CAPUT V.

Et est digressio declarans causam naturalem de effectibus stellarum.

De effectibus autem stellarum diversis duo in philosophia quaeruntur, qui sunt scilicet et quando, et ubi sit effectus cujuslibet stellae : et hoc inquirereelectores et divinantis per astra, cujus est eligere et scire horas secundum quas ad figuras astrorum referuntur ea quae sunt in inferioribus : et hoc oportet relinquere scientiae electorum, quia alio nomine vocantur geomantici, eo quod principalius quod inquirunt per stellarum figuras et effectus, sunt nativitates eorum quae generantur in inferioribus, et eventus nascentium: hanc enim scientiam in duobus voluminibus determinavit Ptolemaeus, quorum unum est de accidentibus magnis universalibus in mundo, habens octo distinctiones : accidentia autem magna sunt, sicut mutationes regnorum de gente in gentem, et translationes sectarum, et doctrinae novarum religionum, et hujusmodi. Aliud autem est de accidentibus parvis particularibus, sicut sunt eventus unius hominis nati in hac constellatione vel illa. Secundum autem quod quaeritur de effectibus stellarum, est naturalis causa per quam stella dicitur habere hunc vel illum effectum, et hoc hic determinandum est, et a generatis et electoribus supponendum.

Quaeramus igitur unde dicitur quaedam stellarum frigida, et quaedam calida, et sic de aliis qualitatibus primis ? et etiam unde dicatur movere stella ea quae generatur ad hanc vel illam formam ? Constat enim quod actio omnis participatur a forma : nulla talibus qualitatibus est informata : et sic videtur quod nulla stellarum habeat agere secundum hujus qualitates. Adhuc autem cum talium qualitatum non possunt esse combinationes nisi quatuor, ut probat Aristoteles in secundo Peri geneseos, videtur secundum hoc quod stellae non debent esse nisi octo, quarum quatuor moverent et agerent secundum qualitates simplices, et quatuor secundum qualitates conjugatis : et hoc videmus ad visum esse falsum : quia stellae sunt in multitudine maxima, et non potest aliquis dicere superfluere naturam in corpore coelesti, quod nobilius est omni corpore, cum videamus eam non abundare et effluere superfluis inferioribus, nisi accidat hoc raro per causam quando in manu nascitur digitus sextus. Amplius autem inquiremus, utrum istas qualitates agant per accidens, aut per se? Et si agunt eas per accidens, tunc possunt ipsas non agere : et tunc oporteret quod ad alios quosdam motores reducerentur motus materiae elementorum quando alterantur secundum qualitates dictas, quod est omnino absurdum : quia ex hoc tunc sequeretur quod oporteret habere aliud coelum perpetuum et incorruptibile, quod moveret secundum istas qualitates, eo quod omnis motus corruptibilis exit ab aliquo primo motu incorruptibili, ut saepe ostensum est. Si autem dicatur, quod movent ad istas qualitates et agunt eas per se, tunc videbuntur aliter disponi per istas qualitates, ita quod quaedam earum essentialiter sint humidae et quaedam essentialiter frigidae : et sic de aliis, quod est impossibile. Et forte istas difficultates fugientes Antiqui dixerunt coelum et stellas esse igneas, et attrahere sibi de vapore terreo et aqueo, a quibus acciperent humidum calidum,et humidum frigidum. et siccum frigidum : et quod calidum siccum haberent in natura, eo quod essent igneae. Sed hoc nos ridiculum reputamus, et in loco proprio in sequentibus improbabimus. Quod autem magis est difficile, est scire secundum quam naturam sidera

habeant fortunas et infortunia, et vires ministrent non tantum exortis per naturam, sed aliquando et factis per artem, sicut imaginibus vel vestibus incisis de novo, vel aedificiis de novo factis et hujusmodi : haec enim omnia causis mutabilibus sunt et esse possunt et non esse: et ideo videtur quod regimen eorum non dependeat ab aliqua natura vel virtute stellarum.

