 5.)) Diligit misericordiam et judicium. Fac ista, quia facit. Intendite ipsam misericordiam et judicium. Misericordiae tempus modo est, ju

11. Ne putetis autem, fratres, quia ista a se possunt in Deo aliquo modo separari. Videntur enim sibi aliquando contraria, ut qui misericors est, non

12. Audisti quemadmodum exhibeat Deus misericordiam et judicium exhibe et tu misericordiam et judicium. An forte ad Deum pertinent ista, ad hominem n

Sermo II. De altera parte Psalmi.

1. Et in annuntiando et in audiendo verbo veritatis, labor est. Quem laborem, fratres, aequo animo toleramus, si sententiae dominicae et conditionis n

2. ((vers. 5, 6.)) Hinc autem incipit pars quae restat, quod modo cantavimus. Misericordia Domini plena est terra. Verbo Domini coeli firmati sunt. Id

3. ((vers. 5.)) Nolo ergo mihi dicas, Unde accipio? quo eo? Recordare quod cantasti, Misericordia Domini plena est terra. Ubi jam non Evangelium praed

4. ((vers. 6.)) Misericordia Domini plena est terra. Quid coeli? Audi quid coeli. Non enim indigent misericordia, ubi nulla est miseria. In terra abun

5. Sane, fratres, videte eadem opera Filii et Spiritus sancti. Non enim negligenter praetereundum est, propter quosdam iniquos discretores et turbulen

6. Sane, fratres, exceptis illis coelis superioribus ignotis nobis in terra laborantibus, et per humanas conjecturas utcumque ista quaerentibus excep

7. Ergo cum dictum esset, Misericordia Domini plena est terra: quasi quaereres, Unde impleta est terra misericordia Domini? Prius missi sunt coeli, qu

8. Et quomodo ausi sunt ipsi coeli ire cum fiducia, ex hominibus infirmis coeli fieri, nisi quia Verbo Domini coeli solidati sunt? Unde enim haberent

9. Facta sunt haec missi sunt Apostoli, pertulerunt pressuras. Numquid modo tantas ferimus ut audiamus haec, quantas illi ut seminarent haec? Non. Er

10. [vers. 7-9.) Quia ergo modo salsa maris aqua, quae remansit, in Christianos saevire non audet, occultum autem murmur rodit in se, et intra mortale

11. Meminerimus ergo, fratres, jam his temporibus, quibus congregata est velut in utrem aqua maris, non deesse Deo unde proferat quo nos emendet: cum

12. Timeat Dominum omnis terra: ab ipso autem commoveantur omnes qui inhabitant orbem terrae. Non timeant alterum pro illo: ab ipso commoveantur omnes

13. ((vers. 10.)) Sed jam cessaverunt reges mali, facti sunt boni: crediderunt et ipsi, signum crucis Christi in fronte jam portant pretiosius signum

14. ((vers. 11.)) Consilium vero Domini manet in aeternum, cogitationes cordis ejus in saecula saeculorum. Repetitio sententiae est. Quod ante ait con

15. ((vers. 12.)) Quid est autem hoc? Beata gens

16. Intuere nunc coelum et terram: non tibi sic pulchra corpora placeant, ut eis fieri beatus velis. In animo est quod quaeris. Beatus enim esse vis:

17. Beata gens cujus est Dominus Deus eorum. Noster Deus! Cujus enim non est Deus? Non plane omnium eodem modo. Noster magis, noster qui vivimus de il

18. Ergo inde beati erimus, Deum possidendo. Quid ergo? Nos possidebimus cum, et ille non nos possidebit? Unde ergo Isaias: Domine, posside nos (Isai.

19. ((vers. 13.)) De coelo respexit Dominus, vidit omnes filios hominum Omnes hic ita accipe, ut gentis Cum esses sub arbore fici, vidi te Averte faci

20. ((vers. 14.)) De praeparato habitaculo suo: quod sibi praeparavit. Vidit nos de Apostolis, vidit nos de praedicatoribus veritatis, vidit nos de An

21. ((vers. 15.)) Qui finxit singillatim corda eorum. Manu gratiae suae, manu misericordiae suae finxit corda, plasmavit corda nostra, finxit singilla

22. Qui intelligit omnia opera eorum. Intelligit quid est? Secretius et interius videt. Habes in psalmo: Intellige clamorem meum intelligit omnia oper

23. ((vers. 16.)) Non salvus fiet rex per multitudinem virtutis suae. Ad Dominum omnes, in Deo omnes. Spes tua Non salvus fiet rex per multitudinem vi

24. ((vers. 17, 18.)) Sed equum habet magnum, fortem, validum, velocem potest si aliquid ingruerit, cito illum de periculo liberare? Non fallatur, au

25. ((vers. 19.)) Ut eruat a morte animas eorum. Vitam aeternam promittit. Quid in ista peregrinatione? numquid deserit? Vide quid sequitur: Et alat e

26. ((vers. 20.)) Sed propter peregrinationis tolerantiam quamdiu fames est, et exspectamus in via refici , ne deficiamus quid nobis imponitur Anima

27. ((vers. 21.)) Et quid cum perduraveris, cum patiens fueris, cum usque ad finem perveneris, quid tibi erit? Qua mercede toleras? utquid tanta dura

28. ((vers. 22.)) Hortatus est ad omnia, implevit nos gaudio spei, proposuit nobis quid amemus, in quo solo et de quo solo praesumamus: post haec fit

29. Ergo, fratres, ad hanc maxime exhortamur vos charitatem, non solum in vos ipsos, sed in eos etiam qui foris sunt, sive adhuc pagani, nondum creden

In Psalmum XXXIII Enarratio.

Sermo I, Habitus Die Sabbati. De titulo Psalmi.

1. Psalmus iste nihil quidem obscurum et quod expositore indigeat, videtur habere in textu suo: titulus autem ejus intentos facit, et pulsantes deside

2. Sic enim se habet titulus Psalmi: Psalmus David, cum mutavit vultum suum coram Abimelech, et dimisit eum, et abiit. Quaerimus in Scripturis secundu

3. Videtis certe, fratres, profunditatem sacramentorum. Si non est in mysterio, quod a puero Golias occisus est non est in mysterio, quia immutavit v

4. Intendite mecum. Omnia enim quae dixi modo, quasi ad manum pertinent pulsantis, nondum apertum est. Pulsavimus, cum ista diceremus pulsastis et vo

5. Erat autem, ut nostis, sacrificium Judaeorum antea secundum ordinem Aaron in victimis pecorum, et hoc in mysterio: nondum erat sacrificium corporis

6. Sublatum est ergo sacrificium Aaron, et coepit esse sacrificium secundum ordinem Melchisedec. Ergo mutavit nescio quis vultum suum. In principio er

7. Mutavit ergo vultum suum coram Abimelech. Quid est, coram Abimelech? Et dimisit eum, et abiit. mutavit vultum suum. Reliquiae salvae fient Mutavit

8. Quomodo ergo dimisit Achis regem, attendite, fratres. Achis dixi interpretari, Quomodo est. Recordamini Evangelium: quando loquebatur Dominus noste

9. Quaerendum est quid sit, et ipsum affectabat, et ad ostia tympanizabat. Non sine causa dictum est, Procidebat ad ostia portae: non sine causa dictu

10. Et ferebatur in manibus suis. Hoc vero, fratres, quomodo posset fieri in homine, quis intelligat? Quis enim portatur in manibus suis? Manibus alio

11. Quid est quod salivae decurrebant super barbam ejus? In hoc enim immutavit vultum suum coram Abimelech, et dimisit eum, et abiit. salivae?

Sermo II, Habitus Die Dominico.

1. Qui hesterno die adfuistis, non dubito quod memineritis pollicitationis nostrae. Tempus enim jam est in nomine Domini debitum solvere. Ipse inspira

2. Diximus scriptum esse in libro Regnorum, quod David cum fugeret Saül, latere voluit apud regem quemdam Geth, nomine Achis. Sed cum gloria ejus ibi

3. ((vers. 2.)) Benedicam Dominum in omni tempore, semper laus ejus in ore meo. Dicit Christus, dicat et christianus quia et christianus in corpore C

4. Quis est autem qui benedicit Dominum in omni tempore, nisi humilis corde? Ipsam enim humilitatem docuit Dominus noster in corpore et sanguine suo:

5. ((vers. 3.)) Quare autem benedicit Dominum homo in omni tempore? Quia humilis est. Quid est esse humilem? Nolle in se laudari. Qui in se vult lauda

6. ((vers. 4.)) Sequitur, Magnificate Dominum mecum. Quis est iste qui exhortatur ut magnificemus cum illo Dominum? Quisquis est, fratres, in corpore

7. ((vers. 4.)) Et exaltemus nomen ejus in idipsum. Quid est, exaltemus nomen ejus in idipsum? Magnificate Dominum mecum, et exaltemus nomen ejus in u

8. ((vers. 5.)) Inquisivi Dominum, et exaudivit me. Ubi exaudivit Dominus? Intus. Ubi dat? Intus. Ibi oras, ibi exaudiris, ibi beatificaris. Orasti In

10 ((vers. 6.)) Diximus quis esset exhortator, amator ille, qui non solus vult amplecti quod amat, et dicit: Accedite ad eum, et illuminamini. Accedit

11. ((vers. 7, 8.)) Sed dicit aliquis, Quomodo ad eum accedo? Tantis malis, tantis peccatis oneratus sum, tanta scelera clamant de conscientia mea, qu

12. ((vers. 9.)) Aperte modo de ipso sacramento vult dicere, quo ferebatur in manibus suis. Gustate, et videte quoniam suavis est Dominus. Nisi quis m

13. Beatus vir qui sperat in eum. Hoc quid opus est diu exponi? Quisquis non sperat in Domino, miser est. Quis est qui non sperat in Domino? Qui in se

14. ((vers. 10.)) Timete Dominum, omnes sancti ejus, quia nihil deest timentibus eum. Multi enim propterea nolunt Timete Dominum, omnes sancti ejus, q

15. Noli ergo sic intelligere. Et quomodo intelligam? In bonis spiritualibus. Sed ubi sunt? Non videntur oculis, sed corde. Non video ipsa bona. Videt

16. ((vers. 12.)) Venite, filii, audite me, timorem Domini docebo vos. Putatis Venite, filii, audite me. Venite, filii, audite me, timorem Domini doce

17. ((vers. 13.)) Quis est homo qui vult vitam, et diligit dies videre bonos? Interrogat. Nonne omnis in vobis respondet, Ego? An quisquam est in vobi

18. ((vers. 14.)) Non ergo christianus murmuret, videat cujus vestigia sequatur. Sed si dies bonos amat, audiat docentem et dicentem: Venite, filii, a

19. ((vers. 15.)) Sed quid est, Declina a malo? Parum est nulli noceas, nullum occidas, non fureris, non adulteres, non fraudem facias, non falsum tes

20. ((vers. 16.)) Oculi Domini super justos. Noli ergo timere, labora Et aures ejus ad preces eorum.

21. ((vers. 17.)) Oculi Domini super justos, et aures ejus ad preces eorum. Forte dicunt mali: Ergo securus facio mala, quia non super me sunt oculi D

22. ((vers. 18.)) Clamaverunt justi, et Dominus exaudivit eos, et ex omnibus tribulationibus eorum eruit eos. Justi erant tres pueri: de camino clamav

23. ((vers. 19, 20.)) Juxta est Dominus his qui obtriverunt cor, et humiles spiritu salvos faciet. Altus est Deus, humilis sit christianus. Si vult ut

24. ((vers. 21.)) Custodit Dominus omnia ossa eorum, unum ex his non conteretur Custodit Dominus omnia ossa eorum, unum ex his non conteretur. Os ejus

25. ((vers. 22, 23.)) Mors peccatorum pessima. Attendite, fratres, propter Mors peccatorum pessima. Mors peccatorum pessima,

26. Sed quia multa sunt genera peccatorum, et non esse peccatorem difficile est, aut fortasse in hac vita non possibile, subjecit statim cujus generis

In Psalmum XXXIV Enarratio.

Sermo I . De prima parte Psalmi.

1. ((vers. 1, 2.)) Psalmum istum nobis a jubentibus fratribus et coepiscopis meis impositum esse ad tractandum, noverit Ipsi David. Quid me persequeri

2. Judica, inquit, Domine, nocentes me, expugna impugnantes me. Apprehende, arma et scutum, et exsurge in adjutorium mihi. Domine, ut scuto bonae volu

3. Exsurgat ergo (sic enim invocatus est), apprehendat arma, exsurgat in adjutorium nobis. Unde exsurgat, alio loco etiam dicitur illi ipsa voce: Exsu

4. ((vers. 3.)) Effunde frameam, et conclude adversus eos qui me persequuntur. Qui sunt qui te persequuntur? Forte vicinus tuus, aut ille quem laesist

5. Et unde erunt justi? Aut quid dicunt inimici qui nos persequuntur? invisibiles illi quid dicunt inimici? isti nihil? Maxime suggeritur humano cordi

6. ((vers. 4.)) Et quid sequitur? Confundantur et revereantur requirentes animam meam: Periit fuga a me, et non est qui requirat animam meam Non est q

7. Sunt qui dicunt: Deus bonus, magnus, summus, invisibilis, aeternus, incorruptibilis, vitam aeternam nobis daturus est, et illam incorruptionem quam

8. Confundantur et revereantur requirentes animam meam. Orate, pro inimicis vestris Confundantur et revereantur requirentes animam meam. confundantur

9. ((vers. 5, 6.)) Quid alii? Non enim omnes sic vincuntur, ut convertantur et credant: multi in pertinacia remanent, multi spiritus praecedendi serva

10. ((vers. 7, 8.)) Unde autem tanta mala ista? Quo merito? Audi, quo merito: Quoniam gratis absconderunt mihi muscipulae suae corruptionem. In ipso c

11. Sed tamen quid faciendum est? Gratis absconderunt mihi corruptionem muscipulae suae. Quid est, gratis? Vane exprobraverunt animam meam. vane? Veni

12. ((vers. 9.)) Haec ergo malis nocere mihi volentibus: mihi quid? Anima autem mea exsultabit in Domino: tanquam in eo a quo audierit, Salus tua ego

13. ((vers. 10.)) Omnia ossa mea dicent: Domine, quis similis tibi? Quis digne de his verbis aliquid dicat? Ego puto tantum pronuntianda esse, non exp

14. Omnia ossa mea dicent: Domine, quis similis tibi? O corpus Christi sancta Ecclesia, omnia ossa tua dicant: Domine, quis similis tibi? Domine, quis

15. Eruens inopem de manu fortiorum ejus egenum et pauperem a diripientibus eum. Eruens inopem de manu fortiorum ejus. Domine, adjutor meus et redempt

Sermo II, Habitus Die Proximo Post Superiorem Sermonem. De reliqua parte Psalmi.

1. Ad reliqua Psalmi intendamus animum, Dominumque et Deum nostrum, et de sanitate intelligendi, et de fructu bene agendi deprecemur. Quo usque hester

2. ((vers. 11, 12.)) Dicat ergo caput nostrum: Insurgentes testes iniqui, quae ignorabam interrogabant me. Nos autem dicamus capiti nostro: Domine, qu

3. ((vers. 13.)) Ego autem cum mihi molesti essent, induebam me cilicio: et humiliabam in jejunio animam meam: et oratio mea in sinum meum convertetur

4. Ergo induebam me cilicio: et humiliabam in jejunio animam meam. Iterum si intelleximus cilicium, quomodo intelligimus jejunium? Manducare volebat C

5. Et oratio mea, inquit, in sinum meum convertetur. Deus meus, Deus meus, utquid me dereliquisti In sinum meum convertetur oratio mea. in sinum meum

6. ((vers. 14.)) Sicut proximum, sicut fratrem nostrum, ita complacebam: tanquam lugens et contristatus, ita humiliabar. Ad corpus suum respicit: jam

7. ((vers. 15.)) Et adversus me laetati sunt et convenerunt, in unum. Illi laeti, ego tristis. Sed modo audivimus in Evangelio, Beati qui lugent Adver

8. ((vers. 16.)) Tentaverunt me, et subsannaverunt me subsannatione. Striderunt in me dentibus suis.

9. ((vers. 17)) . Domine, quando respicies? Restitue animam meam ab astutiis eorum, a leonibus unicam meam. Nobis enim tardum est, et ex persona nostr

11. ((vers. 19-21.)) Non insultent mihi qui adversantur mihi inique: insultant enim mihi de palea mea. Qui oderunt me gratis: Et annuentes oculis: Quo

12. ((vers. 22.)) Vidisti, Domine, ne sileas. Quid est, ne sileas? Tacui, numquid semper tacebo Haec fecisti, et tacui suspicatus es iniquitatem, quo

13. ((vers. 23.)) Exsurge Domine, et intende judicio meo. Cui judicio? Quia tribulatus es, quia laboribus et doloribus cruciatus es? Nonne ista etiam

14. ((vers. 24-26.)) Judica me, Domine, secundum justitiam meam. Hoc est, in causam meam. Non secundum poenam meam, sed secundum justitiam meam, Domin

15. Et non insultent in me: inimici mei. Non dicant in corde suo: Euge, euge, animae nostrae Non dicant: Non dicant: Absorbuimus eum. Nisi quia Domin

16. ((vers. 27, 28.)) Quid tu jam caput cum membris? Exsultent et laetentur qui volunt justitiam meam: qui haeserint corpori meo. Et dicant semper: Ma

In Psalmum XXXV Enarratio. Sermo Habitus Forte Die Sabbati, ex n. 19.

1. ((vers. 2.)) Intendat Charitas Vestra paululum textum et mysteria psalmi hujus et curramus eum, quia in multis locis apertus est: ubi autem obscur

2. Sed numquid qui proponit delinquere, publice hoc dicit, et non in semetipso? Quare in semetipso? Quia homo illum non videt. Quid ergo, quia homo no

3. ((vers. 3.)) Meditatur ergo dolos: et sequitur, (Forte latet illum, quia Deus ibi videt? Etiam ostenditur quod dicere coeperam: latet illum, sed vo

4. ((vers. 4.)) Verba oris ejus iniquitas et dolus: noluit intelligere, ut bene ageret. Videtis quia voluntati illud tribuit: quia sunt homines qui vo

5. ((vers. 5.)) Iniquitatem meditatus est in cubili suo. Quid dixit, in cubili suo? Dixit injustus, ut delinquat in semetipso: in semetipso in cubili

6. Astitit omni viae non bonae. Quid est, astitit? Et in via peccatorum non stetit Malitiam autem non odio habuit. Non regnet peccatum in vestro morta

7. ((vers. 6.)) Domine, in coelo misericordia tua, et veritas tua usque ad nubes. Nescio quam misericordiam ipsius dicit, quae in coelo est. Est enim

8. Hic autem vere intellexit quam misericordiam deprecetur a Deo. Domine, in coelo misericordia tua, et veritas tua usque ad nubes: id est, misericord

9. ((vers. 7.)) Justitia tua sicut montes Dei: judicia tua sicut abyssus multa. Qui sunt montes Dei? Qui dicti sunt nubes, ipsi sunt et montes Dei: ma

10. Judicia tua sicut multa abyssus. Abyssum dicit profunditatem peccatorum, quo quisque pervenit contemnendo Deum sicut quodam loco dicit: Dedit ill

11. ((vers. 8.)) Homines et jumenta salvos facies, Domine sicut multiplicata est misericordia tua, Deus. Quia dixit, Misericordia tua in coelo ut et

12. Ergo homines non habent aliquid apud Deum exceptum, quod jumenta non mereantur, et quo jumenta non perveniant? Habent plane. Et ubi est quod haben

13. Nam et populus ille terrena bona desideravit, et regnum Jerusalem, subjectionem inimicorum suorum, abundantiam fructuum, salutem propriam, salutem

14. ((vers. 9.)) Inebriabuntur ab ubertate domus tuae. Nescio quid nobis magnum promittit. Vult illud dicere, et non dicit: non potest, an nos Videmus

15. ((vers. 10.)) Quo ergo fonte irrigaberis, et unde currit tantus torrens voluptatis ejus? Quoniam apud te, fons vitae. Quoniam apud te fons vitae i

16. ((vers. 11.)) Praetende misericordiam tuam scientibus te, et justitiam tuam his qui recto sunt corde. Quod saepe diximus, quia illi sunt recti cor

17. ((vers. 12.)) Non veniat mihi pes superbiae. Certe jam dixit, Sub umbraculo alarum tuarum sperabunt filii hominum, et inebriabuntur ab ubertate do

18. ((vers. 13.)) Quare autem valde hoc times? Quasi diceretur, Ibi ceciderunt omnes qui operantur iniquitatem Judicia tua sicut abyssus multa Cecid

19. Et si cum labore aliquibus vestrum taedio fuerimus, finivimus Psalmum, transivit taedium, et gratulabimur, quia Psalmus totus expositus est. In me

In Psalmum XXXVI Enarratio .

Sermo I . De prima parte Psalmi.

1. Novissimus dies terribiliter venturus auditur eis qui securi esse bene vivendo nolunt, et male vivere diu volunt. Utiliter autem Deus latere voluit

2. Jam vero quia in quocumque genere vitae, quod habet aliquam professionem, non omnes inveniuntur probi, non omnes reprobi, ex hoc apparet, quia de q

3. ((vers. 1, 2.)) Sed revera hoc te perturbat hominem christianum, quia vides male viventes felices, rerum istarum copia circumfluere, sanos esse, su

4. ((vers. 3, 4.)) Quid ergo tu? Spera in Dominum. Illi enim sperant non in Dominum: spes illorum mortalis, spes illorum caduca, fragilis, volatica, t

5. Signanter accipe petitiones cordis tui. Discerne petitiones cordis tui a petitionibus carnis, discerne quantum potes. Nec frustra dictum est in quo

6. ((vers. 5, 6.)) Ecce desidero, rogo, volo: egone implebo? Non. Quis ergo? Revela ad Dominum viam tuam, et spera in eum, et ipse faciet. Indica illi

7. Et educet velut lumen justitiam tuam, et judicium tuum sicut meridiem: hoc est clarum lumen. Parum erat dicere, ut lumen.

8. ((vers. 7-9.)) Quid igitur debeo? Quid debeas audi: Subditus esto Domino, et obsecra eam. Hoc sit vita tua, obedire praeceptis ejus. Hoc est enim s

9. Ecce facio subditus sum Domino, et obsecro cum. Sed quid tibi videtur? Vicinus ille nequam, male agens et florens est furta ejus, adulteria ejus,

10. ((vers. 10.)) Sed quamdiu peccator floret? quamdiu sustinebo? Festinas: cito erit quod tibi diu est. Infirmitas facit diu videri quod cito est. Qu

11. Et quaeres locum ejus, et non invenies. Ostendit, quid dixit, non erit: Ite in ignem aeternum, qui paratus est diabolo et angelis ejus Ite in igne

12. ((vers. 11.)) Mansueti autem haereditate possidebunt terram. Terra est illa de qua saepe locuti sumus, Jerusalem sancta, quae liberabitur de pereg

Sermo II. De secunda parte Psalmi.

1. De psalmo isto loqui Charitati Vestrae, et jussi sumus, et obtemperare debuimus. Voluit enim Dominus propter imbrium nimietatem retardare profectio

2. ((vers. 12, 13.)) Ergo ad Psalmum respicite. Primae partes jam tractatae sunt, sequuntur haec. Observabit peccator justum, et stridet super eum den

3. ((vers. 14-16.)) Quid enim? Injustitia injusti tibi nocet, et illi non nocet? Unde fieri potest, ut iniquitas ejus, quae per ejus indignationem et

4. ((vers. 17.)) Sed potentes sunt iniqui, et multa faciunt, et suppetit eis rerum effectus agendi celeritas, jussionem obedientia sequitur. Numquid

5. Sed debemus optare etiam illis per quos flagellamur, ut convertantur, et flagellentur. Sic enim suos fideles erudiebat, qui de Saulo flagellum sibi

6. Sed vide utrum in illo impletum sit quod modo Psalmus dicit, Confirmat autem justos Dominus. Non solum, inquit idem Paulus, cum multa mala pateretu

7. ((vers. 18.)) Confirmat ergo justos Dominus. Novit Dominus vias immaculatorum. Diriget mites in judicio, docebit mansuetos vias suas Novit Dominus

8. Et haereditas eorum in aeternum erit. Hoc in fide habemus: Dominus numquid in fide? Dominus novit illa in tanta manifestatione, in quanta non possu

9. ((vers. 19.)) Non confundentur in tempore malo. Quid est, Non confundentur in tempore malo? Gloriamur in tribulationibus, scientes quoniam tribulat

10. ((vers. 20.)) Quid autem facit malus homo cum coeperit tribulari? Foris nihil habet, ablata sunt omnia, in conscientia nullum solatium est: non es

11. Ita quidam ex parte Donati venerat ad nos, accusatus et excommunicatus a suis, hic quaerens quod ibi perdiderat. Sed quia suscipi non potuit, nisi

12. Inimici autem Domini statim ut gloriabuntur et exaltabuntur, deficientes sicut fumus deficient. Ex ipsa similitudine rem quam insinuavit, agnoscit

13. ((vers. 21.)) Feneratur peccator, et non solvet. feneratur peccator, et non solvet, feneratur, et non solvet: justus autem miseretur, et commodat.

