CAPUT I.

Qualiter quatuor virtutes originales accipit a quatuor elementis ?

Plantarum vires naturales et quae virtutibus eisdem fiunt in ipsis, sicut est digestio et alteratio succorum eorumdem, tam in se quam in fructibus, in hoc quarto libro hujus scientiae dlicere suscipimus, sequentes in hoc Aristotelem, cujus dicta in suo libro secundo Vegetabilium posita hic more nostro exponemus.

Dicamus igitur, quod planta quaelibet in ipsa sui substantia tres vires sive vir- tutes trium praetendit elementorum. Primam enim virtutem quam in ipsa sui materiali substantia habet, ex genere et materia terrae accipit. Secundam autem ex genere et materia aquae : et tertiam ex genere et materia ignis. Genus enim hic vocamus subjectum primum, quod quidem est in compositione plantarum primum : et hoc est elementum veniens in ipsius plantae materialem compositionem. Virtutem autem quam habet ex genere terrae, vocant fixionem. Fixio autem est fixio in esse materiali, et substantificatio ipsius : eo quod primum circa quod actus aliorum ponuntur elementorum, est terra quae dominatur in omnium plantarum corporibus : et est quod primum subjicitur in eis, et circa quod alia ponunt effectus suos : et ideo planta figitur per illam virtutem materiae in esse primo, sicut et in quolibet generabili prima fixio sui in. esse est per materiam ejus.

Secundam autem virtutem quam habet planta ex genere aquae, vocant improprie

coagulationem : proprio autem vocatur conglutinatio sive continuatio. Terra enim pura plantarum non accipit figuram et esse, quia continuari non potest, sed sicca in se comminuibilis est : sed per aquam commixta ducitur in esse et figuram plantae, sicut et omne aliud generatum corporis.

Tertiam autem virtutem habet ab igne quam vocant coadunationem : et haec coagulatio magis proprie vocaretur : haec enim est ex calore ignis, qui separando heterogenia et congregando homogenia, facit exsodare superfluum humidum, et residuum terminando digerit et adunat cum terreo : et tunc perficitur causa plantarum .

Videmus quoque plures de his virtutibus arte quae naturam imitatur, in fictilibus perficere. In fictilibus enim materialiter et virtualiter terra ad oculum esse videtur : lutum enim quod est terra, tenax est, et caementum praebens materiam fictilibus, ut ex virtute materiali quae invenitur in eis, fiat commixtum quo unitur ac efficitur lutum, sine qua commixtione etiam comminueretur, et in figuram ollae vel amphorae institui non posset. Tertium autem est ignis qui coquendo congrue, et permiscet digestum humidum cum partibus terrestribus luti, et facit exsudare superfluum, dum per ipsum completur generatio fictilis quod formatum est : et quia ignis agens in praesupposita duo elementa, facit hoc, apparet quod tota conjunctio siccae substantiae cum humida et partium materialium ad formam tam in arte quam in natura fit ab igne : eo quod ipse est effectivus omnium, et completivus generationis ipsorum. Hoc autem est ideo, quia raritas sive porositas inest fictilibus naturaliter. Non enim partes sicci reciperent in se partes humoris, nec retinerent eas in seipsis, nisi in raritate pororum, sicut ostendimus in Meteoris : et quando ignis usserit assando partes illas, finietur in eis materia superflui existentis in eis humoris : et tunc magis ac firmius cohae- rebunt sibi partes luti per humidum imbibitum siccis, quod praestat continuationem luto : et tunc loco humoris superflui mollificantis partes, proveniet siccitas debita et durities testae fictilis propter victoriam caloris facientis superfluum humidum, et propter digestionem ejusdem caloris terminantis incorporatum humidum, et adunantis cum partibus sicci.

Et hoc sicut in fictili diximus, proportionaliter fit in omni corpore animalis et plantae et minerae : quoniam licet quaedam minerarum coagulentur frigido, tamen id quod digerit et adunat humidum cum terrestri sicco, non est nisi calidum, sicut in Mineralibus ostensum est. Digestio enim est ubi est humor sicut subjectum et calor sicut agens : et quando terminum proportionalem naturae rei consequuntur, tunc facta est digestio : quoniam tunc completum est ad esse naturae humidum, et calor retinetur in illo, sicut in subjecto sibi secundum naturam proportionali in omni corpore animalis et plantae et mineralium. Sicut autem jam probavimus virtutes trium elementorum inesse per operationes quae substantiam eorum consequuntur in planta, sic etiam probatur inesse aer per operationem aeris in ipsis. Non enim similiter se habet omnino in corporibus animalium et plantarum, sicut se habet in corporibus minerarum : quia partes plantarum et mineralium non sunt adeo compactae et conservatae, sicut sunt corpora minerarum : cujus indicium est, quod superfluitas ex sudore exsudat per poros occultos vel manifestos ex animalium et plantarum corporibus. Nihil autem omnino exsudat superfluitas ex corporibus minerarum, nec aliquid videtur effluere superfluitatis, sive sint lapides, sive metalla : eo quod partes minerarum nullam habent raritatem talem, per cujus spongiositatem aliquid possit fluere : propter quod nihil ex ipsis egreditur praeter ipsa : quoniam liquefactis corporibus quarumdam minerarum, ipsae totae secundum suas fluunt substantias. Ab animali

