CAPUT II

De duabus quaestionibus circa praedicta.

Alfarabius et Avicenna duas hic inducunt quaestiones. Una quidem : quia cum duae sint assignationes, una speciei subalternae, altera speciei specialissimae, ad quam illarum nomen speciei prius translatum sit a similitudine ista, qua species dicitur uniuscujusque forma et speciositas. Altera autem est quaestio : cum duae sint speciei diffinitiones, ut dictum est, secundum quam illarum species est universale unum de quinque universalibus quae in ante habitis enumerata sunt.

Et circa solutionem primae quaestionis dubitationes invenit Avicenna , et nescire se fatetur, ad quam primo significandam translatum sit nomen speciei. Species enim subalterna quae sub assignato ponitur genere, et de qua genus in eo quod quid sit praedicatur, prius occurrit descendentibus, et ab uno quod principium speciei est in multitudinem venientibus : tunc enim subalterna species est, ad quam primo formatur et distinguitur generis potentia. Et sic videtur primo nomen speciei translatum esse ad illam. Adhuc autem id quod primo occurrit intellectui, est genus, et sic per divisionem devenitur ad speciem. Patet autem, quod prius occurrit ea quae est et genus et species, quam illa quae est species tantum. Videtur ergo nomen speciei prius translatum esse ad illam.

Ad oppositum autem hujus est, quod formatio potentiae generis secundum substantialia perfecta non est nisi in specie specialissima: id enim quod est formatum in specie subalterna, adhuc est in potentia ad alteram formam : ergo suae naturae plenam non habet speciositatem. Id autem minus transfertur nomen plenas est speciositatis, ita quod secundum illam rei attribuimus dignitatem secun- dum felicitatem dictam determinatam. Videtur ergo, quod nomen hoc prius transfertur ad speciem specialissimam, quae perfectam habet sui generis et potentiae formationem. Inter has rationes dubitare se dicit Avicenna, quod potissimum dicatur : utrumque enim dicit rationabiliter posse dici secundum inductas rationes.

Sed sine praejudicio dici sipotest, quod cum translationes secundum similitudinem fierit debeant, quod magis proprie et prius transfertur nomen speciei ad speciem specialissimam, quam ad speciem subalternam. Species enim subalterna aliquid habet generis, et aliquid potentiae, et aliquid privationis : nec tota est deducta ad speciei dignitatem sicut species specialissima. Et quod dicitur, descendentibus prius occurrit species subalterna: nihil facit ad translationem nominis: translatio enim non fit per rationem divisionis : nec etiam per rationem resolutionis, vel etiam compositionis: sed per solam rationem similitudinis. Ratione autem similitudinis planum est, quod prius transfertur ad speciem specialissimam, posterius ad speciem subalternam.

De secunda autem quaestione dubitare videtur Avicenna, scilicet secundum quam illarum diffinitionum species habeat quod est universale, quamvis valde modica videatur esse ratio dubitationis. Secundum primam enim speciei subalternae diffinitionem species subjectum est et non praedicatum. Universale autem secundum quod universale est, et est et diffinitur in rationem praedicati et non subjecti. Videtur ergo, quod species per rationem illam qua subjectum est, non habeat quod sit universale : et conceditur fere ab omnibus antiquis.

Quod tamen aliquibus videtur non esse verum: quia scimus quod Aristoteles in Topicis docet terminare de omni problemate, non docet formare vel terminare problema de specie : eo quod in

omni problemate subjicitur species, et sic videtur quod species est, subjici habet in problemate et non praedicari.

Adhuc species secundum quod specialissima est, non praedicatur nisi de differentibus numero solo. Quae autem numero solo differunt, sensibilia singularia sunt, et eorum non potest fieri disciplina. Nec subjecta igitur videntur esse, nec praedicata in disciplina. Cujus signum est, quod scientia de praedicabilibus usque ad illa non descendit, nisi accipiantur ut stantia in natura et specie communi, ut aliquis homo, et aliquis bos. Et sic videtur, quod species per se non praedicatur de individuo, sed per accidens : accidit enim speciei in individuo esse, et sic accidit ei praedicari.

Ad haec autem et similia videtur, quod omne universale in rationepraedicati habet determinari : universale enim secundum quod universale est, diffinitur quod est in multis et de multis. Non autem est de multis, nisi quia praedicatur de illis. Et ideo species habet quod est universale per diffinitionem illam qua diffinitur ut praedicatum, et non illam qua diffinitur ut subjectum. Quod autem dicitur, quod species subjectum est in problematibus, dicendum, quod verum est hoc : quia problemata non formantur nisi de his quae insunt speciei vel simpliciter ut accidens, vel ut genus assignatum de specie, vel ut proprium quod fluit de natura speciei, vel ut diffinitio quae totum dicit esse speciei. Et hac consideratione species non est universale. Est autem universale secundum quod est praedicatum.

