CAPUT X.

De perpetuitate vitae eorum quae sunt in exteriori convexo.

Cum autem jam declaraverimus extra coelum, neque locum esse, neque tempus, neque vacuum, necessario sequitur quod id quod est in exteriori coeli, hoc est, in ultimo coelo ex parte sui convexi, non sit in loco : quoniam nec hoc coelum essentialiter est in loco, nisi essentialem motum habeat, qui est secundum locum motus, ut diximus in Physicis : quod cum non sit in loco id quod est illic, tunc etiam non est in tempore : quia in tempore est quod a tempore continetur, et hoc est quod tempus quadam parte mensuratur. Omne enim quod est in tempore, excellitur a tempore secundum principium et finem : cum esse in tempore nihil aliud sit, nisi quadam parte temporis mensurari. Sive illud igitur sit causa prima, sive sit convexum coeli supremi, tempus non potest facere ipsum vetus : quia nihil est ibi quod est in exteriori ultimi motus universi quod alteretur, neque mutetur per se vel per accidens omnino, sed est fixum secundum suum esse, et non mutatur omnino : eo quod nullam recipit passionem quae sibi valeat imprimi ab aliquo agente. Diximus autem in fine octavi Physicorum primum motorem esse in illo convexo illius sphaerae exterioris, et motum quem. dat primo mobili esse quasi vitam omnibus existentibus secundum naturam : quamquam etiam dicat Aristoteles, Peripatericorum princeps, et insecutores ejus Averroes, et Rabbi Moyses, et multi alii Peripateticorum, quod etiam sphaera illa vivit, et quod vita ejus est actus intelligentiaeper ipsam sphaeram,

et quod vita illa tota est intellectualis : vita ergo secundum istos quae est illic, non temporaliter est ibi succedens, sed potius simul fixa et stans, quemadmodum diximus de rebus quae. sunt aeviternae : ergo est sempiterna in saecula saeculorum. Sive enim saeculum est duratio, sive esse cum toto tempore, ita quod tempus non excellit ipsum, licet excellat ipsum aeternitas, et quia tempus causatur motu ejus, tunc saeculum sui motus est totum tempus durans cui commensuratur motus : quoniam cum tempus non excellit, et ideo non proprie motus ille dicitur in tempore esse, sicut causa temporis non est in tempore, sed sub illo saeculo sunt spatia eorum quae sunt in tempore, et illa spatia sunt saecula rerum exortarum in tempore, propter quod saeculum primi mobilis est saeculum saecula continens et causa saeculorum. Vita enim sua nec finitur, nec deficit, nec proficit per momenta, sed stat simul : et quoad hoc laudandus est Plato et caeteri primi Philosophorum in diffinitione sempiterni quam dederunt. Dixerunt enim communem sermonem et universalem et sufficientem et convertibilem cum ipso quando dixerunt, quod sempiternitas est ultimum quoad nos, licet primum simpliciter, et horizon continens tempus uniuscujusque rerum, post quod et ante cujus posteriora non est tempus aliud naturale : et dixerunt quod ista sempiternitas est aeternitas rei illius quae est in exteriori coeli et durabilitas ejus. Cum enim dixerunt, quod est ultimum et finis, voluerunt intelligere durationem ultimi ad quod sicut ad finem esse omnium naturalium est relatum : per hoc autem quod dixerunt ipsum esse horizontem, et intellexerunt quod est supremum esse durans continens omne esse quod est sub ipso : quia inferiorum tempus et duratio fluit ab ipso et excellitur ab ipso, quod vocaverunt quando dixerunt, quod post ipsum in futuro et ante ejus posteriora in praeterito : quia praeterita jam post nos sunt, eo quod nos ea non expecta- mus : ante nos nullum tempus est naturale, quia cum omnis res naturalis constituatur a primo motore et mobili primo, et motu ipsorum, oportet quod nihil naturalium sit ante ipsum vel post ipsum, sed sub ipso omnia naturalia contineantur.Hac ergo duratione sic accepta aeternitas est motoris et mobilis et motus ipsorum : quia aeternitatem Antiqui vocabant quamcumque durationem non excessam a tempore, sive stet simul, sive sit excessiva, sicut primus sibi succedit : et vix aliquis eorum aliter invenitur locutus fuisse de aeternitate.

