Sequitur de re annuntiata :

" Quia natus est vobis. "

Tangit autem hic nati naturam, qualitatem aeris, actum, nati dignitatem, et locum nativitatis.

Naturam per hoc quod dicit: " Natusest vobis. " Nobis enim natus non est nisi qui in natura vestra natus est: et inde dictus est Emmanuel .

Qualitatem aeris tangit per hoc quod dicit :

" Hodie. "

Quia tunc claritas Dei fulgens fex sole orto super terram, de quo dicitur, Malach. IV, 2: Orietur vobis timentibus nomen meum Sol justitiae) fecit diem, licet ordine successionis diei et noctis esset noctis medium, ut dicitur, Sapient. xviii, 14 et 15 : Cum quietum silentium contineret omnia, et nox in suo cursu medium iter haberet, omnipotens sermo tuus de caelo a regalibus sedibics... in mediam terramprosilivit. Et ideo illa nocte cantatur missa in nocte. Psal. cxxxviii, 12 et 11: Nox sicut dies illuminabitur. Et nox illuminatio mea in deliciis meis.

Actum tangit per hoc quod dicit:

" Salvator. "

Iste enim secundum suum nomen est proprius actus ipsius. Matth. I, 21: Vocabis nomen ejus Jesum: ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum.

Dignitatem autem tangit in hoc quod dicit :

" Qui est Christus Dominus, "

Unctus: unctionem Spiritus a Patre accipiens, et in totam Ecclesiam refundens. Psal. CXXXII, 2: Sicut unguentum in capite, quod descendit in barbam, barbam Aaron, quod descendit in oram vestimenti ejus. Isa. lxi, 1: Spiritus Domini super me, eo quod unxerit Dominus me: ad annuntiandum mansuetis misit me. Ungebantur autem reges et sacerdo- tes. Christus autem rex est et sacerdos secundum ordinem Melchisedech, qui erat rex et sacerdos . Ad Hebr. I,9 : Unxit te Deus, Deus tuus, oleo exsultationis prae participibus tuis. Psal. xliv, 8: Dilexisti justitiam, et odisti iniquitatem. Ipse enim est vas chrismate plenum, confectum ex balsamo pretioso deitatis, et oleo misericordiae assumptae humanitatis : cujus liquor unctionis est sanguis pretiosus, omnia ungens, dolores omnes leniens, omnes infirmitates sanans. Psal. CII, 3: Qui propitiatur omnibus iniquitatibus tuis, qui sanat omnes infirmitates tuas. Ex hac autem unctione est universorum Dominus: quia data est ei omnis potestas in caelo et in terra . Ut sit idem Dominus omnium, dives, scilicet cum chrismate, in omnes qui invocant illum . Locum autem tangit:

" In civitate David."

Et sic ordinanda est littera : " Natus est vobis hodie in civitate David Salvator qui est Christus Dominus. " Haec autem civitas est Bethlehem, de qua successione patris et avorum et proavorum natus est David, ut patet per ante dicta. Et ideo vocatur Bethlehemites . II Reg. XXI, 19 : Percussit Adeodatus filius saltus, polymitarius, Bethlehemites, Goliath Gethaeum. Mater enim avorum suorum fuit in Bethlehem in domo Booz.

" Et hoc vobis signum: Invenietis infantem pannis involutum, et positum in praesepio. "

Hujus autem manifestationis aptissimum ponit signum, dicens: " Et hoc vobissignum. "

Et dicit duo : signi scilicet explanatio- nem, et militiae concomitantis gratiarum actionem.

Circa signi explanationem duo dicit: signi videlicet promissionem, et signi explanationem.

Signi promissio est in hoc quod dicit: " Ei hoc vobis signum. " Hoc, inquam, signum, cui quidem a mundo contradicitur, quod in filiis Adae superbis non invenitur, quod in bono Dei animo ad vulnera nostra sananda convenientissime in Dei Filio ostenditur, quod pauperibus pastoribus et similibus eorum solis datur, et ab aliis non cognoscitur.

Hoc enim est signum, cui a mundo contradicitur: sicut infra dicit Simeon: Positus est hic in ruinam, et in resurrectionem multorum in Israel, et in signum cui contradicetur . Qui enim nec humilis nec pauper vult esse cum Christo, contradicit huic signo.

In filiis Adae superbis non invenitur, Psal. lxxiii, 9: Signa nostra non vidimus, jam non est propheta : et nos non cognoscet amplius.