14. ((vers. 22.)) Quoniam benedicentes eum, haereditate possidebunt terram: sicut Quoniam benedicentes eum, possidebunt terram haereditate: Spes mea e

15. ((vers. 23.)) Videte quid sequitur: A Domino gressus hominis dirigentur, et viam ejus volet. Ipse homo ut velit viam Domini, ab ipso Domino dirigu

16. Jam cum sequeris viam Christi, non tibi saeculi prosperitates promittas. Per dura ambulavit, sed magna promisit. Sequere. Noli tantum attendere qu

17. ((vers. 24.)) Cum ceciderit, non conturbabitur, quoniam Dominus confirmat manum ejus. Ecce quid est, velle viam Christi. Contingat illi ut aliquam

18. Sic et isti filii eorum

19. Sed valeat, inquit, in Caecilianum judicium patrum nostrorum. Quare valebit? Quia episcopi judicaverunt. Valeat et in te, quod Maximianistae judic

20. Sanctissimis fratribus atque collegis per universam Africam. —Tota unitas ipsorum per Africam. Sed hic cum illis est Catholica: in aliis autem orb

21. Paululum dignamini advertere. Haec est damnatio tua. Dicimus illi: Quid vis? habeat pondus an non habeat? Ego faveo: prorsus dico, quia isti omnes

22. Jam hic audent dicere: Sed nos qui postea damnavimus Maximianistas, plures eramus. Valeat ergo sententia vestra in Felicianum, et valebit illorum

23. Sed de numero contendis cum Maximianistis. Ut dixi, faveo tibi. Trecenti decem plures sunt quam centum, vel quot fuerunt qui damnaverunt a parte M

Sermo III. De tertia parte Psalmi.

1. ((vers. 25.)) Pars novissima psalmi hujus indiscussa vobiscum et intractata remanserat. Proinde sicut video, non quidem secundum dispositionem nost

2. Quid ergo facimus? Adjuvent nos pia studia vestra, ut inspiciamus in his versibus Psalmi voluntatem Dei, quid nos intelligere velit. Metus est enim

3. Ita cogitantem, et, ut dixi, dissolutis membris omnibus interioribus a facultate operis boni, possumusne, fratres, tanquam paralyticum tollere, et

4. Dominus enim ipse in corpore suo, quod est Ecclesia, junior fuit primis temporibus, et ecce jam senuit. Nostis, et agnoscitis, et intelligitis, qui

5. Agnovimus hominem juniorem et senem, et tanquam aperto tecto pervenimus ad Christum. Sed quis est justus, qui non est visus derelictus, nec semen e

6. ((vers. 26.)) Tota die miseretur, et feneratur. Feneratur quidem latine dicitur, et qui dat mutuum, et qui accipit: planius hoc autem dicitur, si d

7. Et semen ejus in benedictione erit. Et hic non occurrat carnalis cogitatio. Videmus multos filios justorum fame morientes: quomodo ergo semen ejus

8. ((vers. 27.)) Vide ergo quod sequitur, et noli esse piger: Declina a malo, et fac bonum. Noli tibi putare sufficere, si non exspolias vestitum. Non

9. ((vers. 28.)) Quoniam Dominus amat judicium, et non derelinquet sanctos suos. Quando patiuntur labores sancti, nolite putare quia non judicat Deus,

10. Injusti autem punientur, et semen impiorum peribit. Quomodo semen illius in benedictione erit, sic semen impiorum peribit. Quid nobis profuit supe

11. ((vers. 29.)) Justi haereditate possidebunt terram. Rursus avaritia non subrepat, nec tibi aliquam villam magnam promittat, ne quod hic juberis co

12. ((vers. 30-32.)) Os justi meditabitur sapientiam. Ecce ille est panis: videte quam libenter manducet justus iste, quomodo verset in ore suo sapien

13. ((vers. 33.)) Ergo, Considerat peccator justum, et quaerit mortificare eum: Dominus autem non derelinquet eum in manibus ejus. Quare ergo dereliqu

14. ((vers. 34, 36.)) Sed quando erit? Noli modo putare: tempus laboris est, tempus seminis est, tempus frigoris est: etsi inter ventos, etsi inter pl

15. ((vers. 37.)) Custodi innocentiam. Tene, quomodo cum avarus esses, saccellum tenebas: quomodo tenebas saccellum, ne tibi extorqueretur a fure sic

16. ((vers. 38.)) Injusti autem disperient in idipsum. Quid est, in idipsum? Reliquiae impiorum interibunt.

17. ((vers. 39, 40.)) Salus autem justorum a Domino, et protector eorum est in tempore tribulationis: et adjuvabit eos Dominus, et eruet eos, et exime

18. Deo gratias, fratres, reddidimus debitum in nomine Christi sed nos charitas debitores semper tenet . Illa enim una est, quae et si quotidie reddi

19. Loquantur ergo adversus nos quidquid volunt: nos diligamus illos et nolentes. Novimus enim, fratres, novimus linguas eorum: propter quas eis non i

20. Sed tu, inquit, quis es qui contra nos dicis tanta? Quicumque sim, quod dicitur attende, non a quo dicitur. Sed peccatori, inquit, dicit Dominus:

In Psalmum XXXVII Enarratio. Sermo Ad Populum.

1. Opportune ad id quod cantavimus, Iniquitatem meam ego pronuntio, et curam geram pro peccato meo, Non est bonum, panem filiorum mittere canibus

2. ((vers. 1.)) Titulus ejus est, Psalmus ipsi David in recordationem sabbati. Quaerimus quae nobis scripta sunt de sancto David propheta, ex cujus se

3. ((vers. 2.)) Ipse itaque inquietudinem quam patiebatur, narrat et commendat Deo, nescio quid gravius timens quam erat ubi erat. Nam quia in malo es

4. ((vers. 3.)) Quare autem petit iste ne in indignatione arguatur, neque in ira emendetur? Tanquam dicens Deo, Quoniam jam ista quae patior multa sun

5. ((vers. 4.)) Non est sanitas in carne mea a vultu irae tuae. Jam haec dicebat quae hic patiebatur: et tamen hoc jam de ira Domini, quia et de vindi

6. Non est pax ossibus meis a facie peccatorum meorum. Quaeri solet cujus sit vox et aliqui accipiunt Christi, propter quaedam quae hic dicuntur de p

7. Non est sanitas in carne mea a vultu irae tuae. Sed fortasse injuste tibi Deus iratus est, o Adam, o genus humanum, injuste iratus est Deus! quia d

9. ((vers. 6.)) Computruerunt et putuerunt livores mei. Jam qui livores habet, non est sanus. Adde quia ipsi livores computruerunt et putuerunt. Unde

10. ((vers. 7.)) Miseriis afflictus sum, et curvatus sum usque in finem. Unde curvatus est? Quia elatus erat. Si fueris humilis, erigeris si fueris e

11. ((vers. 8.)) Quoniam anima mea completa est illusionibus, et non est sanitas in carne mea. Ubi ergo est totus homo, anima et caro est. Anima compl

12. ((vers. 9.)) Infirmatus sum et humiliatus sum usque nimis. Qui recordatur altitudinem sabbati, ipse videt quantum sit humiliatus. Nam qui non pote

13. Rugiebam a gemitu cordis mei. Attenditis plerumque interpellare gemitibus servos Dei, et quaeritur causa: et non apparet nisi gemitus alicujus ser

14. ((vers. 10.)) Et quis agnoscebat unde rugiebat? Subjecit: Et ante te est omne desiderium meum. Non enim ante homines, qui cor videre non possunt:

16. ((vers. 12, 13.)) Sed numquid hoc solum est quod patitur homo? Patitur enim ex se intrinsecus, forinsecus autem ex eis inter quos vivit: patitur m

17. Amici mei et proximi mei adversum me appropinquaverunt, et steterunt: et proximi a longe steterunt. Qui proximi appropinquaverunt, et qui proximi

18. Et vim faciebant qui quaerebant animam meam. Jam manifestum est qui quaerebant animam ipsius: qui non habebant animam ejus, quia non erant in corp

19. Sequitur, Qui quaerebant mala mea, locuti sunt vanitatem. Quid est, Qui quaerebant mala mea? Qui quaerebant mala mea, locuti sunt vanitatem, Et do

20. ((vers. 14, 15.)) . Ergo ait, Ego autem velut surdus non audiebam. Qui ad ea quae audiebat non respondebat, tanquam non audiebat. Ego autem velut

21. ((vers. 16.)) Quoniam in te, Domine, speravi tu exaudies, Domine, Deus meus. Tanquam si ei diceretur, Quare non aperuisti os tuum? quare non dixi

22. ((vers. 17.)) Quia dixi: Nequando insultent in me inimici mei, et dum commoventur pedes mei, in me magna locuti sunt. dixi: Ne aliquando insultent

23. ((vers. 18, 19.)) Quoniam ego in flagella paratus sum. Omnino magnifice, tanquam diceret: Ad hoc natus sum, ut flagella sufferam. Non enim nascere

24. Et dolor meus ante me est semper. Quis dolor? Forte de flagello. Et vere, fratres mei, vere dicam vobis, flagella sua dolent homines quare flagel

25. ((vers. 20.)) Inimici autem mei vivunt. Bene est eis, gaudent in saeculi felicitate, ubi ego laboro, et rugio a gemitu cordis mei. Quomodo vivunt

26. ((vers. 21.)) Detrahebant mihi qui retribuunt mala pro bonis, quoniam persecutus sum justitiam. Ideo mala pro bonis. Quid est, persecutus sum just

27. ((vers. 22.)) Ne derelinquas me, Domine Deus meus, ne discesseris a me. Dicamus in illo, dicamus per illum ipse enim interpellat pro nobis (Rom.

28. ((vers. 23.)) Intende in adjutorium meum, Domine salutis meae. Ipsa est salus, fratres, de qua salute exquisierunt Prophetae, sicut dicit apostolu

In Psalmum XXXVIII Enarratio. Sermo .

1. ((vers. 1.)) Psalmi hujus, quem modo cantavimus, et tractandum suscepimus, titulus est: in finem pro Idithun, Canticum ipsi David. Cujusdam ergo, q

2. Nostis quosdam psalmos inscribi Canticum graduum: et ibi quidem in graeca lingua satis evidens est, quid dicat ἀναβαθμῶν. Anabathmi enim gradus sun

3. ((vers. 2.)) Dixi, Custodiam vias meas, ut non delinquam in lingua mea. Credas quod legendo, disserendo, praedicando, monendo, objurgando, hortando

4. ((vers. 3.)) Et quid secutum est? Obsurdui, et humiliatus sum, et silui a bonis. Patitur enim difficultatem iste transiliens in quodam gradu, quo j

5. ((vers. 4, 5.)) Et in meditatione mea exardescet ignis. Serve nequam et piger, dares pecuniam meam nummulariis, et ego veniens cum usuris exigerem.

6. Finem illum dicit, quem currens intuebatur Apostolus, et de sua imperfectione confitebatur, aliud in se intuens, aliud alibi quaerens. Ait enim, No

7. Et numerum dierum meorum qui est. Numerum dierum quaero qui est. Sic possum dicere, sic possum intelligere numerum sine numero, quomodo possunt dic

8. Ut sciam quid desit mihi. Hoc enim mihi deest hic laboranti et quamdiu mihi deest, non me dico perfectum: quamdiu hoc non accipio, dico, Non quia

9. ((vers. 6.)) Jam ergo iste transiliens agens quiddam in corde occultum, quod non novit nisi qui pariter agit tanquam noto sibi facto fine suo impe

10. Verumtamen universa vanitas, omnis homo vivens. Verumtamen: quid enim dicebat? Jam ecce transilivi mortalia omnia, et ima contempsi, calcavi terre

11. ((vers. 7.)) Quanquam in imagine ambulat homo. In qua imagine, nisi illius qui dixit: Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram Quanqu

12. Nam ecce discutio te cum filiis tuis: servas transiturus transituris, imo vero transiens transeuntibus. Nam transiturum te sic dixi, quasi nunc ma

13. ((vers. 8.)) Et nunc: quando, inquit iste Et nunc, Et nunc quae est exspectatio mea? nonne Dominus? Et nunc quae est exspectatio mea? nonne Dominu

14. ((vers. 9.)) Ab omnibus iniquitatibus meis erue me. Multa transilivi, multa quidem transilivi: sed si dixerimus, quia peccatum non habemus, nos ip

15. Quia ergo ita sapio, quia me et imperfectum dico et perfectum: imperfectum quidem, quia nondum aliquid accepi quod volo perfectum autem, quia sci

16. ((vers. 10, 11.)) Dedisti ergo me opprobrium insipienti. Obsurdui, et non aperui os meum. obsurdui, et non aperui os meum. non est pax impiis, Obs

17. ((vers. 12.)) A fortitudine manus tuae ego defeci in argutionibus: hoc est, cum argueres me, defeci. Et arguere tuum quid est, nisi quod sequitur?

18. Et quomodo, erudisti? Dic ipsam eruditionem, o Idithun, quomodo eruditus es? Et tabescere fecisti sicut araneam animam meam. Multi ab oriente et o

19. Verumtamen vane conturbatur omnis homo vivens. Redit ad illud quod paulo ante commemoravit: quamvis hic proficiat, vane conturbatur omnis homo viv

21. Quoniam inquilinus ego sum apud te. Sed apud quem inquilinus? Habitationem habemus ex Deo, domum non manu factam, aeternam in coelis Quia inquilin

22. ((vers. 14.)) Quid ergo restat ut petam, quia hinc sine dubio migraturus sum? Remitte mihi ut refrigerer priusquam eam. Refrigerer Remitte mihi.

23. Itaque fratres mei, etsi onerosus fui labori corporis vestri, ferte quia et ego laboravi: et vere dico, quia istum laborem vos vobis facitis. Si

In Psalmum XXXIX Enarratio. Sermo Ad Populum.

1. Omnia quae praedixit Dominus noster Jesus Christus, partim facta cognoscimus, partim futura speramus: cuncta tamen complebuntur, quia veritas haec

2. ((vers. 2, 3.)) Ergo dicamus quod iste psalmus: Sustinens sustinui Dominum. Sustinens sustinui, non quemlibet hominem promissorem, qui possit falle

3. Et quid tibi praestitit? quid tibi fecit? Et eduxit me de lacu miseriae, et de luto limi: et statuit supra petram pedes meos, et direxit gressus me

4. ((vers. 4.)) Et immisit in os meum canticum novum. Quod canticum novum? Hymnum Deo nostro. Inveteravi in omnibus inimicis meis Laudans invocabo Dom

5. Et inimisit in os meum canticum novum, hymnum Deo nostro. Forte quaerit aliquis, quae persona loquatur in hoc psalmo. Breviter dixerim, Christus es

6. Videbunt justi, et timebunt, et sperabunt in Dominum. Videbunt justi. Qui justi? Fideles: quia justus ex fide vivit (Habac. II, 4, et Rom. I, 17) .

7. ((vers. 5.)) Eia qui volunt sperare in Dominum, qui vident et timent, timeant ambulare vias malas, vias latas eligant viam angustam, ubi jam supra

8. Beatus vir, cujus est nomen Domini spes ejus, et non respexit in vanitates et insanias mendaces. Unde enim insaniae mendaces? Insania mendax, sanit

9. ((vers. 6-9.)) Forte nobis dicturus est, qui versu isto percussus corrigi voluerit, et quem occupaverit timor ille justitiae fidei, et volens coepe

10. Vide mirabilia Dei. Annuntiavi, et locutus sum, multiplicati sunt super numerum. Est numerus, sunt super numerum. Numerus certus est, pertinens ad

11. Annuntiavi et locutus sum, multiplicati sunt super numerum. Sacrificium et oblationem noluisti. Haec miracula Dei sunt, hae cogitationes Dei sunt,

12. Sacrificium et oblationem noluisti, ait psalmus Deo. Antiqui enim, quando adhuc sacrificium verum quod fideles norunt, in figuris praenuntiabatur,

13. Sacrificium et oblationem noluisti, corpus autem perfecisti mihi. Holocausta etiam pro delicto non petisti: tunc dixi, Ecce venio. Numquid exponen

14. In capite libri scriptum est de me, ut faciam voluntatem tuam: Deus meus, volui, et legem tuam in medio cordis mei. Ecce ad membra respexit, ecce

15. ((vers. 10.)) Bene nuntiavi justitiam tuam in Ecclesia magna. Alloquitur membra sua, hortatur quod fecit, ut faciant. Annuntiavit, annuntiemus pa

16. Ecce labia mea non prohibebo, Domine, tu cognovisti: ne credat corde, et prae timore labia prohibeat annuntiare quod credidit. Sunt enim christian

17. ((vers. 11.)) Justitiam meam non abscondi in corde meo. Quid est, justitiam meam? Justitiam meam non abscondi in corde meo.

18. Veritatem tuam et salutare tuum dixi. Christum tuum dixi, hoc est, Veritatem tuam et salutare tuum dixi. Ego sum veritas Quoniam viderunt oculi me

19. Non celavi misericordiam tuam et veritatem tuam a congregatione multa. Ibi simus, in hoc corpore numeremur et nos, non celemus misericordiam Domin

20. ((vers. 12-14.)) Tu autem, Domine, ne elonginquaveris misericordias tuas a me. Respexit ad membra Misericordia tua et veritas tua semper susceperu

21. Comprehenderunt me iniquitates meae, et non potui ut viderem. Est aliquid quod videamus: quid premit ut non videamus? Nonne iniquitas? Oculum tuum

22. Multiplicatae sunt super capillos capitis mei. Capillos capitis ad numeri multitudinem revocat. Quis numerat capillos capitis sui? Multo minus pec

23. ((vers. 14.)) Et cor meum dereliquit me. Quid mirum est, si cor tuum desertum est a Deo tuo, quando seipsum deseruit? Quid est, Cor meum dereliqui

24. ((vers. 15-17.)) Confundantur, et revereantur simul, qui quaerunt animam meam ut auferant eam. Quodam enim loco accusat, et dicit, Aspiciebam in d

25. Convertantur retrorsum, et revereantur, qui volunt mihi mala. Convertantur retrorsum: nec hoc in malum accipiamus. Bene illis optat et vox illius

26. Convertantur retrorsum et revereantur, qui volunt mihi mala. Malevoli sunt, qui etiam cum benedicunt, quantum in corde eorum est maledicunt. Dicis

27. ((vers. 18.)) Ego autem: cui quaerebant mala. Ego autem: Ego autem, egenus et pauper sum. Ego egenus et pauper. Gratias tibi ago, Domine, quia non

28. Adjutor meus et protector meus tu es: Deus meus, ne tardaveris. Invocat, implorat, timet ne deficiat: Ne tardaveris. Ne tardaveris? Nisi breviati

In Psalmum XL Enarratio. Sermo Ad Plebem .

1. Quoniam solemnis dies Martyrum illuxit propter gloriam passionis Christi imperatoris martyrum, qui sibi non pepercit militibus imperans pugnam, se

2. ((vers. 2.)) Beatus qui intelligit super egenum et pauperem, in die mala liberabit eum Dominus. Veniet enim dies mala: velis nolis, veniet dies ju

3. ((vers. 3.)) Et vide beatitudinem tuam. Dominus conservet eum. Propheta bene optat homini intelligenti super egenum et pauperem. Ista optatio promi

4. Et non tradat eum in manus inimici ejus. Inimicus ille diabolus est. Nemo attendat inimicum suum hominem, quando audit verba ista. Jam forte de vic

5. ((vers. 4.)) Dominus opem ferat illi. Sed ubi? Forte in coelo, forte in vita aeterna, ut restet colendum diabolum propter inopiam terrenam, propter

6. ((vers. 5.)) Sed quare ista? Quia flagellat omnem filium quem recipit (Hebr. XII, 6) . Quare ista? Quia peccanti homini dictum est: In labore vultu

7. ((vers. 6)) Inimici mei dixerunt mala mihi: Quando morietur, et peribit nomen ejus. Jam ista diximus, et hinc coepimus et ut alia dicamus, non opu

8. ((vers. 7.)) Et ingrediebantur ut viderent. Quod passus est Christus, patitur et Ecclesia quod passum est caput, patiuntur et membra. Numquid enim

9. ((vers. 8.)) In idipsum adversum me susurrabant omnes inimici mei. Adversum me omnes in idipsum: quanto melius mecum in idipsum? Quid est, adversum

10. ((vers. 9.)) Verbum iniquum disposuerunt adversus me. Quale verbum iniquum? Ipsum caput attende: Occidamus eum, et nostra erit haereditas Numquid

11. ((vers. 10.)) Et unde dormivit? Ex illo qui ingressus est ut videret, et congregavit iniquitatem sibi. Etenim homo pacis meae, in quem speravi, qu

12. ((vers. 11.)) Tu autem, Domine, miserere mei. Hoc ex forma servi, hoc ex forma Beatus qui intelligit super egenum et pauperem. Miserere mei, et re

13. ((vers. 12.)) In hoc cognovi quoniam voluisti me, quoniam non gaudebit inimicus meus super me. Quia gavisi sunt Judaei, quando viderunt Christum c

14. ((vers. 13, 14.)) Me autem propter innocentiam meam suscepisti. Vere innocentiam: integritatem sine peccato, redditionem sine debito, flagellum si

In Psalmum XLI Enarratio. Sermo Ad Plebem.

1. ((vers. 1-3.)) Olim est ut desiderat anima nostra in verbo Dei gaudere vobiscum, et in illo vos salutare, qui est nostrum adjutorium et salutare. Q

2. Denique titulus ejus est: In finem, in intellectum filiis Core, Psalmus. Quoniam apud te est fons vitae. in lumine tuo videbimus lumen Ut jam non a

3. Sed forte non hoc Scriptura solum nos in cervo considerare voluit, sed et aliud. Audi quid aliud est in cervo. Serpentes necat, et post serpentium

4. Est aliud quod animadvertas in cervo. Traduntur cervi, et a quibusdam etiam visi sunt non enim de illis tale aliquid scriberetur, nisi antea vider

5. Talis ergo cervus in fide constitutus, nondum videns quod credit, cupiens intelligere quod diligit, patitur et contrarios non cervos , obscuratos i

6. ((vers. 4.)) Interim dum moditor, dum curro, dum in via sum, antequam veniam, antequam appaream, Fuerunt mihi lacrymae meae panis die ac nocte, cum

7. Verumtamen audiendo quotidie, Ubi est Deus tuus? et in lacrymis meis quotidianis pastus, die ac nocte meditatus sum quod audivi, Ubi est Deus tuus?

8. ((vers. 5.)) Quaerens ergo Deum meum in rebus visibilibus et corporalibus, et non inveniens quaerens ejus substantiam in meipso, quasi sit aliquid

9. Ille enim qui habet altissimam in secreto domum, habet etiam in terra tabernaculum. Tabernaculum ejus in terra, Ecclesia ejus est adhuc peregrina.

10. ((vers. 6, 7.)) Sed quia, fratres, quamdiu sumus in corpore hoc, peregrinamur a Domino (II Cor. V, 6) , et corpus quod corrumpitur aggravat animam

11. Spera in Deum. Quare Spera? Quoniam confitebor illi. Salutare vultus mei, Deus meus. Salutare vultus mei Deus meus. Beati qui habitant in domo tua

12. Ad meipsum anima mea turbata est. Numquid ad Deum turbatur? Ad me turbata est. Ad incommutabile reficiebatur, ad mutabile perturbabatur. Novi quia

14. Alium accipite intellectum: Abyssus abyssum invocat, in voce cataractarum tuarum. Ego qui contremisco, cum ad me perturbata est anima mea, a judic

15. Omnes suspensiones tuae et fluctus tui super me ingressi sunt. Fluctus in his quae sentio, suspensurae in his quae minaris. Omnis perpessio mea, f

16. ((vers. 9.)) Ideo sequitur: In die mandavit Dominus misericordiam suam, et nocte declarabit. Nulli vacat audire in tribulatione. Attendite cum vob

17. ((vers. 10-12.)) Quid ergo agas in hac peregrinatione? quid agas? Apud me oratio Deo vitae meae. Hoc hic ago cervus sitiens et desiderans ad fonte

18. Utquid me repulisti Utquid me repulisti? Ego dixi in ecstasi mea, Ego dixi in ecstasi mea, Projectus sum a facie oculorum tuorum Utquid me repulis

19. Exprobraverunt mihi qui tribulant me. Iterum illa vox: Dum dicunt mihi per singulos dies, Ubi est Deus tuus? Ubi est Deus tuus? Exprobraverunt mih

In Psalmum XLII Enarratio. Sermo Ad Populum. In die jejunii, post meridiem habitus.

