Sermo XII.

Quod enim in ea natum est de Spiritu sancto est, Matthaei primo.

Verba ista et evangelica sunt et angelica; evangelica Matthaei primo scripta ab Evangelista nativitatem Domini describente, angelica dicta ab Angelo nativitatem Domini nuntiante; ait enim: Ioseph, fili David, noli timere accipere Mariam coniugem tuam, quod enim in ea natum est de Spiritu sancto est, quasi dicat: ne stupeas ad novitatem miraculi, quod inveneris eam habentem in utero, antequam conveniretis, quia de Spiritu sancto est, qui scilicet supra naturam operatur. Nec cadat in te suspicio adulterii, quia de Spir itu sancto est; quod enim in ea natum est de Spiritu sancto est. De Spiritu sancto, apud quem non erit impossibile omne verbum ; de sancto, qui nihil operatur nisi sanctum, et ideo ait Mariae Lucae primo: Ideoque et quod nascetur ex te sanctum vocabitur Filius Dei.

Quod in ea natum est etc. In verbis istis tria occurrunt consideranda, videlicet, quid in ea, quae sit ea, de quo ea. Quid in ea, quoniam Deus et homo; quae sit ea, quoniam Mater Virgo; de q uo ea, quoniam de Spiritu sancto. Haec enim sunt tria, quae circa nativitatem hanc et miramur et laudamus et benedicimus, scilicet Parvulum nascentem, Matrem parientem et Spiritum sanctum sanctificantem. Intellige sane sanctificantem: non facientem Filium Dei sanctum, sed facientem, ut sit in ea sanctum.

I. Primum igitur consideremus natum in ea. Circa quod notandum, quod nati in ea triplicem legimus nativitatem. Nam natus est ante eam; natus est inea; natus etiam ex ea. Ante eam natus est nativitate aeterna, immo ante omnem etiam creaturam; de quo Ecclesiastici vigesimo quarto : Ego ex ore Altissimi prodiui, primogenita ante omnem creaturam, ubi declarat, et quis nascatur, quoniam Dei Sapientia, quae loquitur, cum dicit: Ego, Dei Sapientia, Christus, primae ad Corinthios primo; de quo, quoniam de Patre, cum dicitur: Altissimi; et modum nascendi, cum dicit: prodiui ex ore, quoniam " sicut verbum a dicente ", et hoc dicit beatus Augustinus , qui etiam alibi dicit, quod "Spiritus procedit a Patre, quo datus; Filius, quomodo natus "

Natus etiam in ea est nativitate quasi interna, nativitate scilicet in utero, quae est conceptio, de qua hic: Quod enim in ea natum est etc.; et in Psalmo : Homo natus est i n ea etc, cuius nativitatis modum ineffabilem significans, praemisit: Nunquid Sion dicet homo? quasi dicat: non. Et quare dicit, homo natus est i n ea etc. ? Sed Domi nus n arrabit in Scripturis, quasi non est hominis investigare, sed Spiritus sancti revelare. Ille solus novit revelare, qui solus novit facere.

Natus est deinde ex ea nativitate externa sive ex utero, de qua Lucae primo : Spirit us sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi. Ideoque et quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei. Quae promissio impleta est, quando impleti sunt dies Manue , ut pareret Filium suum primogenitum, Lucae secundo. Sic igitur patet, quia in ea natus est quasi triplici nativitate.

Ad cuius intelligentiam pleniorem, etsi non possit eorum quae supra naturam sunt, in natura exemplum conveniens inveniri; tamen videmus, quod aliter nascitur splendor a luce, aliter germen in vite, aliter flos ex ramo vel arbore

Oritur splendor ex luce ita, quod connaturalis est luci, nec tamen dicimus, quod lux sit splendor, et e converso Per hunc modum est Filius a Patre, ut sit consubstantialis Patri, sed tamen nec Filius est Pater, nec Pater est Filius, sed idem ipsum unus, quod alius. Et ideo gloriosam illam nativitatem recolens Ecclesia canit : " O oriens ! splendor lucis aeternae ".

