Sermo I.

Transeamus iisque Bethlehem et videamus hoc verbum, quod factum est, quod Dominus ostendit nobis, Lucae secundo.

Verba ista possunt exponi dupliciter, scilicet litteraliter et allegorice; litteraliter exposita sunt verba pastorum, sed allegorice sunt verba contemplativorum.

I. Quantum ad litteralem sensum notantur ibi duo: pastorum fervens devotio, cum dicitur: Transeamus; et ipsorum pia confessio, cum dicitur: verbum , quod factum est etc.

Quantum ad primum est ipsorum devotio in duobus, scilicet, in proposito eundi et in desiderio videndi; primum, cum dicitur: Transeam us ; secundum, cum dicitur: videamus hoc verbum.

Quantum ergo ad propositum eundi dicunt: Transeamus; nec hoc dixerunt simulative aut ficte; quia sequitur: et venerunt festinantes; et ideo, quia festinaverunt venire, meruerunt videre Unde subditur: Et invenerunt Mariam et Joseph et Infantem positum in praesepio . Unde in hoc instruimur, ut sollicite et festinanter quaeramus Christum; et ideo Glossa, ibi: " Non cum desidia quaerenda est Christi praesentia; ideo pastores sine mora inveniunt, quia non ficta fide currunt videre quod audierunt ". Sic ergo ostenditur pastorum fervens devotio in proposito eundi et in desiderio videndi.

Secundo ostenditur eorum pia confessio, cum dicunt: hocverbum etc. Non dicunt, videamus simpliciter, si est; sed dicunt: verbum, quod factum est, asserendo, non dubitando. Unde Glossa : " Credentes verbis Angeli, pastores dant testimonium vero Agno", confitentes scilicet Salvatorem mundi Verbum incarnatum et natum; unde in confessione ipsorum notantur tria: confitentur enim Salvatoris incarnationem Incarnationis auct orem et incarnati nativitatem; primum, cum dicunt: hoc verbum, quod factum est, Verbum scilicet Patris aeterni, quod non dicitur factum, cum per ipsum sint omnia facta, sed Verbum caro factum est, Ioannis primo .

Secundum ostendunt, cum dicunt: quod Dominus fecit; Psalmus: A Domino factum est istud et est mirabile in oculis nostris. " Tria opera et tres mixturas fecit illa Maiestas omnipotens in assumtione naturae carnis mirabiliter singularia et singulariter mirabilia, ut taliter nec facta nec facienda sint amplius super terram. Coniuncta quippe sunt Deus et homo, mater et virgo, fides et cor humanum. Mirabiles hae mixturae! In prima videmus quid; in secunda, per quid; in tertia, propter quid. Deus dedit tibi, et dedit tibi Christum per Mariam propter sanitatem. In prima est remediu m in secunda adiutorium, quia nihil nos Deus habere voluit quod per Mariae manus non transierit; in tertia meritum, quia cum hoc firmiter credimus, iam meritum habemus, et in fide sanitas est ".

Tertio confitentur incarnati nativitatem, cum additur: et ostendit nobis, ut qui prius erat invisibilis nobis fieret visibilis; et sicut verbum mentale, non voce expressum est insensibile, sed voce indutum nobis fit sensibile; sic et Verbum incarnatum ante nativitatem est inintelligibile, sed post nativitatem, per modum verbi voce expressi, carne indutum fit nobis sensibile. Unde Augustinus primo de Doctrina christiana : Sicuti cum loquimur, ut id quod animo gerimus, per aures carneas in audientis animum illabatur, fit sonus verbum, quod corde gestamus, et locutio vocatur; nec tamen in eundem sonum cogitatio nostra convertitur, sed apud se manens integra, formam vocis, qua se insinuet auribus, sine aliqua labe suae mutationis assumit; ita Verbum Dei non commutatum, caro tamen factum est, ut habitaret in nobis " Et sic factum est Verbum visibile, non solum audibile Verbo enim secundum se plus competit audiri quam videri; sed illud Verbum Patris, quod audiri non poterat nec videri, in sua nativitate factum est visibile et audibile; primae Ioannis primo : Quod fuit ab initio, quod audivimus, quod vidimus oculis nostris, quod perspeximus, et manus nostrae contrectaverunt de Verbo vitae: et vita manifestata est, et vidimus et testamur et annuntiamus vobis vitam aeternam, quae erat apud Patrem et apparuit nobis.

