CAPUT III.

De solutione paralogismorum fallaciae secundum quid et simpliciter.

Hos autem paralogismos qui sunt secundum quid et simpliciter, qui scilicet sunt in eo quod aliquid dicitur principaliter (hoc est, simpliciter hoc) vel secundum quid sive quo est (hoc est, quoad hoc) vel ubi (hoc est, secundum aliquod ubD vel dicuntur aliquo modo (hoc est, secundum illum modum vel illum) et non simpliciter, vel dicuntur ad aliquid et non simpliciter, et generaliter secundum aliquam determinationem ad hoc vel illud determinate, per determinationem ejus quod est simpliciter, omnes illos paralogismos solvendum est considerando et comparando conclusionem ad contradictionem, considerando scilicet si oppositum conclusionis potest stare cum praemissa. Si enim hoc cum praemissa stare potest, tunc ex praemissa non sequitur conclusio: quia cum quocumque stat antecedens, cum eodem stat consequens. Unde si contingit conclusionem aliquam esse falsam, quod oppositum ejus stat cum praemissa : tunc etiam conclusio non stat cum eodem : et sic non fuit conclusio sequens ex tali praemissa : et sic manifestata est causa falsitatis syllogismi. Hujus autem ratio est, quod contraria et etiam opposita secundum affirmationem et negationem (quae sunt simpliciter contraria vel simpliciter contradictoria) impossibile est inesse eidem secundum idem similiter et in eodem tempore: quo autem (hoc est, secundum aliquam determinationem diminuentem id quod est simpliciter) vel aliquid (hoc est, secundum partem aliquam) vel aliquo modo contingit inesse simul utrumque contrariorum vel contradictoriorum, ut album esse secundum dentes et non album secundum pedes : vel etiam ambo contingit esse contraria, ut hic unum contrariorum insit quo (hoc est, secundum quid) aliud autem simplex, ut nigrum secundum pedes inest cygno : simpliciter tamen est albus : sic enim nihil prohibet eidem inesse contraria et contradictoria, ut esse album simpliciter et non esse album simpliciter. Unde si probatur unum oppositorum inesse simpliciter, aliud autem oppositum illius probatur inesse quo sive secundum quid, nondum probatus est verus elenchus, hoc est, contradictionis syllogismus : quia contradictio est unus et ejusdem et secundum idem simpliciter et in eodem tempore. Hoc autem est considerandum in conclusione comparando eam ad contradictionem : et haec est solutio generalis, quae ut adaptetur ad omnes paralogismos illius fallaciae, ponitur specialiter.

Sunt ergo omnes hujusmodi orationes sive paralogismi qui sunt secundum quid et simpliciter hoc habentes, hoc est, defectum contradictionis in aliqua conditione contradictionis, sicut ille qui concludit, ergo contingit quod non est esse, et formatur sic : quod est in opinione, est: sed falsum est in opinione : ergo falsum est. Sed falsum in opinione, non est: ergo quod non est, contingit esse. Et solvitur : quia quod in opinione est, secundum quid est: et quod simpliciter non est, falsum est: et haec non contradicunt simpliciter non esse et secundum quid esse. Alia oratio similis isti est quod est, ut homo simpliciter non est aliquid eorum quae sunt, ut asinus : ergo quod est, non est: et solvitur : quia non contradicunt ista, esse simpliciter aliquid et non esse hoc. Tertia autem oratio similis istis est, quae concludit, ergo contingit eumdem simul jurare et perjurare : et ponatur, quod aliquis juret se perjurare, utrum jurat et bene jurat secundum quid, et secundum hoc quando simpliciter perjurat: et patet solutio, quia non contradicunt, simul perjurare simpliciter et bene jurare secundum quid. Alia ratio similis istis est, quae concludit quod impossibile est eumdem suadere eidem et dissuadere : et ponatur quod aliquis suadeat alicui ut dissuadeatur ei quod vult facere : hic enim secundum aliquid suadet et simpliciter dissuadet, quae simpliciter stare possunt et non contradicunt : quia non secundum idem suadet et dissuadet.

Solvuntur autem istae orationes respiciendo ad contradictionem, dicendo quod aut sic dicendum : aut dicendum quod non sunt idem esse quid (hoc est, secundum quid) et esse simpliciter : et similiter non sunt idem non esse quid et non esse simpliciter: et haec non contradicunt, et possunt stare simul : quod enim non est simpliciter, non propter hoc si est quid (hoc est, secundum quid) sequitur quod est simpliciter. Neque sequitur, si bene jurat (hoc est, quoad hoc) necesse est

propter hoc et illum bene jurare simpliciter : nam qui jurat se perjuratum,bene jurat perjurans hoc, hoc est, secundum hoc: simpliciter autem non bene jurat. Neque sequitur quod qui dissuadet, suadet simpliciter, sed suadet secundum quid, sive quod hoc est secundum quid, suadet.

