Lectio 8

Expositis motibus Angeli et animae, hic concludit causalitatem pulchri et boni respectu tam horum quam omnium aliorum motuum et quietum; et primo, manifestat causalitatem pulchri et boni circa differentias motuum et quietum; secundo, circa differentias omnium rerum; ibi: etenim ex ipso...p dicit ergo, primo, quod pulchrum et bonum est causa ipsorum motuum mentium et animarum, de quibus iam dictum est et etiam trium motionum sensibilium, quae sunt in hoc universo: quia etiam in rebus sensibilibus invenitur motus circularis, ut in corporibus coelestibus; et motus rectus, ut in gravibus et levibus; et motus obliquus, ut in animalibus; et cum immobilia et quieta sint priora secundum naturam, his quae moventur, cum primum cuiuslibet motus sit ab aliquo immobili, pulchrum et bonum multo prius est causa mansionum uniuscuiusque, quae quidem attenditur secundum quod una res dicitur esse in alia et stationum, secundum quod una res quiescit in alia et collocationum, secundum quod una res per aliam conservatur et firmatur.

Horum, autem, pulchrum et bonum divinum quod est super omnem stationem et motum creaturarum, causa est non solum productiva, sed etiam contentiva, idest conservativa et causa finalis et ad quod et cuius gratia, sicut in causam finalem: ad finem enim consequendum movemur et eius gratia operamur; unde quod dicit: ad quod pertinet ad ipsam nominationem finis; quod autem dicit: cuius gratia respicit intentionem secundum quod volentes unum, tendimus in illud quasi in finem.

Deinde, cum dicit: etenim ex ipso... Colligit universam causalitatem pulchri et boni, circa omnes rerum differentias: et primo, ponit differentias rerum quae causantur ex pulchro et bono; secundo, diversos modos causandi qui attribuuntur pulchro et bono; ibi: et simpliciter...p circa primum: primo, ponit substantiales differentias, dicens; ideo oportet quod omnis statio et motus causetur ex pulchro et bono, quia ex ipso causantur omnes rerum differentiae: ex ipso enim sicut ex causa activa et per ipsum, sicut per causam exemplarem, secundarie est omnis substantia cuiuscumque sit speciei et omnis vita sive sit mentis angelicae quae sic vivit quod non vivificat corpus sive animae quae vivificat corpus.

Deinde, descendit ad res corporales: in quibus, primo, considerantur differentiae ad quantitatem continuam pertinentes; et dicit quod ab ipso causantur omnes parvitates, aequalitates, magnitudines rerum omnis naturae corporalis. Differentiae autem quantitatis sunt magnum et parvum, quorum medium est aequale, ut dicitur in X metaph.. Haec autem signant quantitatem indeterminatam; sed quaedam aliae sunt quae significant quantitatem determinatam, ut bicubitum, tricubitum; et ad huiusmodi exprimenda, subdit: mensurae omnes. Ex determinatione autem quantitatum, consurgit proportio quae est habitudo unius quantitatis ad aliam; et ideo subdit: existentium proportiones. Proportiones autem quaedam sunt convenientes secundum naturam et conditionem rerum et quaedam non convenientes; proportiones autem in sonis vocantur harmoniae et, per quamdam similitudinem, proportiones convenientes quarumcumque rerum harmoniae dicuntur; unde subdit: et harmoniae. Est autem, in quantitate continua, considerare ipsam continuitatis rationem; ad quam pertinet quod subdit: et concretiones. De ratione autem continui est quod dividatur; divisio autem constituit rationem totius et partis, quia pars est in quam dividitur totum; et ideo subdit: totalitatis partes.

Deinde, accedit ad quantitatem discretam, quae est numerus, cuius principium est unum; unde subdit: omne unum et multitudo. Est autem in ipsa multitudine quamdam unitatem considerare, secundum quod ex multis unum constituitur vel secundum continuationem aut contactum partium, ad quod pertinet quod subdit: et coniunctiones partium, aut quocumque modo; ad quod pertinet: omnis multitudinis unitiones.

Ex unitione autem partium resultat forma, quae est perfectio totius; unde subdit: perfectiones totalitatum.

