CAPUT XIV.

De solutione primae quaestionis superius motae, quae est quare non multiplicantur motus sphaerarum inferiorum proportionaliter secundum quod sunt propinquiores vel remotiores a sphaera mota propria.

Solutionem autem primae quaestionis duarum quaestionum incipientes, dicimus . per similitudinem quod omnis nobilitas quae est in causa prima, participatur ab omnibus proportionaliter ita quod quodlibet acquirit eam per modum possibilem sibi : omnia enim optant divinum esse, et propter illud agunt quidquid agunt : res autem quae bona est et completa in nobilitate illa, est illa quae est in illa exi- stens bona per se absque operatione qua acquirit illam cum non habeat : et est talis omnis res illa quae nec habet nec habere indiget actione qua recipiat illam bonitatem quasi extra se acquisitam. Res autem circa illam nobilitatem est quae quidem recipit eamdem extra se acquisitam, sed recipit eam una et simplici et facili parva operatione : res autem longius distans a nobilitate prima est, quae recipit eamdem extra se acquisitam et acquirit eam operationibus multis fortibus: et in illo genere rerum lata est divisio secundum progressum ab una operatione ad plurimas : quia inter unum et plurimum et paucum et plus donec deventum sit ad plurimum. Simile autem hujus est in corporibus hominum : quaedam enim horum tantae nobilitatis sunt in sanitate, quia ipsa sunt habentia sanitatem non exquisitam extra se per ope rationem exercitii : et extenuatione quaedam circa illa sunt in nobilitate sanitatis, quae extra se quaerunt sanitatem, et recipiunt eam per venationem sanitatis diversam, sicut est excercitium et curatio multa facta per medicinas evacuantes : quaedam enim sunt adeo distracta, quod nunquam recipiunt sanitatem, licet multum laboretur circa ea et exercetur, et quamvis omnem diligentiam adhibeant ex desiderio sanitatis.

Amplius autem cum res diriguntur ad optimum et nobile praecipiendum facilius dirigitur res quae est operans circa unum, quam quae est operans circa duo vel plura : similiter autem cui sufficit rectificari semel aut bis, facilius rectificatur quam id quod requirit rectificationes plurimas : eo quod nulla earum sufficit sibi ad. consecutionem nobilissimae bonitatis in. quam dirigitur : res enim nobilis, ut diximus, quando suscipitur operationibus multis : omne enim nobile

quod suscipitur operationibus multis, suscipitur operatione ad quam exigitur vehementia conatus rei susceptibilis ad quam exigitur difficultas : et secundum istas similitudines oportet quod intelligamus operationes divinas quae recipiuntur in stellis a causa prima. Dico autem secundum similitudinem acceptam in operationibus animalium et plantarum : id enim quod dignissimum est in istis inferioribus, est homo, cujus complexio magis similis est aequalitati orbis, et ejus anima magis similis est intellectibus qui movent orbes, ut videmus, quod ipse homo habet operationes multas, eo quod potest dirigere multa : propter illa enim quae dirigit intendendo bonum unius hominis vel civitatis vel gentis, multiplicantur ejus operationes et ejus actiones, sicut probari habet et doceri in primo Ethicorum. Sed in hoc dissimile est coelo : quoniam coelum nobilius habet operationes paucas, licet dirigat multa quae sunt sub ipso : et hujus causa est, quia coelum primum dirigit per bonitatem universalem simplicem : homo autem dirigitur per particularia et ad particularia. Est autem et in alio dissimilitudo, quod scilicet hominis actiones non sunt propter ipsum hominem, sed propter aliquid quod est extra ipsum quod acquirere intendit : eo quod homo non est bonitatis integrae et perfectae, sed potius bonitatis congregatae ex multis et particularibus actibus . ''Nos enim diximus, quod in coelestibus res prima bonitate bona est, quae habet bonitatem integram et perfectam non acquisitam per aliquam operationem vel actionem qua indigeat ad hoc quod sit bona : eo quod ipsa est illud propter quod est omnis operatio et actio quam operatur, et agitur quod naturaliter est. Complementum enim quo completur et perficitur omne quod. acquirit perfectionem, est per rem quae perficit operationem et actionem illam per quam acquiritur finis completus et perficieris, hoc est, finis propter quem agit efficiens operationem et actionem, et esse quod operatur, agit ex istis similibus.

