Cap. I. De iudicio in communi.

Postquam aliqua breviter dicta sunt de Trinitate Dei, de creatura mundi, de corruptela peccati, de incarnatione Verbi, de gratia Spiritus sancti et de medicina Sacramenti: restat nunc septimo et ultimo aliqua breviter tangere de statu finalis iudicii. De quo in summa tenendum est, quod sine dubio indicium universorum futurum est, in quo Deus Pater per Dominum nostrum Iesum Christum iudicabit vivos et mortuos, bonos et malos, reddendo unicuique secundum exigentiam meritorum

In hoc autem iudicio fiet apertio librorum, scilicet conscientiarum, quibus merita et demerita universorum sibi ipsis et ceteris innotescent, faciente hoc virtute illius libri vitae, Verbi scilicet incarnati ; qui in forma Diuinitatis non videbitur nisi a bonis, in forma vero humanitatis, in qua et sententiam promulgabit, videbitur tam a bonis quam a malis, licet terribilis in eadem forma appareat reprobis et blandus iustis.

Ratio autem ad intelligentiam praedictorum haec est: quia, cum primum principium, hoc ipso quod primum, sit a se ipso, secundum se ipsum et propter se ipsum, hoc ipso ipsum est efficiens, forma et finis, universa producens, regens et perficiens: ita quod, sicut producit secundum altitudinem suae virtutis, sic etiam regit secundum rectitudinem veritatis et consummat secundum plenitutlinem bonitatis. Quoniam ergo altitudo summae virtutis requirebat, ut non tantum esset productio creatnrae ad vesliginm, verum etiam ad imaginem: non solum creaturae irrationalis , verum etiam rationalis: non solum creaturae, quae movetur secundum impetum naturalem, verum etiam secundum libertatem voluntatis: et creatura, quae est ad imaginem, quia Dei capax , est beatificabilis, creatura rationalis es t disciplinabilis, creatura habens libertatem voluntatis est secundum legem iustitiae ordinabilis et deordinabilis: hinc est, quod rectitudo veritatis legem homini imponere debuit, in qua ad beatitudinem invitaret et ad veritatem erudiret et ad iustitiam obligaret: ita tamen, quod libertatem voluntatis non cogeret, quin pro suae libitu voluntatis iustitiam relinquere posset et sequi, cum sic res, quas condidit, administrat, ut eas agere proprios motus sinat ". Et quia plenitudo bonitatis in consummando operatur, secundum quod exigit altitudo virtutis et rectitudo veritatis: hinc est, quod consummatio beatitudinis non datur a bonitate summa nisi his qui servaverunt iustitium a rectitudine veritatis impositam , qui susceperunt disciplinam et amaverunt illam summam et perpetuam felicitatem plus quam bona transitoria.

Et quoniam quidam hoc agunt, quidam autem oppositum, pro suarum varietate voluntatum, quae interius occultantur et in statu viae secundum suum arbitrium currunt; hinc est, quod ad manifestationem altitudinis virtutis rectitudinis veritatis et plenitudinis bonitatis, necesse est, universale indicium sequi: in quo fiant iustae retributiones praemiorum , apertae declarationes meritorum et irrevocabiles lationes sententiarum, ut in iustis retributionibus stipendiorum summae bonitatis appareat plenitudo , in apertis declarationibus meritorum veritatis appareat rectitudo, et in irrevocabilibus lationibus sententiarum summae virtutis et potestatis appareat altitudo.

Primum igitur, quoniam iusta retributio respicit culpam, cui debetur poena, vel iustitiam, cui debetur gloria: et universi filii Adae habent hanc, vel illam: hinc est, quod necesse est, iudicio retributionis omnes iudicari, ut iusti glorificentur, et impii condemnentur .

Rursus, quia aperta declaralio meritorum requirit, quod simul appareat, quid agendum est, et quid actum est vel omissum a libertate voluntatis humanae secundum varietatem circumstantiarum; hinc est, quod et libri conscientiarum aperientur, ut appareant merita, et liber vitae, ut appareat ipsa iustitia, secundum quam approbanda, vel reprobanda sunt merita illa. Et quoniam ille liber vilae est liber, in quo scripta sunt omnia, simul et lucidissime,

et in conscientiis scribuntur veraciter ; ideo ex concursu apertionis horum librorum fiet aperta declaratio omnium meritorum, ita quod occulta cordis cuiuslibet et sibi et ceteris innotescant. Unde, ut vult Augustinus , liber ille est " vis, qua flet, ut ad memoriam cuiuslibet cuncta mirabiliter revocentur", ut lucide appareat aequitas divinorum iudiciorum in apertissimo lumine veritatis.

Postremo, quia irrevocabilis latio sententiarum debet fieri ab eo qui possit audiri et videri, et a quo non possit appellari; et videri ab universis non potest summa lux, quam tenebrosi oculi videre non possunt, pro eo quod facie ad faciem videri non potest sine deiformitate mentis et iucunditate cordis: necesse est, quod iudex appareat in effigie creaturae. Quia vero pura creatura auctoritatem non habet summam, a qua appellari non possit: hinc est, quod necesse est, quod iudex noster et Deas sit, ut iudicet per auctoritatem summam; et homo sit, ut videatur et disceptat cum peccatoribus in effigie humana. Et quia una vox disceptationis terret culpabiles et assecurat innocentes: hinc est, quod una eius effigies iustos laetificabit et e contrario impios deterrebit.