Hoc signum in bono Dei animo suis datur, ut in Filio Dei consignentur, Psal. lxxxv, 17 : Fac mecum signum in bonum, ut videant qui oderunt me, et confundantur: quoniam tu, Domine, adjuvisti me, et consolatus es me.

Hoc signum ab aliis nisi a pauperibus nec accipitur nec cognoscitur, Joan. III, 32 et 33: Testimonium ejus nemo accipit, hoc est, pauci pauperes, pastorum imitatores. Qui autem accepit ejus testimonium, signavit quia Deus verax est. Verax enim Deus est, qui nostrae superbiae sanandae ppponit humilitatem : nostrae avaritiae,qua concupivimus Dei similitudinem et scientiam, opponit paupertatem et puerilem simplicitatem : nostrae gulae resolutae, qua vetitum gustavimus, opposuit asperitatem. Ideo dicit, Psal. lxiv, 8 et 9 : Turbabuntur gentes, et timebunt qui habitant terminos a signistuis. Econtra autem de bonis dicitur: Signa eos qui crediderint, haec sequentur . I ad Corinth, xv, 49 : Sicut portavimus imaginem terreni, superbi, avari, et resoluti: sic portemus imaginem caelestis, ''in signis humilitatis, paupertatis, et asperitatis. Econtra mundus et diabolus posuerunt signa sua signa quasi victricia signa Dei, fastum, superbiam, pompam saeculi, lasciviam carnis, signa Christi dejicere cupientes. Sed Christus econtra dat signa in caelo sursum, et prodigia in inferno deorsum: in caelo quidem stellam ducentem Magos : in terra autem deorsum, hoc est quod hic scriptum est:

" Invenietis infantem pannis involutum, et positum in praesepio. " Sicut enim tres sunt qui testimonium signis suis dant in caelo Christi nativitatis, Angelus, stella, et claritas divina: Angelus qui praedicat majestatem, stella quae praesignat sapientiae illuminationem, claritas quae ostendit gratiae Dei splendorem : ita tres virtutes sunt quae dant signum in terra, puritas, paupertas, et humilitas : puritas in infante, paupertas in pannositate, humilitas in stabuli vilitate.

Puritas autem infantis est in duobus : in innocentiae puritate, et vagientis ploratione. Sapient. VII, 3 : Primam vocem similem omnibus emisi plorans. Cantic. ii, 12: Vox turturis audita est in terra nostra.

Et per haec signa consolatur, increpat, exhortatur, consulit, et erudit. Puritate enim consolatur innocentes, Isa. xl, 1 : Consolamini, consolamini, popule meus. Vagitu autem consolatur lugentes, Matth, v, 5: Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur. Increpat autem puritate impuros, peccatis inquinatos, Isa. lxiv, 6: Facti sumus ut immundus omnes nos. Vagitu autem increpat cachinnantes, quia risus dolore miscebitur, et extrema gaudii luctus occupat . Exhortatur au- tem ad innocentiae puritatem puritate, et ad lugendum pro incolatu miseriae suo vagitu. De primo quidem in Psalmo XXIV, 21: Innocentes et recti adhaeserunt mihi. De secundo autem in Psalmo CXIX, 5: Heu mihi, quia incolatus meus prolongatus esti Adhuc consulit puritate munditiam cordis, vagitu gemitum compunctionis. De primo, Matth. v, 8 : Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt. De secundo autem in Psalmo VI, 7: Lavabo per singulas noctes lectum meum, lacrymis meis stratum meum, rigabo. Erudit etiam puerilem puritatem praeeligere peccati oblectamentis, et vagitu infantis mala commissa per paenitentiam delere, ad Hebr. XI, 25: Magis eligens affligi cum populo Dei, quam temporalis peccati habere jucunditatem. Ecce primum. Luc. vii, 38 : Stans retro secus pedes Jesu, lacrymis coepit rigare pedes ejus. Ecce secundum.

Paupertate etiam pannosa consolatur, increpat, exhortatur, consulit, et erudit. Consolatur pauperes spiritu, Matth, v, 3: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum caelorum. Increpat divites, Luc. vi, 24 : Vae vobis divitibus, quia habetis consolationem vestram ! Exhortatur ad paupertatem. Luc. XVI, 22: Factum est ut moreretur mendicus, et portaretur ab Angelis in sinum Abrahae. Consulit paupertatem praeeligere divitiis, ad Hebr. XI, 26 : Majores divitias aestimans thesauro aegyptiorum improperium Christi. Erudit divitias esse spinas, et paupertatem esse securitatem, Luc. viii, 7 : Aliud cecidit inter spinas, et simul exortae spinae suffocaverunt, illud. De securitate paupertatis, Job, XI, 18: Defossus securus dormies.

