Et hoc est quod sequitur :

" Quis potest dimittere peccata, nisi solus Deus ? " Non crediderunt isti testimonio Joannis Baptistae, Joan. 1, 29 : Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccatum mundi. Tamen dicunt verum. Psal. l, 6 : Tibi soli peccavi, et malum coram te feci.

" Ut cognovit autem Jesus cogitationes eorum, respondens, dixit ad illos : Quid cogitatis in cordibus vestris ?

Quid est facilius dicere : Dimittuntur tibi peccata ; an dicere : Surge, et ambula ? "

Repressio est murmuris.

Habet autem tria : reprehensionem murmurantium, propositionem miraculi ad judicium eorum, et divinae potentiae demonstratum effectum.

Reprehensio murmuris est ista : " Quid, " hoc est, quare " cogitatis mala " infidelitatis, " in cordibus vestris ? " quasi ego non sim Deus qui toties coram vobis meae divinitatis probavi virtutem. Isa. I, 16 : Auferte malum cogitationum vestrarum ab oculis meis. Tamen et in hoc quod respondit cogitationibus eorum, se esse Deum demonstravit. I Reg. XVI, 7 : Homo videt ea quae parent, Dominus autem intuetur cor.

" Quid est facilius dicere. "

Expostulatio judicii rationis eorum, ut proprio judicio condemnentur. Luc.

XIV, 22 : De ore tuo te judico, serve nequam. Psal. xlix, 21 : Arguam te, et statuam contra faciem tuam.

" Dimittuntur tibi peccata : " quod solius Dei esse dicitis, " an dicere, " simplici verbo sine sacramenti operatione, vel orationis, vel medicinae, sed solo potenti verbo :

" Surge, et ambula. "

Constat quod utrumque ejusdem potentiae est: licet in se inaequalia sint. Sancti enim invocando, vel sacramenta exhibendo, aliquando curant corpus, et ita dimittunt peccata. Medici autem per medicinas curant aliquando corpora, non animas. Sed simplici verbo creaturas non restaurat, nisi qui simplici verbo creavit eas. Et ideo quoad hoc utrumque est ejusdem potentiae : et ideo invisibile probetur per visibile.

Et hoc est quod dicit :

"Ut autem sciatis quia Filius hominibus habet potestatem in terra dimittendi peccata, ait paralytico: Tibidico, surge, tolle lectum tuum, et vade in domum tuam.

Et confestim consurgens coram illis, tulit lectum in quo jacebat, et abiit in domum suam, magnificans Deum.

Et stupor appehendit omnes, et magnificabant Deum. Et repleti sunt timore, dicentes : Quia vidimus mirabilia hodie. "

Ecce perfectio miraculi ex parte vere facientis, primo per verbum, secundo per effectum. Et tertium sequitur, aedificatio fidelium.

Dicit ergo : " Ut autem sciatis, " certissima probatione, " quia Filius hominis, " quem blasphemare dicitis, "potestatem habet " divinam " in terra dimittendi peccata " solo verbo,sine omni alio adminiculo extrinsecus adhibito, vel invocationis, vel sacramenti : tunc ipse Filius hominis " ait paralytico, " sua voce, non sonante de caelo desuper Patre, et non apparente visibiliter Spiritu sancto : " Surge. " Vox enim mea, est vox virtutis et Patris. Joan. v, 21 : Sicut.Pater suscitat mortuos et vivificat, sic et Filius quos vult vivificat. Sapient. XVI, 13: Tu es, Domine, qui vitae et mortis habes potestatem.

Quod autem dicit : " Surge, " est in effectum consolidationis, contra membrorum dissolutionem.

Et quod dicit : " Tolle grabatum tuum, " est in restitutionem virtutis, contra debilitatem infirmitatis : quia lectus erat gravis qui a quatuor portabatur.

Et quia dicit : " Et ambula, " est in restitutionem virtutis motivae, contra paralysis immobilitatem.