1. Psalmus iste brevis est: sic satisfacit mentibus auditorum, ut molestus non sit ventribus jejunorum. Pascatur ex hoc anima nostra, quam tristem ess

2. ((vers. 1.)) Nostis autem omnes qui proficiunt, et qui coelesti illi civitati ingemiscunt, qui peregrinationem suam norunt, qui viam tenent, qui in

3. ((vers. 2.)) Et quoniam patientia opus est ferendi usque ad messem, quamdam, si dici potest, indiscretam discretionem simul enim sunt, et ideo dis

4. ((vers. 3.)) Sed ut hoc faciat, quid dicit, quid supplicat, quid orat attende. Ora quod audis, ora cum audis omnium nostrum sit ista vox: Emitte l

5. ((vers. 4.)) Jam ergo perducti ad tabernaculum, et positi in monte sancto ejus, quam spem gerimus? Et introibo ad altare Dei. Est enim quoddam subl

6. ((vers. 5.)) Et rursus ad animam suam, ut ex inferiore illo sonoro ligno capiat sonum: Utquid tristis es, inquit, anima mea, et utquid conturbas me

7. Videte si non est ista allocutio in illo conflictu Apostoli, in se praefigurantis quosdam, et forte nos, et dicentis, Condelector legi Dei secundum

8. Haec vox, fratres, tuta est : sed vigilate in operibus bonis. Tangite psalterium, obediendo praeceptis: tangite citharam, tolerando passiones. Fran

In Psalmum XLIII Enarratio. Sermo Ad Plebem.

1. Psalmus iste filiis Core dicitur, sicut ejus titulus praefert. Interpretatur autem Core Calvitium vel Calvaria, et invenimus in Evangelio Dominum J

2. ((vers. 1.)) Est autem magnae considerationis et magnae profunditatis consilium Dei, quid causae fuerit ut cum patres nostros Patriarchas, et totum

3. ((vers. 2, 3.)) Deus, auribus nostris audivimus patres nostri annuntiaverunt nobis, opus quod operatus es in diebus eorum, et in diebus antiquis.

4. ((vers. 4.)) Sed forte ideo illi ista potuerunt, quia fortes erant, quia praeliatores, quia invicti, quia exercitati, quia bellicosi? Absit. Non ho

5. ((vers. 5.)) Quid ergo? Alter erat tunc, et alter est nunc? Absit. Quid enim sequitur? Tu es ipse rex meus et Deus meus. Tu es ipse, non enim mutat

6. ((vers. 6.)) Sed forte praeterita tantum narrata sunt nobis, de futuro autem non est aliquid tale sperandum. Imo vero sperandum. In te inimicos nos

7. ((vers. 7.)) Non enim in arcu meo sperabo: quomodo nec patres in gladio suo. Et gladius meus non salvum faciet me.

8. ((vers. 8.)) Salvos enim fecisti nos ex affligentibus nos. Et hoc figura praeteriti de futuro dicitur: sed ideo tanquam praeteritum dicitur, quia t

9. ((vers. 9.)) In Deo laudabimur tota die. Videte quemadmodum miscet etiam verba futuri temporis, ut intelligas et praeterita quae dicta sunt de futu

10. ((vers. 10.)) Haec ergo futura cum certa sint nobis, et illa praeterita cum a patribus nostris audierimus, quid modo? Nunc autem repulisti et conf

11. ((vers. 11.)) Avertisti autem nos retrorsum prae inimicis nostris: ut quasi illi ante sint, nos retro illi victores, nos victi deputemur. Et qui

12. ((vers. 12.)) Dedisti nos tanquam oves escarum, et in nationibus dispersisti nos: a nationibus manducati sumus. Hi significantur qui sic passi sun

13. ((vers. 13.)) Vendidisti populum tuum sine pretio. Vidimus enim quos Et non fuit multitudo in jubilationibus eorum. Et non fuit multitudo in jubil

14. ((vers. 14, 15.)) Posuisti nos in opprobrium vicinis nostris, subsannationem et derisum his qui in circuitu nostro sunt. Dosuisti nos in similitud

15. ((vers. 16, 17.)) Tota die verecundia mea contra me est, et confusio vultus mei operuit me: a voce exprobrantis et obloquentis: hoc est, a voce in

16. Sed ipsa aeterna vide ne aliter cogites, et cogitando aeterna carnaliter, nihilominus Deum gratis non colas. Quid enim? Si ideo colis Deum, quia d

17. ((vers. 18, 19.)) Denique quia intellexerunt hoc filii Core, quid dicunt? Haec omnia venerunt super nos, et obliti non sumus te. Quid est, et obli

18. ((vers. 20.)) Quoniam humiliasti nos in loco infirmitatis. Ergo exaltabis nos in loco fortitudinis. Et operuit nos umbra mortis.

19. ((vers. 21.)) Si obliti sumus nomen Dei nostri. Iste est intellectus filiorum Core. Et si expandimus manus nostras ad Deum alienum.

20. ((vers. 22.)) Nonne Deus requiret ista? Ipse enim novit occulta cordis. Novit, et requirit: si novit occulta cordis, quid ibi facit? Nonne Deus re

21. Ipse enim novit occulta cordis. Quid est, novit occulta? Quoniam propter te mortificamur tota die, deputati sumus velut oves occisionis. Si tradid

22. ((vers. 23.)) Exsurge, quare obdormis, Domine? Cui dicit? et quis dicit? Nonne magis dicetur ille dormire, et halare Exsurge, quare dormis, Domine

23. ((vers. 24.)) Quare faciem tuam avertis? quasi non adsis, quasi oblitus sis nostri. Oblivisceris inopiam nostram, et tribulationem nostram.

24. ((vers. 25.)) Quoniam humiliata est in pulvere anima nostra. Ubi humiliata est? In pulvere, id est, pulvis nos persequitur. Illi nos persequuntur,

25. An forte, fratres, eos plangit Ecclesia voce ista. quibus illi qui persequebantur persuaserunt impietatem: ut illi qui perdurarunt hoc dicant, Hum

26. ((vers. 26.)) Exsurge, Domine, adjuva nos. Et vere, carissimi, exsurrexit et adjuvit. Namque cum exsurgeret, id est, cum resurgeret, et gentibus i

In Psalmum XLIV Enarratio. Sermo

1. ((vers. 1.)) Hunc psalmum sicut vobiscum cum exsultatione cantavimus, ita nobiscum cum attentione consideretis peto. Cantatur enim de sanctis nupti

2. Quid ego exponam quid sit, pro his quae commutabuntur? Quid ego dicam? Hoc omnis mutatus agnoscit. Qui audit haec, Pro his quae commutabuntur, Pro

3. Sequitur enim: Pro his quae commutabuntur, filiis Core, in intellectum, Canticum pro dilecto. Nam dilectus ille visus est a persecutoribus suis, se

4. ((vers. 2.)) Eructavit cor meum verbum bonum. Quis dicit, Pater, an Propheta? Intellexerunt enim quidam Patris personam dicentis, Eructavit cor meu

5. Sequitur, Dico ego opera mea regi. Adhuc Pater loquitur? Si adhuc Pater loquitur, quaeramus et hoc quomodo secundum fidem veram et catholicam intel

6. Quid ergo sequitur? Lingua mea calamus scribae, velociter scribentis. Quid simile, fratres mei, quid habet simile lingua Dei cum calamo scribae? Qu

7. ((vers. 3.)) Ecce jam Verbum illud sic prolatum, aeternum, ab aeterno coaeternum, veniet sponsus. Speciosus forma prae filiis hominum. Prae filiis

8. Propterea, inquit, benedixit te Deus in aeternum. Propterea benedixit te Deus in aeternum. Domine, libera animam meam a labiis iniquis et a lingua

9. Non defuerunt qui omnia etiam superiora verba ex Prophetae persona accipi mallent: et hoc quod dictum est, Eructavit cor meum verbum bonum, Dico eg

10. Lingua mea calamus scribae, velociter scribentis. Non defuerunt qui sic intelligerent Prophetam ea dixisse quae scriberet, et ideo linguam suam ca

11. ((vers. 4.)) Accingere gladium tuum circa femur, potentissime. Gladium tuum, quid, nisi verbum tuum? Illo gladio stravit inimicos, illo gladio div

12. Factum est hoc generaliter etiam in genere humano, divisus est filius adversus patrem. Fuimus enim aliquando filii diaboli. Adhuc infidelibus dict

13. Accingere gladium tuum, sermonem tuum: circa femur, potentissime, circa femur? Non deficiet princeps de Juda, et dux de femoribus ejus Pone, manum

14. ((vers. 5.)) Specie tua et pulchritudine tua. Justitiam accipe, qua semper es speciosus et pulcher. Et intende, et prospere procede, et regna. Int

15. Propter veritatem, et mansuetudinem, et justitiam. Reddita est veritas, quando veritas de terra orta est, et justitia de coelo prospexit (Psal. LX

16. ((vers. 6.)) Sagittae tuae acutae, potentissimae Quia vulnerata charitate ego sum Sagittae tuae acutae, potentissimae: acutae, potentissimae. Popu

17. ((vers. 7.)) Sedes tua, Deus, in saecula saeculorum. Quia benedixit te Deus in aeternum, propter gratiam diffusam in labiis tuis. Erat autem sedes

18. ((vers. 8.)) Virga directionis, virga regni tui. Dilexisti justitiam, et odisti iniquitatem. Vide virgam directionis, Dilexisti justitiam, et odis

19. Dilexisti justitiam, et odisti iniquitatem: propterea unxit te, Deus, Deus tuus. Propterea unxit te, ut diligeres justitiam, et odires iniquitatem

20. Hoc figurabatur in eo quod Jacob lapidem sibi ad caput posuerat, et dormierat (Gen. XXVIII, 11) . Jacob patriarcha lapidem sibi ad caput posuerat

21. Dilexisti justitiam, et odisti iniquitatem: propterea unxit te, Deus, Deus tuus. Locuti sumus de uncto Deo, hoc est de Christo. Non potuit apertiu

22. ((vers. 9, 10.)) Myrrha et gutta et casia a vestimentis tuis. Odores boni a vestimentis tuis. Vestimenta ejus sunt sancti ejus, electi ejus, tota

23. Myrrha et gutta et casia a vestimentis tuis, a domibus eburneis, ex quibus delectaverunt te filiae regum. Domos eburneas, domos magnas, domos rega

24. Quale carmen nuptiale? Ecce inter cantica hilaritatis plena, procedit et ipsa sponsa. Sponsus enim veniebat, ipse describebatur, in illum erat omn

26. ((vers. 12, 15.)) Quoniam concupivit rex speciem tuam. Quam speciem, nisi quam ipse fecit? Concupivit speciem. Quae est ista quae ascendit dealbat

27. Et adorabunt eum filiae Tyri in muneribus. Ipsum adorabunt filiae Tyri in muneribus. Filiae Tyri, Secessit in partes Tyri et Sidonis, et ecce muli

28. Adorabunt eum filiae Tyri in muneribus. Et quae sunt filiae Tyri, et quomodo adorabunt eum in muneribus, planius illud voluit dicere: Vultum tuum

29. Sed quia fiunt ista opera et istae eleemosynae ad jactantiam hominum, inde dicit ipse Dominus: Cavete facere justitiam vestram coram hominibus ut

30. Afferentur regi virgines post eam. Vere factum est. Credidit Ecclesia, facta est Ecclesia per omnes gentes. Modo quemadmodum concupiscunt virgines

31. ((vers. 16.)) Afferentur in laetitia et exsultatione, adducentur in templum regis. Templum regis ipsa Ecclesia, intrat in templum ipsa Ecclesia. U

32. ((vers. 17.)) Pro patribus tuis nati sunt tibi filii. Nihil evidentius. Attendite jam ipsum templum regis, quia inde loquitur propter unitatem dif

33. ((vers. 18.)) Memores erunt nominis tui in omni generatione et generatione. Propterea populi confitebuntur tibi. Quid ergo prodest confiteri, et e

In Psalmum XLV Enarratio. Sermo Ad Plebem.

1. ((vers. 1.)) Jam Charitati Vestrae quaedam sicut notissima loquimur, in quibus immorari non debemus: quia ea quae scitis, breviter commemorari debe

2. ((vers. 2.)) Quid igitur hic admonet qui cantat, ubi vocem nostram agnoscere debemus, si tamen hujus vocis affectum habemus? Deus noster refugium e

3. Adjutor in tribulationibus quae invenerunt nos nimis. Multae sunt tribulationes, et in omni tribulatione ad Deum confugiendum est: sive sit tribula

4. Isti ergo filii Core fortasse intelliguntur esse illi, quibus locutus est Petrus in Actibus Apostolorum, cum intenti facti essent ad mirabilia adve

5. ((vers. 3.)) Denique accepta tanta securitate, quid dicunt? Propterea non timebimus, cum conturbabitur terra. Paulo ante solliciti, subito securi,

6. Videte ipsam tranquillitatem: Propterea non timebimus, cum conturbabitur terra, et transferentur montes in cor maris. Tunc non timebimus. Quaeramus

7. ((vers. 4.)) Quid jam sequitur ex eo quod translati sunt montes in cor maris? Attendite et videte veritatem. Haec enim quando dicebantur, obscura e

8. ((vers. 5.)) Fluminis impetus laetificant civitatem Dei. Cum turbantur Si quis sitit, veniat et bibat: qui credit in me, flumina aquae vivae fluent

9. ((vers. 6.)) Deus in medio ejus, et non commovebitur. Deus in medio ejus, et non commovebitur. in medio ejus? Deus in medio ejus? Deus in medio eju

10. ((vers. 7.)) Conturbatae sunt gentes. Et quomodo conturbatae? utquid conturbatae? Ut dejicerent civitatem Dei, in cujus medio Deus? ut everterent

11. ((vers. 8.)) Dominus virtutum nobiscum, susceptor noster Deus Jacob. Non quicumque homo, non potestas quaelibet, non denique angelus, non aliqua c

12. ((vers. 9.)) Venite, et videte opera Domini. Jam de hac susceptione quid fecit Dominus? Animadverte orbem terrarum, veni, et vide. Si enim non ven

13. ((vers. 10.)) Auferens bella usque ad fines terrae. Hoc nondum videmus esse completum: sunt adhuc bella, sunt inter gentes pro regno inter sectas

14. ((vers. 11.)) Quid ergo sequitur? Vacate. Ad quam rem? Et videte quoniam ego sum Deus. Vacate, Vacate Vacate, et quoniam ego sum Deus.

15. ((vers. 12.)) Exaltabor in gentibus, et exaltabor in terra. Paulo ante dixeram terrae nomine significari gentem Judaeorum, maris nomine caeteras g

In Psalmum XLVI Enarratio. Sermo Ad Plebem.

1. Dominus Deus noster fidem in qua vivimus, et ex qua vivimus, per Libros sanctos, Scripturas sanctas multipliciter nobis varieque diffudit sacramen

2. ((vers. 1.)) Titulus Psalmi sic se habet: In finem pro filiis Core, Psalmus ipsi David. Filios istos Core habent tituli Psalmorum etiam alii nonnul

3. ((vers. 2.)) Omnes gentes, plaudite manibus. Numquid populus Judaeorum omnes gentes erant? Sed caecitas ex parte Israel facta est, ut pueri insensa

4. ((vers. 3.)) Quoniam Dominus excelsus terribilis. Excelsus ille, quasi irrisibilis descendendo, ascendendo in coelum factus est terribilis. Rex mag

5. ((vers. 4.)) Subjecit plebes nobis, et gentes sub pedibus nostris. Quas subjecit, et quibus? Qui sunt qui loquuntur? Forte Judaei? Plane si Apostol

6. ((vers. 5.)) Elegit nobis haereditatem suam, speciem Jacob quam dilexit. Pulchritudinem quamdam Jacob elegit nobis haereditatem suam Jacob. Duo fra

7. ((vers. 6.)) Ascendit Deus in jubilatione. Ipse ille Deus noster Dominus Christus ascendit in jubilatione. Dominus in voce tubae. Ascendit: Ascendi

8. ((vers. 7.)) Psallite Deo nostro, psallite. Quem tanquam hominem irriserunt qui a Deo alienati sunt, psallite Deo nostro. quorum patres, et ex quib

9. ((vers. 8.)) Quoniam rex omnis terrae Deus. Quid enim? Et ante, non omnis terrae Deus? Nonne et coeli et terrae Deus, cum utique per illum facta su

10. ((vers. 9.)) Regnabit Dominus super omnes gentes. Qui regnabat super unam gentem, regnabit, super omnes gentes. Regnabit Deus super omnes gentes,

11. ((vers. 10.)) Principes populorum convenerunt cum Deo Abraham. Deus Abraham et Deus Isaac et Deus Jacob (Exod. III, 6) . Verum est, dixit hoc Deus

12. Ex ipsis principibus erat et iste Centurio, de quo modo Evangelium cum legeretur audistis. Erat enim Centurio habens honorem et potestatem inter h

13. Et quid illi qui pertinebant ad Deum Abraham? Quoniam dii fortes terrae valde elevati sunt. Qui erant dii, populus ille Dei, vitis illa Dei, de qu

In Psalmum XLVII Enarratio. Sermo Ad Plebem.

1. ((vers. 1.)) Titulus Psalmi est, Laus Cantici filiis Core, secunda sabbati. De hoc quod Dominus donare dignatur, excipite tanquam filii firmamenti.

2. ((vers. 2.)) Magnus, Dominus, et laudabilis valde. Ecce magnus Dominus, et laudabilis valde: Non est speciosa laus in ore peccatoris Magnus Dominus

3. ((vers. 3.)) Denique ne istum montem non agnosceres et in hoc psalmo, et in aliqua parte terrarum quaerendum existimares, vide quid sequitur: cum d

4. ((vers. 4.)) Sequatur ergo iste psalmus, et dicat: Deus in domibus ejus cognoscetur Deus in domibus ejus cognoscetur. Cum suscipiet eam. Quid enim

5. ((vers. 5-7.)) Quoniam ecce reges terrae collecti sunt. Jam ecce illa latera aquilonis videte quomodo veniant, videte quomodo dicant, Venite, ascen

6. ((vers. 8.)) In spiritu violento conteres naves Tharsis. naves Tharsis. Ululate naves Carthaginis conterenti in spiritu violento naves Tharsis: Tha

7. ((vers. 9.)) Sicut audivimus, ita et vidimus. O beata Ecclesia! quodam tempore audisti, quodam tempore vidisti. Audivit in promissionibus, videt in

8. ((vers. 10.)) Suscepimus, Deus, misericordiam tuam in medio populi tui suscepimus misericordiam tuam, et in medio populi tui? Habentes formam pieta

9. Jam hic occurrit unicuique cogitanti, Et quid? Iste populus qui in medio populi Dei suscipit misericordiam Dei, quantum numerum habet? Quam pauci s

11. ((vers. 12.)) Laetetur mons Sion, et exsultent filiae Judaeae propter judicia tua, Domine. Ne comperdas cum impiis animam meam, et cum viris sangu

13. ((vers. 14.)) Ponite corda vestra in virtute ejus. Non ut habeatis formam pietatis, virtutem ejus abnegetis (II Tim. III, 5) sed in virtute ejus

14. Quid hic intelligimus, Ponite corda vestra in virtute ejus et distribuite domos ejus? Id est, distinguite domum a domo, nolite confundere. Domus

15. ((vers. 15.)) Quid enarretis? Quoniam hic est Deus, Deus noster. Terra videbatur, terrae conditor non videbatur: caro tenebatur, sed Deus in carne

In Psalmum XLVIII Enarratio.

Sermo I. De prima parte Psalmi.

1. Omnia divina eloquia salubria sunt bene intelligentibus periculosa vero his qui ea volunt ad sui cordis perversitatem detorquere, potius quam suum

2. ((vers. 2.)) Audite haec omnes gentes. Non ergo vos soli qui hic estis. Nam vox nostra quanta est, ut sic clamemus, ut audiant omnes gentes? Clamav

3. ((vers. 3.)) Et iterum dicit: Quique terrigenae et filii hominum. Quod ait, terrigenae, filii hominum, terrigenae? filii hominum? terrigenae: filii

4. ((vers. 4.)) Et quid est quod nunc audituri sunt? Os meum loquetur sapientiam, et meditatio cordis mei, intelligentiam. Et haec repetita potius, ne

5. ((vers. 5.)) Inclinabo in parabolam aurem meam, aperiam in psalterio propositionem meam. Quis est hic cujus meditatio cordis loquitur intelligentia

6. ((vers. 6.)) Et quid dixit? Utquid timebo in die mala? Iniquitas calcanei mei circumdabit me. Coepit obscurius, Utquid timebo, in die mala? Iniquit

7. ((vers. 7.)) Qui sunt autem quos circumdabit iniquitas calcanei? Qui confidunt in virtute sua, et in abundantia divitiarum suarum gloriantur. Ergo

8. ((vers. 8.)) Sunt qui praesumunt in amicis suis: alii praesumunt in virtute sua, alii in divitiis. Ista est praesumptio generis humani, non praesum

9. ((vers. 9.)) Non dabit Deo depropitiationem suam et pretium redemptionis animae suae. non dabit Deo depropitiationem suam nec pretium redemptionis

10. ((vers. 10.)) Et quid dixit de tali homine? Et laboravit in aeternum, et vivet in finem. vivet in finem? Laboravit in aeternum, et vivet in finem.

11. ((vers. 11.)) Quoniam non videbit interitum, cum viderit sapientes morientes. Iste qui laboravit in aeternum, et vivet in finem, non videbit inter

12. Simul imprudens et insipiens peribunt. Quis est imprudens? insipiens? Non potes mihi agere, redde rationem actus tui. Quid facio? fodere non possu

13. Sed mortuus est ille dives, et tale illi funus factum est. Ecce quo se converterunt homines: non attendunt quam malam vitam habuerit cum viveret,

14. Attendite, fratres: Et relinquent alienis divitias suas. Quasi eos posuit in maledicto, qui cum mortui fuerint, alieni possidebunt res ipsorum. Er

15. ((vers. 12.)) Sed plane praestant illis ipsi alieni, qui vocantur sui? Audite quid illis praestant, attendite quomodo irrideantur: Simul imprudens

16. ((vers. 13.)) Et homo, cum in honore esset, non intellexit: comparatus est jumentis insensatis, et similis factus est illis. Quomodo insultatum es

17. ((vers. 14.)) Haec via ipsorum scandalum ipsis. Ipsis sit scandalum, non tibi. Quando autem erit et tibi? Si putes quod beati sint tales. Si intel

Sermo II. De secunda parte Psalmi.

1. ((vers. 14.)) Hesterno die coepto Psalmo terminus debebatur, sicut meminit Charitas Vestra. Perveneramus autem usque ad istum versum, ubi designat

2. ((vers. 15.)) Deinde sic incipiunt versus hodie discutiendi atque tractandi: Sicut oves in inferno positae, mors pastor est eis. Quibus? Illis quor

3. Isti ergo quibus mors pastor est, videntur florere ad tempus, et justi laborare: sed quare? Quia nox est adhuc. Quid est, nox est? Non apparent mer

4. Puto jam planum esse istum versum, quia praelocuti sumus: Dominabuntur eis recti mane. Tolera noctem, desidera mane. Ne putes quia nox habet vitam,

5. ((vers. 16.)) Verumtamen Deus redimet animam meam. Videte vocem sperantis de futuro: Verumtamen Deus redimet animam meam. Deus redimet animam meam

6. ((vers. 17.)) Quid igitur qui hic volunt florere? Tu visurus es hominem florentem malum, et forte titubabunt pedes tui, et dicturus es in anima tua

7. ((vers. 18.)) Ne timueris cum dives factus fuerit homo et cum multiplicata fuerit gloria domus ejus. Quare, ne timueris? Quoniam non cum morietur,

8. ((vers. 19.)) Quoniam anima ejus in vita ipsius benedicetur. Intendat Charitas Vestra: Quoniam anima ejus in vita ipsius benedicetur. Sicut uva ace

9. Confitebitur tibi, cum bene feceris ei. Attendite et pascimini, haereat in cordibus vestris manducate, videte tales, et nolite esse tales: cavete

10. Confitebitur tibi, cum bene feceris ei. Nolite esse tales, fratres: videte quia propterea dicimus haec, propterea cantamus, propterea tractatur, p

11. ((vers. 20, 21.)) Introibit usque in progenies patrum suorum: id est, imitabitur patres suos. Quia iniqui qui modo sunt, habent fratres, habent pa

In Psalmum XLIX Enarratio. Sermo Ad Plebem.