Humilitate etiam consolatur, increpat, exhortatur, consulit, et erudit. Consolatur humiles, II ad Corinth, VII, 6: Qui consolatur humiles, consolatus est nos, Deus. Increpat superbos, Psal. CXVIII, 21: Increpasti superbos, maledicti qui declinant a mandatis tuis, quae tota sunt lex humilitatis. Exhortatur ad humilitatem,

Matth. XI, 29 : Discite a me, quia mitis sum et humilis corde. Consulit humiliari etiam homines, Isa. xlvii, 1: Descende, sede in pulvere, virgo filia Babylon. Luc. XIV, 10: Recumbe in novissimo loco. Erudit humilitatis exaltationem, Luc. XIV, 11 : Qui se humiliat, exaltabitur.

His ergo quinque verbis etiam infans loquitur, consolando, increpando, exhortando, consulendo, et docendo.

Dicit ergo :

" Invenietis infantem, "

Non loquentem, garrulos reprehendentem de sua laude numquam tacentes : cum in laude propria homo debet esse infans. Unde laudet te os alienum et non tuum. Est autem mirum et inauditum signum, quod Dei sapientia est infans, non loquens. Sapient. x, 21: Sapientia aperuit os mutorum, et linguas infantium fecit disertas. Et ideo Psalmista dicit, Psal. VIII, 3: Ex ore infantium et lactentium perfecisti laudem. Sed nos docuit tacere usque in tempus, Eccli. xx, 7 : Homo sapiens tacebit usque ad tempus, lascivus autem et imprudens non servabunt tempus." Pannis involutum, "

Paupertatem et asperitatem praetendentem, jam nunc divitem purpuratum reprehendentem. Propter hoc venit a regalibus sedibus, ubi nullius paupertatis indigentia fuit ut paupertatem eligeret et pauperes. Jacob. II, 5: Deus elegit pauperes in hoc mundo, divites in fide, et haeredes regni quod repromisit Deus diligentibus se. In quo etiam commendat asperitatem, Psal. lxxxvii, 16: Pauper sum ego, et in laboribus a juventute mea: exaltatus autem, humiliatus sum et conturbatus.

" Et positum in praesepio. "

Ecce tertium signum humilitatis, in quo omnes magi defecerunt Pharaonis superbi turgitu et fastu saeculi inflati. Ecce in stabulo ponitur qui continet mundum : jacet in praesepio, et super ipsum mugiunt animalia, qui in nubibus tonat. Mirabile pro certo mysterium videre Regem caeli, cui talia famulantur obsequia, ut dicit Ambrosius. Numquid enim thronus praesepium, aula regia stabulum, panni conscissi et veteres regalis purpura, nodi colligationis et involutionis fibula, curiae, regalis frequentia Joseph et Maria? Propter haec enim invenienda, ab altis descendit ad humilia, a regalibus sedibus ad jumentorum stabula.

" Et subito facta est cum Angelo multitudo militiae caelestis, laudantium Deum, et dicentium:

Gloria in altissimis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis. "

Ecce gratiarum actio.

Et dicit duo : numerum laudantium, et modum laudis.

De primo dicit quatuor: quam cito surgunt in laudem congratulantes bono, et non invidiae oculo despicientes : multitudinem laudantium, apparatum eorum et ordinem.

De primo dicit: " Subito. " Dionysius dicit, quod " Subito est quod est praeter spem. " Et ita est in congratulantibus in charitate bonis factis. Statim enim audito vel viso bono surgunt in laudem. Ideo enim uno annuntiante, multitudo tota surgit in gratiarum actionem. Ad Roman. xii, 15 : Gaudere cum gaudentibus. Beda in Glossa: " Uno evangelizante, " multitudo in consonam laudem pro-" rumpit: ut et officium suum Deo im-" pendat et nos instruat: quoties sacram " eruditionem fratris ore audimus, Deo a laudes corde, opere, ore reddamus. " Quod autem subito laudant, signum est quod ex optimo affectu procedit laudatio, quasi non per rationem elicita, vel per verecundiam exorta.

