CAPUT XI.

De causa universali fallaciae secundum ignorantiam elenchi, et manifestatione ipsius per exempla.

De fallacia igitur secundum ignorantiam elenchi determinantes dicemus, quod paralogismi qui fiunt secundum ignorantiam elenchi, causam habent in hoc quod non determinatur in processu ad contradictionem quid est vere syllogismus,et quid est vere elenchus. Utrumque enim oportet determinare, quia elenchus est contradictionis syllogismus ; et ideo et syllogismus est, et contradictionis est. Unde paralogismus secundum ignorantiam elenchi fit secundum diminutionem rationis syllogismi et elenchi: ratio enim contradictionis sive elenchi est, quod elenchus est vera contradictio unius et ejusdem, non nominis tantum, sed rei, et nominis non synonimi, sed ejusdem nominis : quia non est contradictio si dicam, gladius incidit : et dicam, ensis non incidit : ex his quae data sunt ex praemissis ex necessitate consequentiae accidens, non connumerato eo quod erat in principio, in conclusione, sed alio in conclusione et in praemissis accepto, ita quod per id quod est in praemissis, pro- betur id quod est in conclusione, sicut ignotum vel minus notum probatur per aliud notum vel magis notum : ita quod contradictio sit secundum idem, et ad idem, et similiter, et in eodem tempore. Eodem autem modo per omissionem alicujus harum conditionum contingit mentiri contradicendo de aliquo.

Unde quidam secundum ignorantiam elenchi videntur quidem arguere contradictionem, sed non agunt omittentes aliquam conditionem sive aliquid ex his quae dicta sunt, et praecipue de quatuor conditionibus ultimis dictis quae sunt secundum idem, et ad idem, et similiter, et in eodem tempore. Et hoc manifestum est in exemplis. Si enim quis sic arguat: duo sunt unius duplum quidem : et non sunt duplum trium : ergo duo sunt duplum et non duplum. Peccat : quia omittit hanc conditionem ad idem : non enim duplum et non duplum comparantur ad idem : sed duplum ad unum, et non duplum ad tria.

Aut si sic arguat, quod idem ejusdem sit duplum et non duplum, sed non observet quod secundum idem sit duplum et non duplum, ui si aliqua superficies quadricubita sit dupla bicubitae secundum longitudinem, et non sit dupla ad eamdem secundum latitudinem, et sic concludat quod idem eidem sit duplum et non duplum, manifestum est quod omittit hanc conditionem secundum idem : nam secundum longitudinem est duplum, secundum latitudinem vero non duplum : et ita non secundum idem affirmat et negat.

Aut etiam tertio modo si arguat, quod " idem ejusdem, et secundum idem sit duplum et non duplum, sed nec sequitur, ut si arguat, quod in triangulo retangulo latus oppositum recto angulo dimensionaliter non est aequale duobus lateribus aliis, et virtualiter sive potestative sit aequale duobus lateribus aliis : quia quadratum ejus est aequale duobus quadratis aliorum duorum laterum : ergo est aequale et non aequale : non

sequitur : quia non affirmat et negat similiter : sed negat dimensionaliter, et affirmat virtualiter esse aequale. Vel sic : homo est species : nullus homo est species : ergo homo est species, et non species. Non contradicit : quia non similiter sumitur homo in praemissis in affirmando et negando.

Aut etiam quarto si arguere videatur affirmationem ad idem et ejusdem et secundum idem et similiter, sed non in eodem tempore simul, ut si aliquis primo exhibeat manum clausam, quam statim aperiens, sic arguat : manus mea est clausa : et dicat aperiens, quod manus mea est aperta : ergo est aperta, et non aperta : vel clausa, et non clausa. Non enim affirmat et negat idem ad idem, et secundum idem, et similiter, et in eodem tempore, sed in diversis, et non simul : et hoc non est inconveniens.

Istis enim quatuor modis et non aliis fit ignorantia elenchi : quod sic probatur. Si enim defectus syllogismi et contradictionis hic non erit nisi per determinationem adjunctam : aut ergo determinatio est adjuncta ad utramque contradictionis partem, aut ad alteram. Si ad alteram tantum : aut illa determinatio est propria, aut impropria. Si impropria : tunc impeditur contradictio, et cum contradictione syllogismus : sed est ibi fallacia secundum quid et simpliciter, et nullus modus ignorantiae elenchi, sicut patet ex praedictis : quia ignorantia elenchi peccat contra contradictionem et non contra syllogismum. Si autem illa determinatio fuerit propria : tunc est contradictio ex consequenti : sicut si dicam, Socrates est albus secundum caput, et est niger : ergo est albus, et non albus : quod est contradictio ex consequenti : et non impeditur contradictio simpliciter, sed quaedam, quae est ex consequenti. Si autem utraque pars sumatur cum determinatione : tunc aut additur utrique parti determinatio eadem, aut diversa. Si additur utrique parti contradictionis determinatio eadem : tunc non impeditur contradictio sive sit determinatio propria, sive non propria. Ut si dicam : Socrates est albus secundum caput, et non est albus secundum caput.

Si autem utrique parti addatur determinatio diversa, hoc contingit uno trium modorum : aut enim erit utraque determinatio impropria, aut altera propria et altera impropria, aut utraque propria. Si utraque fuerit impropria : tunc impeditur tam syllogismus quam contradictio sola : et ideo in tali processu incidit fallacia secundum quid et simpliciter. Similiter autem fit si una sit propria, et altera impropria : adhuc enim impeditur tam syllogismus quam contradictio, et incidit fallacia secundum quid et simpliciter. Si autem utraque determinatio fuerit propria, considerandum est utrum illae determinationes addantur oppositis, scilicet affirmationi et negationi, ratione alterius termini, subjecti scilicet vel praedicati, vel ratione compositionis. Si adduntur ratione alicujus termini, hoc contingit altero duorum modorum : aut enim adduntur ratione termini ad quem fit comparatio, aut ratione illius termini qui comparatur. Si ratione termini ad quem fit comparatio, tunc impeditur ratione illius termini sive contradictionis quae est ad idem. Si vero addantur ratione illius qui comparatur, tunc impeditur comparatio penes aliam contradictionem quae est secundum idem. Si autem determinationes addantur non ratione alicujus termini, sed ratione compositionis, hoc contingit altero duorum modorum : aut adduntur compositioni ratione significationis, aut ratione consignificati temporis in compositione. Si adduntur ratione significati in compositione : tunc impeditur contradictio penes hanc conditionem quae est similiter, sicut in exemplo supradicto, latus oppositum angulo recto est duplum ad alterum duorum reliquorum laterum trianguli, hoc est, duorum aequalium

laterum virtualiter : et non est duplum dimensionaliter : ergo est duplum, et non duplum. Hic enim deficit contradictio ratione illius conditionis quae est similiter. Hic enim adduntur propriae determinationes ad utramque partem contradictionis ratione significati suarum compositionum : quia adverbium determinat verbum ratione suae significationis. Si vero adduntur determinationes propriae ratione consignificati temporis ad utramque compositionum oppositotorum, sic impeditur contradictio ratione consignificati temporis : et sic paralogismus secundum defectum hujus conditionis quae est in eodem tempore. Et sic contra elenchum in quantum elenchus est, contingit peccare quatuor modis : et ideo non sunt nisi quatuor modi paralogismorum istius fallaciae.