1. ((vers. 1.)) Quantum nobis valeat sermo Dei ad correctionem vitae nostrae, et ad speranda praemia ejus poenasque metuendas, unusquisque in se metia

2. Dii ergo quorum Deus est verus Deus, qui sunt, aut ubi sunt? Dicit alius psalmus: Deus stetit in synagoga deorum in medio autem deos discernit. Ad

5. Deus ergo deorum Dominus locutus est. Locutus est multis modis. Per Angelos ipse locutus est, per Prophetas ipse locutus est, per os proprium ipse

4. ((vers. 2.)) Sed audierimus, a solis ortu usque ad occasum vocatam terram: unde coepit vocare qui vocavit? Et hoc audite: Ex Sion species decoris e

5. Nam cum ipse Dominus venisset, quia passurus venit, occultus venit: et cum esset fortis in se, infirmus in carne apparuit. Oportebat enim eum vider

6. ((vers. 3.)) Quid ergo, fratres? Ille Deus deorum, et tunc occultus, et modo occultus, numquid semper occultus? Non plane: audi sequentia: Deus man

7. Quia vero ad judicium veniet, sequentia docent. Ignis ante eum praeibit (Psal. XCVI, 3) . Timemus? Mutemur, et non timebimus. Ignem palea timeat: a

8. Et in circuitu ejus tempestas valida. Valida tempestas, ventilatura tam magnam aream. Hac tempestate erit illa ventilatio, qua separabitur a sancti

9. Sed dicit aliquis: duodecim illic Apostoli consedebunt, non amplius. Ubi ergo erit apostolus Paulus? Numquid inde separatus erit? Absit ut hoc dica

10. Sed video quid consequenter requiratur a nobis: Quomodo de quinque virginibus reddita est ratio, quare ad quinque multae pertineant, et quare ad q

11. Cum ergo manifestum sit, multos cum Domino judicaturos, alios vero, non tamen ex aequo, sed pro meritis judicandos cum omnibus Angelis suis venie

12. ((vers. 5.)) Congregate illi justos ejus. Vox divina et prophetica, videns futura tanquam praesentia, exhortatur Angelos congregantes. Mittet enim

13. ((vers. 6.)) Et annuntiabunt coeli justitiam ejus. Vere hanc justitiam Dei coeli nobis annuntiaverunt, Evangelistae praedixerunt. Per illos audivi

14. ((vers. 7.)) Audi, populus meus, et loquor tibi. Ille qui veniet et non silebit, videte quia et modo, si auditis, non silet: Audi, populus meus, e

15. ((vers. 8.)) Quid quaerit ab homine, videamus. Deus noster, imperator et rex noster, quod vectigal nobis indicit quoniam voluit esse rex noster,

16. ((vers. 9.)) Adhuc iste Israel forte non intelligit quae holocausta ejus in conspectu suo habeat semper, et adhuc de bobus, de ovibus, de hircis c

17. ((vers. 10.)) Quoniam meae sunt omnes bestiae silvae. Quid a te quaeram quod ego condidi? Magisne est hoc tuum cui possidere dedi, quam meum qui f

18. ((vers. 11.)) Cognovi omnia volatilia coeli. Quomodo cognovit? Appendit, numeravit. Quis nostrum novit omnia volatilia coeli? Sed etsi alicui Deus

19. ((vers. 12.)) Quis explicat, quis exponit illud quod ei dicitur in alio psalmo, Quoniam bonorum meorum non eges (Psal. XV, 2) ? Non se egere a nob

20. ((vers. 13.)) Quid ergo de gregibus tuis adhuc cogitas? Numquid manducabo carnes taurorum, aut sanguinem hircorum potabo? Audistis quid a nobis no

21. ((vers. 14.)) Dic ergo, Domine Deus noster, quid indicis populo tuo, Israeli tuo? Immola Deo sacrificium laudis. Dicamus illi et nos: In me sunt,

22. ((vers. 15.)) Et invoca me in die tribulationis tuae: et eximam te, et glorificabis me. Non enim praesumere debes de viribus tuis, omnia auxilia t

23. ((vers. 16.)) Videte autem quod sequitur, fratres mei. Jam enim nescio quis, quia dixerat illi Deus, Immola Deo sacrificium laudis, et hoc quodamm

24. ((vers. 17.)) Tu vero odisti eruditionem. Odisti disciplinam. Quando parco, cantas et laudas quando castigo, murmuras: quasi quando parco, sim De

25. ((vers. 18.)) Si videbas furem, concurrebas ei, et cum adulteris portionem tuam ponebas. Ne forte diceres: Non feci furtum, non feci adulterium. Q

26. ((vers. 19.)) Os tuum abundavit malitia, et lingua tua amplexa est dolositatem. Malevolentiam et dolositatem, fratres, quorumdam hominum dicit, qu

27. ((vers. 20.)) Sedens adversus fratrem tuum detrahebas. Et ipsum sedens amplexa est. Sedens adversus fratrem tuum detrahebas: Sedens adversus fratr

28. ((vers. 21.)) Haec fecisti, et tacui. Ideo veniet Dominus Deus noster, et non silebit. Modo, Haec fecisti, et tacui. tacui? Haec fecisti, et tacui

29. ((vers. 22.)) Intelligite autem haec qui obliviscimini Deum. Nequando rapiat sicut leo, et non sit qui eruat. sicut leo? leo. Adversarius vester,

30. ((vers. 23.)) Sacrificium laudis glorificabit me. Quomodo sacrificium laudis glorificabit me? Sacrificium laudis glorificabit me. Gratias tibi ago

31. Sacrificium laudis glorificabit me: et ibi via est, qua ostendam illi salutare Dei. In sacrificio laudis via est, qua illi ostendam salutare Dei.

In Psalmum L Enarratio. Sermo .

1. Multitudinis hujus, nec frequentia fraudanda est, nec infirmitas oneranda. Silentium petimus et quietem, ut vox nostra post hesternum laborem possi

2. ((vers. 1, 2.)) Inscribitur enim titulus ejus, Psalmus ipsi David, cum venit ad eum Nathan propheta, quando intravit aa Bersabee. Bersabee erat mul

3. Quid caveant homines, diximus quid vero si lapsi fuerint imitentur, audiamus. Multi enim cadere volunt cum David, et nolunt surgere cum David. Non

4. Admonet etiam tali exemplo, non se quemquam debere extollere in prosperis rebus. Multi enim res adversas timent, res prosperas non timent. Periculo

5. Sed factum est: dixerim haec eis qui non commiserunt, ut vigilent custodire integritatem suam, et cum attendunt magnum cecidisse, parvi timeant. Si

6. ((vers. 3.)) Audi ergo haec, et dic cum illo: Miserere mei, Deus, secundum magnam misericordiam tuam. Qui magnam misericordiam deprecatur, magnam m

7. ((vers. 4.)) Magis magisque lava me ab injustitia mea. Quid est, Magis magisque lava? Et a delicto meo munda me.

8. ((vers. 5.)) Quoniam iniquitatem meam ego agnosco, et delictum meum coram me est semper. Non posui post dorsum meum quod feci, non intueor alios ob

9. ((vers. 6.)) Tibi soli peccavi, et malignum coram te feci. Quid est hoc? Coram hominibus enim non erat adulterata uxor aliena, et maritus occisus?

10. ((vers. 7.)) Tibi soli peccavi, et malignum coram te feci: ut justificeris in sermonibus tuis, et vincas cum judicaris. Ecce enim in iniquitatibus

11. ((vers. 8.)) Ecce enim veritatem dilexisti: incerta et occulta sapientiae tuae manifestasti mihi. Veritatem dilexisti: id est, impunita peccata et

12. ((vers. 9.)) Asperges me, inquit, hyssopo, et mundabor. Asperges me hyssopo, et mundabor lavabis me, et super nivem dealbabor. Etsi fuerint, pecc

13. ((vers. 10.)) Sed ubi humilitas ex hyssopo? Audi sequentia: Auditui meo dabis exsultationem et laetitiam, et exultabunt ossa humiliata. Auditui me

14. ((vers. 11.)) Averte faciem tuam a peccatis meis, et omnes iniquitates meas dele. Jam enim exsultant ossa humiliata, jam hyssopo mundatus, humilis

15. ((vers. 12.)) Cor mundum crea in me, Deus. Crea, non Crea. Et spiritum rectum innova in visceribus meis. Curvaverunt animam meam Dimissum est pecc

16. ((vers. 13.)) Ne projicias me a facie tua. Averte faciem tuam a peccatis meis: et ne projicias me a facie tua. Ne projicias me a facie tua: et spi

17. ((vers. 14.)) Redde mihi exsultationem salutaris tui. Redde quam habebam, quam peccando amiseram: Redde mihi exsultationem salutaris tui: Redde mi

18. ((vers. 15.)) Sed videte quid adjungat: Spiritu, inquit, principali confirma me. confirma? Doceam iniquos vias tuas. doceam iniquos vias tuas. Et

19. ((vers. 16.)) Erue me de sanguinibus Deus, Deus salutis meae. Expressit latinus interpres verbo minus latino proprietatem tamen ex graeco. Nam omn

20. ((vers. 17.)) Domine, labia mea aperies, et os meum annuntiabit laudem tuam. Laudem tuam, quia laudem tuam, laudem tuam, laudem tuam, Labia mea ap

21. ((vers. 18, 19.)) Quoniam si voluisses sacrificium, dedissem utique. In illo tempore erat David, quando sacrificia victimarum animalium offerebant

22. ((vers. 20.)) Videte quis iste sit: unus videbatur deprecari David, videte hic imaginem nostram et typum Ecclesiae. Benigne fac, Domine, in bona v

23. ((vers. 21.)) Tunc acceptabis sacrificium justitiae: modo autem sacrificium pro iniquitate, spiritum contribulatum et cor humiliatum tunc sacrifi

24. Psalmus in nomine Christi, etsi forte non ut volumus, verumtamen ut potuimus, terminatus est. Restat paucis alloqui vos, fratres, propter multa ma

In Psalmum LI Enarratio. Sermo Ad Populum.

1. Psalmus brevis est, de quo loquendum suscepimus Charitati Vestrae: sed titulum habet aliquantulum negotiosum. Patienter ergo sustinete nos, donec i

2. Denique etiam nomen ipsum si attendamus, non est sine mysterio. Nam Saül interpretatur Petitio, hoc est appetitio. Quid enim dubitare debemus nos n

3. Cum ergo Saül persequeretur virum sanctum David, confugit David ubi tutum putavit: transiens per sacerdotem quemdam Achimelech, accepit ab eo panes

4. Primo nomina ipsa attendite quam mystica sint. Doech interpretatur Motus: Idumaeus interpretatur Terrenus. Jam videte quale genus hominum significe

5. ((vers. 1, 2.)) Habet autem Psalmi titulus: In finem intellectus David, cum venit Doech Idumaeus, et nuntiavit Saül: Venit David in domum Abimelech

6. Nunc jam audiamus ista duo genera hominum, quandoquidem de titulo isto, etsi operosius et fortasse loquacius, tamen ut Dominus concessit, exitum es

7. ((vers. 3.)) Quid gloriatur in malitia qui potens est? Attendite, fratres mei, gloriam malignitatis, gloriam hominum malorum. Quae est gloria? Quid

8. ((vers. 4.)) In iniquitate tota die injustitiam cogitavit lingua tua. In iniquitate tota die, id est toto tempore, Tota die

9. Quid ergo sequitur? Tota potentia tua, et tota cogitatio iniquitatis tota die, et meditatio malignitatis in lingua tua sine intermissione, quid egi

10. ((vers. 5.)) Dilexisti malitiam super benignitatem. Ante te erat benignitas, ipsam diligeres. Non enim aliquid eras erogaturus, aut quod diligeres

11. ((vers. 6.)) Propter hoc sequitur in Psalmo, Dilexisti omnia verba submersionis. Eripe ergo te, si potes, a Dilexisti omnia verba submersionis, li

12. ((vers. 7.)) Propterea Deus destruet te in finem: etsi nunc videris virere tanquam fenum in agro ante aestum solis. Omnis enim caro fenum, et clar

13. ((vers. 8.)) Et videbunt justi, et timebunt, et super eum ridebunt. Quando timebunt? quando ridebunt? Videbunt justi, et timebunt. In timore et tr

14. ((vers. 9.)) Quid autem tunc dicent qui ridebunt? Et super eum ridebunt, et dicent: Ecce homo qui non posuit Deum adjutorem suum. Videte corpus te

15. Quid ergo in hoc Doech culpat Scriptura? Non dixit, Ecce homo qui fuit dives sed, Ecce homo qui non posuit Deum adjutorem suum, sed speravit in m

16. ((vers. 10.)) Ergo isto damnato qui speravit in multitudine divitiarum suarum, et praevaluit in vanitate sua: quid enim vanius eo qui putat plus v

17. ((vers. 11.)) Confitebor tibi in saeculum quoniam fecisti. Quid fecisti? Confitebor tibi in saeculum quoniam fecisti. quoniam fecisti. fecisti, Cr

18. Et exspectabo nomen tuum, quia jucundum es. Amarum est saeculum, sed nomen tuum jucundum. Et si dulcia quaedam sunt in saeculo, sed cum amaritudin

In Psalmum LII Enarratio. Sermo .

1. ((vers. 1.)) Psalmum istum vobiscum tractandum, quantum Dominus suggerit, suscipimus. Jubet frater ut velimus, et orat ut possimus. Si quid festina

2. Dixit imprudens in corde suo: Non est Deus. Tale genus est hominum, inter quos dolet et gemit corpus Christi. Si tale hoc hominum genus est, non mu

3. ((vers. 2.)) Referamus nos et ad illum intellectum qui et de ipso Christo Domino nostro, de ipso capite nostro occurrit. Ipse enim cum in forma ser

4. Sed quomodo inter illos gemit corpus Christi? Gemuerunt inter illos Apostoli qui tunc fuerunt, et discipuli Christi: ad nos isti quid pertinent? qu

5. ((vers. 3.)) Dominus de coelo prospexit super filios hominum, ut videret si est intelligens aut requirens Deum. Quid est hoc, Corrupti sunt, et abo

6. ((vers. 4.)) Quid est quod prospicientes agnoscimus? Quid est quod prospiciens Deus agnoscit? quid, quia hic donat, agnoscit? Audi quid: Quia omnes

7. ((vers. 5.)) Nonne scient omnes qui operantur iniquitatem, qui devorant populum meum in cibo panis? Nonne scient? nonne illis ostendetur? Dic, mina

8. ((vers. 6, 7.)) Deum non invocaverunt. Consolatur gementem, et maxime ex commemoratione Deum non invocaverunt.

9. Propterea quid de illis sequitur? Ibi timuerunt timore, ubi non erat timor. Numquid enim timor est, si quis perdat divitias? Non est ibi timor, et

In Psalmum LIII Enarratio. Sermo Ad Populum.

1. ((vers. 1, 2.)) Psalmi hujus titulus habet fructum prolixitatis suae, si intelligatur: et quia Psalmus brevis est, compensemus in mora tituli quod

2. Si quaeramus ergo quid interpretentur Ziphaei, invenimus Florentes. Florentes ergo nescio qui inimici erant sancto David, florentes latenti. Inveni

3. Hos aliquando attendunt etiam filii lucis infirmi, et nutant eis pedes, cum viderint malos felicitate florere et dicunt apud seipsos: Quid mihi pr

4. ((vers. 3.)) Deus in nomine tuo salvum me fac, et in virtute tua judica me. Hoc dicat Ecclesia latens inter Ziphaeos. Hoc dicat corpus christianum

5. ((vers. 4.)) Deus, exaudi orationem meam auribus percipe verba oris mei. Perveniant ad aures tuas verba oris mei, quia non florem Ziphaeorum a te

6. ((vers. 5.)) Quoniam alieni insurrexerunt adversum me. Qui alieni? Nonne ipse David Judaeus erat de tribu Juda? Ipse autem locus Ziph ad tribum Jud

7. Et potentes quaesierunt animam meam. Novo enim modo, fratres mei, volunt perdere genus sanctorum et ab hujus saeculi spe abstinentium omnes qui spe

8. ((vers. 6.)) Ecce enim Deus adjuvat me. Et ipsi nesciunt inter quos lateo. Si autem et ipsi ponerent Deum ante conspectum suum, invenirent quemadmo

10. ((vers. 8.)) Voluntarie sacrificabo tibi. Quis hoc bonum cordis vel in elligere potest alio dicente, si non in se ipso gustarit? Quid est, Volunta

11. ((vers. 9.)) Quoniam ex omni tribulatione eripuisti me. Ideo intellexi quia bonum est nomen tuum: nam si hoc possem ante tribulationes agnoscere,

In Psalmum LIV Enarratio. Sermo Ad Plebem.

1. ((vers. 1.)) Psalmi hujus titulus est: In finem, in hymnis, intellectus ipsi David. Quis sit finis commemoramus breviter, quia nostis. Finis enim L

2. In hymnis: in laudibus. Sive enim tribulemur et angustemur, sive laetemur et exsultemus, ille laudandus est, qui et in tribulationibus erudit, et i

3. Quid est ergo, Intellectus ipsi David? Erat quidem David, ut novimus, propheta sanctus, rex Israel, filius Jesse (I Reg. XVI, 18) : sed quia ex eju

4. ((vers. 2-5.)) Exaudi, Deus, deprecationem meam, et ne despexeris precem meam: intende mihi, et exaudi me. Contristatus sum in exercitatione mea, e

5. Unde ergo iste orat positus inter malos, quorum inimicitiis exercebatur? quid ait? Contristatus sum in exercitatione mea, et conturbatus sum. Cum e

6. Cum aliquid tale patitur christianus, non debet facile velut odio ire in eum a quo patitur, et velle ventum vincere sed convertere se ad orationem

7. At iste conturbatus et contristatus orabat, tanquam turbato prae ira oculo suo. Ira vero fratris si fuerit inveterata, jam odium est. Ira turbat oc

8. ((vers. 6-8.)) Timor et tremor venerunt super me, et contexerunt me tenebrae. Et dixi. Qui audit fratrem suum, in tenebris est usque adhuc. Si dile

9. Unde enim putatis, fratres, servis Dei impleta esse deserta? Si bene illis esset inter homines, recederent ab hominibus? Et tamen quid faciunt et i

10. ((vers. 9.)) Dicit, Ecce elongavi fugiens, et mansi in deserto. Forte iste, ut dixi, fugerit ad conscientiam suam, ibi aliquantum desertum invener

11. ((vers. 10.)) Submerge, Domine, et divide linguas eorum. Attendit tribulantes se et adumbrantes se, et optavit hoc, non de ira, fratres. Qui se ma

12. Quoniam vidi iniquitatem et contradictionem in civitate. Merito iste desertum quaerebat, quoniam vidit iniquitatem et contradictionem in civitate.

13. ((vers. 11)) Die ac nocte circumdabit eam super muros ejus iniquitas et labor. Super muros ejus, super munimenta ejus, tenens quasi capita ejus, n

14. ((vers. 12.)) Non defecit de plateis ejus usura et dolus. In plateis ejus usura et dolus. Dimitte nobis debita nostra. Pater noster, qui es in coe

15. ((vers. 13-15.)) Ideo ergo tu quaerebas solitudinem et pennas, ideo murmuras, haec ferre non potes, contradictionem et iniquitatem civitatis hujus

16. ((vers. 16.)) Veniat mors super eos, et descendant ad infernum viventes. Quo modo replicavit et recolere nos fecit primum illud schismatis initium

17. ((vers. 17.)) Ego ad Dominum exclamavi. Corpus Christi et unitas Christi in angore, in taedio, in molestia, in conturbatione exercitationis suae

18. ((vers. 18.)) Vespere, et mane, et meridie, enarrabo, et annuntiabo, et exaudiet vocem meam. Evangeliza tu, noli tacere tu quod accepisti, vespere

19. ((vers. 16.)) Itaque, fratres mei, quos in ipsa congregatione parietum horum videtis turbulentos, superbos, sua quaerentes, elatos, non habentes z

20. ((vers. 20-22.)) Exaudiet me Deus, et humiliabit illos, qui est ante saecula. Illi enim praesumunt de nescio quo duce suo qui coepit heri: humilia

21. Polluerunt testamentum ejus. Lege testamentum quod polluerunt: In semine tuo benedicentur omnes gentes Polluerunt testamentum ejus. In semine tuo

22. Et appropinquavit cor illius. Cujus intelligimus, appropinquavit cor illius? Congregatio taurorum inter vaccas populorum, ut excludantur hi qui pr

23. Molliti sunt sermones ejus super oleum, et ipsi sunt jacula. Quaedam enim in Scripturis dura videbantur, cum obscura essent exposita mollita sunt

24. ((vers. 23.)) Proinde, tanquam ipse Petrus post illos duritia, sicut putabant, sermonis Domini scandalizatos etiam hic diceret, Verbum vitae aeter

25. ((vers. 24.)) Illis antem quid? Tu vero, Deus deduces eos in puteum corruptionis. Puteus corruptionis, tenebrae sunt submersionis. Deduces eos, in

26. Viri sanguinum et dolositatis. Viros sanguinum propter interfectiones dicit atque utinam corporales, et non spirituales! Sanguis enim de carne ex

In Psalmum LV Enarratio . Sermo

1. ((vers. 1.)) Sicut aliquam domum intraturi, cujus sit et ad quem pertineat in titulo inspicimus, ne forte importune irruamus quo non oportet, neque

2. Quis est ergo populus qui longe a sanctis factus est in tituli inscriptionem? Rex Judaeorum Noli scribere, Rex Judaeorum sed quia ipse dixit se r

3. Quid ergo sibi vult, quod ad ipsum titulum adhuc pertinet, quia tenuerunt eum Allophyli in Geth? Geth civitas quaedam erat Allophylorum, id est ali

5. ((vers. 3, 4.)) Conculcaverunt me inimici mei tota die. Illi longe facti a sanctis, ipsi inimici mei. Tota die: Ab altitudine diei. Ab altitudine d

6. Quoniam multi qui debellant me, timebunt. Quando timebunt? Cum transierit dies qua Ego vero in te sperabo, Domine. Multi qui debellant me, timebunt

7. ((vers. 5.)) In Deo laudabo sermones meos, in Deo speravi non timebo quid faciat mihi caro. Quid enim habes quod non accepisti In Deo laudabo sermo

8. ((vers. 6.)) Tota die verba mea abominabantur. Sic sunt, nostis. Dicite veritatem, praedicate veritatem, annuntiate Christum Paganis, annuntiate Ec

9. ((vers. 7.)) Incolent, et abscondent. Incolere peregrinari est. Incolae dicuntur qui habitant in patria non sua. Omnis homo in hac vita peregrinus

10. Ipsi calcaneum meum observabunt. Etenim sic incolent et abscondent, ut observent ubi homo labitur. Intenti sunt ad calcaneum, quando fiat lapsus,

11. Sicut sustinuit anima mea. Hoc dico quod sustinui. Loquebatur expertus: Sicut sustinuit anima mea. Incolent et abscondent.

12. ((vers. 8.)) Sicut sustinuit mea, pro nihilo salvos facies eos. incolent et abscondent, Incolent et abscondent: sicut sustinuit anima mea. Pro nih

13. In ira populos deduces. Irasceris et deducis, saevis et salvas, terres et vocas. Quid est enim, In ira populos deduces? In ira populos deduces. In

14. ((vers. 9.)) Deus, vitam meam enuntiavi tibi. Ut vivam enim tu fecisti, et ad hoc enuntio vitam meam tibi. Itane vero Deus ignorabat quod dederat?

15. ((vers. 10.)) Convertantur inimici mei retrorsum. Hoc ipsis prodest, non male illis optat: etenim praecedere volunt, ideo corrigi nolunt. Mones in

16. In quacumque die invocavero te, ecce scivi quoniam Deus meus es tu. Magna scientia! Non ait, Scivi quia Deus es sed, quia Deus meus es tu. Beatus

17. Nos ergo Deum amemus, fratres, pure et caste. Non est castum cor, si Deum ad mercedem colit. Quid ergo? mercedem de Dei cultu non habebimus? Habeb

18. ((vers. 11.)) In Deo laudabo verbum, in Domino laudabo sermonem: in Deo speravi non timebo quid faciat mihi homo.

19. ((vers. 12.)) In me sunt, Deus, vota tua, quae reddam laudis tibi. Vovete, et reddite Domino Deo vestro (Psal. LXXV, 12) . Quid voveatis, quid red

In Psalmum LVI Enarratio. Sermo Ad Plebem.

