CAPUT V.

De manifestatione eorum quae dicta sunt ex consequentibus et similibus.

Haec autem quae dicta sunt, adhuc manifestabimus per ea quae sequuntur ad ipsa et similia. Resumentes ergo ea quae dicta sunt, dicimus, quod ex dictis patet, quod Philosophi determinant generalissimum per hoc quod cum genus sit, non species est: hoc enim sequitur ad hoc, quod id est supremum cui omnia supponuntur : per hoc enim quod omnia supponuntur ei, et praedicatur de eis in quid, sequitur quod sit non subalternum sed generalissimum, quod non potest utique esse species alicujus. Sequitur etiam ex prius habitis, quod non habet sibi superveniens genus: quia si hoc esse posset, jam esset subalternum, et esset species illius generis quod sibi in ordine positionis superveniret, et esset medium, non extremum. Ex quo sequitur ulterius, quod non esset simplex sed compositum, et esset participans aliud et participatum ab alio, et multa alia quae inconvenientia sunt. Si enim esset subalternum, hoc modo esset subalternum, quia sub altero esset positum. Sequeretur ergo, quod non esset supremum et primum principium, quod est contradictorium ad illud quod de ipso ante probatum est.

Specialissimum vero iidem Philosophi determinant, quod cum sit species, non est nec esse potest genus:est enim secundum utramque suam habitudinem species : secundum enim habitudinem quam habet ad superiora, species est et non genus, quia ipsum est quod supponitur generi, et de quo genus in eo quod quid est praedicatur. Secundum autem habitu- dinem quam habet ad individua, non dividitur differentiis, ut secundum partem suae potestatis sit in inferioribus, sed est in quolibet secundum totam suam essentiam, et secundum totam suam potestatem : quod non convenit generi, sed speciei, non in quantum species est, sed in quantum species specialissima, quae nihil habet sub se nisi individuum, quod solum per materiam est numerabile et non per formam, in eo quod in materia totum esse et posse diffundit forma. Hoc ergo specialissimum cum sit species, nunquam dividitur vel dividi potest in species : quia divisio in species non est nisi generis per differentias formaliter oppositas: non ergo dividitur nisi per materiam. Et quia, ut dicit Aristoteles , divisio est causa numeri, et divisio materiae est causa numeri materialis : sequitur quod praedicatur de pluribus differentibus solo numero materiae in eo quod quid sit: quia ipsum est quid et quidditas individuorum et totum esse ipsorum. Ea vero omnia quae sunt secundum ordinem positionis in medio istorum extremorum participantia et participata per substantiam, et per id quod sunt, vocantur quidem subalterna, et simul non secundum idem sunt genera et species : et ideo unumquodque talium simul genus et species esse potest: possunt ergo omnia talia genera esse et species, ad aliud quidem et ad aliud secundum comparationis habitudinem sumpta. Et sic omnia quae secundum ordinem a specialissimo usque ad generalissimum disposita sunt secundum ascensum ab inferiori ad superius, sive a composito ad simplex, sive a posteriori in prius, secundum naturam et genera dicuntur et species , et dicuntur genera subalterna, et species subalternae. Genus autem subalternum non dicitur quod sub so habeat genus : quia sic generalissimum esset subalternum, habet enim sub se aliud genus : sed dicitur subalternato ge-

nere positum. Et similiter species specialissima non dicitur non subalterna, propter hoc quod generi non supponatur, generi enim supponitur : sed ideo dicitur non subalterna, quia nulla ei supponitur species communis ; hoc enim sonat nomen subalterni, quod scilicet alternato ordine participato supponatur et participanti supponatur : et quod non habet nisi unum istorum, non est subalternum. Superponitur enim generalissimum omni se participanti, sed alternato ordine nihil participat. Supponitur autem specialissimum omni participato, sed a nullo communi participatur. Et ideo haec duo non habent alternatum ordinem, et ideo non sunt subalterna.

Attende autem, quod cum dicitur genus subalternum, videtur esse oppositio in adjecto : quia genus ut genus dicit superponere in ordine praedicabilium, et dicit id quod est principium et diffinitivum ejus quod sibi supponitur. Subalternum autem cum dicat id quod in ordine est alternatum, aliquo modo dicit id quod supponitur, et quod est principiatum et diffinitum. Sed hoc facile solvitur, si consideratur qualiter dicitur genus subalternum : genus enim esse habet ex ratione prioris et principii, et superpositionis: sed subalternum esse habet a suppositione alterna in superpositione. Et quia sic generalitas et subalternatio ad diversa referuntur, sequitur quod unum non privat et diminuit rationem alterius.