Redeamus ad modum participandi divinam voluntatem, sicut diximus a principio, et dicamus quod rerum aliae sunt quae recipiunt bonitatem primae nobilitatis per unam operationem : sunt aliae quae recipiunt eam per operationes multas. Verumtamen illae multae integrant unam bonitatem perfectam quam desiderant, et per illam quasi gradibus quibusdam ascendunt ad similitudinem purae primae bonitatis, sicut jam diximus in operationibus hominis : bonum enim primum et purum et completum est unum, sicut nuper diximus, quod non indiget operatione et actione qua fiat bonum : huic autem quaedam appropinquant ei per operationem parvam, et quaedam appropinquant ei scandendo per multas operationes et actiones, et in alio ordine ab his sunt quae non possunt appropinquare per operationem et actionem, sed sufficit eis quod sint in aliena bonitate quae est circa illam et juxta illam quanto vicinius possunt, sicut in sermone explicamus, quod ponemus sanitatem esse ultimum et optimum corporum humanorum, et quod sit complementum ipsorum : huic quaedam enim sanitati corporum sunt propinqua secundum operationem unam parvam et facilem, et illam dicimus esse sanam.

Alia autem sunt quae non sunt nisi per multam curam et cautelam medicaminum : alia vero quae nullo modo suscipiunt sanitatem, quantumcumque caveant et operentur per medicinas. Sic ergo multi motus sunt et multiformes, quibus corpora diversa diversitate recipiunt sanitatem, vel fiunt propinqua sa-

nitati completae : et quaedam corporum sunt quae non possunt recipere sanitatem, sed tamen recipiunt potentiam qua custodiuntur in vita tantum, et quaedam neutralitate inter sanum et aegrum, et quaedam sunt in neutralitate non custodibilia, sed ad aliquid ut conserventur ab humore putrescente : omnium autem horum corporum humanorum est finis extra acquisitus qui est per finem sui corporis primum : quia primus finis corporis humani est sanitas perfecta : et hoc non habuit sanitatem diminutam, licet fines isti diversificentur secundum diversitates suarum actionum et operationum. Et ut universaliter dicatur, dico quod omne quod perficitur, sic perficitur quod recipit complementum ex ultimo lino propter quod est : et si non potest recipere illud quod est perfecte complementum, tunc circa illud nobilissimum est, et melius quod recipiat complementum appropinquans completo bono. Quanto enim aliquid magis appropinquat ad quod est completum et bonum, tanto melius est et magis completum et bonum.

Sunt ergo quatuor ordines rerum. Primus est habentium complementum et bonum sine operatione et actione, sicut sunt substantiae separatae quae sunt intellectus divini, per suam sapientiam moventes sphaeras, ut in prima philosophia determinari potest. Secundus autem ordo est participantium nobilitatem primam per operationem unam : et ista res non habet divisionem, quoniam illa est primum coelum tantum. Tertius ordo est participantium eamdem bonitatem per operationes plures : et haec res habet divisionem secundum diversitatem omnium sphaerarum quae sunt substantia prima. Quartus ordo est eorum qui non participant bonitatem primam, sed aliquam quae est juxta illam : et ille ordo rerum dividitur in duos ordines : quaedam enim participant bonitatem quae est juxta bonitatem primam per operationes, et quaedam non possunt eam participare per operationes aliquas. Et res participans illam per operationem est multiplex : quia in illo genere sunt tria elementa, scilicet ignis, aer, et aqua. Res autem quae non participant eam per operationem, oportet quod per quietem participent eam : quia nihil subsistere potest sine participatione divinae bonitatis vel alicujus bonitatis quae est circa illam : et illa res non habet divisionem, sed ipsa est terra solum. Hoc autem sic demonstratur : dictum est enim in praehabitis in octavo Physicorum saepius, quoniam intellectus operatur extra se, producens formas operum suorum quae sunt intelligentiae moventes orbes : sicut enim sol ex se producit luces, ita quaelibet intelligentia ex se producit formas suorum naturalium operum, quae operatur explendo eas per motum sphaerae quam movet : haec autem forma in prima causa est idealis forma et operativa universi esse totius mundi, et ideo dicitur esse universalis et simplex : et intelligentia secundi ordinis est forma eadem magis determinata : et intelligentia tertii ordinis est ita determinata plus, et sic determinantur per omnes ordines intelligentiarum : propter quod dicit Philosophus in libro de Causis, quod intelligentia est plena formis : verumtamen ex intelligentiis est quae habet universales, et ex eis est quae habet formas minus universales. Haec igitur forma universalis operationis quae est scientia operativa faciens res, est bonitas et nobilitas quam desiderat omne quod est : quia per ipsam et est mobile quidquid est : et hanc habent intelligentiae sine motu et operatione, per hoc quod sunt lux quaedam causae primae : verumtamen habent in ordine diverso penes majorem et minorem simplicitatem et universalitatem : hanc autem formam universi esse accipiunt sphaerae motae ab intelligentiis per motum et operationem unam vel plures : et hoc modo quo accipit malleus formam artificis ferrarii ad inducendum in ferrum. Necesse autem est, quod sphaera

