CAPUT II.

De ritu hujus sacramenti ex parte ministri.

Nunc dicendum est de ritu hujus sacramenti qui sumitur ex parte ministri.

De quo tria sunt quaerenda, scilicet si non sacerdos possit conficere? Et si sacerdos conficiens in conficiendo moriatur, qualiter faciendum sit in confectione? Tertio, utrum plures sacerdotes unam hostiam consecrare valeant, vel non?

Primo igitur quaeramus, si non sacerdos possit conficere, vel non ?

Videtur autem, quod non : quia nul- Ius actus competit alicui nisi sibi prius insit facultas ad actum : non enim videt qui non habet videndi facultatem, nec audit nisi qui audiendi habet facultatem, et sic de aliis : in ordine autem sacerdotali potestas datur conficiendi cor- pus Christi : ergo qui non habet ordinem sacerdotalem, nullam habet conficiendi potestatem, et ita conficere non potest.

Adhuc autem, confirmare non potest nisi Episcopus : quia in ordine Episcopali facultas datur ad confirmandum : ergo a simili etiam non potest conficere, nisi sacerdos, cum ultima potestas ordinis sit ad conficiendum : videtur igitur, quod non conficiat qui hanc potestatem ex ordine non suscepit. Quod si concedatur, videtur in contrarium esse quod dicit Beda : " Accedat verbum ad elementum, et fit sacramentum. " Ergo a quocumque dicatur verbum super debitum elementum, ille conficit facramentum.

Adhuc autem, hoc idem arguitur ab eo quod dicit Magister Hugo de sancto Victore : " Sacramentum est visibile et corporale elementum ex institutione signans, ex similitudine repraesentans, ex sanctificatione invisibilem gratiam conferens. " Haec tria sunt in sacramento etiam absque ordine sacerdotali. Ergo videtur, quod sacerdotium non exigatur ad perfectionem sacramenti.

Juxta illud quaeritur utrum locus debitus sicut est altare exigatur ad confectionem sacramenti, ita quod sacerdos non celebrans in altari, non conficiat?

Videtur autem, quod altare consecratum ad hoc exigatur : quia sanctiora sunt sacrificia Novi Testamenti quam Veteris: Veteris autem Testamenti sacrificia non poterant offerri, nisi in altari : ergo multo minus Novi Testamenti sacrificia sine altari offerri non possunt : et si praesumptum fuerit, irritum fit sacrificium.

Adhuc, Psal. lxxxiii, 4 : Passer invenit sibi domum, et turtur nidum sibi, ubi ponat pullos suos. Altaria tua, Domine virtutum, rex meus, et Deus meus. Ibi dicit Augustinus, quod extra Ecclesiam oblatum sacrificium non est acceptum.

Ergo etiam extra altare oblatum sacrificium reputatur irritum.

In contrarium hujus objicitur : quia in nullo aliorum sacramentorum locus in quo fit sacramentum, est de necessariis ad sacramentum, ita quod extra illum locum perfectum sacramentum fiat irritum et inane : ergo a simili etiam in isto sacramento locus templi vel altaris non videtur esse de necessariis ad sacramentum.

Ulterius iterum quaeritur circa locum confectionis sacramenti, si forte ex oblivione aliquae hostiae in altari remaneant dum sacerdos conficit, utrum et illae consecrentur, vel non?

Videtur autem, quod sic : quia altare mensa est in qua quidquid proponitur, benedictioni et consecrationi subjicitur : ergo quidquid in altari est de materia sacramenti, totum in corpus Christi transsubstantiatur. Eadem objectio de gutta una viiii vel pluribus, quae forte pedi calicis adhaerent, cum sacerdos conficit de vino calicis : illa enim gutta secundum hoc in sanginem Christi convertitur.

Si autem hoc concedatur, videtur esse contrarium : quia, sicut dicit beatus Augustinus, intentio exigitur ad omne sacramentum, et sine intentione faciendi nihil fit in sacramento. Sacerdos autem de his quae ignorat, sive de hostiis in altari, sive de guttis vini in pede calicis manentibus nihil intendit. Ergo nihil ex talibus conficit.