autem et planta egrediuntur superfluitates, a planta quidem exsudantes per poros occultos, ab animali autem per poros et manifestos et per occultos : talis enim exitus superfluitatis non fit nisi per raritates pororum occultorum aut manifestorum : et ideo in quo non est hujusmodi raritas poralis, ab illo nihil egreditur omnino. Similiter autem et si destruatur consequens, sequetur quod a quocumque nihil omnino egreditur, quod in illo non est raritas hujusmodi pororum : in mineris autem nihil egredi videtur : non est ergo raritas in mineris, praecipue his quae sunt de genere metallorum. Cum autem omnis raritas sit aereitas et plena aere, sicut alibi ostendimus, oportet aerem inesse omnibus corporibus porosis tam animalium quam plantarum.

Amplius autem solidum omnino est et compactum, quod augeri nullo modo potest : eo quod omne augens recipitur intra concavitatem ejus quod augetur, sicut in aliis nostris libris est ostensum : omne enim quod augeri potest, indiget loco poroso in quo dilatetur id quod ipsum auget, et crescit quod recipit illud : propter quod etiam lapides et sales et terra et hujusmodi corpora in quae nihil intrat, unius modi sunt secundum quantitatem vel omnino augmentum recipientia : et ex hoc sequitur iterum raritatem inesse plantae propter vacuitatem pororum, in quam recipitur augmentum augens.

Amplius autem plantae licet non primo et principaliter insit motus, sed sit mobilis secundum locum, tamen secundo modo sive posterius inest ei motus qui motus est in attractione alimenti : quoniam, sicut probavimus in libris antehabitis, alimentum movetur ad partes ejus quod alitur, sicut locatum movetur ad locum : haec autem attractio quantum ad locum ad quem attrahitur, nutrimentum est, sicut vis terrae quae in concava sua aere plena attrahit humorem pluviae : licet enim forma alimenti data ei per calorem digestivum elevet cibum ad membra, et etiam vis membri trahat ad se alimentum, sicut locus trahit locatum : sic enim nutrimentum venit ad locum ejus quod nutritur receptum intra spongiositatem ipsius : et sic finitur digestio : et haec omnia in ante habitis probata sunt. Oportet igitur in plantis quando nutriuntur, esse spongiositatem aeream, et sic virtus aeris est in planta.

Amplius autem frequenter herbae quaedam nutritae in locis calidis et humidis temperatis, si sit humor dulcis, in una hora diei generantur et crescunt ad sensibilem quantitatem, licet non adeo velocem quantitatem in genere suo habeat animal : sed animal secundum hoc habet generationem velociorem, quo fuerit similius in corpore, sicut alibi probavimus : constat enim quod subtilis substantiae existens et simile citius et velocius generatur quam spissum et solidum. In solido enim diverso in partibus, sicut est animal, non potest fieri generatio nisi terminata et digesta materia : materiae autem digestio non fit nisi usu, hoc est, frequenti actione calidi super eam : et hoc modo hac de causa prolongantur impraegnationes et generationes animalium : sed materia plantae vicina est valde plantae, et non magna dissimilitudine distat in ea potentia ab actu : propter quod etiam cito terminatur ad. actum, et velox ejus efficitur generatio. In omnibus autem animalibus et plantis id quod subtile est et rarae substantiae, nascitur et augetur citius quam quod est spissum et durum et compactum : multis enim indiget viribus digestionum id quod est spissum, propter diversitatem partium et figurae quae complentur in ipso, sicut in ossibus et nervis, et aliis duris partibus ipsius, et propter elongationem partium ipsius per similitudinem ab invicem. Propter omnia autem haec velox est generatio plantae: propter subtilitatem enim partium et similitudinem adinvicem citius completum est. Nec hoc fieri posset, quod esset subtile in substantia, nisi per raritatem aeream : quia lapides et minerae quae sunt

de terra et aqua, tarde valde generantur : In plantis Igitur oportet esse raritatem aeream.

Amplius autem partes plantarum secundum plurimum sunt rarae, et quod calor naturalis et solis humorem trahit ad extraneitates tam ab Imo sursum quam ex profundo ad exteriora : et sic dispergitur materia humoris per omnes plantae partes, et quod superfuerit de humore nutrimentali, emanat per sudorem : sicut guttae in balneo, in quo calor interiorem humorem movet in homine, et attrahit ad. exteriora, et facit ipsum currere : et siquidem tantum in corpore diffunditur, pinguedinem facit corporum : quod autem superfluum fuerit quod elevatur ad extrema, convertitur in guttas sudoris, et emanat : et omnino eadem et simili materia in animali et planta .superfluitates humoris ascendunt vaporabiliter ab inferioribus ad superiora, e conversi humores in aqueam et spissam substantiam, descendunt a superioribus ad inferiora in actionibus suis. Non autem ita in corporibus animalium et plantarum discurrerent et rarificarentur et ingrossarentur, nisi aereitas inesset eis : oportet igitur omnibus corporibus animalium et plantarum inesse raritatem aeream.

Plantae igitur quatuor virtutes habent a quatuor elementis, a terra quidem fixionem, ab aqua conglutinationem sive continuationem, ab igne vero coadunationem fixionis et continuationis, ab aere autem raritatem.