Adhuc autem cum dividitur genus per istas differentias, subalternum et non subalternum, pro certo divisio est subjecti in accidens. Accidit enim illi naturae quae est genus, quod sit in ordine praedicabilium stans in uno situ, vel quod sit alternata secundum ordinem positionum diversarum. Idem autem intelligendum est de specie subalterna et non subalterna : hoc enim accidit illi naturae quae est species : haec enim nomina subalternum et non subalternum, rationes accidentium positionis in ordine tali praedicabilium nominant in natura praedicabilium hujusmodi. Et ideo cum dicitur, praedicabilium quaedam sunt secundum praedicationem subalterna, quaedam non subalterna, est divisio subjecti in accidentia secundum

rei veritatem.

Sed hoc verum est, quod si consideretur causa hujus divisionis et positionis, tunc praeintelligitur quaedam alia divisio, quae est, quod natura praedicabilium talium alia est simplex, alia composita: et composita natura quaedam est numerabilis et divisibilis per differentias, eo quod est composita ex genere et differentia: quaedam autem est numerabilis numero solo, eo quod per differentias ultimas dividi non potest: et haec divisio est generis in species, quia numerabilis natura per differentias, est genus compositum : numerabilis autem per materiam et non per differentias, est species specialissima.

Nec est aliquo modo dicendum, quod subalternum dicatur vel genus vel species, quod sic subalternari non potest, ut sit subtus et supra : sicut quidam dicunt, quod genus subalternum dicatur, quod est sub alio tantum : et species dicatur quae super aliud : haec enim non est ratio subalterni : alternum enim est, quod alternatim supponitur et superponitur, sicut dictum est. Si enim diceretur subalternum in genere, cui superponitur genus, et subalternum in specie, cui supponitur species, sicut quidam dixerunt, esset subalternum alterius et alterius rationis, quod falsum est. Unde subalternum simul ab utroque dicitur, secundum quod alternatim ponitur subtus et supra, potest esse genus et species. Et ideo generalissimum non potest esse subalternum : quia alternare se non potest, ut fiat subtus et subjectum ut species. Et specialissimum non potest esse subalternum, quia subalternare se non potest, ut respectu alicujus communis fiat subjectum et praedicatum.

. Subalternorum autem et generalissimorum et specialissimorum quae non su-

balternantur, exemplum et similitudo est in familiis, a quibus ut in tractatu generis dictum est, primo logicum genus est transsumptum. Si enim familia Jovis, hoc est quae a Jove descendit, per domos sive familias distinguatur, dicemus quod Agamemnon sive domus et familia Agamemnonis, quae ultima et inferior est, reducitur ad Atridem a quo descendit, et ab Atride duxit genus et originem: et sic Atrides genus dat Agamennoni, Atrides autem duxit genus a Pelopide, et Pelopides genus traxit a Tantalide, Tantalides autem a Jove : quoniam Deus sublimis est et primus in ordine : quare generalissimi locum tenens, eo quod alii non subijciatur. Jupiter autem deus sublimis ab omnibus antiquis appellabatur : omnes ergo intermedii et patres sunt et filii. In extremis autem Agamemnon filius tantum accipiens et non perfundens genus : Jupiter autem dans et non accipiens in illo ordine ab aliquo. Quia si etiam Jupiter filius Saturni esse dicatur: tamen quia patrem expulit de regno, in dignitate regali et familia regni et gradu honoris priorem non habuit: et ideo familia regalis stat in Jove in supremo, in Agamemnone autem in infimo. Intermedii autem alternatim sunt: et accipientes et dantes familiam ad regnum pertinentem. Et hoc est sicut in generibus subalternatim et non subalternatim positis, sicut ex praedictis manifestum est.