Hoc erat Verbum, quod desiderabant pastores, cum dicebant: videamus hoc verbum etc. Nec mirum, quia, Lucae decimo, multi Prophetae et reges voluerunt videre quae vos videtis, et non viderunt etc.; ut patet in sanctis Patribus; Isaiae sexagesimo quarto : Utinam dirumperes caelos et descenderes; et omnes alii; et audire, scilicet Filium Dei in carne loquentem, et non audierunt. Unde ad Hebraeos primo: Multifariam multisque modis olim Deus loquens Patribus i n Prophetis, novissime diebus istis locutus est nobis in Filio. Et ideo pastores festinaverunt videre quod alii videre non potuerunt.

Sic igitur tangitur pastorum fervens dilectio et ipsorum pia confessio secundum litteralem sensum .

II. Secundum autem spiritualem sensum possunt esse verba contemplativ oru m contemplantium Christi incarnationem, et possunt ibi duo notari: primum est ad visionem praeparatio dispositiva, cum dicitur: Transeamus; secundum est visio confortativa, cum dicitur: et videamus. Est autem quadruplex transitus disponens ad quadruplicem visionem Dei.

Est enim transitus ab ignorantia ad sapientiam; Ecclesiaste secundo : Transivi ad contemplandam sapientiam erroresque et stultitiam. Et nota, quod dicitur transivi ad similitudinem illorum qui relinquunt patriam, ut percipiant sapientiam. Hieronymus in epistola ad Paulinum : " Legimus in veteribus historiis, quosdam lustrasse provincias, novos adiisse populos, maria transisse " etc. ad contemplandam sapientiam, secundum consilium ipsius Ecclesiastici vigesimo quarto : Transite ad me, omnes, qui concupiscitis me, et a generationibus meis implemini. Cum desiderio enim attendenda est sapientia, quia ipsa est pretiosior cunctis opibus etc., Proverbiorum tertio. Erroresque et stultitiam, quia contemplando stultitiam alienam proficit homo ad sapientiam; Proverbiorum vigesimo quarto: Per agrum hominis pigri transivi et per vineam viri stulti. Et ecce, totum repleverant urticae etc. Et cum vidissem, posui in corde meo et exemplo didici disciplinam; quia ex consideratione stultitiae alienae assumit homo sibi exemplum cautelae, ut patet in illo divite, Lucae duodecimo: Stulte, hac nocte anim am tuam repetunt a te etc

Est etiam transitus de culp a ad poenitentiam; Isaiae quadragesimo quinto : Labor Aegypti et negotiatio Aethiopiae et Sabaim viri sublimes ad te transibunt et tui erunt. Post te ambulabunt, vincti manicis pergent et te adorabunt teque deprecabuntur. In labore Aegypti intelligitur luxuria. Aegyptus interpretatur tenebrae, ad quas observant, luxuriosi scilicet; Iob vigesimo quarto : Oculus adulteri observat caliginem, dicens: Non me videbit oculus. In negotiatione Aethiopiae, avaritia, propter quam fit negotiatio. Per Sabaim viri sublimes, superbia. Tales ergo ad te transibunt per poenitentiam, post te ambulabunt per carnis macerationem et abstinentiam, tollendo crucem qui prius diffluebant per luxuriam. Teadorabunt per reverentiam qui prius te inhonorabant per inobedientiam; te deprecabuntur, implorando misericordiam qui prius non timebant iustitiam. Ad istum transitum monet Isaias, Isaiae vigesimo tertio : Transi terram tuam, id est terrenam conversationem, quasi flumen, filia maris, id est anima peccatrix, quae es in mundo, qui per mare ostenditur.

Transi ergo festinando ad caelum ", sicut dicit Interlinearis, quia Matthaei tertio: Poenitentiam agite; appropinquavit enim regnum caelorum. Fugientibus autem poenitentiam et quaerentibus consolationem terrenam appropinquat poena aeterna; Lucae sexto : Vasvobis, divitibus! quia habetis consolationem vestram. Bernardus : " Vae iis qui vanam et transitoriam laetitiam quaerunt; cum enim de transitoriis laetitiam quaerunt, non poterit non transire iis, de quibus erat ". Sicut enim deficientibus lignis ignis deficit, sic transii mundus et concupiscentia eius, primae Ioannis secundo. Transeamus ergo a culpa ad poenitentiam.