1. Audivimus in Evangelio modo, fratres, quantum nos diligat Dominus et Salvator noster Jesus Christus, Deus apud Patrem, homo apud nos, ex nobis ipsi

2. ((vers. 1.)) Quia ergo passionem Domini cantat iste psalmus, vide quem titulum habeat: In finem. Finis Christus est (Rom. X, 4) . Quare dictus est

3. In finem, ne corrumpas ipsi David in tituli inscriptionem, cum fugeret a facie Saül in speluncam. Referentes nos ad sanctam Scripturam, invenimus q

4. Audivimus ergo quid sibi velit, Ne corrumpas in tituli inscriptionem. Quid ergo est, Cum fugeret a facie Saül in speluncam? Morte turpissima condem

5. ((vers. 2.)) Miserere mei, Deus, miserere mei, quoniam in te confidit anima mea. Christus in passione dicit, Miserere mei, Deus. Miserere mei. Mise

6. Et in umbra alarum tuarum sperabo, donec transeat iniquitas. Hoc plane jam totus Christus dixit: hic est et vox nostra. Non enim jam transiit iniqu

7. ((vers. 3.)) Clamabo ad Deum altissimum. Si altissimus est, quomodo audit te clamantem? Nata est experimento fiducia: Deum, qui benefecit mihi. Cla

8. ((vers. 4, 5.)) Misit de coelo, et salvum fecit me. Jam Factus est, obediens usque ad mortem, mortem autem crucis: propter quod et Deus eum exaltav

9. Dedit in opprobrium conculcantes me. Qui illum conculcaverunt, qui mortuo insultaverunt, qui tanquam hominem crucifixerunt, quia Deum non intellexe

10. Quaerebas forte cum diceret, Misit de coelo, et salvum me fecit: Quid misit de coelo? quem misit de coelo? Angelum misit, ut salvum faceret Christ

11. Et eruit, inquit, animam meam de medio catulorum leonum. Et eruit animam meam? Dormivi conturbatus. Dormivi conturbatus. Potestatem habeo ponendi

12. Dormivi conturbatus. Unde turbatus? quibus turbantibus? Videamus quomodo inurat Accipite eum vos, et secundum legem vestram judicate eum Nobis no

13. ((vers. 6.)) Et quid tibi fecerunt, o Domine? Exsultet hic Propheta. Superius enim omnes illos versus Dominus loquebatur: Propheta quidem, sed ex

14. ((vers. 7.)) Redit ad verba Domini: et ipse Dominus narrare nobis incipit, tanquam alloquens nos, exsultante etiam Propheta et dicente, Exaltare s

15. ((vers. 8.)) Bonorum autem patientia praeparatione cordis excipit voluntatem Dei, et gloriatur in tribulationibus, dicens quod sequitur: Paratum c

16. ((vers. 9.)) Exsurge, gloria mea. Ille qui fugerat a facie Saül in speluncam, Exsurge, gloria mea, Exsurge, psalterium et cithara. Exsurge. Exsurg

17. ((vers. 10-12.)) Ergo surrexit psalterium et cithara diluculo, et confitetur Domino: et quid ait? Confitebor tibi in populis, Domine, et psallam t

In Psalmum LVII Enarratio. Sermo Ad Plebem.

1. ((vers. 1, 2.)) Vox quam cantavimus, audienda nobis magis est, quam clamanda. Omnibus enim tanquam in concione generis humani veritas clamat: Si ve

2. Sed Psalmum audite: Si vere ergo justitiam loquimini, recta judicate, filii hominum. Non sit justitia labiorum, sed et factorum. Si enim aliter agi

3. Sed ad causam praesentem jam veniamus, si placet. Vox est enim illa dulcis et nota auribus Ecclesiae, vox Domini nostri Jesu Christi, et vox corpor

4. ((vers. 3.)) Nunc autem quid facitis? Quare ista vobis dico? Etenim in corde iniquitates operamini in terra. Iniquitates forte in corde solo? Audi

5. ((vers. 4.)) Alienati sunt peccatores a vulva, erraverunt a ventre, locuti sunt falsa. Et cum iniquitatem loquuntur, falsa loquuntur quia fallax e

6. Alienati sunt peccatores a vulva, erraverunt a ventre, locuti sunt falsa. Ideo ergo erraverunt a ventre, quia locuti sunt falsa? An potius ideo loc

7. ((vers. 5, 6.)) Indignatio eis secundum similitudinem serpentis. Magnam rem audituri estis. Indignatio eis secundum similitudinem serpentis. Sicut

8. Factum est hoc et in primis temporibus fidei. Stephanus martyr praedicabat veritatem, et tanquam tenebrosis mentibus, ut eas in lucem educeret, inc

9. Tales etiam istos patimur . Primo sibi veritatem tenere videbantur: non cessavit Deus, non quievit. In sicut aspidis surdae et obturantis aures sua

10. An forte quaerimus aliquid et in eo quod dicitur aspis ita aures claudere, ut unam earum in terram premat, alteram cauda oppilet? Quid sibi vult h

11. ((vers. 7.)) Deus contrivit dentes eorum in ore ipsorum. Quorum? Quibus indignatio est sicut similitudo serpentis, et aspidis obturantis aures sua

12. Inde est et illud: In qua potestate ista facis? Et ego interrogabo vos unum sermonem respondete mihi. Et interrogavit de Joanne, unde esset bapti

13. Pharisaeo displicuit Dominus illi qui ad prandium vocaverat, quod peccatrix mulier accesserit ei ad pedes et murmuravit adversus eum dicens: Si e

14. Molas leonum confregit Dominus. Non tantum aspidum. Quid de aspidibus? Aspides insidiosae volunt venena immittere, et spargere, et insibilare. Ape

15. Habemus et in haereticis hoc documentum et experimentum, quia et ipsos invenimus esse serpentes indignatione obsurdatos, nolentes audire medicamen

16. ((vers. 8.)) Spernentur tanquam aqua decurrens. Non vos terreant, fratres, quidam fluvii qui dicuntur torrentes hiemalibus aquis implentur: nolit

17. ((vers 9.)) Sicut cera liquefacta auferentur. Dicturus enim eras: Non omnes sic infirmantur, quomodo ego, ut credant perseverant multi in malo su

18. Sed istas poenas pauci vident: propterea eas maxime commendat Spiritus Dei. Audi Apostolum dicentem: Tradidit illos Deus in concupiscentias cordis

19. Supercecidit ignis, et non viderunt solem. Videtis quomodo dicit quamdam poenam obscurationis. Ignis supercecidit: Non occidat sol super iracundia

20. ((vers. 10)) Priusquam producat spinas vestras rhamnus, tanquam viventes tanquam in ira combibet eos. Quid est rhamnus? Spinarum genus est, densis

21. ((vers. 11.)) Agnoscite ergo istam poenam, et gaudete vos non esse in hac poena omnes qui proficitis, omnes qui intelligitis et amatis veritatem,

22. ((vers. 12.)) Et dicet homo: Si ergo fructus justo. Ecce antequam veniat quod promittitur, antequam detur vita aeterna, antequam impii projiciantu

23. Si aliquanto prolixiores fuimus, date veniam. Exhortamur vos in nomine Christi, ut haec quae audistis, ad fructum cogitetis. Quia et praedicare ve

In Psalmum LVIII Enarratio.

Sermo I . De prima parte Psalmi.

1. ((vers. 1.)) Sicut solet Scriptura Psalmorum mysteria in titulis ponere, et frontem Psalmi sublimitate sacramenti decorare, ut sciamus qui intratur

2. Nec iste solus psalmus habet hujusmodi inscriptionem, ut titulus non corrumpatur. Aliquot psalmi sic praenotati sunt (Psal. LVI-LVIII) , sed tamen

3. Audiamus ergo quod sequitur: Quando misit Saül, et custodivit domum ejus, ut eum interficeret. Hoc non ad crucem Domini, sed tamen ad passionem Dom

4. ((vers. 2.)) Erue me de inimicis meis, Deus meus, et ab insurgentibus super me redime me. Factum est hoc in carne Christi, fit et in nobis. Neque e

5. ((vers. 3.)) Erue me de operantibus iniquitatem, et de viris sanguinum salvum me fac. Erant illi quidem viri sanguinum, qui justum occiderunt, in q

6. ((vers. 4.)) Quia ecce venati sunt animam meam. Potuerunt tenere, potuerunt occidere, venati sunt animam meam. Disrupisti vincula mea Muscipula com

7. Sunt et alii fortes, non de divitiis, non de viribus corporis, non de aliqua in tempore praecellenti potentia dignitatis, sed praesumentes de justi

8. ((vers. 5.)) Quid deinde? Neque iniquitas mea, neque peccatum meum, Domine. Irruerunt quidem fortes de justitia sua praesumentes, irruerunt, sed pe

9. ((vers. 6.)) Sine iniquitate cucurri, et dirigebar: exsurge in occursum mihi, et vide. Deo dicitur, Sine iniquitate cucurri, et dirigebar: exsurge

10. Aliquid etiam me dicere admonet in hoc loco capitis ipsius nostri sublimitas quoniam infirmatus est usque ad mortem, et assumpsit infirmitatis ca

11. Et tu Domine Deus virtutum, Deus Israel. Te Deus Israel, qui non putaris nisi Deus Israel solius qui non putaris nisi Deus unius gentis quae te co

12. Non miserearis omnium qui operantur iniquitatem. Hic plane terruit. Quem non terreat? Quis ad suam conscientiam rediens non contremiscat? Quae eti

13. Iniquitas omnis, parva magnave sit, puniatur necesse est, aut ab ipso homine poenitente, aut a Deo vindicante. Nam et quem poenitet, punit seipsum

14. Sed videamus jam alium modum, quo haec sententia possit intelligi. Est quaedam iniquitas, quam qui operatur, non potest fieri ut misereatur ejus D

15. ((vers. 7.)) Convertantur ad vesperam. Nescio quos dicit quondam operatores iniquitatis, et quondam tenebras, converti ad vesperam. Quid est, ad v

16. ((vers. 8.)) Ecce ipsi loquentur in ore suo, et gladius in labiis eorum. Jam ille gladius bis acutus, de quo Apostolus dicit: Et gladium spiritus,

17. ((vers. 9.)) Et tu, Domine, deridebis eos. Quis audivit? Omnes gentes christianae futurae sunt, et vos dicitis, Quis audivit? deridebis eos? Pro n

18. ((vers. 10.)) Fortitudinem meam ad te custodiam. Illi enim fortes ideo ceciderunt, quia fortitudinem suam ad te non custodierunt: id est, illi qui

19. ((vers. 11.)) Deus meus, misericordia ejus praeveniet me. Ecce quid est, Fortitudinem meam ad te custodiam: misericordia ejus praeveniet me. miser

20. ((vers. 12-14.)) Deus meus demonstravit mihi in inimicis meis. Quid ait? Quantam circa me exhibuerit misericordiam, in inimicis meis mihi demonstr

21. De ipsis autem inimicis quid? Ne occideris eos, nequando obliviscantur legis tuae. Rogat pro inimicis suis, implet praeceptum. Quid est, Ne misere

22. Disperge eos in virtute tua. Jam factum est: per omnes gentes dispersi sunt Judaei, testes iniquitatis suae et veritatis nostrae. Ipsi habent codi

Sermo II. De secunda parte ejusdem Psalmi.

1. Hesternus sermo protractus, debitorem me in hodiernum reliquit: quia ergo Dominus voluit, reddendi tempus advenit. Quam vero sumus nos devoti redhi

2. ((vers. 12-14.)) Videamus ergo quid restat de hoc psalmo. In hoc enim dimiseramus, cum coepisset de inimicis suis loqui dicens Deo: Ne occideris eo

3. Et sequitur: Delicta oris eorum, sermonem labiorum eorum. Quo conjungitur, quo connectitur ista sententia? Delicta, oris eorum, sermonem labiorum e

4. Et comprehendantur in superbia sua. Quid est, comprehendantur in superbia sua? Tauri pingues obsederunt me Et comprehendantur in superbia sua.

5. Et ex maledicto et mendacio annuntiabuntur consummationes, in ira consummationis, et non erunt. et non erunt. non erunt? annuntiabuntur ex maledict

6. Ex maledicto et mendacio annuntiabuntur consummationes, in ira consummationis, et non erunt. Quid est, in ira consummationis annuntiabuntur consumm

7. Et scient quia Deus dominabitur Jacob, et finium terrae. Ante enim justi sibi videbantur, quod gens Judaea Legem acceperat, quod Dei praecepta serv

8. ((vers. 15.)) Quid ergo et de ipsis? Quod supra: Convertentur ad vesperam: id est etsi sero, id est post interfectionem Domini nostri Jesu Christi.

9. ((vers. 16.)) Dispergentur ut edant: id est, ut lucrentur alios, ut in corpus suum transforment credentes. Si autem non satiabuntur, et murmurabunt

10. ((vers. 17, 18.)) Concludatur Psalmus. Videte angulum exsultantem, jam de utroque pariete gaudentem (Ephes. II) . Superbiebant Judaei humiliati s

11. Quia factus es susceptor meus, et refugium meum in die tribulationis meae. Adjutor meus tibi psallam, quia tu Deus susceptor meus es. Quid eram, n

In Psalmum LIX Enarratio. Sermo Ad Populum .

1. ((vers. 1, 2.)) Titulus psalmi hujus aliquantum prolixus est sed non nos terreat, quia Psalmus brevis est. Tanquam ergo aliquantulum prolixiorem P

2. In finem, quid sit nostis: Finis enim Legis Christus est Fuistis enim aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino in tituli inscriptionem. Hic est

3. ((vers. 3.)) Deus repulisti nos, et destruxisti nos. Numquid ille David loquitur, qui percussit, qui succendit, qui debellavit et non illi quibus

4. ((vers. 4.)) Commovisti terram, et conturbasti eam. Quomodo conturbata est terra? Conscientia peccatorum. Quo imus? quo fugimus, quando ille gladiu

5. ((vers. 5.)) Post haec, percusso terreno, succensa vetustate, mutato homine in melius, facta luce eis qui tenebrae fuerunt, sequitur quod alibi scr

6. ((vers. 6.)) Quare hoc? Dedisti metuentibus te significationem, ut fugiant a facie arcus. Per tribulationes, inquit, temporales, significasti tuis

7. ((vers. 7.)) Ut eruantur dilecti tui. Salvum me fac dextera tua, et exaudi me. Dextera tua, Domine, salvum me fac: ita salvum me fac, ut ad dextera

8. ((vers. 8.)) Deus locutus est in sancto suo. Quid times ne non fiat quod Deus locutus est? Si haberes aliquem gravem amicum et sapientem, quomodo d

9. ((vers. 9.)) Meus est Galaad. Nomina sunt ista lecta in Litteris Dei. Galaad habet interpretationis suae vocem et magni sacramenti: interpretatur e

10. ((vers. 10.)) Juda rex meus: Moab olla spei meae. Juda rex meus: quis Juda? Qui de tribu Juda. Quis Juda, nisi cui dixit ipse Jacob: Juda, te laud

11. In Idumaeam extendam calceamentum meum. Ecclesia loquitur: Perveniam usque in Idumaeam. extendam calceamentum meum usque in Idumaeam usque in Idu

12. ((vers. 11.)) Quis deducet me in civitatem circumstantiae? Quae est civitas circumstantiae? Si meministis, jam eam commemoravi in alio psalmo, ubi

13. ((vers. 12.)) Quis deducet me usque in Idumaeam? Nonne tu, Deus, qui repulisti nos? et non egredieris, Deus, in virtutibus nostris. Nonne tu nos d

14. ((vers. 13.)) Tu ergo, Deus, qui non egredieris in virtutibus nostris, Da nobis auxilium de tribulatione et vana salus hominis. Eant nunc qui sal

15. ((vers. 14.)) In Deo faciemus virtutem, et ipse ad nihilum deducet inimicos nostros In Deo faciemus virtutem: ipse ad nihilum deducet inimicos nos

In Psalmum LX Enarratio. Sermo Ad Plebem.

1. ((vers. 1.)) Considerandum cum Vestra Charitate psalmum istum suscepimus. Brevis est aderit Dominus ut sufficienter ex eo, et breviter loquamur. Q

2. ((vers. 2-4.)) Exaudi, Deus, deprecationem meam, intende orationi meae. Quis dicit? Quasi unus. Vide si unus: A finibus terrae ad te clamavi, dum a

3. Sed quare clamavi hoc? Dum angeretur cor meum. Ostendit se esse per omnes gentes toto orbe terrarum In petra exaltasti me. Super hanc petram aedifi

4. Deduxisti me, quia factus es spes mea. Ille si nostra spes factus non esset, non nos deduceret. Deducit tanquam dux, et in se ducit tanquam via, et

5. Deduxisti me, quia factus es spes mea: turris fortitudinis a facie inimici. Angitur cor meum, inquit ista unitas a finibus terrae, et laboro inter

6. ((vers. 5.)) Inquilinus ero in tabernaculo tuo usque in saecula. Videtis quia ille, de quo diximus, est qui clamat. Quis nostrum est inquilinus usq

7. ((vers. 6.)) Quoniam tu, Deus exaudisti orationem meam. Exaudi, Deus, deprecationem meam, intende orationi meae: a finibus terrae ad te clamavi. co

8. ((vers. 7.)) Dies super dies regis adjicies annos ejus. Hic est ergo rex cujus membra sumus. Rex Christus est, caput nostrum, rex noster. Dedisti i

9. ((vers. 8.)) Permanebit in aeternum in conspectu Dei: Secundum quid, aut propter quid? Misericordiam et veritatem ejus quis requiret ei? Universae

10. ((vers. 9.)) Sic psallam nomini tuo, Deus, in saeculum saeculi, ut reddam vota mea de die in diem. Si psallis nomini Dei, ne psallas ad tempus. Vi

In Psalmum LXI Enarratio. Sermo Ad Plebem.

1. ((vers. 1.)) Delectatio divinorum eloquiorum, et dulcedo intelligendi verbi Dei, adjuvante ipso qui dat suavitatem, ut terra nostra det fructum suu

2. ((vers. 2-4.)) In quodam ergo loco munito positus ait, Nonne Deo subjicietur anima mea? Audierat enim, Qui se exaltat, humiliabitur et qui se humi

3. Ergo de superiore loco munitus et tutus, cui factus est Dominus refugium, cui est ipse Deus in locum munitum, respicit ad eos quos transilivit, et

4. Interficite omnes. Quod tantum spatium corporis in uno homine, ubi possit interfici ab omnibus? Sed debemus intelligere personam nostram, personam

5. ((vers. 5.)) Verumtamen honorem meum cogitaverunt repellere: victi dum interficiunt cedentes, sanguine interfectorum multiplicantes fideles, cedent

7. Intendite, fratres, intendite, rogo vos. Delectat enim me pauca adhuc loqui vobis de civitate hac dulci. Gloriosissima enim de te dicta sunt, civit

8. Et sunt istae duae civitates permixtae interim in fine separandae: adversus se invicem confligentes una pro iniquitate, altera pro justitia una

9. Cucurri in siti. Retribuebant enim mala pro bonis (Psal. XXXIV, 12) . Illi interficiebant, illi repellebant ego eos sitiebam: illi honorem meum co

10. Sic et corpus capitis hujus usque in finem ab initio currit in siti. Et quasi ei diceretur, Quid in siti? quid tibi deest, o corpus Christi, o Ecc

11. ((vers. 6.)) Quid tu, o Idithun, corpus Christi, transiliens eos? Quid tu inter haec omnia? quid tu? deficies? non perseverabis usque in finem? no

12. ((vers. 7.)) Quis est tibi iste, a quo est patientia tua? Quoniam ipse est Deus meus et salutaris meus, susceptor meus, non emigrabo. Quoniam ipse

13. ((vers. 8.)) In Deo salutare meum, et gloria mea. Salvus ero in Deo gloriosus ero in Deo: non enim tantum salvus, sed et gloriosus salvus, quia

14. ((vers. 9.)) Sperate in eum, omne concilium plebis. Imitamini Idithun transilite inimicos vestros: repugnantes vobis, resistentes itineri vestro,

15. ((vers. 10.)) Et jam constituti in loco munito, in turri fortitudinis a facie inimici, miseramini eos quos timebatis: currere enim debetis in siti

16. ((vers. 11.)) Et illos videte quia sitit videte quia currit in siti. Convertit ergo se ad illos, sitiens eos: Nolite sperare super iniquitatem. N

17. ((vers. 12, 13.)) Quid sequitur? Semel locutus est Deus, duo haec audivi quoniam potestas Dei est, et tibi, Domine, misericordia: quia tu reddes

18. Semel locutus est Oeus. Quid dicis, Idithun? Si tu loqueris qui transilivisti eos: Semel locutus est? Multis partibus, et multis modis olim Deus l

19. Jam ergo, ut potuimus, diximus quomodo semel locutus est Deus: videamus quomodo duo haec audivit, Duo haec audivi. Forte non est consequens, ut so

20. Dicat ergo jam quaedam duo. Multum enim ad nos pertinent haec duo. Quoniam potestas Dei est, et tibi, Domine, misericordia. Ista sunt duo potesta

21. Ergo, Potestas Dei est: Non est enim potestas nisi a Deo (Rom. XIII, 1) . Noli dicere, Et quid ei dat tantam potestatem? Et non det potestatem. Qu

22. Ergo, inquis, si quis hominem occidat innocentem, juste facit, an inique? Inique sane. Quare hoc permittit Deus? Vide prius ne illud debeas: Frang

23. Illa Ecclesiae sitis etiam istum, quem videtis, bibere vult. Simul etiam ut noveritis quam multi in commixtione Christianorum ore suo benedicant,

In Psalmum LXII Enarratio. Sermo Ad Plebem.

1. Propter eos qui forte rudes sunt adhuc ad nomen Christi, quia undique colligit qui pro omnibus dedit sanguinem suum, dicendum est paucis quod et il

2. Psalmus ergo iste dicitur ex persona Domini nostri Jesu Christi, et capitis et membrorum. Ille enim unus qui natus est de Maria, et passus est, et

3. ((vers. 1.)) Titulum habet iste psalmus, Ipsi David, cum esset in deserto Idumaeae. Per Idumaeae nomen intelligitur saeculum istud. Idumaea enim ge

4. ((vers. 2.)) Deus, Deus meus, ad te de luce vigilo. Quid est vigilare? Utique non dormire. Quid est dormire? Est somnus animae, est somnus corporis

5. Sitivit tibi anima mea. Ecce illud desertum Idumaeae. Videte quomodo hic sitit: sed videte quid hic bonum est, Sitivit tibi. Sitivit tibi anima mea

6. Sitivit tibi, inquit, anima mea: quam multipliciter tibi et caro mea. Inebriabuntur ab ubertate domus tuae, et torrente deliciarum tuarum potabis e

7. ((vers. 3.)) Quanquam, fratres mei, boni christiani et fidelis etiam in hoc saeculo caro Deo sitit: quia si opus est carni pane, si opus est aqua,

8. Ubi autem sitit anima nostra, et multipliciter caro nostra, non cuicumque, sed tibi, Domine, id est Deo nostro ubi sitit? In terra deserta, et sin

9. Sic in sancto apparui tibi, ut viderem potentiam tuam, et gloriam tuam. Primo sitivit anima mea, et caro mea multipliciter tibi in deserto, et in t

10. Ecce, fratres, quomodo caro nostra quamdiu mortalis est, quamdiu fragilis est, ante illam resurrectionem habet solatia ista quibus vivimus, panem,

11. Ergo in sancto appareamus Deo, ut appareat nobis appareamus illi in sancto desiderio, ut appareat nobis in potentia et gloria Flii Dei. Multis en

12. ((vers. 4.)) Quoniam melior est misericordia tua super vitas. Multae sunt vitae humanae sed Deus unam vitam promittit et non illam dat nobis qua

13. ((vers. 5.)) Sic benedicam te in vita mea, et in nomine tuo levabo manus meas. Sic benedicam te in vita mea: jam in vita mea quam mihi donasti no

14. ((vers. 6.)) Et quid dicam, cum levabo manus meas in nomine tuo? quid petam? Eia, fratres, quando levatis manus, quaerite quid petatis ab Omnipot

15. ((vers. 7, 8.)) Si memoratus sum tui super stratum meum, in diluculis meditabar in te quia factus es adjutor meus. Si memor fui tui in strato meo

16. Et in velamento pennarum tuarum exsultabo. Hilaresco in bonis operibus, quia super me est velamen pennarum tuarum. Si me non protegas quia pullus

17. ((vers. 9.)) Agglutinata est anima mea post te. Videte desirantem, videte sitientem, videte quomodo haeret Deo. Nascatur in vobis iste affectus. S

18. ((vers. 10.)) Ipsi vero in vanum quaesierunt animam meam. Quid mihi fecerunt qui quaesierunt animam meam perdere? Utinam quaererent animam meam, u

19. ((vers. 11.)) Tradentur in manus gladii. Revera sic illis visibiliter contigit expugnati sunt irruentibus hostibus. Partes vulpium erunt. Ite, et

20. ((vers. 12.)) Rex vero: ideo ita positum est quia illi vulpem elegerunt, regem vero noluerunt. Rex vero: Rex Judaeorum, Rex vero laetabitur in Deo

In Psalmum LXIII Enarratio. Sermo Ad Plebem.

