CAPUT I.

De principiis generationis syllogismorum de contingenti.

De contingente autem et de generatione syllogismorum de contingenti, post haec quae de necessario dicta sunt, secundum rationis ordinem est dicendum. Necessarium enim est ante contingens, eo quod necessarium est contingentis principium, sicut in Perihermenias dictum est. Et iterum necessarium non variat inhaerentiam simpliciter secundum rem, sed secundum modum tantum: contingens autem variat inhaerentiam secundum rem et secundum modum. His ergo rationibus prius ponenda fuit generatio syllogismorum de necessario, quam de contingenti. Dicemus ergo primo in hoc tractatu hujus generationis principia, et illis determinatis, determinabimus conjugationes utiles et inutiles ad conclusionem de continginti. Dicemus enim quando et quomodo et per quae erit syllogismus de contingenti. Dico autem quando quoad figuram, et quomodo quantum ad modum, et per quae quantum ad terminos et propositiones.

Diffinientes autem contingere et contingens dicimus, quod contingens est quod cum non sit necessarium, vel melius dicendo, quod cum sit non necessarium, si ponatur esse actu, nihil erit sive nihil sequetur propter hoc impossibile. Dicitur tamen etiam necessarium contingere, sicut in ante habitis dictum est: sed hoc est contingens aequivoce dictum ad istud contingens, de quo loquimur in generatione syllogismorum de contingenti, hoc modo aequivocationis quo analoga dicimus aequivoca.

Quod autem sit determinandum per non necessarium, manifestum est in ordinibus modalium ex affirmationibus et negationibus oppositis. In tertio enim ordine sunt istae, non contingit esse, impossibile est esse, et necesse est non esse: et ideo vel eaedem sunt istae propositiones in aequipollentia, vel sequuntur se invicem sicut consequens ad antecedens: ex quo sequitur, quod etiam oppositae his affirmationes, hae scilicet quae sunt in primo ordine, contingit esse, non impossibile esse, non necesse non esse, vel eadem erunt vel sequentia se invicem. Probatur enim primus ordo per tertium, eo quod in tertio et quarto ordine nemo unquam dubitavit: et ita tertius ordo ut omnibus notus sumitur ad probandum primum : quia in primo et secundo ordine aliqui dubitaverunt, sicut in secundo Perihermenias dictum est . Quod autem ista consequentia sint, per hoc probatur, quia de omni eo quod est, oportet vel affirmationem vel negationem veram esse: et ideo si negationes se consequuntur, oportet quod etiam affirmationes sequantur se invicem. Erit ergo secundum hoc

dupliciter dictum contingens, ita quod contingens est necessarium, et contingens est non necessarium.

His visis,sciendum quod omnes propositiones quae sunt secundum contingere quod est non necessarium, convertuntur sibiinvicem secundum consequentiam secundum oppositas qualitates affirmationis et negationis: et hoc est unum principiorum quo perficientur syllogismi imperfecti. Dico autem converti sibiinvicem secundum oppositas qualitates, non quod affirmativae convertantur cum negativis : quia sicut in Perihermenias dictum est, propositiones modales affirmativae vel negativae dicuntur, eo quod sunt de modo affirmato vel negato: et tales affirmativae non convertuntur cum negativis, sed potius quaecumque affirmativam habent figuram in modo, et in dicto differunt secundum affirmationem et negationem : et hoc modo ea quae est, contingit esse, convertitur in illam quae est, contingit non esse : et ea quae est, contingit omni inesse, convertitur in eam quae est, contingit nulli inesse, ut contraria in contrariam convertatur, vel convertatur ad contradictoriam in dicto, ut ea quae est, contingit omni, convertitur in eam quae est, contingit non omni: vel ea quae est, contingit alicui, convertitur in hanc quae est, contingit non alicui. Eodem autem modo est in omnibus aliis. Hujus autem causa et ratio est, quia contingens, de quo loquimur, est contingens de quo negatur necessarium, et determinatur non necessario ; et tale contingens est permixtum potentiae, et dicit esse in actu: et sequitur quod hoc quod est non necessarium, possibile est non esse. Manifestum est ergo quod id quod sic contingit esse, contingit etiam non esse. Unde si contingit a inesse b, contingit a etiam non inesse b, et si omni b contingit inesse a, contingit etiam omni b non inesse a. Similiter autem est in particularibus affirmationibus : hoc enim eodem modo demonstratur sicut in universalibus : quia per hoc quod non est necessarium, sequitur quod possibile sit ad esse et ad non esse.

Hujusmodi autem propositiones, sive sint de dicto affirmato, sive sint de dicto negato, omnes sunt praedicativa sive affirmativae, quia modus contingentiae in eis affirmatur et non cadit sub negatione: contingere enim quod est modus secundum eamdem similitudinem ponitur in modalibus, sicut esse ponitur in his quae sunt de inesse: et ideo sicut ab esse affirmato vel negato illa quae est de inesse, affirmativa est vel negativa: ita modalis quae est de contingenti, a modo affirmato vel negato est affirmativa vel negativa, quemadmodum dictum est prius in libro Perihermenias secundo .''