Sed in hoc est dissimilitudo : quia in familiis quidem omnia descendentia plerumque ad unum reducuntur principium. Dico autem plerumque in omni familia quae ab uno descendit, ad unum principium fit reductio : quando autem ab uno non fit descensus, tunc ad unum reduci non possunt: ut si dicamus, quod in diversis quartis mundi divisa fuerunt hominis principia. Sola enim una terrae quarta nobis nota est, ut probat Ptolemaeus in Almagesto, et in hac nostra habitabili omnes familiae ad Adam reducuntur. In aliis autem quartis si habitabiles sunt, alia et alia habuerunt principia. Sed in generibus et speciebus logicis non sic se habet: quia omnia quae sunt in omnibus generibus et speciebus tam substantiae quam accidentium non ad aliquid unum (quod sit secundum unam rationem omnium principium) reduci possunt, eo quod ens (ad quod omnes aliquo modo reducuntur) non est commune omnium genus tam generum substantiae quam generum accidentium. Non enim omnia et substantiae et accidentia sunt ejusdem generis : sic enim accideret, quod omnia aut essent substantia, aut omnia essent accidentia, eo quod primum genus est quidem omnium aliorum: et unum genus non est principium nisi ejus quod est quidem unius et ejusdem rationis. Tunc ergo unius generis praedicamenta essent omnia tam substantiae quam accidentia, si sumatur unum genus in illa generis ratione : quemadmodum in Praedicamentis dicit Aristoteles, quia scilicet nomine et substantiae ratione in quid sic praedicatur de his quae sunt in specie, sicut in genere.

Entia ergo secundum sui diversitatem in diversis generibus posita sunt, sicut in Praedicamentis ab Aristotele dictum est. Sunt enim decem genera quasi prima decem principia, quorum unum ad alterum reduci non potest. Et si omnia docet Aristoteles reducere ad substantiam, haec reductio omnium ad unum non est sicut ad unum genus, sed sicut reductio aliquorum ad unum subjectum : propter quod si quis dicat, quod omnia sunt entia, et quod ens sit commune praedicatum de omnibus, aequivoce, ut inquit Aristoteles, et non univoce omnia entia nuncupabit. Si autem unum commune genus esset omnium hoc ipsum quod dicimus ens, adhuc omnia univoce entia dicerentur, quia genus nomine et ratione praedicatur de his quorum est genus. Cum enim decem sint principia prima communia et generalissima, si haec di-

cuntur entia, erit praedicatio secundum communitatem nominis solum, et non erit communitas secundum rationem diffinitionis, quae secundum nomen est assignanda. In talibus enim ens simpliciter est substantia, et alia non simpliciter entia sunt, sed sunt entis passiones, ut quantitas mensura entis, qualitas autem non ens simpliciter, sed entis dispositio : et sic de aliis. Tamen quia in talibus respectus est ad unum quod est simpliciter ens, ideo non simpliciter est aequivocum. Quare non omnium ad unum respicientium est idem modus et ratio respiciendi: unum enim est ut mensura, alterum ut dispositio. Ideo quoad hoc est aequivocum. Et ideo totum simul analogum,hoc est, commune secundum proportionem vocatur, quod medium est inter univocum et aequivocum : quod simpliciter, ut dicit Boetius, a casu et fortuna aequivocum est. Et univocum quod simpliciter per unitatem nominis et unitatem diffinitae rationis est univocum. In tali enim univoco et ad quod multa respiciunt, unum et idem est esse in substantia, et in omnibus quae respiciunt ad id, est unus modus et una ratio respectus et respiciendi ad ipsum.

Haec quidem igitur decem quae sunt prima omnium principia, sunt generalissima, et sunt numero finita denario. In his enim decem stat tanquam in generibus omnium resolutio. Specialissima vero (quae sunt ante individua proxima, et oppositis non possunt dividi differentiis) sunt in numero quodam certo quidem secundum naturam, non tamen diffinitus et certus est quoad nos. Quod autem secundum naturam certus sit quantum ad hanc intentionem, sufficienter probatur ex hoc, quod nullum genus est cujus potentia sit infinita. Potentia autem generis determinatur ad actum speciei constitutivis differentiis. Constitutivae ergo differentiae sunt finitae: quia aliter finitam generis potentiam non finirent. Ad nu- merum autem finitum differentiarum constitutivarum generis potestatem timentium finitur numerus specierum. Numerus ergo specierum specialissimarum est finitus quoad naturam. Individua autem quae sunt post specialissima quoad naturae potestatem sunt infinita : est enim per naturae potestatem divisibilis materia in infinitum per continuam allationem et ablationem primi generantis et dividentis materiam : oportet ergo, quod potestate materiae individua sint infinita, et accidens individuans sic vel sic potentia naturae est infinitum. Quamvis ergo loco et tempore et singula et omnia actu sint finita, tamen naturae potestate, et divisione materiae, et individuantis modo sunt infinita. Et ideo nec scientia nec arte comprehensibilia. Propterea Plato praecipit, quod descendens a generalissimis per divisionem, et usque ad specialissima deveniens, quiescat et non ulterius dividat : cujus rationem inducit, quia a generalissimis descendentem oportet ire et descendere per media : quia ab extremo in extremum non venitur nisi per medium, nec sic descendere potest nisi dividendo extremum in media specificis differentiis, ad quarum numerum multiplicatur numerus specierum. Est enim generis essentia numerabilis specificis differentiis, quae in genere sunt, sicut actus in potentia: infinita autem potentia materiae. Individua, inquit Plato, relinquenda sunt, quia de ipsis per divisionem certam et determinatam non potest sciri disciplina: et ideo nec scientia nec arte sunt determinabilia.

