CAPUT IV.

De compendio dictorum circa generis et differentiae tam communia quam propria.

Dicta autem Antiquorum de his quae dicta sunt, brevi compendio et facili comprehendi possunt . Dicunt enim quod commune quidem omnibus universalibus est de pluribus praedicari: genus enim quidem de speciebus, et de individuis, et de differentia praedicatur. Species autem de his quae sub ipsa sunt individuis. At vero proprium de una sola specie, et de his quae sub una sola specie sunt individuis praedicatur. Accidens autem et de speciebus et de individuis praedicatur. Hoc autem per inductionem probatur et per exemplum : nam quia animal de bove praedicatur, et de homine, et de equo, quae sunt diversa specie : et de hoc equo, et de hoc homine, quae sunt individua. Irrationale vero de bove, de equo, et de particularibus omnibus quoque harum specierum praedicatur. Species au- tem, ut homo, solum de his qui sunt particulares homines praedicatur. Proprium autem quod est risibile praedicatur de homine, et de his qui sunt particulares homines. Nigrum autem de specie corvorum, et de his qui sunt particulares corvi praedicatur: quod nigrum est accidens inseparabile. Moveri autem de homine et equo praedicatur quod est separabile accidens: sed prius quidem de individuo praedicatur cum sit accidens individui, secundo vero loco praedicatur et de speciebus quae continent individua.

Commune autem est generi et differentiae : primo quidem continentia specierum, continet enim differentia species, etsi non tot quot continet genus : rationale enim, etsi non continet irrationalia, quemadmodum irrationalia continet animal, tamen continet hominem et Deum qui sunt species animalis. Commune etiam generi et differentiae est, quod quaecumque praedicantur de genere ut genus, et de his quae sunt sub ipso speciebus praedicantur. Et quaecumque da differentia, ut differentia praedicantur, etiam de ea quae sub ipsa est specie praedicantur ; nam cum genus sit anima, non solum de eodem genare praedicantur ut genus substantia et animatum sive vivum, quae genera animalis sunt, sed praedicantur etiam de his quae sub animali sunt speciebus usque ad earumdem specierum et generum individua. Cumque rationalis sit differentia, praedicatur de ea ut differentia id quod est uti ratione : et hoc non solum praedicatur de eo quod rationale, sed etiam de his quae sunt sub rationali speciebus praedicabitur , scilicet ipsum quod est uti ratione. Commune est item generi et differentiae, quod perempto genere et perempta differentia simul perimi species est necesse quae sunt sub ipsis: quemadmodum si non sit animal, non est equus nec homo : aut si non sit rationale, nullum erit animal quod utatur ratione.

Proprium autem generis (quod genus distinguit a differentia) est de pluribus

praedicari, quam differentia, et species, et proprium, et accidens. Animal enim de homine, de equo, et ave, et serpente praedicatur. Quadrupes autem quod est differentia, non praedicatur nisi de quatuor pedes habentibus animalibus. Homo vero cum sit species, de solis praedicatur individuis hominis. Et hinnibile cum sit proprium, de solo praedicatur equo, et de his qui sunt equi particulares. Et accidens similiter de paucioribus praedicatur quam animal, quia non contingit unum accidens commune omnibus accidere.

Ne autem sophistice aliquis instet contra praedicta, dicimus quod oportet accipere differentiam divisivam qua dividitur genus, et non eas quae complent substantiam generum in specierum constitutione, sicut actus complet potentiam.

Amplius autem differunt in hoc quod genus quidem suae communitatis ambitu potestate continet differentias. Animal enim cum sit genus, est etiam hoc rationale, vel illud irrationale. Amplius autem adhuc differunt, quia genera quidem priora sunt his quae sunt sub se positae differentiis: propter quod simul ablata auferunt differentias , non autem simul auferuntur ablatis differentiis, sublato enim animali auferuntur rationale et irrationale, quae ejus sunt differentiae. Differentiae autem ablatae non simul auferunt genus : nam si omnes differentiae animalis interimantur, tamen substantia animata sensibilis potest intelligi: non autem posset intelligi , nisi secundum esse intelligibile remaneret. Amplius et in hoc differunt, quod genus quidem in eo quod quid est, differentia vero in eo quod quale quid est, quemadmodum dictum est, praedicatur. Amplius etiam in hoc differunt, quod genus unum est unitate essentiae generis secundum unamquamque speciem : non constituitur enim species nisi in uno genere existente in ipsa, sicut hominis genus unum est id quod est animal. Differentiae vero sunt plurimae in unius speciei constitutione, propinquae scilicet et remotae, in homine rationale mortale, mentis disciplinaeque perceptibile, quibus ab aliis animalibus differt homo. Amplius etiam in hoc differt genus a differentia, quod in speciei constitutione, genus quidem consimile est materiae, differentia vero consimilis est formae. Cum autem et alia multa sint communia in quibus conveniunt, et propria in quibus differunt genus et differentia, nunc ad propositam intentionem ista quae dicta sunt sufficiant.