Sed ad omnia haec quidam respondent, in quorum responsionem Averroes super librum Aristotelis de Coelo et Mundo in commento concordare videtur, quod ista non habent stellae nisi ex motu : quia in materia sibi vicina quam fortiter fricat et dissolvit, inductivus est calidi consumentis humidum : et in illa quae distat, inducit calidum non consumens, sed movens humidum, et faciens ipsum spirituale et effluens ad circumferentiam, sicut est humidum acrum : in illa autem quae est remotior, inducitur frigidum calidi privatione : tamen quia pertingit ad. ipsum motus coelestium, ideo humidum manet fluens supra seipsum, sicut est humidum et frigidum : et in ultimo distantiae a motu corporis coelestis ex privatione caloris et motus inducitur frigidum exprimens ex ipso humidum, et hoc est frigidum siccum in materia terrestri : et isti dicunt quod nulla stella est frigida, nisi per accidens sui motus : Saturnus enim dicitur frigidus, quia tarde movetur, et tardus motus non excitat calorem : et sic dicunt de aliis. Et utitur tali modo loquendi Averroes reprehendens Avicennam dicentem stellas esse naturaliter calidas et frigidas, et sic de aliis qualitatibus, dicens hoc non esse verum, nisi ex comparatione : et notat comparationem et remotionem majorem vel minorem, et qualitatum corporis stellae majorem vel minorem. Et hoc dictum absurdissimum est : nam compertum est observatione verissima quasdam stellas plus elongatas quam sit Saturnus, et quae tardioris sunt motus, esse calidas valde, sicut est stellatio Canis : et compertum est stellas propinquas veloces esse frigidas, sicut est Luna, Venus : et hoc idem dicit Averroes in libro suo quem vocat de Natura et substantia orbis contradicens sibiipsi.

Quod autem adhuc difficiliorem reddit quaestionem istam, est quod tradit Aristoteles in secundo libro de Causis proprietatum elementorum et planetarum, quod scilicet omnes stellae illuminantur a sole sicut et luna, in quod dictum consentit Ptolemaeus in Almagesto, et suus commentator similiter, et Avicenna et Messalach in libro de Sphaera mota ponit ad figuram, ut ostendat convenientiam dicti illius. Si enim sic est, tunc videntur etiam omnes stellae habere verum lumen solis : et sic omnes erunt calidae et siccae, ut videtur. Utrum a sole illuminentur stellae similiter est inquirendum in sequenti capitulo post istud ?

Sed ad ea quae hic quaesita sunt, videtur dicendum quod sicut omnis motus localis reducitur ad unum motum incorruptibilem primum, et motus ille incorruptibilis reducitur ad unum motorem immobilem secundum locum : ita est reductio omnis motus ad formam ad corpus aliquod movens ad formam, et non motum aliquo motu qui est ad formam, et hoc corpus est coelum et stellae. Sed differens est reductio : quia motus locales non possunt reduci ad motorem immobilem secundum locum nisi per motum qui est corporis coelestis : eo quod motus localis non repugnat incorruptibilitati corporis coeli, cum nihil mutet in ipso : sed motus qui ad formam sunt, non possunt reduci ad aliquem motum perpetuum, qui sit ad formam motus perpetui motoris, qui motus ad formam et mutat et corrumpit subjectum, propter quod nec perpetuus, nec perpetui esse potest: sed reducitur ad motum localem ut ad causam efficientem et referentem movens corpus ad formam, sicut sunt coelum, et stellae, sicut supra exposuimus : et illi motores in natura sua habent agere for-