quae movetur ab intelligentia primi ordinis, habeat operationem unam : quoniam forma quam accipit, est simplex et determinata : sphaerae aliquae sunt intellectivarum descendentium quae accipiunt formam hanc minus universalem et minus determinatam ad esse in genere et specie diversificatum, propter quod indiget operationibus plurimis. Si autem haec eadem forma consideretur secundum esse quod habet in activis et passivis, tunc ipsa ignobilitatem et corruptionem accipit, et est citra bonitatem primi propter materialitatem corruptionem et mutationem ipsius. Tamen in ipsis potest considerari secundum esse duplex, hoc est, secundum esse agentium, et secundum esse suscipientis ipsa tantum . Agentia autem ipsa sunt elementa formalia quae quidem sunt ignis, aer, et aqua : et ideo operationem habent coelorum. : quia ignis explendo formam esse generatorum quam accipit a coelo, movetur circulariter, quamvis de sua natura moveatur recte : et similiter aer motus plus quam ignis. Similiter autem et aqua in quantum minus materialis est quam terra ; ideo enim motum habet semicircularem sequendo motum lunae sicut nos determinavimus in libro de Causis proprietatum elementorum et planetarum. Terra autem quae est est materia et mota tantum et non movens aliquod ulterius, non potest hanc formam suscipere per operationem, sed per quietem, sicut id quod est motus uni tantum, et nullo modo movens : et ideo illa quiescit a motu circulari perfecto, et a motu semicirculi : quia motus circularis solus est operatio quae ad formam est universi esse exemplandam et participandam : motus autem rectus est, qui debetur uni naturae in seipsa. Et hujus divisionis sic habetur sufficientia, quod forma idealis et factiva esse universi, aut est secundum esse spirituale primi et separatum, aut est secundum esse corruptibile. Et primo modo quidem participatur sine operatione cor- porali ab omnibus ordinibus intellectivorum. Si autem est secundum esse corruptibile, aut secundum esse corruptibile variabile, aut secundum esse incorruptibile invariabile : et secundum esse incorruptibile et invariabile participatur ab omnibus quae sunt moventia mota ab immobili per se et per accidens. Si autem est secundum esse variabile et corruptibile, tunc aut est in his in quibus habet esse formale activum plus quam passivum, aut in eo in quo habet esse materiale tantum. Et primo quidem modo est in elementis tribus diversimode, et tertio modo est in elemento quod est terra. Et est advertendum in his ordinibus, quod forma haec divina semper recipitur secundum potestatem recipientis et nunquam secundum potestatem dantis : et hoc decipit multos loquentes de prognosticatione quae est per stellas : quia hoc quod praevident in stellis immobiliter futurum, credunt immobiliter recipi ab elementis, ut pronuntiant tanquam sit necessarium, quod habet eventum mobilem, et decipiuntur : sed de hoc alibi erit disserendum. Sed his habitis, ad solutionem superius inductae quaestionis ea quae dicta sunt adaptemus.

Patet autem ex praedictis, quod terra non movetur omnino, et corpora quae terrae appropinquant per hoc quod non participant perfectam nobilitatem, sed ea quae est circa illam, moventur motibus paucis et imperfectis : quia participare non potest nisi parum, quia non perveniunt ad ultimum: sed recipiunt rem possibilem sibi et ex causa divina perpetua, et acquirunt eam secundum modum sibi proportionalem differenter, sicut diximus ; et haec res dicitur a quibusdam in ipsis recipere causam divinam, sicut simile inferius dicitur recipere quod est in exteriori meliori, sicut cera ex auro non recipit auream imaginem, sed fragilem in aliquo similem illi: corpora

autem media quae sunt inter corpus primum quod recipit una operatione nobilitatem, ita et corpus ultimum quod recipit eam per quietem quod est terra, sive etiam inter primum coelum et corpus ultimi ordinis quod est coelum recipiens formam minoris dignitatis, recipiunt bonitatem nobilitatis illius in motibus multis : et haec media corporum sunt omnes coeli praeter caelum primum. Sed horum operationes sunt in motus circulares, qui non necessario multiplicantur secundum descensum a primo caelo, ut diximus, si secundum locum accipiatur descensus : sed multiplicatur secundum ordinem dignitatum : nihil enim prohibet aliquem inferiorem in loco orbem esse paucorum motuum superiorum, eo quod ea dirigit, et formae quam explicat per motum, non defer minatur per motum tantum, sed etiam per situm et luminis sui virtutem : et ideo orbes inferiores in astronomia dicuntur jungi superioribus, et non e converso : quia inferiores accipiunt influentiam a superioribus, et non e converso : et hoc praecipue est in Sole qui mergitur mixtis superioribus, et magnam habet virtutem ex lumine suo. Hac etiam de causa natura dedit omnibus inferioribus motum obliquum, ut ex obliquitate pluribus juncti modis determinarentur.