Lectio 4

Supra commendavit apostolus fidem Abrahae quantum ad habitationem, et generationem, hic commendat ipsum quantum ad suam conversationem usque ad mortem.

Et circa hoc facit tria primo enim ostendit quid per fidem fecit; secundo ponit unum quod pertinet ad fidem, ibi qui enim hoc dicunt; tertio ostendit quid per fidem recepit, ibi ideo non confunditur deus.

Fidem Abrahae et filiorum eius commendat ex perseverantia, quia usque ad mortem perseveraverunt in fide. Matth. X, 22 et XXIV, 13: qui autem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. Ideo dicit iuxta fidem omnes isti defuncti sunt, praeter enoch.

Vel omnes isti, scilicet Abraham, Isaac et Iacob. Et hoc est melius dictum, quia istis solum facta est promissio.

Item commendat eos a longa promissorum dilatione. Unde dicit non acceptis repromissionibus.

Sed contra, videtur quod receperint promissionem.

Ez. XXXIII, 24: unus erat Abraham, et haereditate possedit terram.

Respondeo. Dicendum est, quod possedit, id est, possidendi primus promissionem accepit, non tamen actu possedit, ut patet act.

C. VII, 5.

Sequitur sed a longe eas aspicientes, quod erat per fidem, quasi dicat: intuentes visu fidei. Et forte de loco isto sumptum est illud responsorium in prima dominica adventus: aspiciens a longe, etc..

Is. XXX, 27: ecce nomen domini venit de longinquo. Et salutantes, id est, venerantes.

Et loquitur, secundum chrysostomum, ad similitudinem nautarum, qui quando primo vident portum prorumpunt ad laudem, et salutant civitatem ad quam vadunt. Ita sancti patres videntes per fidem christum venturum, et gloriam quam per ipsum consecuturi erant, salutabant, id est, venerabantur ipsum. Ps.

Cxvii, 26: benedictus qui venit in nomine domini, deus dominus, etc.. Io. VIII, 56: Abraham pater vester exultavit, ut videret diem meum; vidit, et gavisus est.

Item commendat fidem ipsorum ex sincera confessione; quia, ut dicitur Rom. X, V. 10: corde creditur ad iustitiam, ore autem confessio fit ad salutem. Et ideo dicit et confitentes, quia peregrini et hospites sunt super terram; isti enim tres vocaverunt se advenas et peregrinos. Nam, Gen. XXIII, 4, dicit Abraham: advena sum et peregrinus apud vos. Dicitur etiam a domino ad Isaac, gen.

C. XXVI, 2 s.: quiesce in terra quam dixero tibi, et peregrinare in ea. Iacob etiam, XLVII, V. 9, dicit: dies peregrinationis vitae meae.

Dicitur autem peregrinus, qui est in via tendendi ad alium locum. Is. XXIII, 7: ducent eam longe pedes sui ad peregrinandum.

Sed advena est ille, qui habitat in terra aliena, nec intendit ulterius ire. Isti autem non solum confitebantur se esse advenas, sed etiam peregrinos. Sic etiam sanctus vir non facit mansionem suam in mundo, sed semper satagit tendere ad caelum. Ps. XXXVIII, V. 12: advena ego sum apud te et peregrinus, sicut omnes patres mei.

Deinde cum dicit qui enim hoc dicunt, ostendit quod ista confessio pertineat ad fidem. Nullus enim est hospes et peregrinus, nisi qui est extra patriam et tendit ad illam. Cum ergo isti confitentur se esse hospites et peregrinos super terram, significant se tendere ad patriam suam, scilicet caelestem ierusalem. Gal. IV, 26: illa quae sursum est ierusalem libera est. Et hoc est, quod dicit qui enim hoc dicunt, significant se patriam inquirere.