Et quod dicitur, quod species specialissima non praedicatur nisi de his quae differunt numero solo, in quibus speciei accidit esse, dicendum quod non sic accidit speciei esse in individuis, quod sit accidens eis, vel accidens in ipsis : quia, sicut dicit Boetius, species est totum esse individuorum, vel individuorum essentialis similitudo. Et ideo individua possunt dupliciter accipi, scilicet vel ut par- ticularia in materia determinata, vel ut res naturae communis in qua stat: vel in qua stat naturae fluxus, qui fluxus est naturae diffusio, et sic individuum sic sumitur, ut aliquis homo : et hoc individuum proprie et per se subjectum est,et est subjectum speciei : et hoc modo primum praedicatum de ipso est species, et secundum quod apta nata est esse in pluribus secundum totum esse substantiale, sic est universale. Et sic diffinitur, quando dicitur, quod species est, quae praedicatur de pluribus numero differentibus in eo quod quid est. Per hoc autem quod aliud praedicatur de specie cui supponitur, accidit speciei quod sit universale : de quo enim aliud praedicatur, potest esse universale, et potest non esse universale.

Sic ergo dictum est de intentionibus speciei et assignationibus sive diffinitionibus quae datae sunt de intentionibus illis. Hoc autem sub compendio colligi potest, ut dicatur, quod secundum vulgarem in physicis vel politicis usum vel consuetudinem species dicitur, quae est uniuscujusque forma sive formositas, secundum quam intentionem speciei vulgariter dictum est, quod species sive speciositas Priami digna est imperio. Dicitur autem ad hujus aliquam similitudinem species apud Philosophos ea quae est sub assignato sive certo et determinato genere posita per differentiam constitutivam, quae generis potestatem determinat et coarctat ad actum ad quem prius fuit in potentia: secundum quam intentionem speciei solemus dicere in philosophia hominem quidem speciem esse animalis, cum sit genus assignatum hominis animal : album sive albedinem solemus dicere coloris speciem esse, cum assignatum genus albedinis sit color. Et secundum quam solemus dicere triangulum esse speciem figurae, cum figura sit genus assignatum.

Quod si etiam supra in praecedenti tractatu, qui de genere habitus est, genus per diffinitionem assignantes, speciei me-

diffinitione, quando dicimus, quod genus est quod de differentibus specie praedicatur in eo quod quid sit: et nunc tractando de specie dicimus, quod species est id quod ponitur sub genere : et sic genus ponimus in diffinitione speciei : nemo reputet hoc inconveniens. In talibus enim nosse oportet, quoniam et genus non est absolutum, sed relativum : ideo genus alicujus est genus, et species est non absolutum quid, sed species alicujus species est, quia generis. Et ideo necesse est in utrorumque, scilicet generis et speciei, rationibus diffinitivis utrisque uti: ita quod genus in diffinitione speciei, et species in diffinitione generis ponatur. Assignant ergo Philosophi per diffinitionem praedictas intentiones de specie, etiam sic speciem diffinientes: Species est quae ponitur sub genere, et de qua genus in eo quod quid est praedicatur : praedicatur enim ut substantia et subjectum in specie, quod differentia constitutiva individuatur et formatur in specie, quod est quid speciei et non quale.

Amplius adhuc ipsi Philosophi sic quoque assignant diffinientes speciem : Species est quae praedicatur de pluribus differentibus numero in eo quod quid est: et sic est formale quid individuorum, et totum esse ipsorum. Esse enim quod est post speciem in individuis, est et de individuantibus, et non est idem esse simpliciter, quia materia nulli dat esse, nec est proprie de esse: sed est actus essentiae in eo quod est materia. Et ideo materiae non est praedicari : quia in ante habitis jam diximus, quod non praedicatur nisi forma : nec etiam forma praedicatur secundum quod forma, sed forma totius : nec adhuc forma totius ut forma totius praedicatur, sed in quantum est notio totius esse vel in potentia vel in actu.

Inter hanc tamen assignationem et praedictam differentia est : quia haec secunda assignatio est solum speciei specialissimae : aliae vero duae praecedentes con-

Quid autem hic dictum sit, non potest sciri, nisi ponatur tota ordinatio praedicabilium in generalissimis et specialissimis et mediis : et ad hoc deinceps attingemus.