Totum autem quod in hoc capitulo dictum est, sub compendio colligitur sic, quod Philosophi et maxime Peripatetici determinant describentes, quod generalissimum est, quod cum sit genus, non potest esse species : et ideo non alternatur ratio generis in speciei rationem. Et rursus generalissimum determinant dicentes, quod ipsum est genus supremum, super quod non est aliud superveniens

genus, quia in illo ordine non potest esse aliquid superius supremo. Specialissimum vero c contrario dicunt esse, quod cum sit species, non est genus, nec alternari potest ut generis sumat rationem. Et rursus idem specialissimum determinant, quod cum sit species, nunquam dividitur in species, quia non est essentia numerabilis vel divisibilis per specificas differentias, sed numeratur divisione materiae. Et ideo specialissimam est, quod de pluribus differentibus numero solo in eo quod quid sit praedicatur. Ea vero genera et species quae sunt in medio extremorum praedictorum subalterna vocantur genera et species: quia unaquaeque et genera esse possunt et species alternatim vel suppositive , quando ad aliud et ad aliud alternatim posita et comparata sunt. Ea vero quae sunt a specialissimo usque ad generalissimum ascendendo, et genera dicuntur et species. Et dicuntur genera subalterna ut in familiis ab uno descendentibus, in quibus quilibet mediorum et genus dat et sumit, ut Agamemnon, Atrides, Pelopides, et Tantalides, et sic per omnes familias ascendendo usque ad ultimam Jovis familiam, a quo omnes illae familiae genus traxerunt, sicut a primo suae generationis principio.

Sed in hoc dissimile est, quia in familiis plerumque omnia media ad unum reducuntur, quod vere est omnium principium ; verbi gratia ad Jovem primum patrem. In generibus autem et speciebus non sic se habet. Et hoc ideo est, quia non est idem commune genus omnium id commune quod dicitur ens : nec omnia generalissima reducta in ens, sunt ejusdem generis in ente, secundum quod unum genus est sumptum, quemadmodum dicit Aristoteles, debere sumi genus quod secundum unam rationem aeque praedicatur de speciebus. Sed posita sunt genera in ente secundum prius et posterius, quemadmodum in Praedicamentis dictum est. Secundum enim illam doc- trinam sunt genera generalissima quasi decem praedicabilium principia prima, quae ulterius ad aliud principium quod sit principium eorum ut genus non reducuntur. Unde si omnia quis entia vocet, ita quod ens praedicetur de quolibet genere, aequivoce, inquit Aristoteles, entia nuncupabit, non univoce. Si enim unum et idem esset genus omnium praedicamentorum, scilicet ipsum ens, univoce dicerentur entia omnia praedicamenta, et univoce et aequaliter susciperent entis praedicationem. Cum enim, ut saepius dictum est, decem sint prima omnium principia, nec essent principia si supra se haberent aliud principium, patet quod communitas quam habent in ente secundum nomen est solum, et non secundum rationem diffinitionis etiam quae secundum nomen est: quia si ens una ratione de omnibus praedicaretur, aut omnia essent substantia, aut omnia accidens, quod impossibile est. Haec ergo quidem sunt generalissima. Specialissima vero in numero sunt quodam quoad naturam finito, non tamen quoad nos in numero definito et certo. Individua autem quae sunt post specialissima sunt infinita quoad materiae potestatem. Quapropter usque ad specialissima a generalissimis descendentem jubet Plato quiescere dividendo. Jubet autem Plato descendere per media quae sunt genera et species dividentem quodlibet illorum immediate generi specificis differentiis. Infinita enim, inquit Plato, relinquenda sunt, neque eorum quae infinita sunt dicit Plato posse fieri disciplinam.