1. Passionis sanctorum martyrum diem hodie festum habentes, in eorum recordatione gaudeamus, recolentes quid patiebantur, et intelligentes quid intueb

2. ((vers. 2.)) Dicamus ergo et nos: Exaudi, Deus, orationem meam, dum tribulor a timore inimici erue animam meam. Quis enim invocavit Dominum, et der

3. ((vers. 3.)) Protexisti me a conventu malignantium, a multitudine operantium iniquitatem. Jam ipsum caput nostrum intueamur. Multi martyres talia p

4. ((vers. 4, 5.)) Quia exacuerunt tanquam gladium linguas suas. Filii hominum, dentes eorum arma et sagittae, et lingua eorum gladius acutus (Psal. L

5. Propterea enim non est praetermittendum, quia venit in mentem, ne forte aliquem perturbet lectio divinorum Librorum: quidam evangelista dicit hora

6. Intenderunt arcum, rem amaram. Arcum dicit insidias. Qui enim gladio cominus pugnat, aperte pugnat: qui sagittam mittit, fallit ut feriat. Prius en

7. ((vers. 6.)) Repente sagittabunt eum, et non timebunt. Repente, Repente sagittabunt eum, et non timebunt.

8. Obfirmaverunt sibi sermonem malignum. Obfirmaverunt: facta sunt tanta miracula non sunt moti, perstiterunt in consilio sermonis maligni. Traditus

9. Prorsus, fratres, certum est aut occidis iniquitatem, aut occideris ab iniquitate. Noli autem quaerere occidere iniquitatem tanquam aliquid extra

10. Narraverunt ut absconderent muscipulas dixerunt: Quis videbit eas? Latere putabant eum quem occidebant, latere Deum. Ecce puta, homo erat Christu

11. ((vers. 7.)) Perscrutati sunt iniquitatem defecerunt scrutantes scrutationes: id est acerba et acuta consilia. Non tradatur per nos, sed per disc

12. Sed quid eis contigit? Defecerunt scrutantes scrutationes. Unde? Quia dicit, Quis videbit eos?

13. ((vers. 8.)) Quid enim sequitur? Accedet homo, et cor altum et exaltabitur Deus. Defecerunt scrutantes scrutationes, homo, et cor altum, Ego et P

14. Accedet homo, et cor altum et exaltabitur Deus. Propterea jam attendite, fratres mei, cor altum hominis. Cujus hominis? Mater Sion, dicet homo e

15. ((vers. 9.)) Et infirmatae sunt super eos linguae eorum. Acuant nunc linguas suas tanquam gladium, firment sibi sermonem malignum. Merito sibi eum

16. ((vers. 10.)) Et timuit omnis homo. Qui non timuerunt, nec homines fuerunt. Timuit omnis homo: Et timuit omnis homo: et annuntiaverunt opera Dei.

17. ((vers. 11.)) Laetabitur justus in Domino. Jam non est tristis justus. Tristes enim erant discipuli crucifixo Domino contristati, moerentes disce

18. Laetabitur justus in Domino, et sperabit in eum et laudabuntur omnes qui recti sunt corde. Jam quia Dominus resurrexit, jam quia ascendit in coel

19. Laudabuntur ergo omnes recti corde. laudabuntur omnes recti corde, Venite, benedicti Patris mei percipite regnum quod vobis paratum est ab origin

In Psalmum LXIV Enarratio. Sermo Ad Plebem.

1. ((vers. 1.)) Agnoscenda est vox sanctae prophetiae ex ipso titulo psalmi hujus. Inscribitur: In finem, Psalmus David, Canticum Jeremiae et Ezechiel

2. Et videte nomina duarum istarum civitatum, Babylonis et Jerusalem. Babylon Confusio interpretatur, Jerusalem visio pacis. Intendite nunc civitatem

3. ((vers. 2)) Te decet hymnus, Deus, in Sion. Patria illa est Sion: ipsa est Jerusalem quae Sion et hujus nominis interpretationem nosse debetis. Si

4. Et tibi reddetur votum in Jerusalem. Vovete, et reddite Domino Deo vestro Et tibi reddetur votum in Jerusalem. Omnes enim resurgemus, sed non omnes

5. ((vers. 3.)) Exaudi, inquit, orationem meam: ad te omnis caro veniet. ad te omnis caro veniet. Ad te, omnis caro veniet. omnis caro? ad te omnis ca

6. ((vers. 4.)) Sermones iniquorum praevaluerunt super nos et impietates nostras tu propitiaberis Sermones iniquorum praevaluerunt super nos et impi

7. ((vers. 5, 6.)) Beatus quem elegisti, et assumpsisti. Quis est electus ab eo, et assumptus? Aliquis electus a Salvatore nostro Jesu Christo? An ips

8. Et quid nobis dabit? Inhabitabit, inquit, in atriis tuis. Inhabitabit in atriis tuis. Replebimur in bonis domus tuae. Replebimur, in bonis domus tu

9. Exaudi nos, Deus, salvator noster. Aperuit modo quem Deum dicat. Salvator est proprie Dominus Jesus Christus. Apparuit modo apertius de quo dixerat

10. ((vers. 7.)) Praeparans montes in fortitudine sua: non in fortitudine illorum. Praeparavit enim magnos praedicatores, et ipsos appellavit montes

11. ((vers. 8, 9.)) Qui conturbas fundum maris. Fecit hoc: videtur quid fecerit. Praeparavit enim montes in fortitudine sua misit illos praedicare: c

12. Turbabuntur gentes. Primo turbabuntur: sed illi montes parati in fortitudine Christi, numquid turbati sunt? Turbatum est mare elisum est in monte

13. Exitus mane et vespere delectabis: id est, delectabiles facis. Jam in ista vita quid nobis promittitur? Exitus delectabis mane et vespere. Mane ve

14. ((vers. 10.)) Visitasti terram, et inebriasti eam. Unde inebriavit terram? Calix tuus inebrians quam praeclarus est Visitasti terram, et inebriast

15. ((vers. 11.)) Sulcos ejus inebria. Fiant ergo primo sulci qui inebrientur: duritia pectoris nostri aperiatur vomere sermonis Dei, Sulcos ejus ineb

16. ((vers. 12.)) Benedices coronam anni benignitatis tuae. Seminatur modo, crescit quod seminatur, erit et messis. Et modo super semen superseminavit

17. ((vers. 13.)) Et campi tui replebuntur ubertate. Pinguescent fines deserti, et colles exsultatione accingentur. Dicitis quia longe est messis res

18. ((vers. 14.)) Induti sunt arietes ovium: subaudiendum, exsultatione. Induti sunt arietes ovium et convalles abundabunt frumento: Clamabunt: Eteni

In Psalmum LXV Enarratio. Sermo Ad Plebem.

1. ((vers. 1.)) Inscribitur in titulo psalmus iste, In finem, canticum Psalmi resurrectionis. In finem cum auditis, quando Psalmi pronuntiantur, in Ch

2. Quodammodo, fratres mei, animum Psalmi audistis. In hoc quod dixi, in hoc quod proposui, tota vestra suspendatur intentio hinc vos nulla cogitatio

3. ((vers. 2.)) Psallite autem nomini ejus. Quid dixit? Psallentibus vobis benedicatur nomen ejus. Quid sit autem psallere, heri dixi, et credo memini

4. Date gloriam laudi ejus. Totam intentionem nostram in laudem Dei mittit nihil nobis relinquit unde laudemur. Gloriemur inde magis Videte vocatione

5. ((vers. 3.)) Dicite Deo: Quam timenda sunt opera tua! Quare timenda, et non amanda? Audi aliam vocem psalmi: Servite Domino in timore, et exsultate

6. In multitudine potentiae tuae mentientur tibi inimici tui. Ad hoc tibi, inquit, mentientur inimici tui, ut multa sit potentia tua. Quid est hoc? In

7. Attendite et ipsum mendacium falsorum testium in Evangelio, et videte quia de resurrectione est. Cum enim Domino dictum esset, Quod signum ostendis

8. Da et illos sepulcri custodes referant quid viderint: accipiant pecuniam, et ipsi mentiantur dicant etiam ipsi moniti perversi a perversis, dican

9. ((vers. 4.)) Remaneant Judaei in mendaciis suis: tibi, quia in multitudine potentiae tuae mentiti sunt, fiat quod sequitur: Omnis terra adoret te,

10. ((vers. 5.)) Venite, et videte opera Domini. O Gentes, o ultimae nationes, relinquite Judaeos mentientes, venite confitentes. Venite, et videte op

11. ((vers. 6.)) Propterea quid fecit terrore consilii sui? Convertit mare in aridam. Hoc enim sequitur: Qui convertit mare in aridam. Mare erat mundu

12. Ibi jucundabimur in ipso ibi jucundabimur in ipso. ibi jucundabimur in ipso.

13. ((vers. 7.)) Ibi jucundabimur in ipso. In quo? Qui dominatur in virtute sua in aeternum. Qui dominatur in virtute sua in aeternum. qui dominatur i

14. Sed non hoc solis Judaeis praestat credentibus, Quia multum se extulerunt Judaei de virtute sua praesumentes, postea cognoverunt in cujus virtute

15. ((vers. 8, 9.)) Benedicite, Gentes, Deum nostrum. Ecce repulsi sunt qui amaricant reddita est illis ratio: aliqui conversi sunt, aliqui superbi r

16. ((vers. 10-12.)) Quare hoc dixisti, Et non dedit in motum pedes meos? Quid enim passus es, aut quid pati potuisti, ut moverentur pedes tui? Quid?

17. Transivimus per ignem et aquam. Ignis et aqua, utrumque periculosum est in hac vita. Certe videtur aqua ignem exstinguere, et ignis videtur aquam

18. ((vers. 13.)) Attende quia non tantum de refrigerio, sed nec de ipso igne optabili tacuit: Introibo in domum tuam in holocaustis. Quid est holocau

19. ((vers. 14.)) Et quid erit , in holocaustis? Reddam tibi vota mea, quae distinxerunt labia mea. Tu illuminabis lucernam meam, Domine Deus meus, i

21. ((vers. 16, 17.)) Venite, audite, et narrabo, omnes qui timetis Deum. Veniamus, audiamus quid narraturus est. Venite, audite, et narrabo. Venite e

22. ((vers. 18.)) Iniquitatem si conspexi in corde meo, non exaudiat Dominus. Iniquitatem si aspexi in corde meo, Nemo ponens manum super aratrum et r

23. ((vers. 19.)) Propterea exaudivit me Deus. Quia iniquitatem non conspexi in corde meo. Et intendit voci orationis meae.

24. ((vers. 20.)) Benedictus Deus meus qui non amovit deprecationem meam, et misericordiam suam a me. Venite, audite, et narrabo vobis, omnes qui time

In Psalmum LXVI Enarratio. Sermo Ad Plebem.

1. ((vers. 2.)) Meminit Charitas Vestra, in duobus psalmis qui jam tractati sunt, exhortatos nos fuisse animam nostram ut benediceret Dominum, et pio

2. Illuminet vultum suum super nos. Quaesiturus eras sortasse quid est, benedicat nos.

3. Sed alia sunt dona quae dat Deus et inimicis suis, alia quae non servat nisi amicis suis. Quae sunt dona quae dat inimicis suis? Ea quae numeravi.

4. Sed modo quia benedicet nos Deus, quare benedicet nos? quam benedictionem petit haec vox, U benedicat nos Deus? Benedictionem quam servat amicis su

5. ((vers 3.)) Ut cognoscamus in terra viam tuam. In terra, hic, in hac vita, cognoscamus viam tuam. viam tuam? Agnoscamus in terra viam tuam. ut Ego

6. ((vers. 4.)) Quid sequitur quia cognoscitur in terra via Dei, quia cognoscitur in omnibus gentibus salutare Dei? Confiteantur tibi populi, Deus c

7. ((vers. 8.)) Et quia ista confessio non ad supplicium ducit, sequitur, et dicit: Laetentur et exsultent gentes. Si plangunt ante hominem confessi l

8. ((vers. 6, 7.)) Exsultat, gaudet, hortatur, repetit eosdem versus in exhortatione. Confiteantur tibi populi, Deus confiteantur tibi populi omnes:

9. ((vers. 8.)) Vide quid deinde dicatur: Benedicat nos Deus, Deus noster benedicat nos Deus. Benedicat, sicut jam dixi etiam atque etiam benedicat,

10. Attendamus pretium nostrum. Praedicta sunt omnia, exhibentur omnia, it Evangelium per orbem terrarum: omnis labor humani generis in hoc tempore te

In Psalmum LXVII Enarratio .

1. ((vers. 1.)) Psalmi hujus titulus non videtur esse operosae disputationis: simplex enim apparet et facilis. Nam ita se habet: In finem, ipsi David

2. ((vers. 2.)) Exsurgat Deus, et dissipentur inimici ejus. Et fugiant qui oderunt eum, a facie ejus. Quo abibo, a spiritu tuo, et a facie tua quo fug

3. ((vers. 3.)) Sicut deficit fumus, deficiant. Extulerunt enim se ab ignibus odiorum suorum in superbiae typhum et ponentes in coelum os suum (Psal.

4. ((vers. 4.)) Denique sequitur: Et justi jucundentur, et exsultent in conspectu Dei, et delectentur in laetitia. Tunc enim audient: Venite, benedict

5. ((vers. 5, 6.)) Deinde se ad ipsos convertit, quibus tantam spem dedit, et hic viventes alloquitur et hortatur: Cantate Deo, psallite nomini ejus.

6. Exsultate in conspectu ejus. O vos quibus dictum est, Cantate Deo, psallite nomini ejus, iter facite ei qui ascendit super occasum, exsultate in co

7. ((vers. 7.)) Nam de his orphanis et viduis, id est spei saecularis societate destitutis, Dominus sibi templum fabricat: de quo consequenter dicit,

8. Quod autem gratia sua sibi aedificet hunc locum, non meritis eorum praecedentibus ex quibus eum aedificat, vide quid sequatur: Qui educit compedito

9. ((vers. 8-10.)) Deus cum egredereris coram populo tuo. Egressus ejus intelligitur, cum apparet in operibus suis. Apparet autem non omnibus, sed eis

10. Aperiat itaque nobis pulsantibus Dominus et mysteriorum ejus, quantum ipse dignatur, secreta pandantur. Etenim ut terra mota esset ad fidem, cum

11. Sed quid est quod sequitur, Mons Sina a facie Dei Israel? An subaudiendum est, distillavit: ut quod vocavit coelorum nomine, hoc voluerit intellig

12. Est in his verbis et alius sensus, qui probabilior mihi videtur. Multo enim congruentius intelligitur ipsa gratia pluvia voluntaria, quia nullis p

13. ((vers. 11.)) Animalia tua inhabitabunt in ea. Tua, non sua tibi subdita, non sibi libera ad te egentia, non sibi sufficientia. Denique sequitur

14. ((vers. 12.)) Dominus dabit verbum: cibaria scilicet animalibus suis quae inhabitabunt in ea. Sed quid operabuntur haec animalia, quibus dabit ver

15. ((vers. 13.)) Quis ergo dabit verbum evangelizantibus virtute multa? Rex, inquit, virtutum Dilecti. virtute multa evangelizantibus dabit verbum re

16. Deinde sequitur: Dilecti, et speciei domus dividere spolia. Repetitio pertinet ad commendationem: quanquam istam repetitionem non omnes codices ha

17. ((vers. 14.)) Jam in eo quod sequitur, se ad ipsa membra, de quibus fit species domus, alloquenda convertit, dicens: Si dormiatis inter medios cle

18. Inter scapulas autem: pars est utique corporis pars est circa regionem cordis, a posterioribus tamen, id est a dorso: quam columbae illius dearge

19. Quaeri etiam potest, cum non sit dictum, Si dormiatis in cleris, sed, inter medios cleros, quid sit hoc, inter medios cleros. inter medios cleros.

20. Quanquam mihi et alius hic sensus occurrat, nisi fallor, anteponendus, ut cleros multo probabilius ipsas haereditates intelligamus: ut quoniam hae

21. ((vers. 15.)) Dum discernit supercoelestis reges super eam, nive dealbabuntur in Selmon: ille supercoelestis, ille qui ascendit super omnes coelos

22. ((vers. 16.)) Hunc autem montem consequenter dicit montem Dei, montem uberem, montem incaseatum, vel montem pinguem. Selmon. montem Dei, montem ub

23. ((vers. 17.)) Deinde quod dixit, montem Dei, montem incaseatum, montem uberem, ne quis auderet ex hoc Dominum Jesum Christum comparare caeteris sa

24. ((vers. 18.)) Ita fit etiam quod sequitur: Currus Dei decem millium multiplex vel, denum millium multiplex decies millies multiplex. Initium Chr

25. ((vers. 19.)) Deinde ad ipsum Dominum locutione conversa: Ascendisti, inquit, in altum, captivasti captivitatem, accepisti dona in hominibus. Unic

26. Sed quid est, Captivasti captivitatem? Utrum quia vicit mortem, quae captivos tenebat in quibus regnabat? an ipsos homines appellavit captivitatem

27. Sed quid deinde adjungit? Etenim qui non credunt inhabitare vel quod nonnulli codices habent, Etenim non credentes inhabitare. Captivasti captivi

28. ((vers. 20, 21.)) Unde qui haec canebat, in Spiritu ea praevidens, impletus etiam ipse laetitia, eructavit hymnum, dicens: Dominus Deus benedictus

29. Et quoniam currum illum ducit in finem, sequitur et dicit: Prosperum iter faciet nobis Deus sanitatum nostrarum, Deus noster, Deus salvos faciendi

30. ((vers. 22.)) Verumtamen Deus conquassabit capita inimicorum suorum verticem capilli perambulantium in delictis suis: id est nimis se extollentiu

31. ((vers. 23, 24.)) Dixit Dominus: Ex Basan convertar vel ut nonnulli codices habent, Ex Basan convertam. Deus sanitatum nostrarum, et Deus salvos

32. Denique adjungit, Lingua canum tuorum ex inimicis ab ipso: eosdem ipsos qui usque ad sanguinem fuerant pro fide evangelica certaturi, etiam canes

33. ((vers. 25.)) Visi sunt gressus tui, Deus. Gressus quibus venisti per mundum, tanquam in illo curru peragraturus orbem terrarum quos et nubes in

34. ((vers. 26.)) Ut autem gressus isti viderentur, Praevenerunt principes conjuncti psallentibus, in medio adolescentularum tympanistriarum. Principe

35. ((vers. 27.)) Ideo ne quisquam carnaliter ista acciperet, et ex his verbis quosdam luxuriae choros in animum induceret, sequitur et dicit, In Eccl

36. ((vers. 28.)) Ibi Benjamin adolescentior in ecstasi. Ibi Paulus novissimus Apostolorum, qui dicit, Nam et ego Israelita sum ex semine Abraham, de

38. ((vers. 30, 31.)) A templo tuo in Jerusalem, tibi offerent reges munera. A templo tuo in Jerusalem, quae est libera mater nostra (Gal. IV, 26) , q

39. De his est etiam quod adjungit: Congregatio taurorum inter vaccas populorum, ut excludantur ii qui probati sunt argento Vaccas populorum, In popul

40. ((vers. 32-34.)) Venient legati ex Aegypto Aethiopia praeveniet manus ejus. Aegypti, vel Aethiopiae nomine, omnium gentium fidem significavit, a

41. Plures autem codices latini, et maxime graeci ita distinctos versus habent, ut non sit in eis unus versiculus, Deo regna terrae sed, Deo, Aethiop

42. Hinc jam, velut decursis per prophetiam rebus omnibus, quas impletas esse jam cernimus, hortatur ad laudem Christi, ac deinde praenuntiat futurum

43. ((vers. 35.)) Date gloriam Deo: super Israel magnificentia ejus. De quo dicit Apostolus: Super Israel Dei Non enim omnes qui ex Israel, hi sunt Is

44. ((vers. 36.)) Denique ne aliud nubes intelligerentur, secutus adjunxit: Mirabilis Deus in sanctis suis, Deus Israel. Tunc enim et nomen ipsum veri

In Psalmum LXVIII Enarratio.

Sermo I. De prima parte Psalmi.

1. Eo tempore in hoc saeculo exorti sumus et aggregati populo Dei, quo jam olus illud ex grano sinapis tetendit brachia sua quo jam fermentum illud,

2. ((vers. 1.)) Titulus Psalmi est: In finem, pro his qui commutabuntur, ipsi David. Nunc commutationem in melius audi: commutatio enim, vel in deteri

3. ((vers. 2.)) Salvum me fac, Deus, quoniam introierunt aquae usque ad animam meam. Granum illud est contemptum modo, quod videtur humiles dare voces

4. ((vers. 3.)) Infixus sum in limo profundi, et non est substantia. Quid dicit limum? an ipsos qui persecuti sunt? De limo enim factus est homo (Gen.

5. Infixus sum in limo profundi, et non est substantia. Intelligitur alio modo substantia, illud quod sumus quidquid sumus. Sed hoc ad intelligendum a

6. Veni in altitudinem maris, et tempestas demersit me. Gratias ipsius misericordiae qui venit in altitudinem maris, et glutiri a marino ceto dignatus

7. ((vers. 4.)) Laboravi clamans raucae factae sunt fauces meae. Hoc ubi? hoc quando? Interrogemus Evangelium. Passionem quippe Domini nostri in hoc

8. Defecerunt oculi mei ab sperando in Deum meum. Absit ut hoc de persona capitis accipiatur: absit ut defecerint oculi ejus ab sperando in Deum ejus,

9. ((vers. 5.)) Multiplicati sunt super capillos capitis mei, qui oderunt me gratis. Quam multiplicati? Ut adderent sibi et unum ex duodecim (Matth. X

10. ((vers 6.)) Deus tu scisti imprudentiam meam. Stultum Dei sapientius est hominibus Imprudentiam meam: tu scisti imprudentiam meam. non pepercit, s

11. ((vers. 7.)) Non erubescant in me, qui te exspectant, Domine, Domine virtutum. Rursus vox capitis, Non erubescant in me: Credite in Deum, et in me

12. ((vers. 8.)) Quoniam propter te sustinui exprobrationem, operuit irreverentia faciem meam. Nihil magnum est quod dicitur, sustinui propter te sus

13. ((vers. 9, 10.)) Alienatus factus sum fratribus meis, et hospes filiis matris meae. Filiis Synagogae hospes factus est. In patria quippe ipsius di

14. ((vers. 11.)) Et cooperui in jejunio animam meam et factum est mihi in opprobrium. Jejunium Christi spiritualiter jam in alio psalmo commendavimu

15. ((vers. 12.)) Et posui vestimentum meum saccum. Jam et de sacco aliquid diximus Ego autem cum mihi molesti essent, induebam me cilicio, et humilia

16. ((vers. 13.)) Adversus me insultabant qui sedebant in porta. In porta, nihil aliud quam in publico. Et in me psallebant qui bibebant vinum. Et in

17. ((vers. 14.)) Ego autem oratione mea ad te, Domine. Ego autem oratione mea ad te, Domine. Tempus beneplaciti, Deus. Tempus beneplaciti, Deus. Ecce

18. ((vers. 15.)) Salvum me fac de luto, ut non inhaeream. De illo de quo supra dixerat: infixus sum in limo profundi, et non est substantia. Salvum m

19. ((vers. 16.)) Non me demergat tempestas aquae. Sed jam demersus erat. Veni in altitudinem maris, et tempestas demersit me, Si vos persecuti fuerin

Sermo II. De posteriore parte ejusdem Psalmi.