Ulterius iterum quaeritur de altari non consecrato, utrum super illud confici possit?

Videtur autem, quod sic : quia Dominus mensam super quam comedit in altare non consecravit, et tamen confecit : cum ergo Christi actio nostra sit instructio, etiam sacerdos in altari non consecrato potest conficere. Eadem est objectio de calice non consecrato.

In contrarium hujus est, quod ad hoc

consecrantur altaria et calices, ut in illis Eucharistia confici possit : cum ergo nihil sit vanum et frustra in consecrationibus Ecclesiae, videtur quod in altari non consecrato et calice non consecrato confici non possit sacramentum.

Ulterius quaeritur de vestibus sacris, utrum non indutus vestibus sacris, conficere possit sacramentum ?

Videtur, quod non: quia si sine illis posset confici sacramentum, frustra ab Episcopo consecrarentur vestes sacerdotales : non autem frustra consecrantur: ergo sine eis sacramentum non conficitur.

Adhuc autem, quia in veteri lege vestes fuerunt necessariae ad sacrificium offerendum, sicut patet, Levit. viii, 13. Ergo multo magis necessariae sunt ad sacrificium Novi Testamenti : quia istud est sanctius quam illud.

Hujus autem contrarium videtur: quia cum Christi actio nostra sit instructio, in nullo legitur Evangelistarum, quod vel Christus vestes sacerdotales in confectione sacramenti induerit, vel etiam quod Apostolos induere fecerit: ergo Christus et Apostoli sine talibus sacramentum confecerunt: ergo et adhuc sacerdotes absque talibus possunt conficere.

Ulterius quaeritur de his qui ordinati i sunt ab haereticis et schismaticis, utrum et illi possunt conficere?

Videtur, quod non : quia dicitur, Malach. ii, 2: Maledicam benedictionibus vestris. Ergo quidquid illi benedixerint, maledicitur. Benedicunt autem in sacramento. Ergo sacramentum ipsum convertitur in maledictionem.

In contrarium autem hujus est, quod illi in forma Ecclesiae quamvis ab indignis receperunt ordinem sacerdotalem, tamen in conficiendo intendunt facere quod facit Ecclesia: ergo coniiciunt sasacramenta.

Ulterius quaeritur, utrum in altari non cooperto pallis lineis possit confici sacramentum ?

Videtur, quod non : quia Joseph ab Arimathaea corpus Domini involvit in sindone munda , et ad hoc consecrantur pallae, tam lineae pallae quam aliae : frustra autem ad haec consecrarentur, si sine his sacramentum posset celebrari: ergo sine talibus non potest confici sacramentum.

Ad haec omnia sine paejudicio dicendum videtur, quod in veritate hujus sacramenti minister proprius est sacerdos.

Ad primum autem dicendum, quod, ut mihi videtur, non sacerdos non potest conficere sacramentum, sicut probant satis bene primae inductae rationes.

Ad dictum autem Bedae dicendum, quod Beda non loquitur nisi de essentialibus partibus sacramenti.

Similiter dicendum de definitione magistri Hugonis de sancto Victore.Quamvis autem illa sint essentialia, non tamen conveniunt ad constitutionem sacramenti, nisi per propriam causam efficientem ipsius sacramenti: et haec est meo judicio sacerdos. Unde Plato in Timaeo dicit, quod nihil est ortum sub sole, cujus legitima causa non processerit in tempore. Et ideo causam propriam oportet habere sacramentum. Secus autem est in sacramento baptismi et paenitentiae : quia illa sunt sacramenta necessitatis : et ideo tempore necessitatis quicumque etiam laicus vel laica supplet vicem ministri.

Sunt tamen quidam qui aliter dicunt, et concedunt, quod quilibet conficit qui verba cum intentione profert super debitam materiam : et illi dicunt, quod ordo confert ad hoc ut debitus sit minister, et non ideo quod sacerdos sit ad sacramentum necessarius minister: et hoc est valde ridiculum : quia si quilibet conficere potest, trahitur potius sacramenti confectio in ridiculum, quam in veneratio- nem : et ideo dictum illorum reputo absurdum.

