CAPUT I.

In quo artificiosissime ostenditur, quod mundus sit unus, et ipsa natura, et motus partium ejus simplicium quae habent motum rectum.

Cum autem sit unum de mirabilibus et nobilioribus quaesitis in natura, utrum mundus sit unus., vel sunt mundi plures, quod etiam anima humana per se desiderat scire, Addetur nobis conveniens ut inquiramus de illo : promisimus enim in Physicis nos de hoc sermonem et tractatum facturos. Sed oportuit ut ante ostenderemus esse mundum finitum : si enim mundus esset infinitus, non esset inquirendum de eo utrum esset unus vel plures, quia constaret tunc quod non esset nisi unus : quia multi infiniti esse non possunt intelligi : sed cum jam determinatum est quod mundus est finitus, statim desiderium est ad sciendum utrum sit mundus unus, vel plures. Ad hoc igi- tur inquirendum praemittamus ea quae necessario sunt tanquam principium, ut ex ipsis procedamus. Dico ergo dividendo, quod omnia corpora sive sint unius mundi, sive plurium mundorum, aut moventur, aut stant, sive quiescunt. Si quidem moventur, tunc aut moventur naturaliter, aut moventur violenter. Similiter autem si stant, aut quiescunt, quies eorum aut erit violenta, aut naturalis. Hoc autem habito, dico ulterius quod ad quemcumque locum moveatur corpus aliquod et sine violentia, in eodem quiescit naturaliter et sine violentia: et e converso in quocumque loco stat sive quiescit sine violentia, et ad eumdem movetur naturaliter, et sine violentia. Amplius autem suppono tertio loco ex ante habitis, quod quicumque motus est motus violentus vi, oportet quod contrarius motus ejusdem eidem corpori sit naturalis : et quicumque e converso est uni corpori naturalis, contrarius ejusdem eidem corpori erit motus violentus : et haec omnia apparent ex ante habitis rationibus : unde constat tres esse motus simplicium in genere, et tria esse genera simplicia, scilicet circulare, et rectum grave, et rectum et leve, sive sint in hoc mundo, sive in mundo alio : et ideo constat etiam osse tria loca secundum spe-

clem, scilicet circa medium, et medium, et horizonta.

His ergo ita suppositis, dico quod si motus terrae quae est extra hunc mundum, vadit ad medium istius mundi motu violento, tunc motus ejus ex medio hujus mundi ad medium alterius mundi est naturalis : et e converso si motus est ex medio hujus mundi ad medium alterius mundi, tunc motus ejus ex medio illius mundi ad medium istius mundi est naturalis : et tunc sequitur necessario, quod motus uniuscujusque horum simplicium sit mixtus ex naturali et violento : quia in quantum motus terrae est ex medio hujus mundi, est violentus : in quantum autem est ad medium alterius mundi, est motus naturalis : et sic de aliis motibus omnium simplicium corporum habentium motum rectum : hoc autem impossibile est : ergo impossibile est ut sint multi mundi.

Amplius si ponantur coeli et mundi esse multi, tunc oportet quod dicantur esse ex. partibus, hoc est, ex elementis similibus in natura, et diffinitione necessario, ita quod ignis unius mundi sit ejusdem naturae cum igne omnium mundorum in natura et virtute, et terra unius mundi sit similis terrae omnium mundorum in natura, et similiter de reliquis elementis : hoc enim solum est quod probatur, quod non potest dici: si enim diceretur quod elementa mundorum plurium non essent similia in natura et virtute, tunc non convenirent mundi nisi in nomine, et non in natura rerum : et ex talium pluralitate non sequitur plures esse mundos : sicut nec canes propter hoc sunt plures, quia canis significat latrabile, coeleste sidus, et marinum : quia si partes mundi non convenirent nisi in nomine, tunc etiam totum non conveniret nisi in nomine, et non in diffinitione et natura : et tunc, ut diximus , non sequeretur quod essent plures mundi: et contra talem positionem hic non disputamus. Fuerunt quidam qui dixerunt plures esse mundos : unum quidem corporeum, quem hic habitamus: alium autem sphaericum qui habet suum coelum, et suam terram, et suum ignem, et suum aerem, et suam aquam : quae in nullo conveniunt nisi in nomine cum terra, et igne, et aqua, quae sunt apud nos : et quia dictum illorum nulli innititur rationi physicae, ideo eadem facilitate contemnitur qua dicitur : et ideo dicimus quod si mundi sunt multi, tunc conveniunt omnes in natura et virtute cum isto mundo, tam in toto quam in partibus : et tunc manifestum est et patens, quod sicut in hoc mundo quaedam simplicia moventur ad medium, et quaedam a medio, ita in omnibus mundis. Causam autem hujus quod quaedam ad medium, et quaedam a medio moventur, jam ostendimus et exposuimus, ubi narravimus quot sunt primi motus corporum locales, et ibi induximus rationes necessarias, et ostendimus in tractatu immediate ante istum quod omnis motus est finitus, et quod unumquodque elementorum naturaliter diffinitur ad. aliquem motuum rectorum. Redeamus igitur ex illo quod superius determinavimus ad istud quod intendimus hic, et dicamus quod si motus corporum omnium mundorum sunt unici secundum rationem, tunc elementa omnium mundorum sunt unica secundum diffinitionem, ita quod terra omnium mundorum est una secundum diffinitionem, et ignis omnium unus, et sic de aliis.

Si autem hoc est secundum quod diximus, tunc necessario terra quae est in mundo alio, vadit ad medium istius mundi, et ignis illius mundi vadit ad superius istius mundi : et hoc est impossibile propter causam quam superius dixi-

mus : quoniam si motus ignis et terrae alterius mundi est, sicut diximus, tunc sequitur quod terra ascendit sursum : cum enim locus suus sit hic, desiderabit esse hic : et non potest esse hic, nisi vadat ad superius alterius mundi. Et eodem modo sequitur quod ignis vadat inferius: quoniam non potest venire ad superius istius mundi, nisi vadat a superiori alterius mundi, et ire a superiori est ire versus medium. Et eadem ratio est de terra hujus mundi, quae necessario movetur ex medio istius mundi ad medium alterius. Eadem ratio est de igne mundi hujus : et hoc sequitur ex hoc quod media omnium mundorum extrema sunt unius rationis, sicut jam in praemissis habitum est.

Si autem non fuerit talis motus corporum simplicium, tunc diximus quoniam natura mundorum nec in toto nec in partibus erit una : et hoc non est tantum contra rationem, sed etiam contra positionem omnium Physicorum,qui physice posuerunt colos et mundos. Dicunt enim omnes illi, quod medium omnium mundorum et horizonta eorum sunt una in ratione diffinita. Si ergo est sicut dicunt, tunc secundum rationem prius inductam est impossibile ut sint multi mundi plures uno.