Similiter autem est etiam in hac oratione in qua concluditur, quod est simul eumdem mentiri et verum esse in dicendo: ponatur enim, quod aliquis dicat, ego dico falsum : et dicat falsum : hic enim secundum quid est verus, simpliciter autem in dicendo est mendax : et haec stant simul et non contradicunt. Sed quia in talibus paralogismis non est facile videre utro modo quis assignet opposita eidem inesse, utrum scilicet utrumque secundum quid vel utrumque simpliciter, vel unum quid et alterum simpliciter, sicut utrum, scilicet quid dicat verum vel simpliciter, vel secundum quid mentiatur vel simpliciter, videtur difficile esse utrum sit contradictio vel non. Prohibet autem nihil quidem eumdem simpliciter esse mendacem, quo autem (hoc est secundum quid) verum sive veracem esse : et nihil prohibet aliquo (hoc est, secundum aliquid) aliquem esse verum, simpliciter autem non verum, sicut patet in exemplo quod inductum est. Similiter autem est etiam in his orationibus, in quibus proceditur a simpliciter ad quid sive secundum quid, ut in ad aliquid, et ubi, et quando, hoc est, in determinationibus secundum quid dictis secundum ad aliquid, vel ubi, vel quando : omnes enim hujus orationes a simpliciter ad secundum quid procedentes, accidunt secundum hoc, hoc est, secundum fallaciam secundum quid et simpliciter. Si quaeritur, si sanitas vel divitiae sunt bonum ? et cum conceditur quod sic, in contrarium itur per secundum quid sic : divitiae et sanitas non sunt bonum alicui, quia insipienti et non recte viventi,sed malum : ergo idem bonum et non bonum, et idem bonum et malum. Et similiter si quaera- tur : ergo sanum esse vel posse in civitate (hoc est, potentatum habere) est bonum ? et concedendo, quod sic, inferat oppositum dicens : sed est quando non est melius vel bonum aeque, esse sanum vel potentatum habere in civitate, quia tempore belli: ergo idem bonum et non bonum : et sic idem eidem bonum et non bonum: haec enim non opponuntur in diversis temporibus, aut diversis hominibus, sicut sapienti et insipienti, aut sicut dictum est. Solutum est etiam ad hoc dicendo, quod nihil prohibet quod simpliciter est bonum, huic sicut male utenti non esse bonum : aut quod huic quidem simpliciter est bonum, non esse nunc eidem bonum, ut potentem esse in civitate tempori belli: vel quod huic simpliciter est bonum non esse in hoc loco vel tempore bonum.

Similiter autem est in his quae quaerunt, si malum est quod non vult sapiens : non vult autem amittere bonum : et inferatur ex hoc : ergo non vult bonum ut simpliciter inferatur ex eo quod est secundum quid : et ex illa ulterius inferatur : quod non vult sapiens, est malum : bonum amittere non vult sapiens: ergo bonum malum. Patet quod est secundum quid : et simpliciter non vult amittere bonum : ergo non vult bonum. Et solvitur : quia non est idem dicere, amittere bonum esse malum, et bonum simpliciter esse malum, vel non bonum. Similiter autem est etiam oratio quae est de fure si sic dicatur, quod fur est malum : fur vult sumere bonum : ergo vult bonum: ergo malumbonum. Patet enim quod fur non vult malum, sed bonum: nam sumere est bonum, cum bonum et secundum quid malum, in quantum scilicet sumitur ut bonum. Similiter autem est in hac oratione, bonum est amittere aegritudinem: sed aegritudo est malum : ergo bonum est malum. Quia aegritudo simpliciter malum est: sed amittere aegritudinem non est malum, sed bonum: et amittere aegritudinem non est aegritudo

simpliciter, sed secundum quid, prout scilicet est in amittendo.

Similiter est de oratione concludente, quod injustum justo, et quod injuste fit, eo quod juste fit, magis est eligendum : et formatur sic in paralogismum. Magis est eligendum injuste (hoc est, non propter malum meritum) mori, quam juste (hoc est, propter malum meritum) mori: sed injuste mori est injustum, et juste mori est justum : ergo injustum magis est eligendum quam justum. Et patet quod non sequitur, quod simpliciter injustum magis sit eligendum, quam simpliciter justum: quoniam injustum in hoc, et secundum quid est magis eligendum justo in hoc : et haec est solutio paralogismi. Similis solutio est in paralogismo simili in quo quaeritur (ut ex quaestione formetur paralogismus) utrum justum est sua habere quemque sive quemlibet? et dicente respondente, quod sic, adversetur opponens dicendo : si quae aliquis judicat secundum propriam opinionem, et si sunt falsae opiniones suae, haec singula sua ex lege suae opinionis : ergo justum est illa eum habere: sed si justum est habere quemcumque sua, per oppositum injustum est habere aliena : sed haec ex lege suae opinionis sunt sua : ergo idem justum et injustum, sive idem justum et non justum. Et patet solutio, quod secundum legem suae opinionis justum non est justum nisi secundum quid : et hoc est simpliciter non justum quod stat cum praemisso quod est justum secundum legem suae opinionis.