Determinatis autem his quae dicta sunt, rursum adhuc ante generationem syllogismorum de contingenti, dicimus distinguendo contingens quod est non necessarium, duobus enim modis dicitur. Uno quidem modo dicitur contingens natum, quod plerumque fit et ut in pluribus, tamen deficit ab eo quod est necessarium, per hoc quod non habet causam stantem et necessariam, ut canescere hominem in senectute, vel augeri in juventute, vel minui deficiente virtute nutritiva, vel omnino sive universaliter loquendo, quod est contingens natum, eo quod innatam in subjecto habet causam : quidquid enim tale est, non continuam (per causam stantem) habet necessitatem ad esse, eo quod non semper est homo actu ens. Sed cum homo est, aut ex necessitate, aut in pluribus inest sibi canescere in senectute. Ex necessitate quidem : quia in hominis ratione quae datur per materiam supponitur causa putrescendi phlegma in capite : qua de necessitate sequitur motus alterationis ad canitiem. Quia autem causa materialis impedibilis est propter materiae inaequalitatem, ne motum talem aliquando perducat usque ad terminum perfectae canitiei, tunc convenit ut in pluribus hominem canescere, hoc est, canum esse in senectute : cum omni homini existenti conveniat ex necessitate in senectute moveri ad canitiem : quia necesse est calore remisso et non terminante humidum multum phlegmaticum quod abundat in capite, phlegma moveri et alterari ad putredinem. Et sic actualis canities est in pluribus secundum naturae habilitatem, sed motus ad canitiem necessario est in omnibus existentibus hominibus : et sic ex necessitate et ut in pluribus inest homini canescere in senectute : et ideo est, quod cum homo est, aut ex necessitate, aut ut pluribus est canescere. Canescere enim non est praedicatum quod conveniat homini secundum rationem sumpto, sive homo actu sit apud naturam, sive non sit actu, sed tantum ratio ejus sit apud animam .

De his in praehabitis de Universalibus dictum est, nec oportet hic repetere : quia hoc non est de intentione principali. Sic ergo uno modo contingens quod non necessario determinatur, dicitur contingens natum. Alio autem modo contingens infinitum non necessarium dicitur contingens infinitum, quod non se habet plus ad esse quam ad non esse : et ideo dicitur contingens infinitum, quia sic et sic possibile est esse, ut animal ambulare, quod est ad utrumlibet in effectu, et animali ambulante fieri terraemotum vel coruscationem, quod est ad utrumlibet in causa, nec plus se habet ad esse quam ad non esse: tale enim contingens nihil magis natum est sic fieri, quam e contrario non fieri .

Patet igitur ex dictis, quod tripliciter dicitur contingens, scilicet ut genus, et ut species : ut genus quidem quando est idem quod possibile et non necessarium:

ut species autem sicut non necessarium contingens natum: et ut non necessarium contingens infinitum. Ex his autem sumenda sunt principia perficiendi syllogismos imperfectos de contingenti, sicut est conversio, et hujusmodi. Dicamus igitur quod utrumque speciale contingens convertitur secundum oppositas in qualitate propositiones, sed non eodem modo. Sed contingens natum (quod per causam quae in ipso est, natum est esse, et non est natum non esse) convertitur ad negativam, quae non est de contingenti nato, sed est de contingenti in genere, quod est non necessarium et convertitur cum possibili: secundum tale enim contingens continget hominem non canescere in senectute. Quia cum tale contingens habeat in se duo, scilicet potentiam ad non esse propter imperfectionem causae, et variabilitatem ad esse propter habilitatem causae : ex causa habet quod est, et ex potentia quod non: et ideo si contingit hominem canescere, contingit hominem non canescere, quae est conversio ad oppositas qualitates. Sed cum dicitur, contingit hominem non canescere, non potest intelligi de contingenti nato: quia oppositum ejus quod est non canescere, innatum est homini inesse. Nec potest intelligi de contingenti infinito quod aequaliter se habet ad esse et non esse : quia non canescere plus se habet ad non esse, et canescere plus se habet ad esse. A partibus ergo sufficienter enumeratis relinquitur, quod intelligatur de contingenti pro possibili, quod est contingens non necessarium, et non necessario determinatum. Contingens ergo natum quando ad oppositas in qualitate propositiones convertitur, convertitur ad contingens non natum, sed ad contingens pro possibili acceptum infini-

tum. Contingens ( quod nihil magis sic est quam alio modo, sive non sic) convertitur in eodem modo contingentis secundum oppositas propositiones in qualitate sic, si contingit hominem ambulare, contingit hominem non ambulare: et utraque est de contingenti infinito.

Cum autem hae propositiones ordinandae sunt in syllogismum, syllogismus demonstrativus et disciplina demonstrativa non potest fieri de contingenti infinito, eo quod in tali contingenti ordinatum est medium in subjiciendo se uni extremitati et subjiciendo sibi alteram. Sed ex illis propositionibus quae sunt de contingenti nato, est syllogismus et disciplina demonstrativa. Orationes et considerationes (ad quaestiones determinandas et problemata) pene omnes fiunt de contingentibus, quae dicuntur secundum contingens natum. Dico autem pene: quia in talibus in quibus est contingens natum in quantum esse possunt et non esse, non demonstratur, nec de ipsis est disciplina demonstrativa, sed potius in quantum stant sub esse et referuntur ad innatam sibi causam: sic enim considerata ista contingentia conveniunt cum necessariis, quamvis deficiant ab ipsis in quantum non habent stantem causam : in tantum enim sunt necessitatis non continuae.

Ex illis autem propositionibus quae sunt de contingente infinito, possibile quidem est fieri syllogismum formalem : hic tamen non solet esse quaestio de tali contingente, quia quaestio est de aliquo determinato : illud autem contingens indeterminatum est et infinitum. Et si quaeritur de ipso, quaestio non potest determinari et finiri nec ad esse nec ad non esse. Haec autem magis in sequentibus diffinientur et determinabuntur. Nunc autem non habemus secundum propositam intentionem dicere, nisi quando et quomodo et quis erit syllogismus ex contingentibus sive ex propositionibus quae sunt de contingenti.