CAPUT IV.

De consequentibus ad utramque formam.

Consequenter tractanda sunt quaedam consequentia ad utramque formam, sicut verbi gratia de tribus, scilicet quod dicitur : " Elevatis oculis suis in caelum, etc. "

Similiter etiam de hoc quod post utriusque sacramenti confectionem dicit sacerdos : " Unde et memores, etc. " Et post pauca : " Offerimus praeclarae majestati tuae, etc, " cum jam totum sit Patri oblatum et sanctificatum, cum tamen sacerdos dicat: " Panem sanctum vitae aeternae, et calicem salutis perpetuae. "

Tertium est de quo quaeritur, cum hoc sacramentum non sumatur nisi in commemorationem passionis, quare fit mentio de resurrectione et ascensione, cum dicitur : " Et ab inferis resurrectionis, et in caelum gloriosae ascensionis. "

De primo autem istorum quaeritur, quare apponitur : " Et elevatis oculis in caelum, " cum hoc nullus posuerit Evangelistarum, nec Apostolus, I ad Corinth. XI, 23 et seq., ubi formam dedit celebrandi sacramentum, de hoc nullam pe- nitus fecit mentionem, Videtur enim, quod in tanto sacramento nihil sit addendum nisi quod auctoritas divina promulgavit. Ad hoc Dionysius dicit in libro de Divinis nominibus , quod universaliter non est audendum nobis aliquid dicere praeter hoc quod in sacris libris est promulgatum. Adhuc autem, videtur esse quaedam diminutio potestatis Christi : Christus enim operatur potestate excellentiae virtute deitatis propriae : ministri autem operantur adminiculo clavis, quae sunt invocatio, supplicatio, exorcismus, et hujusmodi. Elevatio autem oculorum in caelum videtur esse invocantis vel supplicantis, qui non virtute propria operatur : et sic videtur in Christo dicere potestatis diminutionem.

Ulterius etiam quaeritur de hoc, quod post confectionem utriusque sacramenti dicitur : " Unde et memores, Domine, etc. " Et infra : " Necnon ab inferis re surrectionis, sed et in caelos gloriosae ascensionis. " Cum enim sacramentum hoe, sicut ipse dicit Christus et testatur

Apostolus, sit in commemorationem Dominicae passionis tantum institutum, videtur quod incongrue additur de memoria resurrectionis et ascensionis.

Adhuc, quare non additur eodem modo de memoria consessus ad dexteram Dei Patris, et de reditu ad judicium, cum haec in symbolo sicut et alia contineantur ?

Adhuc autem, quid est quod inferius dicitur : " Offerimus praeclarae majestati tuae, " cum jam ante totum per elevationem et confectionem sacramenti sit oblatum ?

Adhuc autem, quid est quod dicitur : " Offerimus majestati tuae, " potius quam bonitati ? Videtur enim bonitati magis congruum quam majestati, cum Christus in offerendo potius humilitatem et charitatem, quam majestatem exhibuerit.

Adhuc autem ulterius quaeritur, quare dicitur : " De tuis donis ac datis ? " quia de alieno illius cujus est offerre, potius est redditio quam oblatio, sicut et Apostolus, ad Roman. xiii, 7 : Reddite ergo omnibus debita. Et Dominus, Matth. XXII, 21 : Reddite ergo quae sunt Caesaris Caesari, et quae sunt Dei Deo.

Adhuc autem quaeritur, quare additur " Hostiam puram, Hostiam sanctam, Hostiam immaculatam," cum jam sacrificium confectum est, quod purius esse non potest, nec sanctius, nec magis immaculatum ?

Quaeritur etiam propter quid illa tria circa hostiam cum signis tribus crucis ponantur ?

Adhuc ulterius quaeritur, quia non videtur esse verum quod additur: " Panem sanctum vitae aeternae, " cum jam non sit panis, sed corpus Christi. Eodem modo non videtur verum esse quod subjungit : " Et calicem salutis perpetuae, " cum jam non sit calix, sed sanguis Jesu Christi.

Ad haec autem omnia facile est respondere, si ea quae in praemissis habita sunt, in memoria teneantur.