Secundum hunc igitur modum dicimus, quod ultimum coelum horizontis supremi et ultimum convexum ejus quod continet et includit in se totum tempus sempiternum, dicitur secundum Antiquos aeternitas coeli, eo quod in tempore nec principium habet, nec finem : et ex hoc non sequitur quod coelum et motus sit simpliciter aeternum, sed quodammodo secundum tempus, sicut ostendimus in octavo Physicorum. Hoc autem nomen aeternitas coeli et motum ejus determinaverunt Antiqui ex ipso suo opere. Cum enim dicatur aeternitas esse durans, et duret tam coelum quam motus in toto tempore absque eo quod excellatur a tempore, hoc opus et esse attenderunt quando vocaverunt ipsum aeternum (dicto modo aeternitas) : quia id quod est sempiternum, est semper durans cum tempore : opus autem a quo derivatur nomen, in quibusdam rebus est manifestum et plane potest ostendi, sicut in his quorum operatio est manifesta, sicut est duratio coeli et motus ejus : in quibusdam autem rebus est operatio occulta et parva ostensione se manifestat, et rerum illarum nomen non multum manifestat esse, et opinionem ipsam : jam autem diximus in libro de Natura deorum, quem vocamus philosophiam extraneam, eo quod extraneis rationibus per similia vulgaria probatur solum probabiliter et vulgariter, sicut et ipsam physicam credidimus communicari populis : et decla-

ramus ibi, quod necessarium est ut spiritualis res, sicut substantiae divinae, et corpora spiritualia superiora, non mutentur secundum tempus omnino, neque corrumpantur in suum esse et in sua substantia : et ibidem illius rationem diximus esse : quia talis substantia est causa omnis causae rerum naturalium particularium,et ex causis talibus non est alia post ipsam : quia si permutaretur hujusmodi substantiae primae, oporteret quod aliae substantiae priores eis essent quae mutarent eas, sicut diximus in principio octavi Physicorum. Secundum ergo hunc modum quem diximus, ipsae tales substantiae sunt immutabiles et inalterabiles omnino : sed sunt perfectae, semper completae et ad permanendum in sempiternum. Non enim est super eam aliqua alia causa causans eam et mutans secundum naturam : et si daretur causa prior primo coelo et motore ejus, tunc oporteret concedere, quod illa esset completissima post quam ascendendo non esset aliqua melior in ordine substantiarum coelestium : quia necesse est quod aliquando sit status, cum numerus et ordo substantiarum coelestium non procedat in infinitum.

Amplius autem dicimus rem illam primam nullam recipere occasionem mutationis per accidens vel per se : et ideo non recipit finem alicujus mutationis quae sit forma aliqua aliter disponens ipsam, neque recipit finem motus ejus. Motus enim ejus secundum naturam est sempiternus : quia nunquam discontinuatur vel abscinditur : et ideo meretur dignissime ut detur ei motus diurnus qui hodiernus ab Antiquis dicebatur. Res enim omnes non sunt mobiles nisi per naturam quando sunt extra loca sua, et cum pervenerint ad loca sua, tunc quiescunt. Corporis autem nobilissimi et supremi motus nunquam quiescit : quoniam extra locum suum nunquam est ut perveniat ad ipsum : et locus ejus est rotundus unus : et ideo cujuscumque puncti horizontis in ipso loca sunt infinita : et voco locum situm : et quia situs omnium partium motarum sunt infiniti secundum potentiam, et ideo ipsum movetur sine fine in tota temporis duratione. Locus enim inceptionis motus ejus est idem subjecto cum. loco finis ejus : et ideo unam et eamdem rationem habet semper movendi : et ideo motus ejus factus est sempiternus, qui nunquam in tempore finitur : sicut enim in octavo dictum est, finis ejus est extra ipsum, et ille est centrum quodammodo et finis et principium circuli. Ad hoc autem quod movetur circa ipsum, et cum aequaliter semper sit circa ipsum, semper aequaliter movetur, ita quidem quod coelum semper aequaliter sit aptum moveri, et motor semper movens, et non ita quod per seipsum corpus coeli moveatur.