Sermo VI.

Item, sermo fratris Bonaventurae factus in domo Praedicatorum quarta Dominica de Adventu, coram Universitate.

Videbit omnis caro salutare Dei, Lucae tertio , sumtum de Isaiae quinquagesimo secundo. Verba haec, si exponantur de adventu Christi ad iudicium, tria continent, quae tunc contingent, et sunt haec, scilicet certitudinalis manifestatio occultorum , generalis resurrectio mortuorum et finalis salvatio electorum. Primum note in verbo videndi ; secundam, in nomine omnis carnis; tertium, in nomine salutaris Dei.

I. Circa primum notandum, quod dupliciter videbitur Christus in iudicio, scilicet a malis in humanitate assumta et passa, in qua quidem visione apparebit eis et erit Maiestas irata, non in sua specie et pulcritudine; Iob vigesimo primo : Videbunt oculi eius intellectionem suam, et de furore Omnipotentis bibet.

Imaginatio consternata certiori pavore; Sapientiae quinto : Videntes turbabuntur timore horribili et mirabuntur in subitatione insperatae salutis etc

Memoria patefacta et reserata in singularium deformitatum recordatione; Iob trigesimo octavo : Nunquid apertae sunt tibi portae mortis, et ostia tenebrosa vidisti?

Ratio attonita et dementata in excusationis et rationis defectione ; Apocalypsis primo : Videbit eum omnis oculus et qui eum pupugerunt, et plangent se super eum omnes tribus terrae.

Affectio quadriformiter perturbata in metus et spei moeroris et gaudii confusionem et frustrationem; Psalmus: Ipsi videntes sic admirati sunt, conturbati sunt, commoti sunt etc.

Actionis libertas sublata atque praeclusa ex status merendi privatione; Deuteronomii trigesimo secundo : Videbit, quod infirmata sit manus, et clausi quoque defecerunt residuique consumti sunt.

A bonis in Divinitate et humanitate sibi unita, in qua visione videbunt eum electi iucunditate felici germanitate attinentem; Iob decimo nono : Rursum circumdabor pelle mea et in carne mea videbo Deum meum.

Placiditate arridentem; Isaiae quinquagesimo secundo: Simul laudabunt te, quia oculo ad oculum videbunt; Iob trigesimo tertio : Videbit faciem eius in iubilo.

Speciositate refulgentem; Isaiae trigesimo tertio : Regem indecore suo videbunt.

Auctoritate praesidentem, ut monarchiam caeli et terrae imperialiter coronatum; Isaiae sexto : Vidi Dominum sedentem super solium excelsum etc.

In aequitate iudicantem, quasi inimicos demergentem ; Psalmus : Laetabitur iustus, cum viderit vindictam, manus suas lavabit in sanguine peccatoris.

In liberalitate praemiantem; Isaiae quadragesimo : Revelabitur gloria. Domini, et videbit omnis caro pariter, quod os Domini locutum est.

II. Circa secundum nota, quod ad hanc tam felicem visionem non perveniet nisi caro renata Sacramentis; ad Ephesios quinto : Membra corporis eius sumus, de carne eius et de ossibus eius.

Regulata praeceptis, secundum illud primae Petri secundo : Abstinere vos a carnalibus desideriis, quae militant adversus animam.

Deputata exercitiis virtutis; ad Philippenses primo : Permanere autem in carne necessarium propter vos.

Configurata [Christi] martyriis; ad Galatas quinto:

Qui autem sunt Christi carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis.

Praeventa gaudiis; Psalmus : Cor meum et caro mea exsultauerunt in Deum vivum.

Inflammata desideriis; Psalmus : Sitivit in te a nima mea, quam multipliciter tibi caro mea!

Idem sermo in forma magis diffusa .

Videbit omnis caro salutare Dei, Lucae tertio .

Verbum istud est finis Evangelii hodierni et exprimit finem ipsius mundi. Cum enim omnis vallis implebitur, et omnis mons et collis humiliabitur , ut nova omnia fiant; tunc, veniente ad indicium Domino maiestatis, videbit omnis caro salutare Dei, id est Iesum, Salvatorem omnium Implicantur autem tria in verbo isto, primo videlicet certitudinalis manifestatio occultorum, et hoc in verbo videndi; tunc enim videbimus quod modo credimus; secundo, generalis resurrectio mortuorum, et hoc in nomine carnis, quae videre non posset, nisi resurrexerit; tertio, finalis salvatio electorum, in hoc quod dicit: salutare. Videbunt ergo mali Iesum, videbunt etiam boni, sed infelix visio malorum, felix visio bonorum. Vis tu scire, qualis erit visio malorum, qui videbunt Christum? Recurre ad considerandum progressum naturalem in qualibet visione. In visione enim primo species rei visibilis oculis exterius offertur; deinde imago interius formatur; tertio, quadam assimilatione ipsa memoria in actum recordationis revocatur; quarto, ipsa ratio excitatur, confert, negotiatur; quinto, aliqua affectio gignitur; sexto, in actione aliqua movetur et sollicitatur