Ad primum enim quod dicitur contra hoc quod est: " Et elevatis oculis in caelum ad te Deum Patrem suum omnipotentem. " Dicendum, quod ex simili addidit Ecclesia : quia, Joan. XI, 41, cum suscitaret Lazarum, dixit Evangelista Joannes : Jesus autem, elevatis sursum oculis, dixit: Pater, gratias ago tibi, etc. Si enim pro vita unius iterum morituri gratias agens elevavit in caelum oculos, multo magis creditur hoc fecisse in confectione universaliter vivifici sacramenti. Similiter cum instruxisset discipulos post caenam, et oraturus esset pro eis ante passionem in ipsa nocte traditionis suae, sicut dicit Evangelista Joannes, XVII, 1 : Haec loculus est Jesus, et sublevatis oculis in caelum, dixit: Pater, venit hora, clarifica Filium tuum. Ex quo praesumitur, quod frequenter oculos ad caelum levavit, et forte fecit hoc in omnibus agendis suis : et ideo non est praesumptum, sed de factis Domini et verbis Evangelistarum appositum, praecipue cum hoc Romana Ecclesia credatur traditum accepisse a sanctis Apostolis Petro et Paulo, quos binos sacramentorum traditores habuit, et quorum adhuc corpora mortua custodit : quae etiam Romana Ecclesia numquam haeresi foedata fuit, et nullo umquam schismate divisa, cum omnes aliae Ecclesiae patriarchales et multis haeresibus et haeresiarchis sint fcedatae et schismatibus divisae : et ideo, ut creditur, Romana Ecclesia ut ab Apostolis hoc accepit, ita sincerum custodivit.

Ad hoc autem quod per rationem in contrarium objicitur, dicendum quod non ostendit aliquam minorationem virtutis sive potestatis : quia Christus non elevavit in caelum oculos, ut per invocationem mutuaret potestatem quam non haberet, sicut sancti viri faciunt per invocationes et supplicationes a Deo aliquid impetrare volentes. Sed quinque causae a sanctis Patribus assignantur, quare frequenter oculos in caelum ad Patrem elevavit.

Quarum prima est, ut concordiam indissolubilem inter se et Patrem ostenderet, cum Judaei frequenter dicerent, quia Patri contrarius esset, sicut in Psalmo XXIV, 15, signanter dicitur : Oculi mei semper ad Dominum, quoniam ipse evellet de laqueo pedes meos, hoc est, de laqueo quem sibi Judaei calumniis suis tetenderunt.

Secunda causa est, quia Patri sicut auctori omnia sua attribuebat, qui est fons et principium totius deitatis. I ad Corinth. xv, 24 : Deinde finis, cum tradiderit regnum Deo et Patri. Joan.XVII, 10 : Et mea omnia tua sunt, et tua mea sunt : et clarificatus sum in eis. Et haec elevatio oculorum fuit in suscitatione Lazari et in confectione sacramenti: quia hoc est gratiarum actionis, quando sua retulit ad Patrem. Unde, Joan. XI, 41 et 42, dicitur : Pater, gratias ago tibi, quoniam audisti me. Ego autem sciebam quia semper me audis.

Tertia causa est, ut ostenderet idem esse boni finem et terminum, quod est omnis boni initium et principium. Pater enim innascibilis est, ut dicit Hilarius, ad quem Filius qui illuminat, dirigit, et ad quem Spiritus sanctus reducit omne quod inspirat, sicut dicit Dionysius in libro de Caelesti hierarchia . Et talis est elevatio oculorum quam fecit, Joan. XVII, 1 : et ideo dicit ibi : Pater, venit hora, clarifica Filium tuum, scilicet per effluxum bonorum quae per me ex te fluunt. Et sequitur : Ut Filius tuus clarificet te, per omnium quos illuminavit et Spiritu tuo sanctificavit in te reductionem. Et hoc est quod dicitur, Jacobi, i, 17 : Omne datum optimum et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum. Quod tractans Dionysius, dicit, quod omnis processio luminis a Patre caelesti mota sive fluens in nos optime et largiter proveniens, nos replet: et sicut virtus quaedam unifica, sive omnia nostra colligens ad unam, et uniens, reducit nos et convertit ad Patris simplicitatem, ut sit idem Alpha et Omega, principium et finis, sicut dicitur, Apocal. XXII, 13. Et hoc est quod dicitur, Eccle. I, 1 : Ad locum unde oriuntur flumina revertuntur ut iterum fluant.

Quarta causa est, ut nos instruat in omnibus fiduciam debere ponere in caelestis Patris adjutorio : quia Christi actio nostra est instructio, sicut ipse dicit, Joan. XIII, 15 : Exemplum dedi vobis, ut quemadmodum ego feci vobis, ita et vos faciatis. Sic a Domino elevare oculos in caelum Susanna didicit, Daniel. xiii, 3b : Quae flens suspexit ad caelum : erat enim cor ejus fiduciam habens in Domino.

Quinta causa est, quod in omnibus faciendis doceat nos illuminationem expetere a Domino Patre, qui est Pater luminum. Et sic Josaphat didicit ad caelum levare oculos, II Paralip. xx, 12, qui dicit : Cum ignoremus quid agere debeamus, hoc solum habemus residui, ut oculos nostros dirigamus ad te. Quamvis enim Christus nihil ignoraverit sciendorum vel agendorum, tamen nostra in se transfigurans, docet nos quid in dubiis et ignoratis agere debeamus.