Ad id quod ulterius quaeritur de altari et templo, dicendum videtur, quod altare consecratum est de idoneitate sacrificii, sed non de necessitate: et ideo qui celebraret in loco communi, deponendus et degradandus est: sed tamen ipse conficit sacramentum.

Ad id quod contra objicitur, dicendum quod sanctiora sunt sacrificia Novi Testamenti quam Veteris : sed tamen etiam sacrificia Veteris Testamenti alibi quam in templo vel in altari frequenter a prioribus sunt oblata: sed postquam elegit Dominus locum in quo offerri deberent, peccavit quidem contra mandatum Domini, qui alibi obtulit: sed tamen id quod obtulit, oblatio fuit : et sic est etiam in isto sacrificio.

Ad id quod dicunt, quod passer invenit sibi domum , etc, dicendum quod locus debitus sacrificio est altare ; sed non est necessarius, ita quod si alibi offeratur, non conficiatur: et ideo oblatio accepta in altari fit: extra autem altare et templum si praesumatur offerri, tunc quidem oblatum factum est et bonum et divinum corpus Domini, sed oblatio quae est actio offerentis, non est accepta, sed potius maledicta.

Ad id quod ulterius quaeritur de hostiis ex ignorantia in altari remanentibus ex oblivione, vel guttis vini pedi vel lateri (felicis adhaerentibus, dicendum videtur, quod illae non consecrantur : quia de eis . nihil intenditur, sicut probat in contrarium adducta objectio.

Ad id autem quod objicitur, dicendum quod ignorata et non intenta non subjiciuntur benedictioni et actioni formae sacramentalis : quia confectio actus est utentis ratione: et ideo non fertur nisi super intentum.

Ad id quod ulterius de altari non consecrato quaeritur, dicendum videtur, quod non debet confici super altare non consecratum: si autem praesumptum fuerit, tunc videtur, quod ille conficiat: sed si hoc facit in. contemptum ritus Ecclesiae, deponendus est et degradandus.

Ad hoc autem quod de Domino objicitur, dicendum quod in veritate per solum tactum Domini mensa in qua benedixit, consecrabatur.

Quod autem in contrarium objicitur, dicendum quod propter hoc consecratio altaris non est frustra, quia sine ea confici potest sacramentum : sed consecratio confertur altari, ut sit idonea mensa tanto sacramento.

Idem etiam intelligendum est de calicis consecratione.

Ad id quod ulterius quaeritur de veslibus, similiter videtur, quod vestes sunt de bene esse, ut ostendant munditiam et. virtutes quae in ministerio tanti sacramenti esse debent, et ad hoc etiam fuerunt in Veteri Testamento, et quoad hoc benedictio vestium non est superflua : si tamen sacerdos sine his celebraret, sacramentum pro certo ipse conficit, sed graviter peccat contra Ecclesiasticam institutionem et sacramenti reverentiam, et ideo deponendus est et graviter puniendus.

Ad id quod ulterius quaeritur de schismaticis et haereticis, dixit Cyprianus martyr, quod illi ordinem non habent: et ideo nihil conficiunt, sed maledicit Deus benedictionibus eorum. Hoc tamen corrigit beatus Augustinus, et dicit, quod Cyprianus hoc dixit nimio zelo fidei, quem habuit contra haereticam pravitatem. Sed non oportet nos aliquod falsum dicere propter odium haereticorum. Et ideo dixit, quod illi qui ab haeretico in forma Ecclesiae ordinantur, recipiunt in veritate ordinem, sed sunt suspensi ab

exsecutione, et ideo si illi consecrant in forma et intentione Ecclesiae, pro certo conficiunt ; sed hoc faciunt ad animae suae perpetuam damnationem.

Et quod objicitur: Maledicam benedictionibus vestris , ideo dicit, quod tales non maledicunt nisi his qui a Deo maledicti sunt, neque benedicunt nisi bis qui a Deo sunt benedicti. Non ergo sacrificium maledictum est, sed potius illi quibus benedicunt, ita quod formalis locutio in materialem convertatur, sic: Maledicam benedictionibus vestris, hoc est, maledicam illis quibus vos benedicitis. Psal. cviii, 28 : Maledicent illi, et tu benedices.