In illa ergo visione quam reprobi videbunt, erunt scilicet Maiestas irata, imaginatio consternata, memoria patefacta et reserata, ratio attonita, conclusa et dementata, affectio quadriformiter perturbata, actionis libertas ablata atque praeclusa.

I Videbunt ergo Maiestatem iratam non in specie sua, sed in ira et furore suo; qui. enim in primo adventu venit humilis pro redemptione peccatorum in secundo apparebit terribilis pro ingratitudine malorum, et qui bonis apparebit blandus perversis apparebit iratus; Lucae vigesimo primo : Tunc videbunt Filium hominis venientem in nube cum potestate magna et maiestate. Cum aggravatione loquitur Dominus, quasi dicat: tunc videbunt venientem in iudicium, quem noluerunt videre iacentem in praesepio, pendentem in patibulo, latentem in Sacramento, sedentem et admonentem in caelo, et qui contempserunt plenum gratiae et veritatis videbunt plenum irae et severitatis; Iob vigesimo primo : Videbunt oculi eius interfectionem suam, et de furore Omnipotentis bibet. Domine, ne in furore tuo arguas me, neque in ira tua corripias me. Erit enim ira in vultu, ira in comitatu, ira in apparatu.

II. Visa Maiestate irata exterius, sequitur imaginatio consternata interius; Sapientiae quinto : Videntes turbabuntur timore horribili. Quod sic patet: res magna noviter apprehensa occupat imaginativam sua magnitudine; si autem est non solum magna, sed terribilis, tunc non solum occupat sua magnitudine, sed quassat terribilitate; et si ulterius magna est et terribilis et etiam incumbitis et nociva, tunc non solum occupat imaginativam sua magnitudine et quassat sua terribilitate, sed consternat sua immobilitate Putas ergo, quod stabunt in pedibus suis reprobi ? Malachiae tertio : Quis poterit cogitare diem adventus eius, et quis stabit ad videndum eum ? Corruentes ergo iacebunt, consternati ad visionem durissimam, de qua Isaiae vigesimo primo : Corrui, cum audirem; conturbatus sum, cum viderem. Adverte, quantum tunc puniatur illa meretrix et prostibularia, scilicet imaginativa seu phantasia, in qua tot adulteria sunt commissa; et in qua fuerunt prius foedae compositiones, tunc erunt dissolutiones et defectiones; Nahum secundo : Dissolutio geniculorum et defectio in cunctis renibus. Advertant peccatores illud Danielis decimo : Domine mi, in visione tua dissolutae sunt compages meae, et nihil in me remansit virium. Si enim Propheta in visione Angeli non quidem irascentis, sed insolite apparentis, fuit ita prostratus: quomodo non erit peccator ad visionem irati iudicis prosternatus ?

III Visa Maiestate irata et ipsa imaginativa in peccatoribus consternata, erit memoria in illa visione patefacta et reserata, ita ut ebulliat et evomat de omnibus suis receptaculis multitudinem, magnitudinem et turpitudinem peccatorum, eructans et exundans ante oculos tuos sicut cataclismus omnia, quae fecisti; de qua visione interrogatur peccator, Iob trigesimo octavo : Nunquid apertae sunt tibi portae mortis, et ostia tenebrosa vidisti ? quasi dicat: non ! Modo enim, o peccator, non vides tenebrosam speluncam conscientiae tuae, clausisti eam et thesaurizas Ubi iram in diem irae et revelationis iusti iudicii Dei . Sed aperientur ostia tenebrosa memoriae tuae et conscientiae, ut videas te Augustinus super illud Psalmi : Arguam te, ait: " Quod tu post dorsum posuisti, ego ante faciem tuam ponam; videbis foeditatem tuam, non ut corrigas, sed ut erubescas ". Bernardus: " Qualem conscientiam ad illud tribunal terrificum portas, ubi secretissimos recessus mentium divinus ille investigat intuitus et ad subitum solis i ustiti ae fulgorem animorum expansi sinus cuncta evomunt, quae celabant"? Gregorius super Ezechielem : " Quae mens erit hominis aeterni iudicis praesentiam non formidantis ? Ibi cuncta peccata simul ante oculos redeunt, ibi omnia, quae cum delectatione acta sunt, ad memoriam cum pavore revocantur ". Quod ergo, peccator, modo non vis videre ad compunctionem tunc videbis ad confusionem, et quod abscondis in antro conscientiae tunc, apertis penetralibus, vel potius effractis, catervatim prosiliet ante faciem omnium populorum.