His causis a Doctoribus ante signatis duae adhuc addi possunt : quarum una est, quia Christus formam servi pro nobis assumens exemplo suo respondit quam parati ad obsequia Patris caelestis esse debemus. Unde, Psal. CXXII, 1 : Ad te levavi oculos meos, qui habitas in caelis. Et statim subjungit, v. 2 : Ecce sicut oculi servorum in manibus dominorum suorum : sicut oculi ancillae in manibus dominae suae, ut scilicet omni nutui manus pareant, et sint parati servire ad nutum : ita oculi nostri ad Dominum Deum nostrum.

Alia causa est, ut doceat in omnibus implorare auxilium divinum. Psal. cxx, 1 : Levavi oculos meos in montes, unde veniet auxilium mihi.

Christus ergo talibus de causis elevavit oculos, et non propter defectum divinae potestatis : maxime tamen, ut dicit Chrysostomus, elevavit, ut ostenderet omnium actuum suorum et verborum Patrem esse consortem, operatorem et testem, sicut ipse dicit, Joan. v, 36 : Ipsa opera quae ego facio, scilicet in nomine Patris mei, testimonium perhibent de me. Unde in persona Domini et in persona Judaeorum dicitur, Job, XVI, 20 et 21 : Ecce enim in caelo testis meus, et conscius meus in excelsis. Verbosi amici viii : ad Deum stillat oculus meus- Amici autem dicuntur Judaei, qui carne conjuncti et foedere sive pacto legis et promissionum, quamquam inimicitias cum ipso egerint.

Per hoc enim patet solutio ad primum quaesitum.

Ad aliud dicendum, quod fit mentio de resurrectione : quia Eucharistiae sacramentum habet conferre immortalitatis radicem, sicut ipse dicit Christus, Joan. VI, 55 : Qui manducat meam carnem, et bibit meum sanguinem, habet vitam aeternam : et ego resuscitabo eum in novissimo die.

De ascensione autem fit mentio propter hoc quod Eucharistia est sacramentum quod ducit ad patriam, et est signum edulii quod praestatur in caelo : et quia ducit ad patriam, ideo dicitur viaticum, quia per desertum nos euntes in patriam ducit. Unde, Exod. XVI, 35 : Filii autem Israel comederunt Man quadraginta annis, donec venirent in terram habitabilem. Hoc cibo aliti sunt usque dum tangerent fines terrae Chanaan, quae signabat patriam promissam.

Ad hoc autem quod objicitur, quod sacramentum celebratur in commemorationem passionis, dicendum est, quod hoc est verum quantum ad oblationem quae fit in sacramento, quae signat oblationem qua se Christus obtulit in cruce :

sed quantum ad virtutes Eucharistiae et effectus, multorum aliorum commemoratio fit in sacramento : et hoc sancta mater Ecclesia intendit instruere fideles filios gratiae divinae.

Ad hoc autem quod quaeritur, quare non fit mentio de consessu ad dexteram Patris?Dicendum, quod consessus in dextera Dei Patris est terminus ascensionis : ideo quoad beatitudinem nihil novorum sacrorum ostendit, quamvis quantum ad articulos fidei alius sit articulus de ascensione, et alius de consessu in dextera Patris : quia Ariani haeretici dixerunt Christum ut creaturam sanctificatam in caelum ascendisse, sed ut Deum in aequalitate Patris non sedisse. De reditu autem ad judicium non fit mentio : quia ille Christi reditus fit in terrore et trepidatione : id autem sacramentum est donum charitatis et pacis.

Ad illud autem quod quaeritur, quare dicitur : " Offerimus ", cum jam sit ante oblatum?Dicendum, quod jam oblatum est in se sacrificium : sed illa facta oblatione continue offertur, prout sibi fideles incorporantur : et pro illis dicimus : " Offerimus " in praesenti: quia illa non cessat oblatio. Isa. lx, 7 : Offerentur mihi super placabili altari meo, et domum majestatis meae glorificabo. Domus autem illa non incongrue formae sacramentales intelliguntur, quibus inhabitat nobiscum Deus, qui Emmanuel vocatur , quod est Nobiscum Deus.

Ad id autem quod objicitur de majestate, dicendum quod in veritate sacramentum in humilitate et charitate est institutum : tamen quia per incorporationem membrorum gloriae divinae est dilatativum quod hic oratur, ideo dicitur, quod majestati praeclarae offertur : quia sic majestas praeclara Dei in corpore mystico declaratur.