Quod autem dicit : " Vade in domum tuam, " est ad restitutionem animalium virtutum, et praecipue virtutis provisivae: contra hoc quod tales infirmitates per frigidum et humidum ortae a cerebro, debilitant virtutes provisivas et prudentiam. Sensus enim est : " Vade in domum tuam, " hoc est, provide tibi et domui tuae. Haec est ergo restitutio integrae sanitatis, et probatio plena potestatis dimittendi peccata, quam Christus tradidit suo vicario et ministris ejus. Matth. XVIII, 18 : Amen dico vobis, quaecumque alligaveritis super terram, erunt ligata et in caelo : et quaecumque solveritis super terram, erunt soluta et in caelo.

Moraliter autem dicit quatuor: " Sur-. ge, " hoc est, sursum te age ad virtutes. Ad Coloss.III, 1 : Quae sursum sunt quaerite, ubi Christus est in dextera Dei sedens.

" Tolle lectum tuum," in onus tuum per pondus doloris, delectationes peccatorum converte. Psal. xxxvii, 5 : Sicut onus grave gravatae sunt super me.

" Ambula, " per meritorum profectum. Jerem. LI, 50 : Nolite stare, recordamini procul Domini.

" Et vade in domum tuam, " hoc est, conscientiae discussionem et custodiam. Proverb. XXXI, 27 : Consideravit semitas domus suae, et panem otiosa non comedit.

" Et confestim consurgens. "

Ecce ad verbi imperium opus subsecutum. " Coram illis, " in testimonium miraculi et confusionem conscientiarum suarum : " tulit lectum in quo jacebat, " plena sibi restituta virtute, " et abiit, " ambulans ordinato gressu, " in domum suam, " utilitatibus propriis consulens, sicut sapiens prudens. Joan. v, 9 : Statim sanus factus est homo, et sustulit grabatum suum, et ambulabat.

" Magnificans Deum, " hoc est, magna laude in gratiarum actione extollens. Act. III, 8 : Ambulans, et exsiliens, et laudans Deum. Eccli. LI, 8 et 9 : Laudabit usque ad mortem anima mea Dominum : et vita mea appropinquans erat in inferno deorsum.a Et stupor, "

Ex viso miraculo, "apprehendit om nes. " Saepius dictum est quid est stupor. Apprehendit autem admiratio omnes, et quasi violenter tenuit. " Et " ideo " magnificabant Deum. " Quia, sicut dicit Psalmus viii, 2 : Elevata est magnificentia tua super tua super caelos, Deus." Et repleti sunt timore. " Devoti quidem timore reverentiae, Pharisaei autem, et Scribae timore paenae si contradicerent. Marc. XIV, 1 : Quaerebant summi sacerdotes et scribae quomodo eum, scilicet Jesum, dolo tenerent et occiderent : sed timebant plebem.

" Dicentes, " confessione veritatis convicti : " Quia vidimus mirabilia hodie, " hac clara luce. Luc. ii, 31 et 32 : Salutare tuum quod parasti ante faciem omnium populorum : lumen ad revelationem Gentium, et gloriam plebis tuae Israel.

" Et post haec exiit, et vidit publicanum nomine Levi, sedentem ad telonium, et ait illi : Sequere me.

Et relictis omnibus, surgens secutus est eum."

Istud quod hic dicitur, ut dicit Augustinus, per recapitulationem inductum est: quod sic probat Augustinus : " Quia, sicut infra, VI,15, dicitur, Matthaeus cum aliis Apostolis in monte electus est : post descensum autem de monte sanatus est paralyticus, et alia miracula perfecta sunt: et ideo vocatio Matthaei ante facta est. " Unde patet, sicut jam sapius diximus, quod Lucas quae inducit, non inducit secundum ordinem temporis, sed secundum quod probant ordinem Ecclesiasticum : sicut diximus. Nec convivium fecit ei in domo sua postquam secutus est eum : quia tunc non erat publicanus. Nec Pharisaei murmurassent quod Dominus comederet et biberet cum publicanis. Nec etiam postea domum propriam habuit. Sed ante perfectam sequelam Domini aliquamdiu familiaris existens, invitabat eum et procuravit: et postea per illam familiaritatem factus est discipulus, et ex discipulo factus est Apostolus.

Unde quod hic dicitur : " Post haec, " notat ordinem rationis, non temporis. Probata enim plenitudine potestatis in usu clavium, inducit post hoc factum per quod probatur plenitudo potestatis in ordine et vocatione et dispositione ministrorum, et dispositionis officiorum. Hoc enim pertinet ad eum qui habet plenitudinem potestatis.