" Multitudo " tam multa, ut determinari nequeat ad certum numerum. Daniel. VII, 10 : Millia millium ministrabant ei, et decies millies centena millia assistebant ei.

" Militiae. " Ecce apparatus pro nobis ad certamen procedentium. Job, xxv, 3 : Numquid est numerus militum ejus?et super quem non surget lumen illius ? Job, VII, 1 : Militia est vita hominis super terram.

" Caelestis, " scilicet exercitus. Ecce ordo : quia omnis exercitus ordinatus est in caput et caudam incurvantem et refraenantem . Et illum quidem habet exercitus pugnae ducem, qui jacebat in stabulo trabea carnis indutus, ut dicit Ambrosius. Et ideo talem habens ducem, et tales exercitus, Ecclesia dicitur terribilis ut castrorum acies ordinata . Genes, xxxii, 2 : Castra Dei sunt haec. IV Reg. VI, 16: Noli timere : plures enim nobiscum sunt quam cum illis.v Laudantium. " Laus est praeconium virtutis. Nec est laudabile bonum nisivirtus, vel simile virtuti, vel opus ejus.

" Et dicentium : Gloria in altissimis Deo. "

Ecce modus laudis : ut Deo gloria, nobis autem pax conferatur. Isa. xlviii, 11 : Gloriam meam alteri non dabo. Detur ergo gloria Deo. Est autem gloria, lale patens praeconium, vel ore multorum praedicata laudatio, ut dicit Tullius in fine primae Rhetoricae. Vel sicut dicit Augustinus; " Clara cum laude notitia. "

Late quidem patens praeconium per totum mundum est dilatatum. Isa. xii, 5 : Cantate Domino, quoniam magnificefecit: annuntiate hoc in universa terra. Similiter ore multorum praedicata laudatio soli Deo convenit. Psal. xxxiii, 2 : Semper laus ejus in ore meo. Clara etiam cum laude notitia soli Deo convenit, qui solus in propria laude omnibus innotescit. I ad Timoth. 1, 17 : Soli Deo honor et gloria. Ideo gloria propria est Deo, quam alteri non cupit : quae etiam alii non competit. Unde, Genes. XXXIX, 8 et 9 : Ecce dominus meus, omnibus mihi traditis, ignorat quid habeat in domo sua : nec quidquam est quod non in mea sit potestate, vel non tradiderit mihi, praeter te, quae uxor ejus es. I ad Corinth. XI, 7 : Mulier gloria viri est. Et ideo servus fidelis in hanc Domini sui uxorem manum non extendit.

Deo igitur sit gloria, et habeat eam solus, quia etiam torcular passionis in pugna calcavit solus, et de gentibus non est vir secum .

" Et in terra pax hominibus. "

Pax enim in terra necessaria, quia in terra surgunt bella. Est autem pax inter hominem et Deum, inter hominem et Angelum, inter hominem et hominem, inter spiritum et carnem.

Inter hominem quidem et Deum, bellum fecit praecepti praevaricatio. Isa. xlviii, 18 : Utinam attendisses mandata mea, facta fuisset sicut flumen pax tua. Psal. cxviii, 165: Pax multa diligentibus legem tuam. Satisfecit autem Filius Patri pro homine, factus obediens Patri usque ad mortem . Et facta est pax, Isa. xxvii, 5 : Faciet pacem mihi, pacem faciet mihi. Et sic est Christus mediator Dei et hominum .

Bellum autem inter hominem et Angelum fecit Adae et Hevae de paradiso per romphaeam Angeli ejectio. Quod Christus paciBcavit: quia ruinam angelicam ex hominibus reparavit. Psal. l, 20 : Benigne fac, Domine, in bona voluntate tua Sion, ut aedificentur muri Jerusalem. De hac pace dicitur, Isa. lvii, 2 : Veniat pax, requiescat in cubili suo qui ambulavit in directione sua. Et secundum hoc dicitur : Hic est Salomon pacificus. Bellum inter hominem et hominem, Gentilem et Judaeum, fecit diversarum legum aemulatio. Christus autem fecit pacem in unam Ecclesiam utrumque congregando. Joan. x, 16: Alias oves habeo quae non sunt ex hoc ovili, et illas oportet me adducere, et vocem meam audient, et fiet unum ovile, et unus pastor. Isa. lvii, 19 : Creavi fructum labiorum pacem, pacem ei qui longe est, et qui prope, hoc est, Gentili qui longe est, et Judaeo qui prope est. Et secundum hoc dicitur lapis angularis, qui facit utraque unum .