Sed quia forte posset aliquis dicere, quod verum est, quod ipsi erant peregrini in terra Philisthaeorum et chananaeorum, inter quos habitabant, tamen intendebant redire in terram unde exierant, hoc removet, dicens et siquidem ipsius, scilicet patriae suae, meminissent, de qua exierant, habebant utique tempus revertendi, quia prope erant. Nunc autem meliorem appetunt, id est, caelestem; unde Gen. XXIV, 6, dixit Abraham servo suo: cave ne quando filium meum reducas illuc. Ps. Lxxxiii, 11: elegi abiectus esse in domo dei mei, magis quam habitare in tabernaculis peccatorum. Item c. XXVI, 4: unam petii a domino, hanc requiram, ut inhabitem in domo domini omnibus diebus vitae meae. Ipsi ergo patriam istam inquirebant, non domum paternam unde exierunt. In quo significatur, quod illi qui exeunt de vanitate saeculi, non debent illuc redire mente. Ps. XLIV, 10: obliviscere populum tuum et domum patris tui. Lc. IX, 62: nemo mittens manum ad aratrum et respiciens retro, aptus est regno dei. Phil. III, 13: quae retro sunt obliviscens, in anteriora me extendens.

Patet autem, quod ista eorum verbo et facto confessio, pertinet ad fidem, quia ipsi illud quod solum eis promissum fuerat nec exhibitum, firmissime crediderunt etiam usque ad mortem. Unde iuxta fidem, id est, iuxta se habentes fidem suam quasi sociam et inseparabilem, defuncti. Apoc. II, 10: esto fidelis usque ad mortem.

Deinde cum dicit ideo non confunditur, ostendit quid ex fide sua meruerunt accipere, hoc autem fuit honor maximus.

Reputatur autem maximus honor quando denominatur aliquis ab aliquo solemni officio, vel servitio, magni et excellentis domini, vel principis, sicut notarius Papae, vel cancellarius regis. Maior autem honor est quando ille magnus dominus vult nominari ab his qui serviunt ei. Sic autem est de istis tribus, Abraham, Isaac et Iacob, quorum dominus rex magnus super omnes deos, specialiter vocat se eorum deum, unde Ex. III, 6: ego sum deus Abraham, deus Isaac, et deus Iacob; unde dicit ideo non confunditur deus vocari deus eorum.

Et huius potest triplex ratio assignari.

Prima, quia deus per fidem cognoscitur.

Isti autem leguntur primo separasse se per cultum specialem ab infidelibus; unde et Abraham primus accepit signaculum fidei, Rom. IV, 18: ut fieret pater multitudinis gentium.

Et ideo proponuntur nobis in exemplum, sicut illi per quos deus primo cognitus est, et per eos deus nominatus est, ut obiectum fidei. Et idcirco ab eis voluit nominari.

Secunda, secundum Augustinum in Glossa, quia in istis latet aliquod mysterium.

In istis enim invenimus similitudinem generationis qua deus regeneravit filios spirituales.

Videmus autem in ipsis quadruplicem modum generandi. Primus modus est liberorum per liberas, sicut Abraham per Saram genuit Isaac, qui genuit per Rebeccam Iacob. Iacob autem octo patriarchas per Liam et Rachelem.

Secundus modus fuit liberorum per ancillas, sicut Iacob per Balam et zelpham genuit Dan, et Nephtalim, gad, et Aser. Tertius modus fuit servorum per liberas, sicut Isaac genuit per Rebeccam esau, de quo dictum est: maior serviet minori. Quartus modus fuit servorum per ancillam, sicut per Agar genuit Abraham Ismael.

In hoc ergo designatur diversus modus, quo dominus spirituales filios generat, quia aliquando bonos per bonos, sicut timotheum per Paulum; aliquando bonos per malos, et ista est generatio liberorum per ancillas; aliquando malos per bonos, sicut simonem magum per Philippum. Et ista generatio servorum per liberas. Malorum autem generatio per malos reputatur in semine. Unde Gal. IV, V. 30: eiice ancillam et filium eius.

Tertia ratio, et videtur magis secundum intentionem apostoli, quia consuetum est, quod rex vocatur a principali civitate, vel a patria tota, sicut rex ierusalem, Romanorum, rex franciae. Et ideo deus proprie vocatur rex et deus illorum, qui specialiter spectant ad civitatem illam ierusalem caelestem, cuius artifex et conditor est deus. Et quia isti verbo et facto ostendebant se ad illam civitatem pertinere, ideo dicitur deus illorum; unde dicit paravit enim illis civitatem, id est, conditor civitatis illius, quam ipse habebat propriam.

