72 MATRIMONII.

Iam vero interrogata Caia; an conditiones factae cum famulo N. nunquam consummandi matrimonium inter eos et continuandi rationem vivendi cum Livio, notae aliis essent ? Respondit: nemi- nem fuisse praesentem, an vero aliquis id sciret dicere nequeo. item famulus N. interrogatus: utrum in illis conditionibus alii essent praesentes? Respondit: nullus alius praesens fuit.

Eo vel magis, quod eiusmodi confessiones coniugum oppo- nerentur testimonio praecipui testis , qui tanquam consiliarius et auctor gesti negotii repraesentatur, cum hic interrogatus : utrum conditiones expositae quibus conventum est dictum matri- monium essent a se auditae inter ipsos paciscenles, respondit: non solum eas concordari audivi inter ipsos paciscenles, sed ego ipse inlerveni et coopérants sum ut illi convenirent. Ita ut nescias cui sit credendum.

Haec quidem confirmabat ex scopo ob quem matrimonium fuit contractum: namque ex tota actorum serie constare inquie- bat, illud fuisse contractum, ut impossibile redderetur matr i - monium inter Livium et Caiam, atque ita quiesceret ira patris Livii gravissimas minitantis poenas ; ipsumque patrem illi ma- trimonio ultro consensisse ad removendum periculum coniugii inter filium et Caiam. Porro eiusmodi scopum pater non obti- nuisset si conditiones contra matrimonii substantiam appositae aut simulatus consensus editus esset. Eo vel magis quod huius- modi conditiones non essent ignotae eidem Livii patri , cum ipse famulus N. fassus sit in iudicio, chirographum, quo menstrua pensio libell. 100 retributa est, continens eas conditiones ma- trimonio adversas, subscriptum fuisse non solum a Livio, sed etiam a Livii patre.

Neque ipse Livius et Caia obtinuissent, id, quod dicitur exo- ptasse: namque si de ficto matrimonio contrahendo res fuisset, ut Caia libera maneret ad contrahendum deinde cum Livio , omnes cautelae adhibitae essent, ut de nullitate matrimonii aperta probatio in promptu haberi posset: iam vero, Caia et fa- mulo N. fatentibus, nullus praesens fuit tempore, quo pacta illa inita ad invicem sunt.

Quare, concludebat Defensor, non fictum inter famulum N. et Caiam initum fuisse matrimonium, sed verum; ita tamen, ut si ipse famulus N. iura matrimonialia exerceret cum Caia ,