1. ((vers. 16, 17.)) Posterior pars psalmi de quo hesterno die locuti sumus Charitati Vestrae, hodie nobis explicanda remanserat. Et video esse tempus

2. ((vers. 18.)) Ne avertas faciem tuam a puero tuo. Et haec humilitatis a puero tuo, Ne avertas faciem tuam a puero tuo. Quoniam tribulor, velociter

3. ((vers. 19.)) Intende animae meae, et redime eam. Non indiget expositione: videamus ergo quod sequitur. Propter inimicos meos erue me. Propter inim

4. ((vers. 20.)) Tu enim cognoscis opprobrium meum, et confusionem meam, et verecundiam meam. Quid est, opprobrium? quid est confusio? quid verecundia

5. ((vers. 21.)) Opprobrium exspectavit cor meum et miseriam. Quid est, exspectavit? Opprobrium exspectavit cor meum et miseriam. Pater, ignosce illis

6. ((vers. 22.)) Et dederunt in escam meam fel, et in siti mea potaverunt me aceto. Factum est quidem ad litteram, et Evangelium hoc nobis indicat. Se

7. ((vers. 23, 24.)) Fiat mensa eorum coram ipsis in muscipulam. Qualem muscipulam mihi exhibuerunt, dando mihi talem potum, talis muscipula illis sit

8. Obscurentur oculi eorum, ne videant et dorsum illorum semper incurva. Hoc consequens est. Nam quorum oculi fuerint obscurati, ne videant, sequitur

9. ((vers. 25.)) Effunde super eos iram tuam, et indignatio irae tuae comprehendat eos. Plana sunt: sed tamen, comprehendat eos, Comprehendat eos indi

10. ((vers. 26.)) Fiat habitatio eorum deserta. Hoc jam in manifesto. Quomodo enim liberationem suam non solum occultam commendavit dicens, Intende an

11. ((vers. 27.)) Quare hoc? Quoniam quem tu percussisti, ipsi persecuti sunt, et super dolorem vulnerum meorum addiderunt. Quid ergo peccaverunt, si

12. ((vers. 28.)) Appone iniquitatem super iniquitatem ipsorum. Quid est hoc? Quis non expavescat? Deo dicitur: Appone iniquitatem super iniquitatem i

13. ((vers. 29.)) Deleantur de libro viventium. Aliquando enim illic scripti erant? Fratres, non sic accipere debemus, quoniam quemquam Deus scribat i

14. ((vers. 30.)) Pauper et dolens ego sum. Quare hoc? An ut agnosceremus quod per amaritudinem animi maledicit pauper iste? Multa enim dixit quae ill

15. ((vers. 31.)) Et salus vultus tui, Deus, suscepit me. Numquid desertus est pauper iste? Quando tu dignaris pannosum pauperem applicare ad mensam t

16. ((vers. 32.)) Et placebit Deo, hoc quod eum laudabo, placebit, super vitulum novellum, cornua producentem et ungulas. Sacrificium laudis glorifica

17. ((vers. 33.)) Videant inopes, et laetentur. Credant, et spe gaudeant. Magis inopes sint, ut saturari mereantur ne cum superbiae saginam ructant,

18. ((vers. 34.)) Quoniam exaudivit pauperes Dominus. Exaudivit pauperes nec exaudiret pauperes, nisi essent pauperes. Vis exaudiri? Pauper esto: dol

19. ((vers. 35.)) Laudent illum coeli et terra, mare et omnia repentia in eis. Verae divitiae hujus pauperis istae sunt, considerare creaturam et laud

20. ((vers. 36, 37.)) Audi et aliud: Quoniam Deus salvam faciet Sion. Reparat Ecclesiam suam: gentes fideles incorporat Unigenito suo non fraudat cre

21. Psalmus finitus est sed paululum istos duos versus non relinquamus: admonent enim nos aliquid, ne desperando in illam structuram non intremus. Se

In Psalmum LXIX Enarratio. Sermo .

1. ((vers. 2.)) Gratias grano tritici, quia mori voluit et multiplicari (Joan. XII, 25) : gratias unico Filio Dei Domino et Salvatori nostro Jesu Chri

2. Est ergo in hoc psalmo vox contribulatorum et ideo utique martyrum inter passiones periclitantium, sed de suo capite praesumentium. Audiamus eos,

3. ((vers. 3.)) Confundantur et revereantur qui quaerunt animam meam. Christus dicit: sive caput dicat, sive corpus dicat ille dicit, qui dixit: Quid

4. ((vers. 4.)) Avertantur retrorsum, et erubescant qui cogitant mihi mala. Primo fuit impetus persequentium modo remansit malevolentia cogitantium.

5. Quid sequitur? Avertantur statim erubescentes qui dicunt mihi: Euge, euge. Duo sunt genera persecutorum vituperantium, et adulantium. Plus persequ

6. ((vers. 5.)) Et quid fit, cum illi avertuntur, et erubescunt omnes sive qui quaerunt animam meam, sive qui cogitant mihi mala, sive qui perversa e

7. ((vers. 6.)) Ecce magnificetur Dominus nunquam tu, nusquam tu? In illo aliquid, in me nihil: si autem in illo quidquid ego ille, non ego. Tu ergo

8. Adjutor et erutor meus es tu, Domine ne tardaveris. Tu adjutor et erutor: indigeo auxilio, adjuva implicatus sum, erue. Nemo enim eruet de implic

9. Hoc ergo nos docuit psalmus iste breviter, charissimi, ex admonitione solemnitatis martyrum, ut intelligamus quia martyres tribulationem hic passi

In Psalmum LXX Enarratio.

Sermo I. De prima parte Psalmi.

1. In omnibus Scripturis sanctis, gratia Dei quae liberat nos commendat se nobis, ut commendatos habeat nos. Hoc in isto psalmo canitur, de quo cum Ve

2. ((vers. 1.)) Titulus ergo est psalmi hujus, ut solet titulus indicans in limine quid agatur in domo: Ipsi David filiorum Jonadab, et eorum qui prim

3. Deus in te speravi Domine, non confundar in aeternum. Quem fructum habuistis in his, in quibus nunc erubescitis Accedite ad eum, et illuminamini,

4. ((vers. 2.)) In tua justitia erue me, et exime me. Non in mea, sed in tua si enim in mea, ero ex illis de quibus ille ait: Ignorantes Dei justitia

5. ((vers. 3.)) Esto mihi in Deum protectorem. Non ad me jacula inimici perveniant, ego enim me protegere non possum. Et parum est, in protectorem et

6. ((vers. 4.)) Deus meus, erue me de manu peccatoris. Generaliter Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus? Gratia Dei per Jesum C

7. ((vers. 5, 6.)) Denique sequitur quare hoc dico: Quoniam tu es patientia mea. Jam si patientia, recte et quod sequitur: Domine, spes mea a juventut

8. In te cantatio mea semper. Numquid ex quo in te sperare coepi usque nunc? Sed, semper. semper? In te cantatio mea semper.

9. ((vers. 7.)) Tanquam prodigium factus sum multis. Hic tempore spei, tempore gemitus, tempore humilitatis, tempore doloris, tempore infirmitatis, te

10. ((vers. 8.)) Repleatur os meum laude, ut hymno dicam gloriam tuam tota die magnificentiam tuam. Quid est, tota die? repleatur os meum laude, ut h

11. ((vers. 9.)) Ne projicias me in tempore senectutis. Spes mea a juventute mea, ne projicias me in tempore senectutis. Cum deficiet virtus mea, ne d

12. ((vers. 10, 11.)) Quare hoc dico? «Quia dixerunt inimici mei mihi, et qui custodiebant animam meam, consilium fecerunt in unum, dicentes: Deus der

13. ((vers. 12.)) Domine Deus meus, ne elonges a me. Ita fit, et non elongat omnino. Prope est enim Dominus his qui obtriverunt cor (Psal. XXXIII, 19)

15. ((vers. 14.)) Si ergo nemo tibi tribulando persuaserit, nemo extorserit ut tibi displiceat Deus in his quae pateris, aut ut oderis homines per quo

16. ((vers. 15.)) Os meum enuntiabit justitiam tuam: non meam. Inde adjiciam super omnem laudem tuam, quia et quod justus sum, si justus sum, justitia

17. Quoniam non cognovi negotiationes. Ideo, inquit, tota die salutem tuam, quoniam non cognovi negotiationes. Tota die laudem tuam. Dignus est operar

18. Quaeramus ergo quas dixerit negotiationes, quas vere qui non cognovit, tota die laudat Deum. Negotiatio et in graeca lingua ab actu dicitur, et in

19. Sed est in quibusdam exemplaribus, Quoniam non cognovi litteraturam. Ubi alii codices habent, negotiationem litteraturam: litteraturam Ignorantes

20. ((vers. 16.)) Merito sequitur, Introibo in potentiam Domini: non meam, sed Domini. Lex per Moysen data est gratia et veritas per Jesum Christum f

Sermo II. De secunda parte Psalmi.

1. Gratiam Dei, qua gratis salvi facti sumus, nullis nostris meritis praecedentibus. nisi quibus supplicium debebatur, isto commendari psalmo, hestern

2. ((vers. 17.)) Deus, docuisti me ex juventute mea. Quid me docuisti? Quia tuae solius justitiae memorari debeo. Considerans enim vitam praeteritam m

3. Quid deinde post juventutem? quoniam docuisti me, inquit, ex juventute mea Deduc me, Domine, in via tua, et ambulabo in veritate tua Docuisti me e

4. ((vers. 18.)) Et usque in senectam et senium. Duo ista nomina senectutis sunt, et discernuntur a Graecis. Gravitas enim post juventutem aliud nomen

5. ((vers. 19.)) Potentiam tuam, et justitiam tuam: hoc est, annuntiem generationi omni superventurae brachium tuum. Et quid praestitit brachium tuum?

6. Et homo se extollit! et ut pertineat ad primam captivitatem, audit serpentem suggerentem: Gustate, et eritis sicut dii (Gen. III, 5) ! Homines sicu

7. Hoc diabolus fecit: imitari Deum voluit, sed perverse non esse sub illius potestate, sed habere contra illum potestatem. Homo autem positus sub pr

8. ((vers. 20, 21.)) Quantas ostendisti mihi tribulationes multas et malas! Merito, superbe serve: voluisti Domine, quis similis tibi? Quantas ostendi

9. Sed disciplina fuit admonitio, non desertio. Denique gratias agens quid dicit? Et conversus vivificasti me, et de abyssis terrae iterum reduxisti

10. Quid est Christus? In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum: hoc erat in principio apud Deum. Omnia per ipsum facta

11. ((vers. 22.)) Etenim ego confitebor tibi in vasis psalmi veritatem tuam. Vasa psalmi, psalterium. Sed quid est psalterium? Organum ligneum cum cho

12. ((vers. 23, 24.)) Iterum hoc audi, propter ipsum iterum et iterum. Exsultabunt labia mea, cum psallam tibi. Et anima mea quam redemisti. exspectan

In Psalmum LXXI Enarratio .

1. ((vers. 1.)) In Salomonem quidem psalmi hujus titulus praenotatur sed haec in eo dicuntur, quae non possint illi Salomoni regi Israel secundum car

2. ((vers. 2.)) Deus, judicium tuum regi da, et justitiam tuam filio regis. Dominus ipse in Evangelio dicit, Pater non judicat quemquam sed omne judi

3. Deinde sequitur: Judicare populum tuum in justitia, et pauperes tuos in judicio. Rex Pater regi Filio ad quam rem dedit judicium suum et justitiam

4. Quod autem mutato verborum ordine, cum prius dixisset, Deus, judicium tuum regi da, et justitiam tuam filio regis, prius ponens judicium, deinde ju

5. ((vers. 3.)) Suscipiant montes pacem populo, et colles justitiam. Montes majores sunt, colles minores. Nimirum ergo hi sunt quos alius habet psalmu

6. Potest et sic convenientissime intelligi, Suscipiant montes pacem populo, ut pacem intelligamus in reconciliatione qua Deo reconciliamur: montes qu

7. ((vers. 4.)) Judicabit pauperes populi, et salvos faciet filios pauperum. Pauperes et filii pauperum iidem ipsi mihi videntur sicut eadem civitas

8. ((vers. 5.)) Et permanebit soli, vel permanebit cum sole. permanebit cum sole. permanebit cum sole. Permanebit cum sole, Et ante lunam, generatione

9. ((vers. 6.)) Et descendet sicut pluvia in vellus, et sicut guttae stillantes super terrum. Recoluit et admonuit illud quod factum est per judicem G

10. ((vers. 7.)) Orietur in diebus ejus justitia et abundantia pacis, donec tollatur luna. Id quod dictum est, tollatur, auferatur: extollatur tollat

11. ((vers. 8.)) Et dominabitur a mari usque ad mare, et a flumine usque ad terminos orbis terrae. De quo utique dixerat: Orietur in diebus ejus justi

12. ((vers. 9.)) Coram illo decident Aethiopes, et inimici ejus terram lingent. Coram illo procident, Coram illo decident Aethiopes et inimici ejus t

13. ((vers. 10, 11.)) Reges Tharsis et insulae munera offerent reges Arabum et Saba dona adducent. Et adorabunt eum omnes reges terrae omnes gentes

14. ((vers. 12.)) Cum vero exponeret causas cur ei tantus honor deferretur a regibus, eique serviretur ab omnibus gentibus: Quia liberavit, inquit, eg

15. ((vers. 13.)) Occurrebat autem, Si propter peccata homo tenebatur a diabolo, numquidnam Christo qui eruit egenum a potente, peccata placuerunt? Ab

16. ((vers. 14.)) Ex usuris et iniquitate redimet animas eorum. Quae sunt istae usurae, nisi peccata, quae etiam debita nominantur (Matth. VI, 12) ? U

17. ((vers. 15.)) Et vivet, et dabitur ei de auro Arabiae. Non diceretur, Et vivet, jam non moritur, mors ei ultra non dominabitur et vivet Tolletur d

18. ((vers. 16.)) Et erit firmamentum in terra, in summis montium. Omnes enim promissiones Dei in illo Etiam (II Cor. I, 20) , id est, in illo Libani

19. ((vers. 17.)) Sit ergo nomen ejus benedictum in saecula: ante solem permanet nomen ejus. Et benedicentur in ipso omnes tribus terrae. Sanctificetu

20. ((vers. 18.)) Benedictus Dominus, Deus Israel, qui facit mirabilia solus. Consideratis omnibus supra dictis eructatur hymnus, et benedicitur Domin

21. ((vers. 19)) Et benedictum nomen gloriae ejus in aeternum, et in saeculum saeculi. in aeternum, in saeculum, in saeculum in saeculum saeculi, Et r

In Psalmum LXXII Enarratio. Sermo .

1. ((vers. 1.)) Audite, audite dilectissima viscera corporis Christi, quorum spes Dominus Deus vester est, et non respicitis in vanitates et insanias

2. Quia vero radix erat in Patriarchis, unde ostendemus? Paulum interrogemus. Gentes jam credentes in Christum, et quasi superbire cupientes contra Ju

3. Tempore igitur Veteris Testamenti, fratres, promissiones a Deo nostro populo illi carnali terrenae erant et temporales. Promissum est regnum terren

4. Cujus vox est Psalmus ? Asaph. Asaph? Asaph Afferte Domino filios arietum Qui fui, prius blasphemus, et persecutor, et injuriosus Ego enim sum, min

5. Et attendite jam breviter ipsam figuram nostram. Populus Israel sub Pharaonis et Aegyptiorum dominatione (Exod. I, 10) populus Christianus, ante

6. Synagoga ergo, id est, qui Deum ibi pie colebant, sed tamen propter terrenas res, propter ista praesentia: sunt enim impii qui praesentium rerum bo

7. Quam bonus Deus Israel! Sed quibus? Rectis corde. Cum sancto sanctus eris, et cum viro innocente innocens eris, et cum perverso perversus eris perv

8. ((vers. 2.)) Quid autem tibi? Mei autem pene commoti sunt pedes. Quando commoti sunt pedes, nisi quando non erat rectum cor? Unde non erat rectum c

9. ((vers. 3.)) Sed quare et hoc? Quia zelavi, in peccatoribus, pacem peccatorum intuens.

10. ((vers. 4, 5.)) Quare autem hoc habent peccatores, dicit breviter: Quia non est declinatio mortis eorum et firmamentum in flagello eorum. In labo

11. ((vers. 6.)) Propterea quid hinc isti, dum non flagellantur, dum non laborant cum hominibus? Ideo, inquit, obtinuit eos superbia. Ideo, obtinuit e

12. ((vers. 7.)) Primo isti describantur. Prodiet quasi ex adipe iniquitas eorum. Prodiet quasi ex adipe iniquitas eorum. Prodiet quasi ex adipe iniqu

13. Transierunt in dispositionem cordis. Ibi intus transierunt. Quid est transierunt? transierunt? in dispositionem cordis. Mitte Lazarum dicat vel f

14. ((vers. 8.)) Cogitaverunt et locuti sunt malignitatem. Sed loquuntur malignitatem homines et cum timore, isti autem quomodo? Iniquitatem in altum

15. ((vers. 9.)) Posuerunt in coelum os suum, et lingua eorum transiit super terram Quid est hoc, transiit super terram? Posuerunt in coelum os suum.

16. ((vers. 10.)) Ideo revertetur huc populus meus. Jam ipse Asaph Cum dies pleni invenientur in eis. dies pleni? Cum autem venit plenitudo temporis,

17. ((vers. 11.)) Et dixerunt: Quomodo scivit Deus, et si est scientia in Altissimo? Vide per quam cogitationem transeunt. Ecce iniqui felices sunt no

18. ((vers. 12.)) Unde enim tibi videtur non scire Deum, et non esse scientiam in Altissimo? Respondet: Ecce ipsi peccatores, et abundantes in saeculo

19. ((vers. 13.)) Et dixi: Ergo sine causa justificavi cor meum. Ergo sine causa justificavi cor meum, et lavi in innocentibus manus meas. Et lavi in

20. ((vers. 14.)) Et fui flagellatus tota die. A me non recedunt flagella Dei. Bene servio et flagellor, non servit, et ornatur. Magnam quaestionem s

21. ((vers. 15.)) Si dicebam, Narrabo sic: id est, docebo sic. Quomodo docturus es? Quia non est scientia in Altissimo? quia non scit Deus? Hanc sente

22. ((vers. 16.)) Et quid sequitur? Si dicebam, narrabo sic: ecce generationem filiorum tuorum reprobavi. Ergo ne reprobaret, quid fecit? Et suscepi c

23. ((vers. 17.)) Verum dicis: labor est ante te sed ante Deum non est labor: fac te ante Deum ubi non est labor, et nec tibi erit labor. Et fecit ho

24. ((vers. 18.)) Verumtamen propter dolositatem posuisti eis. Quia dolosi sunt, id est fraudulenti quia dolosi sunt, dolos patiuntur. Quid est hoc,

25. ((vers. 19.)) Quomodo facti sunt in desolationem subito! Admiratur super eis, intelligens in novissima. Defecerunt: defecerunt? Defecerunt: perier

26. ((vers. 20.)) Veluti somnium exsurgentis. Quomodo defecerunt? Quomodo deficit somnium exsurgentis. Fac hominem in somnis videre se invenisse thesa

27. ((vers. 21.)) Quia delectatum est cor meum. Dicit quibus rebus tentatur: Quia delectatum est, cor meum et renes mei mutati sunt. Quia delectatum

28. ((vers. 22.)) Et ego ad nihilum redactus sum, et non cognovi. Ego ille, qui modo ista dico de divitibus, aliquando talia desideravi: ideo et ego a

29. ((vers. 23.)) Quid est, non cognovi? Quasi pecus factus sum ad te et ego semper tecum. Multum interest inter istum et alios. Iste quasi pecus fac

30. ((vers. 24.)) Quia ergo, quamvis factus pecus, non recessi a Deo meo, sequitur: Tenuisti manum dexterae meae. Non dixit, manum dexteram meam sed,

31. ((vers. 25.)) Et coepit cogitare felicitatem ipsam coelestem, et arguere se, quia pecus fuit, et terrena desideravit. Quid enim mihi est in coelo,

33. ((vers. 27.)) Ecce qui longe se faciunt a te, peribunt. Iste ergo recessit a Deo, sed non longe: quia quasi pecus factus sum, et ego semper tecum.

34. ((vers. 28.)) Tu autem quid facis? Mihi autem adhaerere Deo bonum est. Hoc est totum bonum. Vultis amplius? Doleo volentes. Fratres, quid vultis a

In Psalmum LXXIII Enarratio Sermo Ad Populum.

1. ((vers. 1.)) Psalmi hujus titulus est: Intellectus Asaph. Asaph latine Congregatio, graece Synagoga dicitur. Videamus quid intellexerit ista synago

2. Opportune autem non ex nostra, sed ex Dei dispensatione factum est, ut modo audiremus ex Evangelio, Quia lex per Moysen data est Gratia et veritas

3. Inhaerere ergo terrenis, quamvis ea Deus donet, non debes. Verumtamen non quia inhaerere eis non debemus, alium ea dare, nisi Deum, credere debemus

4. Utquid repulisti nos, Deus, in finem? Repulisti in finem: ex persona populi Judaeorum, et ex persona congregationis quae proprie Synagoga appellatu

5. ((vers. 2.)) Memento congregationis tuae, quam possedisti ab initio. Numquid ista potest esse vox Gentium? numquid Gentes possedit ab initio? Sed p

6. ((vers. 3.)) Eleva manum tuam in superbiam eorum in finem. Quomodo nos repellebas in finem, sic eleva manum tuam in superbiam eorum in finem. super

7. ((vers. 4)) . Et gloriati sunt omnes qui oderunt te. Servos attende daemonum, servos simulacrorum quales tunc Gentes erant, quando everterunt temp

9. ((vers. 6.)) Jam percurramus versus istos, eversa Jerusalem, propterea quia et manifesti sunt, et non libet immorari nec in poena inimicorum. Quasi

11. ((vers. 8, 9.)) Dixerunt in corde suo, cognatio eorum in unum. Quid dixerunt? Venite, comprimamus omnes solemnitates Domini de terra. Domini, Veni

12. ((vers. 10.)) Usquequo, Deus, exprobrabit inimicus? Clama Jam non est propheta et nos non cognoscet adhuc. Irritat adversarius nomen tuum in finem

13. ((vers. 11.)) Utquid avertis manum tuam et dexteram tuam de medio sinu tuo in finem? Iterum aliud signum quod datum est Moysi. Quomodo enim superi

14. ((vers. 12.)) Intellexit Asaph, quia in titulo Psalmi, Intellectus Asaph. Et quid ait? Deus autem rex noster ante saecula, operatus est salutem in

15. ((vers. 13.)) Jam ergo Asaph corrige te ad intellectum dic nobis qualem salutem operatus est Deus in medio terrae. Cum illa terrena vestra salus

16. ((vers. 14.)) Quid adhuc post capita draconum? Illi enim dracones habent principem suum, et ipse primus est magnus draco. Et de illo quid fecit qu

17. ((vers. 15.)) Videamus ergo reliqua. Fratres, obsecro, intendite: cum magna voluptate audiuntur, quia audita etiam in orbe terrarum cognoscuntur.

18. Tu siccasti fluvios Etham. Hac rumpit fontes et torrentes, hac siccat fluvios, ut inde currant aquae, Fluvios, Etham. Nemo intrat in domum fortis,

19. ((vers. 16.)) Tuus est dies, et tua est nox. Quis hoc ignorat, quando ipse fecit haec omnia quia per Verbum facta sunt omnia (Joan. I, 3) ? Illi

20. ((vers. 17.)) Tu fecisti omnes terminos terrae. Nonne et ante, quando fundavit terram? Sed quomodo fecit terminos terrae, qui operatus est salutem

21. ((vers. 18.)) Memor esto hujus creaturae tuae. Cujus creaturae tuae? Inimicus exprobravit Domino. Inimicus exprobravit Domino. Peccator est iste

22. ((vers. 19.)) Sed quid tu, Asaph, jam in intellectu? Ne tradideris bestiis animam confitentem tibi. Agnosco, inquit Asaph quia, sicut in alio psa

23. ((vers. 20.)) Respice in testamentum tuum. Redde quod promisisti: tabulas tenemus, haereditatem exspectamus. Respice in testamentum tuum Respice

24. ((vers. 21.)) Ne avertatur humilis confusus. Illos enim superbia confudit. Egenus et inops laudabunt nomen tuum. Super quem requiescet Spiritus me

25. ((vers. 22.)) Exsurge, Domine judica causam meam. Desertus enim videor, quia nondum accepi quod promisisti: et factae sunt mihi lacrymae meae pan

26. ((vers. 23.)) Ne obliviscaris vocem deprecantium te. ne obliviscaris vocem deprecantium te. Superbia eorum qui te oderunt, ascendat semper ad te:

In Psalmum LXXIV Enarratio. Sermo Ad Plebem.

1. ((vers. 1.)) Psalmus iste tumori superbiae medicinam humilitatis apportat, humiles autem consolatur in spe: hoc agens, ut ne quisquam superbe de se

2. ((vers. 2.)) Confitebimur tibi, Deus, confitebimur tibi, et invocabimus nomen tuum. Noli antequam confitearis invocare confitere, et invoca. Illum

4. Et jam confessus est, invocavit: imo confessi sunt, invocaverunt et dicitur ex persona unius, Enarrabo omnia mirabilia tua. Confessus exinanivit s

5. ((vers. 3.)) Et quid ait? Cum accepero, inquit, tempus ego justitias judicabo. Narrabo, omnia mirabilia tua. Cum accepero tempus, ego justitias jud

6. ((vers. 4.)) Modo autem quid? Defluxit terra. Si defluxit terra, unde defluxit nisi peccatis? Ideo et delicta dicuntur. Delinquere est, tanquam de

8. ((vers. 6-8.)) Nolite ergo efferri: ne loquamini adversus Deum iniquitatem. Audite jam voces multorum audiat unusquisque, et pungatur. Quid solent

9. Quid dicit in alio psalmo? Haec fecisti: numeratis quibusdam peccatis. Haec, fecisti, et tacui. tacui? Haec fecisti, et tacui: suspicatus es iniqui

10. Hunc humiliat, et hunc exaltat. Quem humiliat, quem exaltat judex ille? Attendite duos illos in templo, et videtis quem humiliat, et quem exaltat.