Idem dicendum videtur de suspensis et degradatis: illi enim pro certo conficiunt, quamvis graviter peccent contra statuta Ecclesiastica, et sint graviter puniendi.

Ad id autem quod ulterius de pallis objicitur, dicendum quod sine pallis conficitur si praesumptum fuerit: sed peccatum fit contra ritum Ecclesiae et reverentiam sacramenti. Joseph enim mercatus sindonem et involvens corpus Domini, ostendit quid in sacramento fieri debeat, quamvis fiat sine illa,si praesumptum fuerit ab impiis.

Casus quidam qui possunt accidere in ritu confectionis, hic secundo sunt tractandi.

Ponamus enim, quod sacerdos Missa in parte dicta deficiat, et quaeramus, quid sit in tali casu faciendum ? Dicit enim Augustinus, quod numquam super eamdem materiam iteranda est forma sacramenti : ex quo igitur deficiente sacerdote non est iterandum ab initio, videtur tunc quod id quod de Missa remanet, imperfectum relinquitur.

Adhuc autem, ponamus ulterius, quod sacerdos deficiat quando dixit: Hoc est corpus meum, antequam dicat calicis con- secrationem : tunc enim non est completum sacramentum, nisi etiam calix benedicatur : et quaeritur, quid in tali casu sit faciendum ?

Adhuc autem, quid erit faciendum si ex oblivione vel negligentia forte vinum in calicem non fundatur, et hoc usque ad finem Missae a sacerdote non deprehendatur ?

Adhuc autem, ponamus quod in aliquibus terris vinum nullo modo haberi possit, et quaeramus quid illis sit faciendum? Si enim illi non consecrabunt corpus sine vino, oportet quod semper careant sacramento et viatico, et hoc in maximum damnum cedit animarum et fidei periculum. Si autem dicatur conficiendum esse sacramentum corporis sine calice, videtur imperfectum esse sacramentum : quia in tertio hujus operis tractatu ostensum est , quod panis solus imperfectum signum est cibi spiritualis. imperfecto autem uti sacramento non convenit: quia Novum Testamentum quod in sanguine confirmatum est, perectae gratiae statum ostendit et facit.

Ad haec autem et hujusmodi dicendum quod si sacerdos ante Canonem in Missa deficiat aliquo casu, tunc pro certo alius sacerdos Missam debet reincipere et totum rite peragere: quia ea quae ante Canonem in Missa sunt, non sunt de sacramenti confectione, sed potius de populi instructione. Si autem sub Canone deficiat, factis jam aliquibus signis super hostias oblatas, ante tamen transsubstantiationem, videtur mihi, quod alius sacerdos non ab initio Missam debet reincipere, sed potius ubi iste omisit, vel dimisit, debet supplere quod est omissum : et hoc propter duas causas. Quarum una est ex parte sacramenti, et alia ex parte adstantis populi. Ex parte sacramenti quidem : quia quamvis ex istis signis substantia panis et vini non transsubstantietur, tamen ipsa materia ex

verbis et signis recipit sanctitatem, ex qua efficitur magis idonea ad hoc quod in corpus Christi transsubstantietur. Propter hoc non est repetendum super illam hostiam, ne injuria fiat virtuti verborum, quae tamquam nihil habetur, quando iterum verba super eamdem hostiam iterantur, tamquam priora verba a priore sacerdote dicta nullam virtutem habuissent. Causa autem ex parte populi est, quia populus ex hoc minus verba et signa Canonis appretiaretur, si videret ea tam facile repeti : quia prius dicta videntur esse annihilata. Signa autem illa licet non transsubstantient, tamen passionem Christi in mysterio repraesentant, et passio Christi numquam irrita debet reputari.