Oritur germen i n vite ita, quod vitem fecundat et implet, sed integritatem eius nec aperit nec polluit nec infringit Per hunc modum nascitur Deus in Virgine ita, ut eam impleat, fecundet et sanctificet, nec frangat nec violet nec contaminet Propter hoc, comparans natum in ea germini, ait Dominus per Prophetam : Suscitabo David germen iustum etc, et Isaiae quadragesimo quinto: Rorate caeli desuper, et nubes pluant iustum; aperiatur terra et germinet Salvatorem. Terra humilis, stabilis, fertilis est beata Virgo, quae aperta est, non corporaliter ad corrumpendum, sed spiritualiter ad credendum, et germinavit Salvatorem.

Oritur flos ex ramo vel ex arbore ita, quod nec ramum corrumpit, sed meliorat, nec aperit, sed decorat Ita et Deus ex Virgine natus est non aperiendo, non corrumpendo, quia haec porta clausa erit in perpetuum: non aperietur, et vir non transibit per eam, ait Ezechiel , sed fecundando et decorando Ideo comparatur eius nativitas egressui floris; Isaiae undecimo: Egredietur virga de radice Iesse, et flos de radice eius asce ndet, et requiescet super eum Spiritus Domini. Virgo Dei Genitrix virga est; flos, Filius eius; egressus virgae, nativitas Virginis; ascens us floris, nativitas Salvatoris; et hoc omnino de radice Iesse. Nam stirps Iesse virgam produxit virgaque florem, et super hunc florem requiescit Spiritus almus

Sic igitur natus in ea natus est ante uterum de Deo Patre sicut splendor ex luce, natus in utero de Virgine Matre sicut germen ex vite, natus etiam ex uter o sicut flos ex ramo, virga vel arbore Prima nativitate natus est et semper nascitur de Deo Patre secundum divinam naturam; secunda et tertia natus est de Virgine Matre secundum humanam. Prima nativitas non est de Spiritu sancto, quia secundum aeternam originem personarum non Filius a Spiritu sancto, sed Spiritus sanctus a Patre et Filio. Sed secunda et tertia de Spiritu sancto sunt, quia Spiritus sanctus, ait Angelus, superveniet in te etc., Lucae primo. Secunda et tertia nobis exhibita est in terris in remedium; prima reservatur nobis in caelis in praemium. Nam haec est, inquit, vita aeterna, ut cognoscant te solum Deum verum et quem misisti Jesum Christum , Ioannis decimo septimo Secunda nativitas pertinet ad diem solemnitatis hodiernae, qua legimus de eius in uter o nativitate; tertia pertinet ad diem solemnitatis crastinae, qua canimus: Puer natus est nobis ; prima ad diem solemnitatis aeternae.

II. Quod in ea natum est etc. Contemplanda est nobis Unigeniti Dei et Virginis corporalis nativitas, quae, ut dictum est, data est nobis in praesenti ad remedium, quam etiam hodie et cras celebramus, quae quidem diligentius considerata apparet contemplantibus in miraculum; desiderantibus in solatium, proficientibus in exemplum. Si enim convertamus intellectum ad eius contemplationem, nihil mirabilius ad contemplandum; si affectum ad eius dilectionem, nihil delectabilius ad amandum; si effectum ad eius imitationem, nihil utili us ad imitandum.

Convertamus igitur oculos spirituales ad contemplationem Dominicae nativitatis, et cogit nos ipsius novitatis admiratio cantare Domino canticum nouum , quia mir abilia fe cit . Quid enim mirabilius contemplanti quam maiestas humilis, potestas infirma, immensitas brevis, sapientia infans, aeternitas nata! Et haec omnia concurrunt in eo qui natus est i n ea . Haec enim, secundum improprietatem loquendo, secundum quod loquuntur Sancti, dici possunt, sed secundum proprietatem quae in abstracto dicuntur quasi de natura intelligenda sunt de persona, ut sit sensus, quod ille qui est maiestas, humiliatur, ille qui potestas, infirmatur, et sic de aliis. Nec minus mirum est; quid enim mirabilius ad contemplandum quam in Omnipotente infirmitas, in Altissimo abiectio, brevitas in Immenso, in Sapientissimo infantia, novitas in Aeterno ?