Est etiam transitus a poenitentia ad abundantem iustitiam; Genesis trigesimo tertio : Iacob venit in Socoth, ubi aedificata domo et fixis tentoriis, vocauit nomen loci illius Socoth, id est tabernacula. Transivitque in Salem. Iacob interpretatur luctator , et Salem iustitia, vel consummatio perfectionis. Per transitum ergo Iacob in Salem significatur transitus eius qui supplantavit vitia per paenitentiam, ad abundantem iustitiam. Ad hunc transitum monet Isaias, Isaiae sexagesimo secando: Transite, transite per portas, praeparate viam populo, planum facite iter, eligite lapides et elevate signum ad populos.

Hoc praecipue dicitur ministris Ecclesiae et praelatis; loquitur enim custodibus murorum Ecclesiae, et isti sunt praelati; super muros tuos, Ierusalem, constitui custodes, tota die et tota nocte in perpetuum non tac ebunt . Istis dicitur transite, transite; non sufficit eis transire per portas paenitentiae, per contritionem etc., sed etiam debent transire per portas iustitiae; unde Glossa per portas exponit " virtutes, quae ducunt in caelum ", quia debent ire de virtute in virtutem, id est in abundanti et perfecta iustitia se exercendo et subditos suos ad poenitentiam exhortando. Et ideo dicit: praeparate viam po pulo, per praedicationem et doctrinam; Lucae primo : Praeibis ante faciem Domini, parare vias eius. Planum facile iter, per scandalorum amotionem Unde sequitur: eligite lapides etc., id est duros homines et incorrigibiles; et levate signum ad populos, per Christi ostensionem; ad Philippenses secundo : Inter quos lucetis sicut luminaria in mundo.

Sed econtra faciunt hodie; Ieremiae: Grex perditus factus est populus meus, pastores eorum seduxerunt eos feceruntque vagari in montibus.

Est etiam transitus de miseria ad gloriam; Threnorum primo : O vos omnes, qui transitis per viam, attendite et videte, si est dolor sicut dolor meus; et sunt verba animae peccatricis peccatis compressae, considerantis alios, qui euntes per veram viam, quae est Christus transeunt ad patriam et ex hoc, quod cum illis non potest transire ad patriam , gemit; et hoc propter obicem peccati, quem sibi opposuit; Iob decimo nono: Semitam meam circumsepsit, et transire non possum. De hoc transitu Psalmus: Transibo in locum tabernaculi admirabilis usque ad domum Dei. In voce exsultationis et confessionis sonus epulantis; gaudia, quae ibi erunt, (describuntur) Isaiae penultimo: Ecce, servi mei comedent, et vos esurietis; ecce, servi mei bibent, et vos sitietis; ecce, servi mei laetabuntur, et vos confundemini; ecce, servi mei laudabunt prae exsultatione cordis, et vos clamabitis prae dolore cordis et prae contritione spiritus ululabitis. Bernardus super Cantica: " Festinemus ad locum tutiorem, ad pastum suaviorem, ad uberiorem et fertiliorem agrum Festinemus, ut habitemus sine metu, abundemus sine defectu, epulemur sine fastidio .

III Secundum quod est quadruplex transitus, sic etiam est quadruplex visio, ad quam disponit quadruplex transitus, scilicet primo ab ign oranti a ad sapientiam.

Est enim visio, qua videtur Deos in creatura, et sic videtur a transeuntibus ab ignorantia ad sapientiam; Sapientiae decimo tertio : A magnitudine speciei et creaturae cognoscibiliter poterit Creator horum videri; ad Romanos primo: Invisibilia enim ipsius a creatura mundi per ea quae facta sunt, intellecta, conspiciuntur, sempiterna quoque eius virtus et Divinitas. Glossa: " Consideraverunt, quidquid est in substantiis etc ". Magnitudo enim creaturae et nobilitas clamat dignitatem et magnitudinem Creatoris; unde Sapientiae decimo tertio : Quorum si specie delectati deos putaverunt, sciant, quanto his Dominator eorum speciosior est. Unde Augustinus secundo de Libero Arbitrio : " O suavissima lux purgatio mentis, sapientia; non enim cessas innuere nobis, quae et quanta sis, et nutus tui sunt omne creaturarum decus ". Damascenus: " Enarrant caeli gloriam Dei , non quod eiusmodi vocem mittant, quae auribus sensibilibus percipiatur, sed ex propria magnitudine Conditoris virtutem nobis ostendentes; quorum inspecta pulcritudine excogitantes factorem sicut optimum opificem admiramur et glorificamus ". Et non est in hac pulcritudine creaturae standum sed debet referri ad laudem illius; quia Angustinus, de Libero Arbitrio libro secundo : Vae iis qui derelinquunt te ducem et oberrant in vestigiis tois, qui nutus tuos pro te amant et obliviscuntur, quid innuas " !