Si autem sacerdos in ipsa prolatione verborum quae sunt forma sacramenti, deficiat, verbis jam in parte pronuntiatis, salvo judicio sententiae melioris consulerem, quod illa hostia pro reliquiis in altari reservaretur, et Missa alia super aliam hostiam ab alio sacerdote celebraretur. Si autem deficit quando jam corpus consecratum est, et non calix, vel etiam si usque in finem Missae de praeparando calicem cum vino oblitus fuerit, vel aliqua de causa neglexit, jam ab antiquo consilium est Doctorum, quod hostia corporis si sumpta non est, in corporalibus munde reponatur, et calix rite praeparetur: et ab illo loco:" Simili modo, postquam coenatum est, " Canon super calicem peragatur: quia tunc non iteratur, eo quod nihil anteriorum dictum est super calicem, et tunc in fine Missae corpus et sanguis accipiantur.

Si autem sacerdos pronuntiando verba formae calicis deficiat ante perfectionem, tunc ad hoc dicendum videtur sicut de hostia corporis, quod scilicet in vase mundo reponatur cum reliquiis, et cum alio vino calix rite praeparetur, et ab illo loco: " Simili modo, postquam coenatum est, etc, " ab alio sacerdote sacramentum sanguinis cum Missa perficiatur. Ad hoc autem quod quaeritur de terris iu quibus nullo modo vinum possit ha beri. Dicendum videtur, quod de hoc consultatio ad Curiam haberi debeat quid sit agendum, tamen propter intolerabile damnum animarum quod incurritur ex sacramenti defectu, videtur mihi esse cum talibus dispensandum, ut corpus Christi sine calice haberent, et conficerent sacramentum : quia, sicut patet per ante dicta, corpus non est sine sanguine, et anima et deitate, quamvis non sit ibi sanguis ex virtute consecrationis et sacramenti. Et per hoc patet solutio ad totum.

De ritu ex parte ministri remanet adhuc inquirendum, si plures sacerdotes unam possint consecrare hostiam ?

Videtur autem, quod sic : quia secundum antiquam Ecclesiae Romanae consuetudinem, quando Papa celebrat, Cardinales sacerdotes assistunt ei ad altare stantes, et signa quae ipse facit facientes : et sicut quidam dicunt, etiam verba Canonis submisse pronuntiantes. Cum ergo verba sacerdotum non in vacuum proferantur, videtur quod omnium illorum verba sacerdotum ad eamdem hostiam consecrandam referantur, et ad eumdem calicem benedicendum : et sic videtur, quod plures sacerdotes unicam consecrent hostiam.

Adhuc autem, cum Episcopus celebrat ordines, omnes sacerdotes de novo ordinati circa altare in quo celebrat Episcopus, disponuntur, et omnes simul cum eo signa faciunt ad corporis Dominici confectionem : et sic videtur, quod eadem hostia a pluribus simul in una et eadem Missa consecretur.

Adhuc, in consecratione chrismatis plures sunt consecratores tam Episcopi si sint praesentes, quam etiam presbyteri si plures Episcopi non habentur : et hoc fit propter chrismatis excellentiam. Cum ergo multo excellentius in omni gratia sit corpus Christi, videtur quod non sit incongruum in una et eadem Missa plures esse simul corpus Domini conficientes.

Adhuc, in ordinatione et consecratione Episcopi, plures sunt cum uno Episcopo consecrantes : nihil autem excellentius est quam corpus Domini : ergo videtur, quod non tantum possunt plures simul unam hostiam consecrare : quinimo in omni Missa videtur, quod plures debeant esse simul consecrantes.

Si autem hoc forte concedatur, tunc constat, quod non omnes simul in uno et eodem momento verba confectionis possunt enuntiare. Si autem unus ante alium verba profert, et statim prolatis ab uno quo cumque verbis, hostia est transsubstantiata, tunc videtur, quod pro nihilo sit quod alii pronuntiant.

Adhuc autem, secundum hoc accidit, quod eadem verba multoties dicuntur super unam et eamdem hostiam : hoc autem quotiescumque fit, injuria fit sacramento, ut dicit Augustinus : ergo in talibus celebrationibus injuria fit sacramento, et omnino hoc est evitandum : quia injuriam facere sacramento non est catholicum.