" Exiit " ergo, sicut dicitur, Matth. xx, 1 : Exiit primo mane conducere operarios in vineam suam.

Dicuntur autem in ista historia tria : vocatio videlicet, convivium, et reprehensio murmuris Pharisaeorum.

De vocatione autem dicit tria: vocantis misericordiam, vocati miseriam, et ejusdem ad sequendum Christum obedientiam.

De vocantis misericordia tangit duo : diligentiam inquisitionis, et respectum miserationis. De diligentia inquisitionis dicit: " Post haec exiit, " quaerens peccatores quos ad paenitentiam converteret. Act. x, 38 : Pertransiit benefaciendo, et sanando omnes oppressos a diabolo.

" Et vidit, "

Non tam oculis corporis quam miserantis respectu. Eccli. IV, 15 : Oculi Dei in diligentes se. Genes. XVI, 13: Tu, Deus, qui vidisti me.

" Publicanum. "

Describit hic vocali miseriam. Describit autem ab infami officio, et a nomine privato ut per hoc aliquantulum tegatur vitium, et a studio lucrorum.

" Publicanum, " quia publicis vectigalibus accipiendis et congregandis erat praepositus. Haec autem vectigalia de vehendis mercibus accipiebantur. Quidam tamen dicunt, quod erat mercator merces vehens. Et hoc non puto esse verum. Vectigalia autem cum extorsione accipiebantur, et ideo tale officium infame est. Isa. III, 12 : Populum meum exactores sui spoliaverunt.

" Nomine Levi. "

Matth. IX, 9, ipse se vocat Matthaeum. Binomius enim fuit. Sed Matthaeus erat nomen vulgatum, et sub illo cognoscebatur esse exactor, et hoc ipse sibi tribuit propter humilitatem. Proverb. XVIII, 17 : Justus prior est accusator sui. Aliud nomen fuit Levi, quod non ita erat vulgatum, et sub illo non cognoscebatur infamia ipsius, et hoc in tegumentum infamiae attribuunt ei duo alii Evangelistae. Levi autem interpretatur additus : quia sub significatione illius nominis additus est Apostolis, ut nemo quantorumcumque facinorum desperet, si conversus fuerit ad Dominum, audiens publicanum factum esse Apostolum et Evangelistam. Psal. lxvii, 23 : Dixit Dominus : Ex Basan convertam, hoc est, ex confusione. Oratio Manassae. ad finem : Indignum salvabis me secundum magnam misericordiam tuam.

" Sedentem, " hoc est, quiescentem, " ad telonium, " ad studia illicitorum lucrorum. Sapient. xv, 12 : Existimaverunt lusum esse vitam nostram, et convcrsationem vitae compositam ad lucrum, et oportere undecumque eliam ex malo acquirere.

" Et ait illi. "

Hic dicuntur duo : praeceptum vocantis, et vocati obedientia.

Praeceptum vocantis est : " Sequere me, " hoc. est, imitare. Et bene dicit : " Sequere, " quia impossibile est praecedere passu virtutis. Nullus autem omnino potest eum comitari : sed sequi a longe possumus. Job, XXIII, 11: Vestigia ejus secutus est pes meus, viam Domini custodivi. Eccli. xxiii, 38: Gloria magna est sequi Dominum.

" Et relictis omnibus. "

Tangitur obedientia.

Et dicuntur duo : depositio impedimenti ad sequendum, et insecutio.

Depositio impedimenti est in hoc quod dicit: " Relictis omnibus. " Amor enim temporalium impedit a sequendo Christum. Matth. XIX, 27 : Ecce nos reliquimus omnia, et secuti sumus te.

" Secutus est eum. " Hoc est perfectum : abdicare illicitum, et imitari bonum. Psal. XXXVI, 27 : Declina a malo, et fac bonum. Jerem. XVII, 16 : Ego non sum turbatus, te pastorem sequens.

" Et fecit ei convivium magnum Levi in domo sua. "

Hic tanguntur duo de convivio : de praeparatione scilicet, et de societate convivantium.

De praeparatione dicit duo : praeparationem, et locum.