IV. Ulterius in illa infelici visione est ratio attonita, confusa et elementata; et mirum est, quod ratio tunc deficiet, cum ratio requiretur; mirum certe ! cum cogetur homo reddere rationem villicationis suae , ea esse deberet penitus expedite et discrete. Tunc omnis iniquitas oppilabit os suum . Quid dicet, aut quid respondebit Deo ? Nunquid poterit defendere causam suam in consistorio suo terribili ? Non certe, quia lex aeterna aget contra eam, lex conscientiae contra eam, lex scripta contra eam, chirographus daemonum contra eam, et omnes creaturae testes contra eam. Et si quaeris, super quam causam ratio videbit intentari contra se; non unam causam, sed infinitas de commissis et dimissis et promissis; Iob nono : Non poterit ei unum respondere pro mille , praecipue causam laesae et contemptae Maiestatis, mortem videlicet Filii Dei, quae, cum pro omnibus facte sit, sicut gratis deputetur ad gratiam, ite ingratis intorquetur ad culpam, quasi ipsi fecerint, et pro eis actum fuerit. Affertur in illa visione telis causa: Apocalypsis primo : Ecce, venit cum nubibus, et videbit eum omnis oculus et qui eum pupugerunt; et plangent se super eum omnes tribus terrae etc.; Sapientiae duodecimo: Videntes illum quem olim negabant se nosse, verum Deum agnoverunt; Deuteronomii trigesimo secundo : Videte , quod ego solus sim, et non sit alius Deus praeter me. Sicut non valebunt iura, ite nec argumenta cavillosa; una sola conclusio erit ad manum, de qua Sapientiae quinto : Ergo erravimus a via veritatis, et i ustitia s lumen non luxit nobis, et sol intelligentiae non est ortus nobis.

Si quaeris, unde venit talis conclusio? Respondeo, quod a tali fine sic: omnis qui ad talem finem venit, erravit; nos ad talem finem venimus: ergo erravimus. Fac tibi, o peccator, talem conclusionem in praesenti: omnis, qui ad illum finem vadit, errat; per mundana delectamenta ad talem finem pergimus: ergo erramus: ergo convertamur ad viam virtutis; modo enim, si sic concludis, tibi restat solutio. Cum autem tibi fuerit conclusum, nulla restabit ratio, nulla succurrat appellatio, exceptio vel dilatio.

V. Quinto erit in illa visione affectio quadriformiter perturbata; Psalmus : Ipsi videntes sic admirati sunt, conturbati sunt, commoti sunt. Tremor apprehendit eos; ibi dolores ut parturientis. In spiritu vehementi conteres naves Tharsis. Sic quatuor supra dicta: Maiestatem iratam, imaginationem consternatam, memoriam patefactam, rationem attonitam, mirati sunt, conturbati sunt, commoti sunt. Ecce, affectio ipsa pro praeterito decepta, pro praesenti frustrata, pro futuro evulsa; Iob decimo nono : Quasi evulsae arbori abstulit spem meam. Tremor apprehendit eos; ecce, affectio tremoris validissima non solum in animam introducens formidinem, sed foris in corpus inducens tremorem; ibi dolores ut parturientis; ecce, affectio doloris acutissima; conterens naves Tharsis, ecce, affectio gaudii attrita et ad nihilum redacta ! Tharsis enim interpretatur exspoliatio gaudii . Quod autem dicit: ibi dolores ut parturientis, apta similitudo est non solum pro doloris acerbitate, sed pro negotii qualitate; praecurrit enim ibi culpa poenam; Iacobi primo : Peccatum, cum consummatum fuerit, generat mortem; ut sic praeveniat vita saeculi vitam inferni; unde de filiis saeculi dicitur Ecclesiastici quadragesimo primo : Etsi nati fueritis, in maledictione nascemini, vel, sicut dicit Augustinus , praecurrant divina beneficia divina iudicia; " laboremus, inquit, ut beneficia Dei non nobis iudicia pariant, sed potius profectum ", ut in die rationis reddendae quidquid Salvator nobis contulit iudicatus integrum inveniat iudicaturus; nam quod contulit in adventu primo exacturus est in secundo.