mas generatorum et corruptorum. Et huic simile videmus in quolibet particulari motu augmenti et alterationis secundum naturam factam in animalibus, quae minor mundus a physicis vocatur. Si autem nos quaeramus primum augmenti motorem in animalibus,inveniemus ipsum esse virtutem animae quae dicitur augmentativa : et constat quod hoc non augetur, neque quantitatem habet, sicut vult Aristoteles in libro primo Peri geneseos. Si etiam quaeramus primum motorem in alteratione et digestione cibi in sanguine, et sanguinis in similitudinem membrorum , constat quod est virtus animae quae nutritiva dicitur, sicut tradit Aristoteles in secundo de Anima, reprehendens Empedoclem qui hoc dicebat fieri a virtute ignis. Cum ergo talis sit reductio motuum materiae universalis generatorum et corruptorum ad motores simpliciter primos, qualis est reductio motuum materiae universalis cujus ad virtutes animae quae sunt in membris sic est, et sunt motores primi in ordine participati cujuslibet animalis, oportet quod absque dubio stellae quae sunt quasi quaedam membra coeli, sint primi motores, ad quos reducuntur omnes augmentationes et alterationes et generationes materiae universalis generatorum et corruptorum : habent enim stellae virtutem in se intellectuum moventium, quae sunt intellectus artificis formalis ad opus quod producit, et actiones stellarum informare ex illis , quemadmodum informatur calor complexionatis a virtutibus animae: et ideo influit per motum suum illas formas, sicut calor naturalis influit in cibum, et corpus inducit formam carnis ex sanguinis, quando informatus est a virtute animae. Et haec est causa etiam, quod quando sciuntur virtutes stellarum ex sitibus et motibus suis, tunc conjecturatio habetur veri similiter de productione generatorum et duratione ex omni formatione eorum. Et quod objicitur, quod stellae secundum modum et naturam primarum qualitatum secundum hoc non debent esse nisi octo, frivolum enim, est omnino : quia qualitates primae quando in elementis accipiuntur, non fiunt nisi activae et passivae, sicut probari habet in secundo Peri geneseos : et tunc simplicia sunt quatuor, et combinationes earum sunt quatuor : sed si accipiuntur qualitates primae prout sunt instrumenta motorum ad omnes formas, tunc habent in se virtutes formarum multarum, sicut in se habent malleus et ictus fabri omnes formas quae figurantur in ferro. Et hujus simile est in calore complexionali hominis, qui unicus est, si accipiatur prout est instrumentum animae, habet in se virtutes multas formandi carnem et ossa et nervos et medullas et plurima alia talia, et eiiciendi spiritum animalem et vitalem et naturalem, et movendi imagines ad phantasiae et intellectus operationes : et talibus virtutibus respondet numerus et imago stellarum : quia motores stellarum sunt pleni formis eorum quae fiunt in inferioribus : et ideo instrumenta eorum multa sunt per naturam, et diversa in quantitate, et multiplicantur earum vires ex multitudine situum et respectuum in circulo per accessum eorum ad Invicem et recessum ab Invicem : et ideo frivolum est accipere naturam stellarum quas in se habent, vel per motum continuum acquirunt continue secundum naturam, et combinationum primarum qualitatum.

Et quod quaeritur, utrum corpora coelestia habeant agere formas essentialiter vel accidentaliter, quod dicimus, quod habent eas agere essentialiter. Sed essentialiter agere dicitur dupliciter, scilicet per essentiam materialem et corporalem, et per essentiam intellectualem et spiritualem : statuarius enim per se et essentialiter facit statuam, non tamen materialiter disponitur forma statuae : et sic stellae agunt essentialiter formas, sed habent eas spiritualiter et intellectualiter secundum quod sunt instrumenta intel-

lectuum moventium. Hoc est quod egregie dicit Aristoteles in septimo primae philosophiae , quod sicut sanitas est ex sanitate et domus ex domo in operatione artis : eo quod sanitas In corpore est ex sanitate quae est in anima medici, et domus quae est ex lignis et lapidibus est ex domo quae est in anima aedificantis domum : ita est in formis naturalibus. Et haec fuit causa inducens Platonem, quod dixit omnes formas esse a datore formarum, et non esse in materia: cum tamen hoc non. sit verum, quia Isti motores educunt eas de materia, in qua sunt potentialiter et non secundum actum.

Ad solutionem autem inductam videtur consentiendum, quod est nulla omnino et falsa. Sed ad hoc quod quaeritur, qualiter hoc posset esset verum cum omnes stellae Illuminantur a sole, et ita habent virtutem luminis solis ? Dico quod verum aestimo esse, quod omnes stellae a sole recipiunt illuminationem : sed quia non recipiunt lumen extrinsecus sui tantum, sed intrinsecus, ideo lumen incorporatum eis accipit virtutem et naturam corporum quibus incorporatur. Et hujus simile est in calore et spiritu complexionali mundi minoris cujuslibet membri nobilis et principalis accipit virtutem ad quod . et in quod dirigitur et derivatur: et ideo virtutem vitae dat sibi cor, et virtutem animae dat sibi cerebrum quae est sensus et motus, et virtutem naturalium operationum dat sibi hepar, et virtutem rativam et formativam speciei dant sibi testiculi : et hoc est ideo quia calor et spiritus non tantum diriguntur ad exterius membrorum, sed imbibuntur in eis et diriguntur et Informantur : et ita est de lumine solis directo ad stellas et imbibito in ipsis. Et haec est causa, quod totum orbem assimilaverunt Philosophi uni animali, in quo principale membrum et loco cordis sit Sol: propter quod etiam solis orbis in medio orbium positus est a natura sicut cor in animali. In hoc patet solutio omnium satis quae in hac quaestione possunt inquiri.