In praeparatione notantur tria: in factura enim notatur studium praeparationis : in convivio autem, jucunditas epulationis : in magnitudine, liberalitas ministrationis.

De primo dicitur, Esther, I, 5: Jussit rex convivium praeparari in vestibulo horti. Tob. viii, 21: Uxori suae dixit ut instrueret convivium, et praepararet omnia.

" Convivium " autem sonat in jucunditatem epulantium. Luc. xv, 32: Epulari et gaudere oportebat, quia frater tuus hic mortus erat, et revixit: perierat, et inventus est.

" Magnum, " quod pertinet ad praeparationis magnificam liberalitatem. Luc. XIV, 16 : Homo quidam fecit caenam magnam, et vocavit multos.

" In domo sua. " Ecce quietis locus. In domo enim aliena non fiducialiter quiescitur. Eccli. XXIX, 31: Vita nequam hospitandi de domo in domum: et ubi hospitabitur, non fiducialiter aget. Econtra, Sapient. viii, 16: Intrans in domum meam, conquiescam cum illa, scilicet sapientia.

" Et erat turba multa publicanorum, et aliorum qui cum illis erant discumbentes. "

Ecce convivantium societas. Nominat autem publicanos et alios peccatores secum convivantes.

Et hoc est quod dicit: " Et erat turba multa, " quantum ad multitudinem vocatorum. Luc. XIV, 16 : Homo quidam fecit caenam magnam, et vocavit multos.

" Publicanorum, " ad eamdem spem vocationis suspirantium, " et aliorum, " supple, peccatorum. Luc. xv, 1 : Erant appropinquantes Jesu publicani et peccatores, ut audirent illum.

Dicit autem hic Chrysostomus, quod Levi de illicite acquisitis Domino fecit convivium. Et tunc quaeritur, Quare Dominus ista cum discipulis comedit et bibit, cum non liceat aliquid talium contingere aut edere? Tob. II, 21 : Non licet nobis aut edere ex furto aliquid, aut contingere. R esponsio, quod illi qui agunt vices corum quibus talia ablata sunt, et cum effectu inducunt homines ad restitutionem, possunt de talibus edere, sicut fecit Dominus et discipuli. Quod autem alii comedebant, ad similem restitutionis modum erat invitatio. Et ita omnes licite comederunt. I ad Corinth. IX, 7: Quis militat suis stipendiis umquam ?... Quis pascit gregem, et de lacte gregis non manducat ?Luc. x, 7, non dicit Dominus: Edentes et bibentes quae illorum sunt : sed potius : Edentes et bibentes quae apud illos sunt.

" Discumbentes. "

Discubitus est stramentum, in quo quiescitur partim sedendo, et partim jacendo. Est autem stramentum molle retro ad dorsum, et a lumbis inferius est sessio. Et talis sessio lassis convenit: sicut fuit Dominus et discipuli ex itinere fatigati. Luc. VII, 36 : Ingressus domum Pharisaei, discubuit.

" Et murmurabant Pharisaei et Scribae eorum, dicentes ad discipulos ejus : Quare cum publicanis et peccatoribus manducatis et bibitis? "

Hic tangitur murmuret reprehensio murmuris.

Murmur autem tangitur dupliciter. Murmurando enim ostenderunt invidentiae nequitiam. Evomendo autem murmurationem apud discipulos qui adhuc infirmi erant, ostenderunt primi serpentis astutiam.

Dicit ergo : " Et murmurabant. " Ad Roman. I, 20 et 30 : Susurrones, detractores. Deo odibiles. Sapient. I, 11: Custodite vos a murmuratione quae nihil prodest, et a detractione parcite linguae.

" Pharisaei, " praesumentes de falsa justitia, " et Scribae eorum, " praesumentes de falsi nominis scientia. I ad Corinth. viii, 1 : Scientia inflat, charitas vero aedificat. Ad Roman. xii, 3 : Non plus sapere quam oportet sapere, sed sapere ad sobrietatem.

Videntur tamen justam habere murmuris occasionem. I ad Corinth. v, 11 : Si is qui frater nominatur, est fornicator, aut avarus,... aut rapax : cum hujusmodi nec cibum sumere. Ad hoc autem dicendum, quod hoc de praecisis intelligitur. Nullus autem istorum praecisus est : sed convictus et familiaritas Domini fuit eis occasio salutis.