Deinde, accedit ad differentias diversorum generum; unde subdit: quale, quantum ad genus qualitatis; quantum, secundum genus quantitatis; quotum, prout dicit ordinem secundum genus situs vel quotum, quantum ad quantitatem discretam secundum quod importat numerum; et subdit: infinitum, quod convenit quantitati continuae quidem secundum divisionem; discretae vero secundum appositionem; et subdit: comparationes, quantum ad genus relationis et discretiones, idest differentiae.

Quantum ad idem ergo comparatio pertinet ad relationem convenientiae: ut idem, aequale, simile; discretio vero, ad relationem differentiae: ut diversum, inaequale, dissimile.

Et quia posuit infinitum et relationem, quasi consequentia quantitatem et qualitatem, circa utrumque differentias quasdam considerat: et primo, quidem, circa infinitum considerat ipsam infinitatem, cum dicit; omnis infinitas, omnis finis; et effectivum finis, cum dicit: diffinitiones omnes: dicit enim aliquid infinitum secundum quod est indeterminatum. Deinde, ponit diversitates comparationum: comparatur autem aliquid alteri, secundum prius et posterius et quantum ad hoc dicit: ordines, et secundum magis et minus et quantum ad hoc dicit: excessus, et quantum ad causam et causatum: et sic dicit: elementa, propter causas materiales; et formae, propter causas formales.

Ulterius, procedit ad actiones; et primo ponit divisionem secundum substantiam et virtutem et operationem; deinde dicit processum operationis in homine: in qua, primo, est habitus animae; secundo, sensus, idest cognitio vel apprehensio; tertio, verbum; quarto, exterius factum; iterum, sic factionem distinguit: in corporibus enim est actio per contactum, et quantum ad hoc dicit: omnis tactus; in intellectu autem per scientiam, quae est quidam contactus intellectus; in voluntate vero per unitionem, quae est etiam quidam tactus voluntatis, unde subdit: omnis scientia, omnis unitio.

Deinde, cum dicit: et simpliciter...

Ostendit diversos modos causandi qui conveniunt pulchro et bono; et circa hoc, tria facit: primo, ostendit quomodo pulchrum et bonum est diversimode causa rerum; secundo, quod omnis causalitas rerum in ipso praeexistit; ibi: et in ipso...; tertio, ostendit quomodo ab ipso omnis causalitas derivatur; ibi: et simpliciter...p dicit ergo, primo, universaliter loquendo: omne quod est, est ex pulchro et bono quod est deus, sicut ex principio effectivo; et in pulchro et bono est, sicut in principio contentivo vel conservativo; et ad pulchrum et bonum convertitur, ipsum desiderans, sicut ad finem, et non solum est finis ut desideratus, sed etiam inquantum omnes substantiae et actiones ordinantur in ipsum, sicut in finem; et hoc est quod subdit: et omnia quaecumque sunt et fiunt, propter pulchrum et bonum sunt et fiunt et ad ipsum omnia inspiciunt, sicut ad causam exemplarem, quam habent ut regulam suae operationis; et ab ipso moventur, sicut a causa movente; et continentur et conservantur in suo motu et actione. Non autem movet res propter aliquem finem extraneum, sed gratia sui ipsius, quantum ad suam intentionem, et propter ipsum attingendum a rebus.

Deinde, cum dicit: et in ipso... Ostendit quod omnis causalitas aliarum causarum, in ipso praeexistit; et dicit quod in ipso est omne principium tam exemplare, quam finale, efficiens, formale et elementale, idest materiale, sicut effectus sunt in virtute suae causae.

Deinde, cum dicit: et simpliciter omne... Ostendit quomodo ab ipso derivantur; et dicit quod universaliter omne principium rerum productivum et omne principium conservativum et omnis continentia et omnis finis et, ut breviter dicam, omnia existentia, sunt ex pulchro et bono et omnia non-existentia supersubstantialiter, quia scilicet negationes omnium rerum conveniunt deo per suum excessum. Quod autem dicitur deus esse omnium principium et finis est supra modum aliorum principiorum et perfectio huius est super perfectionem aliorum.

Hanc autem universalem causalitatem pulchri et boni, confirmat per auctoritatem Scripturae, subdens: quoniam ex ipso, ut ex principio effectivo; et per ipsum, sicut per principium exemplare; et in ipso, sicut in principio contentivo; et ad ipsum, sicut ad finem, sunt omnia, sicut dicit sanctus sermo apostoli, Rom. 9. Quomodo autem omnis causalitas attribuatur pulchro et bono ex supra dictis haberi potest.