11. ((vers. 9.)) Quia calix in manu Domini vini meri plenus est mixto. Merito. Et inclinavit ex hoc in hunc verumtamen faex ejus non est exinanita: b

12. Unde venerit ad hoc, recordamini: Hunc humiliat, et hunc exaltat. Quod figuratum est nobis in Evangelio per duos homines, Pharisaeum et Publicanum

13. ((vers. 10.)) Ego autem: nam omnes bibunt sed seorsum ego, in saeculum gaudebo psallam Deo Jacob: Ne corrumpas. Ego autem in saeculum gaudebo.

14. ((vers. 11.)) Et omnia cornua peccatorum confringam et exaltabuntur cornua justi. Hoc est, Hunc humiliat, et hunc exaltat. Dixi iniquis, Nolite i

In Psalmum LXXV Enarratio. Sermo Ad Plebem.

1. ((vers. 2.)) Solent inimici Domini Jesu Christi omnibus noti Judaei gloriari in isto psalmo quem cantavimus, dicentes, Notus in Judaea Deus in Isr

2. Notus in Judaea Deus in Israel magnum nomen ejus. Et de Israel sic debemus accipere, quomodo de Judaea: quomodo illi non sunt veri Judaei, sic nec

3. ((vers. 3.)) Et factus est in pace locus ejus, et habitatio ejus in Sion. Rursus Sion quasi patria est Judaeorum: vera Sion Ecclesia est Christiano

4. Sed quomodo sum similis, inquis, quando adhuc mihi displiceo? Ideo dictum est, Incipite. Incipe Domino in confessione perficieris in pace. Adhuc e

5. Hoc autem dico, charissimi, ne forte quia diximus, Carne autem legi peccati, putetis consentiendum esse desideriis vestris carnalibus. Etsi non pos

6. ((vers. 4.)) Ibi confregit fortitudines arcuum et scutum, et gladium, et bellum. Ubi confregit? In illa pace aeterna, in illa pace perfecta. Et mod

7. ((vers. 5.)) Illuminans tu admirabiliter a montibus aeternis. Qui sunt montes aeterni? Quos ipse fecit aeternos qui sunt montes magni, praedicator

8. Ergo, fratres, ad hoc dictum est, ne quisquam vestrum velit spem suam ponere in homine. Tamdiu est aliquid homo, quamdiu illi haeret a quo factus e

9. ((vers. 6.)) Conturbati sunt omnes insipientes corde. Praedicata est veritas, dicta est aeterna vita dicta est esse alia vita quae non est de ista

10. ((vers. 7.)) Ab increpatione tua, Deus Jacob, dormitaverunt omnes qui ascenderunt equos. Qui sunt, qui ascenderunt equos? Ab increpatione tua Deus

11. ((vers. 8.)) Tu terribilis es et quis resistet tibi tunc ab ira tua? Modo dormiunt, et iratum non sentiunt sed ut dormirent iratus est. Modo quo

12. ((vers. 9.)) De coelo jaculatus es judicium: terra tremuit, et quievit. Quae modo se turbat, quae modo loquitur, timere habet in fine et quiescere

13. ((vers. 10.)) Terra tremuit, et quievit. Quando? Cum esxurgeret in judicium Deus, ut salvos faceret omnes mites corde. mites corde? Ut salvos face

14. ((vers. 11.)) Quoniam cogitatio hominis confitebitur tibi, et reliquiae cogitationis solemnia celebrabunt tibi. Prima, cogitatio reliquiae cogita

15. Etenim, fratres mei, ecce innovavit nos Christus donavit omnia peccata, et conversi sumus: si obliviscamur quid nobis donatum est, et a quo donat

16. ((vers. 12.)) Vovete, et reddite Domino Deo nostro. Quisque quod potest voveat, et reddat. Ne voveatis, et non reddatis sed quisque quod potest v

17. Omnes qui in circuitu ejus sunt, offerent munera. Qui sunt in circuitu ejus? Ubi enim est iste, ut dicat Omnes qui in circuitu ejus sunt? Attingit

18. ((vers. 13.)) Cui offerent munera? Terribili, et ei qui aufert spiritum principum. qui aufert spiritum principum Auferes spiritum eorum, et defic

In Psalmum LXXVI Enarratio. Sermo Ad Plebem.

1. ((vers. 1.)) Psalmi hujus limen ita inscribitur: In finem, pro Idithun, Psalmus ipsi Asaph. In finem quid sit, nostis: Finis enim Legis Christus ad

2. ((vers. 2.)) Voce mea, inquit, ad Dominum clamavi. Voce mea ad Dominum clamavi. Et vox mea ad Deum. Vox mea, ad Deum. Et attendit mihi. Clamaverunt

3. ((vers. 3.)) In die tribulationis meae Deum exquisivi. Quis es, qui hoc facis? In die tribulationis tuae, vide quid exquiras. Si carcer facit tribu

4. Tribulatio non illa vel illa cogitanda est. Etenim unusquisque nondum transiliens, nondum putat esse tribulationem, nisi quae acciderit huic vitae

5. Quanta tamen iste Idithun pertulerit in hac terra, et in hac nocte, et quomodo habuerit quodammodo transiliendi necessitatem, impingentibus atque p

6. ((vers. 4.)) Primo vide unde consoletur. Nonne sustinuerat qui simul contristaretur, et non invenerat (Psal. LXVIII, 21) ? Quo enim se verteret ad

7. ((vers. 5.)) Taedio contabuerat, recolendo Deum delectatus fuerat, rursus garriendo defecerat quid sequitur? Anticipaverunt vigilias omnes inimici

8. ((vers. 6.)) Cogitavi dies antiquos. Jam iste velut Cogitavi dies antiquos. Cogitavi dies antiquos, et annorum aeternorum memor fui. Tu autem idem

9 ((vers. 7.)) Et meditatus sum nocte cum corde meo. Nemo illi calumniosus tendiculas verborum requirit Garriebam. Garriebam, et scrutabar spiritum me

10. ((vers. 8.)) Et quid invenisti? Non in aeternum repellet Deus. Taedium invenerat in hac vita nusquam fidam, nusquam securam consolationem. Ad quo

11. ((vers. 9, 10.)) Aut in finem misericordiam abscidet a generatione in generationem? aut obliviscetur misereri Deus? Aut obliviscetur misereri Deus

12. ((vers. 11.)) Et dixi. Jam seipsum transiliens, quid dixit? Nunc coepi: Nunc coepi. Et dixi: Nunc coepi haec est immutatio dexterae Excelsi. Nunc

13. ((vers. 12.)) Memor fui operum Domini. Jam videte illum spatiari in operibus Domini. Garriebat enim foris, et constristatus inde defecit spiritus

14. ((vers. 13.)) Et meditabor in omnibus operibus tuis, et in affectionibus tuis garriam. Ecce tertium garrire. Garrivit foris, quando defecit garri

15. ((vers. 14.)) Deus, in Sancto via tua. Inspicit jam opera misericordiae Dei circa nos, ex his garrit, et in his affectionibus exsultat. Primo inde

16. ((vers. 15.)) Tu es Deus qui facis mirabilia solus. Tu vere magnus Deus, faciens mirabilia in corpore, in anima, solus faciens. Audierunt surdi, v

17. ((vers. 16.)) Redemisti in brachio tuo populum tuum. Brachio tuo: hoc est virtute tua. Et brachium Domini Redemisti in brachio tuo populum tuum, f

18. ((vers. 17.)) Et exsequitur quomodo: Viderunt te aquae, Deus. Quid sunt aquae? aquae Notam fecisti in populis virtutem tuam. Viderunt te aquae, D

19. ((vers. 18.)) Multitudo sonitus aquarum. In laudibus Dei, in confessionibus peccatorum, in hymnis et canticis, in orationibus, multitudo sonitus a

20. ((vers. 19.)) Etenim sagittae tuae pertransierunt. Easdem voces nubium rursus sagittas dixit. Verba enim Evangelistarum sagittae fuerunt. Similitu

21. ((vers. 20.)) In mari est via tua. Jamdudum in Sancto via tua, in mari est via tua, In mari est via tua: Deus misereatur nostri, et benedicat nos

22. ((vers. 21.)) Deduxisti sicut oves plebem tuam, in manu Moysi et Aaron. Quare hoc addiderit, indagare aliquantum difficile est. Adjuvate ergo nos

In Psalmum LXXVII Enarratio .

1. ((vers. 1.)) Psalmus iste ea continet quae in veteri populo acta narrantur: recentior autem et posterior populus admonetur ut caveat ne sit ingratu

2. Attendite, inquit, populus meus, legem meam. Intellectus Asaph, Attendite, populus meus, legem meam? Israel autem me non agnovit, et populus meus n

3. Neque tunc tamen, neque nunc infructuosa est vox dicentis: Attendite, populus meus, legem meam. Quae locutio nota est in omnibus litteris, quod non

4. ((vers. 2.)) Aperiam, inquit, in parabolis os meum eloquar propositiones ab initio. Aperiam in parabolis os meum,

5. ((vers. 3.)) Quanta audivimus, et cognovimus ea, et patres nostri narraverunt nobis. Dominus superius Attendite, populus meus, legem meam? Quanta a

6. ((vers. 4.)) Non sunt abscondita a filiis eorum, in generatione altera. Haec est nostra generatio, in qua nobis donata est regeneratio. Annuntiante

7. ((vers. 5-8.)) Et suscitavit Testimonium in Jacob, et Legem posuit in Israel. Hoc est initium de quo supra dictum est, Eloquar propositiones ab ini

8. «Quanta,» inquit, «mandavit patribus nostris nota facere ea filiis suis: ut cognoscat generatio altera, filii qui nascentur et exsurgent, et narren

9. ((vers. 9.)) Denique, Filii Ephraem intendentes et mittentes arcus, conversi sunt in die belli. Persequentes Legem justitiae, in Legem justitiae no

10. ((vers. 10.)) Quid sit autem quod ait, Conversi sunt in die belli, consequentia docent, quibus id apertissime exposuit: Non custodierunt, testamen

11. ((vers. 11, 12.)) Et obliti sunt beneficiorum ejus, et mirabilium ejus quae ostendit eis, coram patribus eorum quae fecit mirabilia. Ne fiant, sic

12. Ergo illa generatio prava et amaricans, obliti sunt beneficiorum Dei, et mirabilium ejus quae ostendit eis, coram patribus eorum quae fecit mirabi

13. ((vers. 13-16.)) Nam qui disrupit mare, et trajecit eos, statuit aquas quasi in utres, ut sic staret unda tanquam fuisset inclusa, potest per suam

14. ((vers. 17.)) Et tamen illi tanquam generatio prava et amaricans, apposuerunt adhuc peccare ei: id est, non credere. Nam hoc est peccatum de quo a

15. ((vers. 18 20)) Et tentaverunt Deum in cordibus suis, ut peterent escas animabus suis Aliud est petere credendo, aliud tentando. Denique sequitur:

16. ((vers. 21.)) Propter hoc audivit Dominus, et distulit, et ignis accensus est in Jacob, et ira ascendit in Israel. Exposuit quid ignem dixerit. Ir

17. ((vers. 22 31.)) Denique utroque breviter posito, deinceps aperte ordinem narrationis exsequitur. Quia non crediderunt in Deo, nec speraverunt in

18. Sed infidelibus tanquam pravae et amaricanti generationi, cum adhuc esca esset in ore ipsorum, ira Dei ascendit in eos, et occidit in plurimis eor

19. ((vers. 32, 33.)) Sed «generatio prava et amaricans, in omnibus his peccaverunt adhuc, et non crediderunt in mirabilibus ejus. Et defecerunt in va

20. ((vers. 34, 35.)) Verumtamen cum occideret eos, quaerebant eum: non propter aeternam vitam, sed vaporem citius finire metuentes. Quaerebant ergo e

21. ((vers. 36, 37.)) Denique hic sequentia videamus: «Et dilexerunt eum,» inquit, «in ore suo, et in lingua sua mentiti sunt ei. Cor autem ipsorum no

22. ((vers. 38, 39.)) «Ipse autem est misericors, et propitius fiet peccatis eorum, et non disperdet eos. Et abundabit ut avertat iram suam, et non ac

23. Deinde ne vim divinis verbis inferre videamur, et ubi dictum est, Non perdet eos, nos dicamus, Sed postea perdet eos: de hoc ipso praesenti psalmo

24. Et recordatus est quia caro sunt spiritus vadens, et non revertens. Ideo eos vocando et miserando per suam gratiam ipse revocavit, quia per seips

25. ((vers. 40-51.)) Hi ergo pravi et amaricantes, Quoties exacerbaverunt eum in deserto, et in iram concitaverunt eum in inaquoso! Et conversi sunt,

26. Hae omnes Aegyptiorum poenae allegorica interpretatione exponi possunt, prout ea quisque intelligere, et rebus ad quas referendae sunt, comparare

27. Quid ergo ista significent, dicat tractator ut potest judicet lector et auditor ut justum est. Aqua in sanguinem conversa, mihi videtur significa

28. Satis autem hic expressum est, judicio Dei fieri haec in illis per angelos malos, in hoc saeculo maligno, tanquam in Aegypto et in campo Thaneos,

29. Quae cum ita sint, si per angelos malos Deus illas plagas inflixit Aegyptiis, numquid audebimus dicere, et aquam in sanguinem per eosdem angelos v

30. Quod vero pertinet ad praesentem psalmi hujus locum: si ea quae mirabiliter de creaturis facta sunt, malis angelis tribuere non audemus, habemus q

31. ((vers. 52, 53.)) Sequitur ergo post commemorationem plagarum Aegyptiorum Psalmus, et dicit: Et abstulit sicut oves populum suum, et perduxit eos

32. ((vers. 54.)) Deinde sequitur: Et induxit eos in montem sanctificationis suae. Quanto melius in sanctam Ecclesiam? Montem quem acquisivit dextera

33. ((vers. 55-58.)) Et habitare fecit in tabernaculis eorum tribus Israel. In tabernaculis, inquit, Gentium habitare fecit tribus Israel. Quod spirit

34. Conversi sunt, inquit, in arcum pravum: in arcum perversum. Et in iram concitaverunt eum in collibus suis. Non erunt tibi dii alii praeter me Et i

35. ((vers. 59, 60.)) Audivit Deus, et sprevit: id est, advertit, et vindicavit. Et ad nihilum redegit nimis Israel. Et repulit tabernaculum Selom, ta

36. ((vers. 61.)) Et tradidit in captivitatem virtutem eorum, et pulchritudinem eorum in manus inimici. Ipsam Arcam unde sibi videbantur invicti, et u

37. ((vers. 62, 63.)) Et conclusit in gladio populum suum, et haereditatem suam sprevit. Juvenes eorum comedit ignis: id est, ira. Et virgines eorum n

38. ((vers. 64.)) Sacerdotes eorum in gladio ceciderunt, et viduae eorum non plorabantur. Ceciderunt enim in gladio filii Heli, quorum unius uxor vidu

39. ((vers. 65.)) Et excitatus est tanquam dormiens Dominus. Videtur enim dormire, quando populum suum dat in manus eorum quos odit, ubi eis dicatur:

40. ((vers. 66.)) Et percussit inimicos suos in posteriora: illos utique qui gaudebant quod Arcam ejus captivare potuerunt percussi enim sunt in sedi

41. ((vers. 67, 68.)) Et repulit, inquit, tabernaculum Joseph, et tribum Ephraem non elegit. Et elegit tribum Juda. repulit tabernaculum Joseph, et tr

42. ((vers. 69.)) Denique sequitur, Et aedificavit sicut unicornuorum sanctificationem suam: vel, sicut quidam interpretes verbum novum fecerunt, sanc

43. ((vers. 70, 71.)) Et elegit David servum suum. Tribum ergo Juda propter David David autem propter Christum: tribum igitur Juda propter Christum,

44. Et sustulit eum de gregibus ovium de post festantes accepit eum, pascere Jacob servum suum, et Israel haereditatem suam. Ille quidem David, ex cu

45. ((vers. 72.)) Et pavit eos, inquit, in innocentia cordis sui. Et in intellectu manuum suarum deduxit eos: in intellectibus manuum suarum. In intel

In Psalmum LXXVIII Enarratio .

1. ((vers. 1.)) In titulo psalmi hujus tam brevi et simplici immorandum esse non puto. Prophetiam vero quam hic praemissam legimus, evidenter scimus i

2. «Deus, venerunt Gentes in haereditatem tuam polluerunt templum sanctum tuum, posuerunt Jerusalem in pomorum custodiam. Posuerunt morticina servoru

3. Proinde aut ea debemus intelligere quae facta sunt ab aliis hostibus, antequam Christus venisset in carne (non enim erat alia tunc haereditas Dei,

4. Si ergo de hac intelligendum est quod in psalmi hujus prophetia canitur, Deus, venerunt Gentes in haereditatem tuam, ut venisse Gentes accipiamus i

5. ((vers. 2.)) Posuerunt, inquit, morticina servorum tuorum escas volatilibus coeli, carnes sanctorum tuorum bestiis terrae. morticina, carnes servo

6. ((vers. 3.)) Effuderunt sanguinem eorum sicut aquam, id est, abundanter et viliter: in circuitu Jerusalem. Multi filii desertae, magis quam ejus qu

7. ((vers. 4.)) Facti sumus, inquit, opprobrium vicinis nostris. Subsannatio et irrisio: illusio, eis qui in circuitu nostro sunt. opprobrium, subsann

8. ((vers. 5.)) Deinde jam manifestam precem fundens, unde intelligatur superioris afflictionis commemoratio non esse quasi indicatio, sed deploratio:

9. ((vers. 6.)) Quod vero adjungit, Effunde iram tuam in gentes quae te non noverunt, et in regna quae non invocaverunt nomen tuum, etiam ista prophet

10. ((vers. 7.)) Denique sequitur: Quia comederunt Jacob, et locum ejus desolaverunt. Jacob quippe figuram gestavit Ecclesiae, sicut Esau veteris Syna

11. ((vers. 8.)) Meminit sane, quamvis illis pro merito pessimae voluntatis ex ira Dei digna reddenda sint, non tamen eos aliquid adversus haereditate

12. ((vers. 9.)) Ideo sequitur: Adjuva nos, Deus salutaris noster. Hoc verbo quod ait, Salutaris noster, Quoniam pauperes facti sumus nimis: Salutaris

13. ((vers. 10.)) Quod autem adjungit, Nequando dicant in Gentibus, Ubi est Deus eorum? magis pro ipsis Gentibus est accipiendum. Male enim pereunt qu

14. Et haec quidem, ut diximus, prophetatio est, non optatio: sed propter illud quod scriptum est in Apocalypsi, sub ara Dei martyres ad Deum clamare

15. ((vers. 11.)) Jam vero quod sequitur, Intret ante conspectum tuum, vel sicut alii codices habent, in conspectu tuo gemitus compeditorum: Injice pe

16. ((vers. 12.)) Redde, inquit, vicinis nostris septies tantum in sinus eorum. Accipiet in hoc saeculo septies tantum Quasi nihil habentes, et omnia

17. ((vers. 13.)) Nos autem populus tuus: generaliter accipiendum de omni genere piorum et verorum christianorum. Nos populus tuus, et oves gregis tui

In Psalmum LXXIX Enarratio. Sermo .

1. ((vers. 1.)) Non adeo multa sunt in hoc psalmo , in quibus sermo noster patiatur difficultatem, vel intentio auditorum intelligendi impedimentum. P

2. ((vers. 2.)) Qui pascis Israel, intende. Quid est, Qui pascis Israel, intende, qui deducis velut oves Joseph? Qui deducis, velut oves Joseph: Qui s

3. ((vers. 3.)) Qui sedes super Cherubim, appare. Ideo enim erravimus, quia non apparebas. Coram Ephraem, et Benjamin, et Manasse. Reliquiae salvae fi

4. ((vers. 4.)) Deus, converte nos. Aversi enim sumus a te, et nisi tu convertas, non convertemur. Et illumina faciem tuam, et salvi erimus. Illumina

5. ((vers. 5.)) Domine, Deus virtutum, usquequo irasceris in orationem servi tui? Jam servi tui. Fili, accedens ad servitutem Dei, sta in justitia et

6. ((vers. 6.)) Sequitur: Cibabis nos pane lacrymarum, et potabis nos in lacrymis in mensura. Quid est, in mensura? Fidelis Deus qui non vos permittit

7. ((vers. 7.)) Posuisti nos in contradictionem vicinis nostris. Plane factum est nam de Asaph electi sunt qui irent ad Gentes, et praedicarent Chris

8. ((vers. 8, 9.)) Sed videtis quid sequitur: Domine, Deus virtutum, converte nos, et ostende faciem tuam, et salvi erimus. Vineam ex Aegypto transtul

9. ((vers. 10-12.)) Viam fecisti in conspectu ejus, et plantasti radices ejus, et implevit terram. Numquid impleret terram, nisi via fieret in conspec

11. ((vers. 14.)) Devastavit eam aper de silva. Aprum de silva quid intelligimus? Judaeis porcus adversus est, et in porco ponunt tanquam immunditiam

12. ((vers. 15, 16.)) Sed quo fructu haec? «Deus virtutum convertere vero.» Quamvis haec facta sint, «convertere vero. Respice de coelo, et vide, et v

14. ((vers. 18-20.)) Fiat manus tua super virum dexterae tuae, et super filium hominis quem confirmasti tibi. Et non discedimus a te. Quamdiu generati

Ex Psalmo XVII.

V\. 1. qui locutus est. A. Rom. G. C. juxta Gr. quae locutus est. Et sic vulgata in Car. Ger.

V\. 3. et susceptor meus. R. Rom. G. C. adjutor meus: omisso et. A. et redemptor meus.

V\. 5. dolores mortis. R. Rom. M. G. C. gemitus mortis.

V\. 6. praeoccupaverunt me. A. R. Rom. M. G. C. praevenerunt me. Gr. προέφθασάν με, ut rursus postea in V\. 19.

V\. 9. exarsit. A. R. Rom. M. G. exardescit. C. exardescet.

V\. 13. in conspectu ejus nubes transierunt. A. in conspectu ejus nubes ipsius transierunt.

V\. 14. grando et carbones ignis. Isthaec verba absunt hoc loco ab A. R. Rom. M. G. C. et a Gr.

V\. 18. confortati sunt. G. confirmati sunt. Gr. ἐστερεώθησαν.

V\. 19. protector meus. A. firmamentum meum. Et sic Hebr. Gr. ἀντιστὴριγμά μου.

V\. 20. salvum me fecit. G. C. salvum me faciet. Gr. ῥύσεταί με.

Item V\. 20. post quoniam voluit me, additur in codice quidem G. Liberavit me de inimicis meis potentissimis et ab his qui oderunt me gratis. In libro autem C. Et eripuit me de inimicis meis fortissimis, et ab his qui oderunt me. Simile additamentum habuisse credas Psalterium A. Vide infra, col. 150, n. 20.

V\. 23. in conspectu meo. R. Rom. M. in conspectu meo sunt semper.

Item V\. 23. et justitias ejus non repuli a me. Gr. et justitiae ejus (οὐκ ἀπέστησαν) non recesserunt a me.

V\. 27. perverteris. A. perversus eris. R. Rom. M. G. subverteris.

V\. 29. tu illuminas. A. tu illuminabis.

Item V\. 29. illumina. A. illuminabis. Gr. hoc et praecedenti loco, φωτιεῖς.

V\. 30. Quoniam in te eripiar. A. Quoniam a te eruar.

V\. 34. tanquam cervorum. A. R. Rom. M. G. C. juxta Gr. tanquam cervi.

Item. V\. 34. statuit me. A. statuet me.

V\. 36. protectionem salutis tuae. A. juxta Gr. protectionem salutis meae.

Item V\. 36. Et disciplina tua correxit me in finem. Ista pars V\. 36 omittitur in R. Rom. G. C. At apud A. legitur, Et disciplina tua me direxit in finem. Gr. ἀνώρθωσέ με. M. stabilivit me.

V\. 39. Confringam illos. R. Rom. et C. antiqua manu correctum, Affligam illos. G. Confligam. Gr. ἐκθλίψω

V\. 40. et supplantasti. R. Rom. M. C. juxta Gr. sapplantasti omnes: omissa particula et, quae abest quoque ab A. G. Car. Ger. et Hebr.

V\. 41. Et inimicos meos. R. Rom. G. Et inimicorum meorum.

V\. 43. ante faciem venti. A. juxta faciem venti. Gr. κατὰ.

V\. 48. qui das vindictas mihi, et subdis. R. Rom. M. G. C. qui das vindictam mihi, et subdidisti. Gr. ὑποτάξας.

Item V\. 48. liberator meus de inimicis meis iracundis. R. Rom. G. C. liberator meus Dominus de gentibus iracundis. Sic etiam M. omisso tantum Dominus.

V\. 51. Magnificans salutes. R. Rom. Magnificans salutare. G. salutarem. M. salutaria. C. salutem.