" Dicentes ad discipulos ejus: " Modo primi serpentis aggrediuntur Dominum ex parte debiliori. Eccle. x, 11 : Si mordeat serpens in silentio, nihil eo minus habet qui occulte detrahit. Non audebant enim Domino hoc dicere, quia sciebant se confutandos.

" Quare cum publicanis et peccatoribus, "

Et aliis criminosis, " manducatis et bibitis ? " Matth. vii, 3: Quid autem vides festucam in oculo fratris tui, et trabem in oculo tuo non vides ? Posset responderi quod manducare et bibere cum peccatoribus ut convertantur, est in signum epulationis Angelorum. Luc. xv, 10 : Gaudium erit coram Angelis Dei super uno peccatore paenitentiam agente. Apocal. III, 20 : Ecce ego sto ad ostium et pulso : si quis... aperuerit mihi januam, intrabo ad illum, et caenabo cum illo, et ipse mecum.

" Et respondens Jesus, dixit ad illos : Non egent qui sani sunt medico, sed qui male habent.

Non veni vocare justos, sed peccatores ad paenitentiam. "

Hic ponitur murmuris repressio.

Et dicuntur duo : unum quidem per metaphoram, et alterum per metaphorae expositionem.

Metaphora dicit murmurantium reprehensionem, et publicanorum commendationem.

Reprehensio quidem murmurantium est in hoc quod dicit: " Non egent, " hoc est, non egere se simulant, " qui sani sunt, " hoc est, qui sanos se esse reputant. Nullus enim in loto sanus est peccato et ab inclinatione ad peccatum, quae est quasi dispositio ad infirmitatem. Et qui reputat se sanum, periculosissime infirmatur : quia medicum non requirit. Apocal. iii, 17 : Dicis : Quod diues sum, et locupletatus, et nullius egeo, et nescis quia tu es miser, et miserabilis, et pauper, et caecus, et nudus.

" Medico, " de quo dicitur, Eccli. xxviii, 1 : Honora medicum propter necessitatem : etenim illum creavit Altissimus.

" Non veni, etc. "

Explanatio est metaphorae per finem sui adventus. " Non veni, " scilicet in mundum. Joan. XVI, 28 : Exivi a Patre, et veni in mundum.

" Vocare justos, " quia illi vocati sunt : sicut Nathanael et alii, qui fuit sine dolo . Intelligitur enim istud de vocatione exteriori, in qua non vocantur qui se justos arbitrantur. Omnes autem alii vocantur. Ad Romam. III, 23 : Omnes peccaverunt, et egent gloria Dei." Sed peccatores, " hoc est, qui peccatores se recognoscunt, per gratiam Chri-

sti salvandos, et non ex operibus legis.

Et hoc est quod addit: " Ad paenitentiam. " Act. III, 19 : Paenitemini igitur, et convertimini, ut deleantur peccata vestra.

Attende autem, quod hic est quaedam Glossa de vocatione Matthaei quae est valde dubia. Et dicitur esse Ambrosii. Dicit enim sic : " Reliquit propria, qui " rapiebat aliena. Non solum lucra reli-" quit omnium vectigalium, sed et peri-" culum contempsit quod poterat venire " a principibus saeculi: quia rationes voti ctigalium incompositas reliquerat. Et " quia in nullo prorsus hujus vitae respe-" ctum vel cogitationem sibi reservavit, " Dominicorum talentorum fidelis disci pensator esse meruit. " Tria dicit Glossa ista, scilicet, quod qui aliena rapuerat, propria reliquit. Et hoc est injustitia : quia antequam relinqueret propria, reddere debuit quae rapuerat aliena : sicut fecit Zachaeus, Luc. XIX, 8 : Si quid aliquem defraudavi, reddo quadruplum. Unde et hoc fuit injustum, et discipulis Christi, et doctrinis ejus contrarium. Matth. v, 26 : Non exies inde, donec reddas novissimum quadrantem. Secundum est quod dicit, quod rationes vectigalium incompositas reliquit. Et fuit injuria et scandalum contra Christi doctrinam. Injuria quidem : quia vectigalia ex quibus accipiuntur stipendia ad defensiones terrarum, non sunt injusta : et ideo rationes eorum sunt faciendae. Scandalum autem est tum propter hoc quod et ipse Dominus ut non scandalizaret, solvit didrachma . Et alibi dixit, Luc. xx, 25 : Reddite quae sunt Caesaris Caesari. Tertium autem, quod in nullo prorsus respectum vel cogitationem hujus vitae sibi reservavit, fuit imprudentia : cum etiam Dominus, Joan. XII, 6, loculos legatur habuisse, in quibus ea quae mittebantur, portabantur ad vitae necessaria. Nec potest aliquis dicere, quod Dominus .