Nonne maiestas humilis facta est? quando, cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est, esse se aequalem Deo, sed semetipsum exinanivit, formam servi accipiens etc, et ita inter servos abiectus, ut "iaceret in praesepio qui regnabat in caelo " ; unde David indicibiliter mirabatur: Nunquid Sion dicet: homo, et homo natus est in ea? homo et Deus, humilis ad opprobrium, et abiectio plebis, et ipse est, qui fundavit eam Altissimus. " O magnum mysterium et admirabile sacramentum "! nota totum Responsorium .

Nonne et virtus infirma ? quando Verbum Domini, quo caeli firmati sunt, Verbum, inquam, omnia potens, quia Deus ipse portans omnia verbo virtutis suae etc., ad Hebraeos primo; hoc, inquam, Verbum caro factum est et habitavit in nobis, quando Verbum caro, fit virtus infirma. Nonne et immensitas brevis? quando ille, cuius magnitudinis non est finis , arctabatur in praesepio, factus brevis : " Vagit enim infans inter arcta " etc., nam, ut ait Apostolus ad Romanos : Verbum abbreviatum.

Nonne et sapientia muta ? quando illa sapientia, quae Deus est, dixit , et facta sunt omnia; quae cum eo erat cuncta componens, Proverbiorum octavo, iacet infans, id est non fans, in praesepio etc.; Invenietis, inquit, infantem etc.

Nonne et aeternitas nata? quando illa quae ab aeterno ordinata est sapientia, quae de ore Altissimi prodiit primogenita ante omnem creaturam , natus est in ea, id est in Maria; homo, inquit, natus est i n ea. Ubi, quaeso, maiora mirabilia ? Unde Bernardus super Missus est : " Plena quippe sunt omnia supernis mysteriis " etc. Convertamus postmodum affectum nostrum ad dilectionem nascentis, et nihil dulcius ad amandum; sicut summe mirabile est qui nat us est, ite summe amabile qui nobis natus est. "Puer, ait Ecclesia, natus est nobis"; et Isaias : Parvulus natus est nobis, et Filius datus est nobis. Attendendum hoc quod dicitur: Parvulus natus et Filius datus. Parvulus Matris, Filius Dei Patris, ut videlicet accipias parvulum, et tamen habeas Deum.

Indigebas enim Deo, nec minori quam eo, quia non alio redimi poteras. Sed si daretur secundum formam suae immensitatis, quo eum caperes, non habebas. Ideo divina dispensatione mirabiliter factum est, ut habeas Dei Filium, quo eges, et capias Parvulum, quod potes. Consuluit divina providentia suae largitati, ut videlicet donet quod ipsam decebat dare; consuluit et nostrae parvitati, ut daret quod nos decebat accipere. Ideo verbum abbreviatum fecit Dominus super terram ; ideo natus est Parvulus, et datus est Filius manens immensus.

O quid datur, cum datur Filius! Nonne et Deus datur, et omne, quod minus est Deo, datur? Quid enim negaturus est Deus illis quibus datus est Filius ? Immo, quomodo non etiam cum illo omnia nobis donavit, ait Apostolus ad Romanos

Sed quid est quod datur parvulus ? Nonne, si daretur immensus , magis timeret homo peccator eius potestatem omnia corrigentem ? Sed, si daretur facundus, timeret homo reus eius sapientiam omnia disquirentem; si venisset Angelorum agminibus circumseptus, nonne erubesceret homo miser societatem ? maxime quia spernerent eum , id est hominem, Angeli videntes ig nominiam eius, Threnorum primo . Quid ergo optabat humana necessitas, nisi ut nasceretur parvulus, ut non timeret puniri; nasceretur infans, a quo non timeret argui; nasceretur pauper et solus, a quo non timeret contemni ? Hoc desiderium suum exprimebat Ecclesia, Canticorum octavo : Quis mihi det te fratrem me um , sugentem ubera matris me ae? Nota et expone. Nascitur ideo parvulus , ut habeamus qualem optabamus, sed datur Filius, ut noster sit quo indigebamus Nonne ergo ipse est, qui replet in bonis, et hoc desiderium tuum? immo vide, si non excedit desiderium tuum, vide, si pax Christi exsuperat omnem sensum. Quid desiderasti, o Adam ? nonne esse sicut De us ? Quid tu, o superbe lucifere! nonne esse similis Deo? Adhuc in desiderio vestro non intravit, ut essetis dii. Nunquam desiderare ausa est creatura, ut sit Deus. Hoc autem supra omne desiderium factum est, quia Deus homo est, et homo Deus. Quid dulcius, quid amabilius, quid confidentius!