Est etiam visio, qua videtur in humana natura assumta, et ad hanc disponit transitus a culpa ad paenitentiam. Quamvis enim videant illum peccatores et visuri sint illum in iudicio in humanitate assumta, non tamen ad suam consolationem, sed damnationem. In persona paenitentium dicitur Isaiae quinquagesimo tertio : Et vidimus eum, et non erat aspectus, ecce, eius humilitas; et desideravimus eum, non despeximus ut Iudaei et increduli, despectum et novissimum virorum, qualis reputabatur ab aliis, virum dolorum etc. De hac visione Ioannis primo: Vidimus gloriam eius, gloriam quasi Unigeniti a Patre, plenum gratiae, quae non tantum redundabat in videntes, sed etiam in credentes et non videntes, quia Ioannis vigesimo: Beati, qui non viderunt et crediderunt. In iudicio autem videbitur ab omnibus universaliter, sed dissimiliter; Augustinus, primo de Trinitate ultimo : " Omnes resurgentes videbunt eum in forma, qua potest ab omnibus videri, alii ad damnationem, et alii ad vitam aeternam"; et sequitur: (Quando Iudicem videbunt mali non eis videbitur bonus, quia non ad eum gaudebunt corde, sed tunc se plangent super eum omnes tribus terrae "; Isaiae quinquagesimo secundo : Videbunt omnes fines terrae salutare Dei nostri; Apocalypsis primo: Videbit eum omnis oculus et qui eum pup ugeru nt , et plangent se super eum omne s tribus terrae .

Si ergo volumus videre in iudicio Iudicem istum secure, transeamus a culpa ad paenitentiam. Gregorius : "Voluptatum fallacia nulla nos decipiat, nulla vana laetitia seducat ". Revocemus ante oculos mala, quae fecimus; consideremus, quam terribilis Iudex hic puniturus adveniat; mentem formemus ad lamenta; vita nostra ad tempus amarescat in paenitentia, ne aeternam amaritudinem sentiat in vindicta.

Tertio videtur Deus in humana conscientia, et ad hanc disponit transitus a paenitentia ad abun dantem iustitiam; Matthaei quinto : Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt. Oportet enim, quod mens purgetur a peccato, ut Deum videat, quia, primae Ioannis tertio, omnis, qui peccat, non vidit Deum. Requiritur etiam non solum purgatio a peccato, sed etiam abstractio ab amore mundano; Psalmus: Vacate, scilicet ab operibus et desideriis saecularibus, et videte, quoniam ego sum Deus. Augustinus, secundo de Doctrina christiana : " Illi vident Deum qui huic saeculo moriuntur; in quantum antem hic vivunt, non vident ". Augustinus, secundo de Trinitate: " Haec visio rapit omnem animam desiderio sui, tanto ardentiorem quanto mundiorem, et tanto mundiorem quanto ad spiritualia assurgentem, et tanto ad spiritualia assurgentem quanto a carnalibus morientem ".

Ad istam ergo visionem disponit transitus ad perfectam iustitiam; Augustinus, decimo quarto de Trinitate : " In agnitione igitur Dei iustitiaque et sanctitate veritatis qui de die i n diem proficiendo renovatur transfert amorem a temporalibus ad aeterna, a visibilibus ad intelligibilia, a carnalibus ad spiritualia, atque ab istis cupiditatem frenare ac minuere seque illis caritate alligare diligenter insistit ".

