CAPUT VIII.

In quibus facile est videre deceptionem secundum quid et simpliciter, et in quibus difficile.

Hujusmodi autem deceptionem quae est secundum quid et simpliciter , in quibusdam quidem facile est considerare, in quibus, scilicet id quod est secundum quid, privans vel diminuens est id quod est simpliciter :ut est homo mortuus vel pictus : ergo est homo. Vel e converso negative : non est homo : ergo non est homo mortuus, vel homo pictus. Vel si procedat a parte materiali quae non infert suum totum secundum denominationem. Ut si aliquis opponentium sumat a respondente aethiopem esse nigrum simpliciter, et objiciens dicat, quoniam aethiops dentibus albus, et inferat ex hoc, quoniam albus et niger : tunc enim redarguendo respondentem putabitur disputasse, quoniam albus et non albus est, et quoniam niger et non niger est: et hoc syllogistice putabitur fecisse, cum perfecerit interrogationem admixtam redargutionis disputationem deducendo. In hac enim meta maxime perfecta est disputatio sophistica. Hoc enim facile videtur, quia sicut pars integralis non infert suum totum, ita denominatio partis non infert denominationem totius : et similiter e converso denominatio totius non infert denominationem partis : sicut aethiops est niger : ergo est niger secundum dentes. Vel negative : cygnus non est niger : ergo non est niger secundum pedes. Unum enim est motivum in hac fallacia, sive fiat processus a secundum quid ad simpliciter, sive e converso a simpliciter ad secundum quid. Et hujus causa est, quia secundum quid non movet secundum se, nec etiam simpliciter secundum se : quia sic essent duae fallaciae : sed unum movet secundum convenientiam similitudinis ad alterum.

In quibusdam autem latet, et non est facile considerare : et hoc contingit frequenter in illis in quibus quando quo dicitur quid, sive secundum quid. Videtur etiam sequi simpliciter illud idem dici: in illis enim non facile est considerare, utrum contrariorum vel diversorum quae sunt secundum partes diversas eidem proprie, hoc est, simpliciter vel secundum propriam determinationem sit assignandum. Fit autem hujusmodi difficultas in his in quibus secundum partes diversas similiter sive aequaliter sunt contraria vel diversa, a quibus secundum partem integralem fit denominatio, sive secundum quid, sicut diximus de scuto dimidio albo et dimidio nigro : videtur enim in talibus, quod aut ambo simpliciter insint contraria : aut quod .concedendum sit, quod neutrum insit contrarium : sicut si scutum dimidium sit album, et dimidium nigrum.

Et si objiciatur, quod omnis color vel albus, vel niger, vel medius : ergo omne coloratum vel est album, vel nigrum, vel medio colore coloratum, a conjugatis : scutum autem est coloratum : ergo vel est album, vel nigrum, vel medio colore coloratum. Non valet argumentum : quia cum dicitur : omnis color vel est albus, vel niger, vel medius, distribuitur color secundum partes subjectivas per differentias coloris divisas. Cum autem dicitur, omne coloratum, etc, habet coloratum aliam divisionem quam color :

dividitur enim quantitatis divisione ejus in quo est : et ideo potest esse partim album, et partim nigrum, et neutrum simpliciter : et sic conjugatum non ejusdem divisionis cum principali : propter quod non tenet talis processus.

Ex omnibus autem quae dicta sunt, accipitur quod duo sunt modi istius fallaciae. Unus quidem, quando proceditur a quo quod est nota parlis subjectivae ad simpliciter. Alius autem, quando proceditur ab eo quod est secundum quid quod est nota partis integralis ad simpliciter.

Et si objicitur, quod a parte subjectiva ad totum affirmando est bonus processus, sicut ab inferiori ad superius. Dicendum quod hoc verum est, quando quo sive pars determinata est determinatione propria, quae infert suum totum sive simpliciter : eo quod intellectu et actu est in illo. Quando autem determinatur determinatione non propria : sicut bonum est est mactare patres in Trivallis : ergo bonum est mactare patres, Vel pluit in Anglia : ergo pluit. Yel in aliquo tali quod diminuit vel privat rationem ejus quod est simpliciter : tunc non est ab inferiori directo ad superius : quia superius privatur vel diminuitur et tollitur ab inferiori per talem determinationem : et tunc incidit fallacia.

Et attende quod formali differentia non sunt plures modi hujus fallaciae quam duo qui dicti sunt, a quo ad simpliciter, vel argumentum quid ad simpliciter : quia quamvis multa sint tota sive simpliciter, ut universale, integrale, potestativum, in quantitate, in modo, et hujusmodi : tamen omnia reducuntur in modum duorum, scilicet universalis et integralis sive materialis : et ideo non fit processus, nisi vel a quo ad simpliciter, vel a secundum quid ad simpliciter : et sic duo sunt modi in genere : in speciali tamen multis modis variari possunt, sicut in antehabitis dictum est.