VI. Sexto in illa visione erit actionis libertas praeclusa atque sublata ; Deuteronomii trigesimo secundo : Videbit, quod infirmata sit manus, immo abscissa, vel omni impotentia ligata, ut nec possis te donis redimere nec viribus resistere nec fuga salvare: ergo unius tantum actionis erunt solliciti, videlicet absconsionis; Apocalypsis sexto : Dicent montibus et petris : Cadite super nos et abscondite nos a facie sedentis super thronum et ab ira Agni. Haec omnia in anima, sed quid in vase carnis ? Quomodo collidetur, quomodo agitabitur terra ! Videas ibi durum bellum inter carnem et animam et durius inter poenam et naturam Imprimet anima carni passiones suas et percutiet eam fortissime, imprimet et caro suas ipsi animae, et acerbissime excoquent eam; unde Propheta interrogatus , quid videret in paenis damnatorum, respondit, quod duo: vigilantem virgam et ollam succensam. Bernardus ad Eugenium : Ita est, Eugeni; non potest Deo aliquid esse contrarium et sibimet cohaerere; cui omne adversum, et sibi adversari necesse est ". Bellum autem inter bonum naturae et malum poenae ostendit Augustinus in libro de Civitate Dei his verbis: "Quod bellum gravius et amarius cogitari potest, quam ubi voluntas sic adversa est passioni et passio voluntati, ut nullius earum victoria tales inimicitiae finiantur; et ubi sic confligit cum ipsa natura corporis dolor, ut neutrum alteri cedat? Hic enim, quando contingit iste conflictus, aut dolor vincit, et sensum mors adimit; aut natura vincit, et dolorem sanitas tollit; ibi autem et dolor permanet, ut affligat, et natura perdurat, ut sentiat; quia utrumque ideo non deficit, ne poena deficiat".

Videbunt boni etiam iesum, sed felicissima et iucundissima visione. Quaeris: quare ? Quia videbis eum tibi attinentem germanitate, refulgentem speciositate iudic antem in aequitate, arridentem placiditate, praesidentem auctoritate, praemiantem in largitate.

I. De primo, Iob decimo nono : Rursum circumdabor pelle mea et in carne mea videbo Deum meum, id est carne meae naturae vestitum, ita ut possis eum digito ostendere et dicere: Frater enim et caro nostra est. Scito autem, quod haec germanitas sive fraternitas facta est in incarnatione, probata in passione, sed manifestata in resurrectione; in cuius rei signum dixit Dominus Matthaei ultimo: Nuntiate fratribus meis, ut eant in Galilaeam; ibi me videbunt, ibi me vere cognoscent esse fratrem suum.

II. Videbis eum tibi arridentem placiditate et hilaritate; quidquid blanditiarum cogitari potest sive in nutibus oculorum, sive in risu oris et habitudine faciei, sive in applausit et gratulatione verborum, totum tibi arridebit in Iesu; de qua visione dicit Isaias quinquagesimo secundo : Levaverunt vocem, simul laudabunt, quia oculo ad oculum videbunt.

Quid est oculo ad oculum videre? Nonne gratioso aspectu aspici et aspicere ? Non refugies oculis pro culpae conscientia nec reverberabis pro maiestatis excellentia; Iob trigesimo tertio : Videbis faciem eius in iubilo; nec dissimulabit ultra Ioseph recognoscere fratres suos.

III. Nunquid pauperem vel male vestitum videbimus fratrem nostrum ? Non, immo refulgentem speciositate et claritate; Isaiae trigesimo tertio : Regem in decore suo videbunt, non in squallore suo, qualis fuit in cruce, sed in perfecto splendore carnis gloriosae ; Ecclesiastae undecimo : Dulce lumen, et delectabile oculis videre solem; sed sol iste prius fuit in sacco , sed de sacco venitur ad solem.

IV. Eritne potens hic frater noster? Ita; videbis eum universaliter in auctoritate praesidentem et quasi monarcham imperialiter coronatum. Tunc erit verum illud Apostoli ad Hebraeos secundo : Videmus Iesum propter passionem mortis gloria et honore coronatum; ad quod etiam pertinet illa visio Isaiae sexto : Vidi D ominum sedentem super solium excelsum et elevatum etc. Illud solium est natura assumta et dicitur excelsum propter optima naturalia et elevatum propter optima gratuita, et tantum est elevatum, quod natura angelica substat ei; unde sequitur: Seraphim stabant subter thronum .