Deinde cum dicit fide obtulit, ponit unum aliud exemplum insigne circa fidem Abrahae, inquantum respicit deum, scilicet illud maximum sacrificium eius, quando ad mandatum domini voluit unigenitum suum immolare filium, Gen. XXII, 1 ss..

Et de hoc ostendit tria.

Primo quid fecerit; secundo quod hoc ad fidem pertinet, ibi et unigenitum; tertio quid ex hoc recepit, ibi unde eum et in parabolam.

Dicit ergo Abraham cum tentaretur, obtulit, id est, offerre voluit, fide Isaac, sicut patet per totum duodecimum cap. Gen..

Hic est duplex quaestio. Una quia innocentem occidere est contra legem naturae, et ita peccatum; ergo volendo offerre peccavit.

Respondeo. Dicendum est, quod ille qui ex mandato superioris interficit, si ille licite praecipit, alius licite obedit, et potest licite exequi ministerium suum. Deus autem habet mortis et vitae auctoritatem. I Reg. II, 6: dominus mortificat et vivificat. Deus autem subtrahendo vitam alicui etiam innocenti, nulli facit iniuriam. Unde et quotidie, dispositione divina, multi nocentes et innocentes moriuntur.

Et ideo dei mandatum licite poterat exequi.

Item quaeritur de hoc quod dicit cum tentaretur.

Deus enim nullum tentat, quia tentare est ignorantis.

Respondeo. Dicendum est, quod diabolus tentat, ut decipiat. I Thess. III, 5: ne forte tentaverit vos, qui tentat. Hoc patet in tentatione qua tentavit christum, Matth. IV, 1 ss..

Homo vero tentat, ut cognoscat. III Reg. X, V. 1, dicitur de regina Saba, quae venit ad Salomonem, ut tentaret eum in aenigmatibus.

Sic non tentat deus, quia omnia novit, sed tentat ut homo sibi ipsi innotescat quantae fortitudinis et fragilitatis sit in se. Deut. VIII, V. 2: ut tentaret te, et nota fierent quae in animo tuo versabantur; II par. XXXII, 31, de ezechia tentato, ut cognosceretur cor eius.

Item ut alii tentatum cognoscant, qui ex hoc eis proponitur in exemplum, sicut Abraham et Iob. Eccli. XLIV, 21: Abraham in tentatione inventus est fidelis.

Deinde cum dicit et unigenitum, etc., multum subtiliter ostendit, quod illa obedientia pertinebat ad fidem.

Sicut enim supra dictum est, Abraham licet multum senex credidit deo promittenti quod in Isaac benedicturus esset ei in semine, credebat etiam deum posse mortuos suscitare.

Cum ergo praecipiebatur ei quod occideret, non erat spes ultra iam de Sara iam valde antiqua, quia Isaac erat iam adolescens, posse habere filium. Et ideo cum crederet, obediendum mandato dei, non restabat nisi quod crederet resuscitari Isaac per quem debebat ei vocari semen. Unde dicit et unigenitum, scilicet Sarae, in quo, scilicet filio nato, debebat deus pactum promissum complere, sicut patet Gen. XVII, 19. Vel unigenitum, scilicet inter liberos. Gen. XXII, 2: tolle filium tuum unigenitum Isaac. In quo susceperat repromissiones.

Ad quem etiam dictum est, id est, ratione cuius, etc.. Arbitrans, id est, firmiter credens, quia a mortuis potens est deus eum suscitare. Hoc ergo fuit argumentum fidei maximum, quia articulus resurrectionis est unus de maioribus.

Deinde cum dicit unde eum et in parabolam accepit, ostendit quid per fidem meruit, quia cum iam non restaret aliud nisi immolari ipsum, vocavit eum Angelus, et arietem haerentem cornibus, loco filii immolavit.

Hoc autem fuit parabola, idest figura, christi futuri. Aries enim haerens cornibus inter vepres, est humanitas confixa cruci, quae passa est. Isaac, id est, divinitas, evasit, cum christus vere mortuus est et sepultus. Et sic patet, quod ista figura valde complete adaequat figuratum. Accepit ergo eum, scilicet Isaac in parabolam, id est, figuram christi crucifigendi et immolandi.