Ad hoc autem quod ulterius quaeritur : " De tuis donis ac datis. " Dicendum, quod ideo dicitur, quod sacerdos fideles incorporatas Christo offerre non potest, nisi per dona Dei Christo incorporentur. Unde, Joan. x, 29 : Pater meus, quod dedit mihi, majus omnibus est. Et dicitur de donis propter gratuita: data autem propter naturalia quae dantur creatione, et multo magis cum per gratiam reparantur, quae per peccatum quasi perdita in corruptione fuerunt. Joan. VI, 37 : Omne quod dat mihi Pater, ad me veniet: et eum qui venit ad me, non ejiciam foras. Et hoc dixit Christus loquens de hoc sacramento, et de incorporandis sibi per sacramentum. Hic autem modus orationis praefiguratus est, I Paralip. XXIX, 14, ubi sic dicit David : Tua sunt omnia : et quae de manu tua accepimus, dedimus tibi. Haec enim oblatio Dei est ut auctoris, et sacerdotis est sicut ex liberalitate ministrantis, et fidelium est sicut oblatorum in sacrificio. Et ideo quamvis Deo nihil offeratur nisi quod suum est, et quod est ab ipso : quia aliter non esset acceptum, tamen quando libera voluntate hoc facimus, damus : quia voluntas libera est, quamvis oblatum sit redditum. Unde, I Paralip. XXIX, 16 et seq., dixit David : Domine Deus noster, omnis haec copia quam paravimus ut aedificaretur domus nomini sancto tuo, de manu tua est, et tua sunt omnia. Scio, Deus meus, quod probes corda, et simplicitatem diligas : unde et ego in simplicitate cordis mei laetus obtuli universa haec : et populum tuum qui hic repertus est, vidi cum ingenti gaudio tibi offerre donaria. Domine, Deus Abraham, et Isaac, et Israel, patrum nostrorum, custodi in aeternum hanc voluntatem cordis eorum, et semper in venerationem tui mens ista permaneat.

Ad hoc autem quod quaeritur, quare dicitur : " Hostiam puram, etc. " Dicendum, quod hoc non ponitur propter corpus Christi verum, sed propter corpus mysticum, quod incorporatum vero corpori petitur offerri. Hoc autem habet peccati originalis impuritatem, et peccati actualis immunditiam, et peccati venialis maculosam contagionem : et contra haec tria corpus mysticum petitur per corpus Christi verum purificari, sanctificari, et immaculatum fieri: et ideo hostia pura dicitur purificans, hostia sancta dicitur sanctificans, et hostia immaculata dicitur ad innocentiam restituens.

Crux autem super hostiam fit in quolibet istorum, ut ostendatur quod per virtutem crucis, puritas et sanctitas et immaculatio a Christo ad corpus mysticum derivetur.

Quod autem quaeritur, quare dicatur : " Panem sanctum? " Dicendum, quod non intendit de pane in vera substantia panis, sed de pane in vero actu et eflectu panis, sicut dicitur, Joan. VI, 32 et 33 : Pater meus dat vobis panem de caelo verum. Panis enim Dei est, qui de caelo descendit, et dat vitam mundo. Ex quo enim verus actus et effectus panis est nutrire ad confortationem cordis, verissimus iste panis est, qui maxime haec facit.

Eodem autem modo intelligendum est illud quod de calice quaerebatur : et ut designetur talis nutrimenti vis et talis potus veri per crucem in Ecclesiam procedere, ideo fiunt signa crucis sigillatim super hostiam panis, et sigillatim super calicem in utraque pronuntiatione. Et attende ordinem, quia signatur primo a toto Christo Ecclesia purificanda ab impuritate maledictae originis, et sanctificanda ab immunditia actionis, et immaculata futura a contagione veniali, et tunc demum nutrienda pane vitae et potanda Christi sanguine. Et hoc est quod dicitur, Exod. XII, 45 et seq., quod omnis alienigena non comedet ex eo, scilicet de phase. Omnis autem servus emptitius circumcidetur, et sic comedet. A dvena et mercenarius non edent ex eo. Alienigena enim est. qui se per peccatum alienum fecit, qu nec purificatus est, nec sanctificatus, nec immaculatus effectus. Is autem qui jam servus diaboli fuit emptitius, qui nummo deceptionis emptus est a serpente, hic circumcisione spirituali circumcisus a

peccato comedet. Advena autem qui religionis Christianae virtutem non assumit, etsi solo numero inter fideles habitat, et mercenarius qui spe terrenorum omnia facit, non comedet. Et hoc est quod dicitur, 1 ad Corinth. XI, 28 et 29 : Probet autem seipsum homo : et sic de pane illo edat, et de calice bibat: qui enim manducat et bibit indigne, judicium sibi manducat et bibit, etc.