V. Ulterius, quia iste frater noster habuit inimicos, videbis eum quinto loco iudicantem in aequitate; Psalmus : Laetabitur iustus, cum viderit vindictam; manus suas lavabit in sanguine peccatoris. Videbit populus christianus submergi inimicos suos in profundum inferni; Exodi decimo quarto: State et videte magnalia Domini, quae facturus est hodie; Aegyptios enim, quos nunc videtis, nequaquam ultra videbitis usque in sempiternum.

VI. Sexto et ultimo, quia iste frater noster amicos habuit et servientes, quibus promisit gloriam suam; videbis eum praemiantem in largitate; Isaias : Revelabitur gloria Domini, et videbit omnis caro, bonorum scilicet, quod os Domini locutum est, id est istud quod Dominus ore suo promisit; Psalmus : Sicut audivimus, promittentem, sic vidimus, adimplentem. Tunc habetur illa visio in sua perfecta claritate, de qua dicitur Malachiae tertio : Videbitis, quid sit inter iustum et impium et inter servientem Deo et non servientem ei.

Ad istam visionem pervenit omnis caro digna pervenire; et si quaeris: quid facit carnem dignam videre Iesum ? respondeo, quia oportet, quod talis caro sit renata Sacramentis, regulata praeceptis, deputata servitiis, configurata martyriis (Christi), praeventa gaudiis, inflammat a desideriis.

Oportet ergo, quod caro, quae feliciter vult videre Iesum, sit eius renata Sacramentis, praecipue per baptismum, quo incorporamur ipsi; ad Ephesios quinto : Membra corporis eius sumus, de carne eius et ossibus eius; de qua posset dicere Christus quod dixit Adam Genesis secundo : Hocnunc os ex ossibus meis et caro de carne mea.

Erit etiam regulata regulis disciplinae, ut abstineat a corruptionibus et illecebris voluptatum. Putas, illa caro est apta videre Iesum, de qua dicitur Genesis sexto : Omnis quippe caro corruperat viam suam? Primae ad Corinthios decimo quinto: Caro et sanguis regnum Dei possidere non possunt, neque corruptio incorruptelam possidebit; ergo domanda et refrenanda est a malis desideriis; primae Petri secundo : Abstinete vos a carnalibus desideriis, quae militant adversus animam etc Vincatur primo a spiritu, quam vincat; ad Galatas quinto : Caro concupiscit adversus spiritum, spiritus autem adversus carnem etc.; et ibidem: Manifesta sunt opera carnis etc Nisi ab his fuerit regulata, non erit illa visione digna.

Item, sit eius deputata servitiis, quia non sufficit regulari ab operibus vitiosis, nisi deputetur operibus virtuosis. Debet enim homo in carne militare sicut in bono dextrario ad gloriam summi Regis; secundae ad Corinthios decimo : In carne enim ambulantes non secundum carnem militamus; et ad salutem concivium suorum; ad Philippenses primo: Permanere autem in carne necessarium propter vos. O quot sunt militantes diabolo in carne sua per diversos excessus vitiorum !

Sit ulterius Christi configurata martyriis; ad

Galatas quinto : Qui autem sunt Christi carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis eius; sic et Apostolus faciebat, qui de se dicebat ad Colossenses primo : Adimpleo quae desunt passionum Christi in carne mea; non enim poterat caro nostra communicare Christo in dulcibus, nisi prius communicaverit in amaris.

Sit ulterius praeventa Christi gaudiis et consolationibus; communicat enim anima carni et quadam redundantia participem eam facit spiritualium gaudiorum ; Psalmus : Cor meum et caro mea e xsultaue runt in Deum vivum etc Augustinus: "Quare addidit vivum? Ut ostenderet, quod totum, quod non pertinet ad Dei cultum, debemus habere quasi mortuum ".

Sexto et ultimo sit eius inflammata desideriis ut nolit hic in faecibus suis requiescere, sed ad Christum desideret pervenire; propterea dicebat Propheta : Sitivit in te anima mea, quam multipliciter tibi caro mea, quia multiplicius gravatur caro mea quam anima; omnia enim opera poenitentiae super carnem imponuntur, et ideo sicut asina onerata cogitur accelerare et festinare ad Deum. Talibus iucundata donis felici spe dormiet et requiescet; Psalmus: Car o mea requiescet in spe; quam spem ipse nobis etc.