Bellum autem inter carnem et spiritum fecit, quod primo spiritus corrupit carnem, caro autem corrupta ex tunc corrumpit spiritum. Ad Galat. v, 17: Caro concupiscit adversus spiritum, spiritus autem adversus carnem : haec enim sibi invicem adversantur, ut non quaecumque vultis, illa faciatis. Christus autem assumens utrumque, fecit pacem in se. Psal. lxxv, 3: Factus est in pace locus ejus. Et speramus quod etiam erit pax in nobis. Ad Ephes, II, 14 et 15: Medium parietem maceriae solvens, inimicitias in carne sua : legem mandatorum decretis evacuans, ut duos condat, spiritum scilicet et carnem, in semetipso in unum novum hominem, faciens pac,em. Et secundum hanc pacem dicitur Emmanuel . Et sic plena facta est pax

" Hominibus bonae voluntatis, "

Hoc est, voluntatem in bonum diri- gentibus : quia, Isa. lvii, 21 et 20, dicitur, quod non est pax impiis, dicit Dominus Deus : sed, Cor impii quasi mare fervens, quod quiescere non potest. Et quidem sic plena est pax. Et hoc est quod dicit Glossa : " Quando peccando extranei eramus a Deo, extraneos reputabant nos Angeli: sed quando cognovimus Regem nostrum, recognoverunt nos Angeli cives suos. Et timet Angelus adorari ab humana natura quam in suo Rege considerat. " Rem, alia Glossa : " Quia Deus et homo nascitur, hominibus pax cum ipsis Angelis : Deo canitur gloria, qui ab Angelis pro nostra redemptione glorificatur. "

Attende autem, quod residuum ejus quod additur ad Gloria in excelsis, dicitur a Reato Hilario compositum. Et quia Angeli primo hymnum istum in terra decantaverunt, ideo Telesphorus papa instituit, quod non nisi ab Episcopo inchoaretur. Postea vero Symmachus papa attendens, quod sacerdos quilibet Angelus Domini dicitur , instituit, quod etiam ab aliis sacerdotibus inciperetur.

" Et factum est, ut discesserunt ab eis Angeli in caelum, pastores loquebantur ad invicem: Transeamus usque Bethlehem, et videamus hoc verbum quod factum est, quod Dominus ostendit nobis. "

Hic tangitur experimentalis cognitio dictorum ab Angelis.

Et dicit duo: consensum scilicet ad experiendum, et ipsum experimentum.

De consensu ad experiendum tangit duo. Primo enim Evangelista continuat historiam, et deinde ad experiendum ponit consensum.

Historiam continuando dicit : " Et factum est. " Omnia enim ista in praefinitione Dei jam facta sunt. Eccle. 1, 9 :

Quid est quod fuit ? ipsum quod futurum est. Quid est quod factum est ? ipsum quod faciendum est.

" Ut discesserunt ab eis Angeli in caelum. " Adventus Angelorum allationem illuminationis eorum significat: quae duo facit: purgat enim ignorantiam, et veritatis infundit scientiam : quod per claritatem Dei, quae circumfulsit eos, designatum est. Recessus autem in caelum, significat reductionem illuminati cordis in Deum. Haec enim, ut dicit Dionysius in Caelesti hierarchia, sunt tria Angelorum opera : purgare, illuminare, et perficere. Purgant enim, cum ignorantiam abstergunt: illuminant, cum lumen veritatis infundunt: perficiunt, cum cor illuminatum ad fontem luminis convertunt: et ideo discedendo se subtrahunt, ne cor illuminati in ipsis stet, sed ad Deum convertatur. Et hoc innuentes discedunt in caelum, ad Patrem luminum, qui in caelis est, dirigentes. Hoc significatum est, Genes, xxviii, 12 et 13, ubi Angeli descendunt et ascendunt in scala Jacob : et Dominus innixus est scalae desuper. Descendentes enim fuerunt illuminatores, ascendentes dirigunt illuminatos ad eum qui scalae innititur. Matth. XVIII, 10: Angeli eorum in caelis semper vident faciem Patris mei qui in caelis est. Ideo nostri sunt, quia nos illuminant: ideo vident faciem Patris, ut nos ad ipsam faciem dirigant.