Similiter est de paralogismo formato ex tali interrogatione, utrum oportet judicare judicio condemnationis et paenae eum qui justa dicit, vel eum qui dicit injusta? et dicente et respondente, quod oportet judicare eum qui dicit injusta, contra opponit interrogans : at vero (hoc est, oportet) eum qui injuriam violenter passus est, justum est coram judice sufficienter, scilicet quantitatem injuriae dicere quam passus est: ea autem quae dicit, injusta sunt, quia sunt injuriae sibi illatae:

ergo talem oportet punire, quod falsum est. Et solvitur ista oratio : primo quidem, quia non sequitur, si pati injuste aliquid magis est eligendum quam juste, quod propter hoc simpliciter injustum magis sit eligendum quam justum : sed simpliciter quidem magis eligendum juste eo quod injuste : hoc autem est in hoc, vel secundum hoc nihil prohibet secundum quod id quod injuste fit, magis esse eligendum pati, quam id quod est pati juste.

Similiter solvitur alius paralogismus : quia habere quemquam sua, simpliciter est justum : alienum autem habere, simpliciter non justum, etc. : hoc nihil prohibet judicium (quoad hoc) justum esse. Verbi gratia, si sit justum secundum opinionem judicantis, quod et simpliciter sit justum. Similiter enim quae simpliciter injusta sunt, nihil prohibet injusta esse huic vel sic : non enim etiam in aliquo paralogismo sequitur, si quae quis passus est, dicere est justum, quod id quod dicit, simpliciter sit justum : sicut nec sequitur, si aliquid utile est dicere judici vel alii est utile, quod ea quae dicit, sint simpliciter utilia : et similiter est injustus ad dicere injusta: propter quod non ille qui dicit injusta, sive non propter hoc si ea quae dicuntur ab eo qui injuriam passus est, sunt simpliciter injusta, ille qui dicit coram judice haec injusta quae passus est vincitur (hoc est, convincitur) esse injustus et puniendus : dicit enim quae dicere justa sunt, secundum hoc quod est dicere coram judice. Simpliciter autem haec pati sive ad patiendum sunt ea quae dicit injusta. In rationibus autem his et similibus est una et similis solutio. Procedunt enim omnes hujusmodi orationes vel a secundum quid ad simpliciter, vel e converso a simpliciter ad secundum quid. Unde semper considerandum est ad contradictionem conclusionis, utrum possit stare cum praemissa ex qua procedit: et sic considerandum est ad contradictionem conclusionis, et conferendum ad praemissam :

quia si oppositum conclusionis stat cum praemissa, non sequitur conclusio : quia oppositum consequentis non stat cum antecedente, quamvis oppositum antecedentis bene stet cum consequente, ut patet : aethiops est albus dentem: ergo est albus. Oppositum enim conclusionis quod est non esse album, stat cum praemissa quod est albus dentes. Et similiter est quando a simpliciter proceditur ad secundum quid: ut aethiops est niger : ergo non est albus dentes. Oppositum enim conclusionis quod est esse album dentes, stat cum hoc praemisso quod est, aethiops est niger : et in omnibus his conclusio est aliquid passa: quia vero proceditur ab eo quod est secundum quid ad simpliciter, conclusio patitur defectum determinationis impropriae quae est in praemissa, et aufertur a conclusione. Si autem simpliciter proceditur ad secundum quid: tunc passa est conclusio appositionem determinationis impropriae, quae non fuit in praemissa : et sic patet, quod conclusio semper aliquid est passa, quando consideratur contradictio conclusionis, et confertur ad praemissam.

Attendendum etiam, quod super hunc locum sophisticum fit solutio insolubilium : insolubili a autem dico quaecumque talia sunt, quae quaecumque parte contradictionis data deducuntur ad oppositum et inconveniens, sive ad redargutionem, ut hoc : aliquis jurat se perjurare, aut jurat verum, aut non. Si jurat se perjurare et jurat verum, scilicet se perjurare, nemo jurando verum perjurat : ergo iste non perjurat: et datum fuit quod perjurat : sed si non perjurat et jurat se perjurare, non jurat veram: ergo perjurat: quia aliter non juraret verum, quando jurat se perjurare : ergo perjurat : quia aliter non esset verum quod perjurat. In omnibus his sic secundum quid et simpliciter determinatio impropria non inferens sive simpliciter facit secundum quid, et ut saepe in ante habitis dictum est. Nulla autem determinatio est magis impropria quam illa in qua oppositum op- posito determinatur : et hoc fit in talibus : ubi enim jurat se perjurare, ibi verum jurat quoad hoc simpliciter perjurat ut secundum quid verum jurat, et secundum quid simpliciter falsum : et ideo de necessitate ducitur ad utrumque oppositorum.

Attendendum quod quamvis in omnibus paralogismis fallaciarum et in dictione et extra dictionem commune sit, quod oppositum conclusionis non potest stare cum praemisso : tamen hoc magis est appropriabile paralogismis fallaciae secundum quid et simpliciter, quam aliis : quia specificatur ad hanc fallaciam per hoc quod conclusio semper consideratur ut aliquid passa per modum qui dictus est : aliquid autem passa in comparatione ad praemissam conclusio non est in paralogismis aliarum fallaciarum.