Quarto videtur Deus in gloria in sua essentia et natura a transeuntibus a via ad patriam; primae Ioannis tertio : Scimus, quoniam, cum apparuerit, similes ei erimus; ad Colossenses tertio: Cum Christus apparuerit, vita vestra, tu nc et vos apparebitis cum ipso in gloria. In hae autem vita videri non potest; Exodi trigesimo tertio: Non enim videbit me homo et vivet; et hoc est, quia " visio est tota merces et beatitudo ".

Beatificat autem ista visio purgando omnem errorem lumine interminabilis veritatis, et hoc ab iis qui, transeuntes ad sapientiam, viderunt eum increatum; Psalmus : Inlumi ne t uo videbimus lumen, id est, in Filio, qui est splendor gloriae et figura substantiae eius, videbimus lumen, Patrem. Hic enim videmus per speculum in aenigmate, tunc autem facie ad faciem. Unde Augustinus, decimo quinto de Trinitate : " Nemo miretur in isto videndi modo, qui concessus est huic vitae, per speculum scilicet in aenigmate, laborare nos, ut quomodocumque videamus; nomen quippe hic non sonaret aenigmatis, si esset facilitas visionis Idem Augustinus ibidem, vigesimo quinto capitulo eiusdem libri: "Ibi veritatem sine ulla difficultate videbimus eaque clarissima et certissima perfruemur, nec aliquid quaeremus mente ratiocinante, sed contemplante cernemus".

Beatificat etiam

fugando omnem dolorem dulcedine inaestimabilis suavitatis ab iis qui, transeuntes a peccatis, viderunt Deum vel corporaliter, vel corde in humana natura; Ecclesiastae undecimo : Dulce lumen et delectabile est oculis videre solem; Psalmus: Satiabor, eum apparuerit gloria tua; Psalmus: Adimplebis me laetitia cum vultu tuo; Ecclesiastici quadragesimo secundo: Quis satiabitur, videns gloriam eius? scilicet satietate generante fastidium, sed continuante desiderium; Ecclesiastici vigesimo quarto: Qui edunt me adhuc esurient, et qui bibunt me adhuc sitient.

Beatificat etiam terminando omnem laborem tranquillitate interminabilis quietis in his qui, transeuntes a multis laboribus ad perfectam iustitiam, viderunt Deum in propria conscientia. Ibi enim terminatur illud: Vocate 4 videte etc, quia nihil aliud agetur ibi, nisi quod vacabitur Dei laudibus, qui erit omnia in omnibus. Angustinus ultimo de Civitate Dei: " Quanta erit illa felicitas, ubi nullum erit malum, nullum latebit bonum. Vacabitur Dei laudibus, qui erit omnia in omnibus " et ibidem: Sine fine videbitur, sine fastidio amabitur, sine fatigatione laudabitur Apocalypsis : Amodo iam dicit Spiritus, ut requiescant a lab oribus suis .

Beatificat etiam evacuando omnem timorem certitudine immobilis firmitatis; Isaiae ultimo : Videbitis, et gaudebit cor vestrum; et post: Quia sicut caeli novi et terra nova, quae ego facio stare immobilia coram me, dicit Dominus; sic stabit semen vestrum et nomen vestrum. Iam nullus potest esse timor, ubi regem in decore suo videbunt . Quod nobis concedat etc.

Schema praecedentis sermonis.

Item, sermo fratris Bonaventurae ad Moniales de sancta Clara, in Nativitate Domini.

Transeamus usque Bethlehem et videamus hoc verbum, Lucae secundo .

Verba sunt virorum devotarum Christi nativitatem contemplari et venerari affectantium exemplo pastorum.

Nota ergo circa ea, quod quicumque vult videre Dei Filium, Patris Verbum, et venerari et contemplari ipsum visione, quae est in creatura mundana tota, oportet, quod transeat de ignorantia ad sapientiam; Ecclesiastae secundo : Transivi ad contemplandam sapientiam.

Visione, quae est in natura assumta, oportet, quod transeat de culpa ad paenitentiam; Isaiae quadragesimo quinto: Viri sublime s ad te transibunt.

. Visione, quae est in humana conscientia, oportet, quod transeat de poenitentia ad abundantem iustitiam; Ecclesiastici vigesimo quarto: Transite ad me, omnes, qui concupiscitis me.

Visione, quae est in essentia propria, oportet, quod transeat de miseria ad gloriam; Psalmus: Transibo in locum tabernaculi admirabilis usque ad domum Dei.