Homo Deum offenderat, et Deus videbatur odire hominem et mutatus esse in crudelem . Nunc autem aut Deus amabit hominem, aut odio habebit Deum, quia homo est Deus. Similiter homo exstiter at eiectus de paradiso; sed nunc aut homo intrabit paradisum, aut Deus abiicietur ab illo, quia homo est Deus. Homo erat captivus diaboli; sed nunc aut homo eripietur, aut Deus captivabitur quia homo est Deus. Sed Deo (ista) non conveniunt: propter quod necesse est, hominem liberari, hominem reduci, hominem reconciliari. Nonne ergo exceditur omnium desiderium ? Sic ergo nativitate Christi nihil videtur dulcius ad amandum.

Convertamus nos iterum ad eius conformationem, quia nihil utilius ad imitandum; quod patet considerantibus nativitatis modum, quem descripsit Angelus Lucae secundo : Annuntio, inquit, vobis gaudium magnum, quod erit omni populo, quia natus est vobis hodie Salvator. Et hoc vobis signum) invenietis infantem pannis involutum et positum in praesepio. Attende hoc signum. Si quaeris virtuosius esse, ne divertas a signo, quia ibi ostenditur tibi bonum; attende fugam vanitatis et exemplum virtutis. Doceris enim fugere vanitatem, cum vides infantem etc. In quo enim gloriantur qui vani sunt et post vanitatem abierunt ? Re vera, quidam in scientiis, quidam in divitiis, quidam in honoribus et potentiis. Isti enim sunt, qui quaerunt primos accubitus in coenis, scilicet ut divites; primas cathedras in synagogis, ut magnates; et vocari ab hominibus Rabbi, ut sapientes. Sed, ecce, contra vanitatem scientiarum invenietis infantem non loquentem, non loquacem; contra vanitatem divitiarum invenietis pannis involutum, non panno, non pellibus, sed panniculis tantum, non uno, sed pluribus propter inopiam; contra vanitatem dignitatum et honorum positum in praesepio, inter pedes animalium Ecce ergo, sapientissimus infans: erubescat loquax insipientia; locupletissimus egens: erubescat avara abundantia; altissimus iacens: erubescat vilitas superba

Sed et videas, homo, quid debeas imitari Habes enim signum virtutis. Quid enim docuit Christus? quid sonat totum Evangelium?, Ad quem finem tendit sacra doctrina, nisi ut habeatur puritas in carne, paupertas in possessione humilitas in mente ? Ad hoc enim tria consilia Evangelii referuntur. Sed si quaeritur puritas: invenietis infantem. Quidquid enim dicat Sapiens, quod nemo est qui bonum faciat, et non peccet , nec infans unius diei super terram ; ego virum de mille unum reperi, qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore eius . Si quaeritur paupertas, invenietis pannis involutum; si humilitas, positum i n praesepio. Istae sunt obstetrices obstetricandi habentes scientiam, quae Dominum in die ortus sui de Matris utero susceperunt, scilicet puritas, paupertas et humilitas. Puritas de Matris utero eum suscepit quod notatur, cum dicitur: invenietis infantem; pau pertas pannis involvit, quod notatur, cum dicitur: pannis involutum; humilitas in praesepio reclinavit, quod notatur, cum dicitur: positum in praesepio.

Rogemus ipsum natum, ut ita det nobis nativitatem hodiernae solemnitatis admirari, diligere et imitari, quod possimus pervenire ad contemplationem nativitatis aeternae etc.