Juxta haec iterum quaeritur de quodam verbo quod dicitur, i ad Corinth. X, 27 : Quicumque manducaverit panem hunc, vel biberit calicem Domini indigne, reus erit corporis et sanguinis Domini. i bi dicit Glossa, quod indigne manducat et bibit indevotus : indevotus autem est, qui aliter celebrat sacramentum quam institutum est. Quaeratur quis est ille qui aliter celebrat ? Quia hoc Glossa non determinat.

Ad haec et similia sine praejudicio sententiae melioris dicendum, quod plures . sacerdotes simul nec debent nec possunt simul unam consecrare hostiam: quia pro certo secundum Augustinum, injuria fit sacramento.

Adhuc autem, vanum est facere a pluribus quod melius uno potest fieri : vanum autem non est in operibus naturae, et multo minus debet esse in operibus gratiae.

Ad id autem quod objicitur de cardi-

nalibus presbyteris, qui Domino Papae assistunt, dicendum quod propter obsequium assistunt, et non propter consecrationem quae a pluribus fieri debeat.

Ad id autem quod objicitur, quod faciunt signa et pronuntiant verba, dicendum, quod hoc meo judicio fieri non debet, nec etiam fit : quia injuria fieret sacramento,

Ad id quod objicitur de Episcopo ordines celebrante, cui assistunt sacerdotes de novo ordinandi. Dicendum, quod illa verba non pronuntiant, sed assistunt propter reverentiam sacramenti, et propter doctrinam : et ideo signa quae faciunt, sunt ad imitationem signorum quae facit Episcopus, ut illi sacerdotes addiscant signare, et sint docibiles in exercitio officii quod susceperunt. Ad id autem quod objicitur de consecratione chrismatis. Dicendum. quod non est simile : quia ibi nulla substantia transmutatur, sed tantum sanctificatur : et quia sanctitas illa universaliter omnia sanctificans est altaria, et Ecclesias, et confirmandos, et manus impositionem ad Episcopatum recepturos, ideo conveniens est, quod Episcopus in impetratione istius sanctitatis plures habeat coadjutores. Hac etiam de causa in impositione manus, quando ordinatur Episcopus, quia officium magnum suscipit potius quam ordinem, plures habet coadjutores, ut gratia largior impetretur ad regimen quod ibi suscipit animarum. Sic autem non est de corpore Christi : ibi enim Verbum increatum operatur in verbo creato ad transsubstantiationem substantiarum, et hoc non plus valet in uno quam in pluribus : et ideo ab uno tantum debet confici sacramentum. Sunt tamen quidam antiqui qui dixerunt, quod una hostia a pluribus consecratur in casibus inductis in objectione, et dicunt, quod primus inter sacerdotes pronuntians et perficiens formam sacramenti operatur transsubstantiationem, et nullus alius : nec tamen, ut dicunt, aliorum fraudatur intentio : quia factum est jam quod intendunt : sed hoc nihil videtur esse : quia non fit propter hoc, quia fraudatur intentio, sed potius ideo quia sacramento fit injuria, sicut diximus.

Ad hoc autem quod ulterius quaeritur, dicendum sicut dicit Glossa : " indevotus est, qui aliter celebrat sacramentum quam a Christo et a sanctis patribus est institutum. " Et est hoc si forte non jejunus vellet celebrare, aut sine sacris vestibus, aut in loco non consecrato, aut etiam indignus ex ordine vel ex vita immunda. Ex ordine quidem, sicut si ordinem excommunicatus, vel simoniacus, vel per simoniam esset adeptus.

Indignus autem vita est sicut adhuc peccatorum recentia cruentatus et scandalum iaciens in celebrando sacrosancta mysteria, quamvis talis conficiat, tamen incurrit reatum traditoris ex celebratione : quia simoniacus Christum vendit, et immundus recipiens corpus Domini, Christum quantum in se est, inimicis tradit sicut fecit Judas. Judas enim de corpore et sanguine Christi cupiditatem satiavit, et recipiendo buccellam a Domino diabolus eum possedit. Unde, Joan. XIII, 27, dicitur : Post buccellam, introivit in eum Satanas, et amplioris ex tunc malitiae est effectus.