dispensaverit : quia nulla dispensatio est cum alterius injuria. Nec est simile quod dicitur, Exod. III, 22, et XII, 36 : Spoliabitis aegyptum : quia filii Israel laboraverunt aegyptiis, et spoliati fuerant ab aegyptiis, et in angaria dira fuerunt apud eos.

Ideo videtur hic dicendum, sicut diximus super Matthaeum , quod illud convivium factum fuit cum jam ita esset perfectus in amore Christi quod omnia vellet relinquere, et ad ea ultra non redire. Ante autem (licet non legatur) et male ablata reddiderat, et ratiocinia conposuerat. De futuris autem ordinare non poterat : quia quamvis non legitur de istis tribus aliquid fecisse, tamen justitia exigente fecit. Ea vero subticentur aliquando, sicut hic : et ponuntur aliquando, sicut in Zachaeo, ut ex aliis quae scripta sunt, et similia in his quae non sunt scripta intelligamus. Tamen hic cavendum est : quia in dictis Beati Ambrosii frequenter inveniuntur immixta dicta Ambrosii adoperti : et sunt illa frequenter falsa, et aliquando haeretica.

" At illi dixerunt ad eum : Quare discipuli Joannis jejunant frequenter, et obsecrationes faciunt : similiter et Pharisaeorum : tui autem edunt et bibunt ?

Quibus ipse ait: Numquid potestis filios sponsi, dum cum illis est sponsus, facere jejunare?

Venient autem dies cum ablatus fuerit ab illis sponsus, tunc jejunabunt in illis diebus. "

Hic incipit adstruere potestatem dispensationum. Est autem dispensatio juris relaxatio propter necessitatem vel utilitatem publicam facta.

Habet autem partes duas : unam in qua est occasio veniendi ad factum : aliam autem in qua ratio instruitur dispensationum.

In prima harum est quaestio quaedam mota. Quidam ex discipulis Joannis cum Judaeis, sicut dicitur, Joan. III, 25 et . seq., quia secundum veritatem Pharisaei et Scribae primo discipulos Joannis de hac quaestione sollicitaverunt : et discipuli Joannis sollicitati cum Judaeis de hac quaestione cum invidia et murmure contra Christum tractaverunt, et sic concitati ad Christum cum quaestione venerunt. Propter quod discipuli Joannis in hac parte reprehensibiles se reddiderunt, tum de jactantia sanctitatis apparentis, tum de familiaritate ex parte vipereae generationis, tum de invidia Christianae libertatis. Ad Galat. II, 4 et 5 : Propter subintroductos falsos fratres, qui subintroierunt explorare libertatem nostram quam habemus in Christo Jesu,... quibus neque ad horam cessimus subjectione, etc.

" Quare discipuli Joannis, "

In quibus nihil nisi austeritas apparuit, " jejunant frequenter, " sicut omni solatio gaudii destituti, " et obsecrationes faciunt, " sicut semper ad caelestia suspensi. Tumque jejunio se affligentes et castigantes ne appetant terrena, I ad Corinth. IX, 27 : Castigo corpus meum, et in servitutem redigo. Obsecratione autem cor ad Deum dirigentes, Psal. cxl, 2 : Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo.

" Similiter autem et Pharisaeorum, " qui credunt resurrectionem mortuorum : et ideo sperant aeterna, pro quibus frequenter fecerunt obsecrationes. Jejuniis autem et aliis austeritatibus corpus a voluptate vitae temperabant. Unde, Luc. xviii, 12, unus Pharisaeorum dixit : Je-iuno bis in sabbato, decimas do omnium quae possideo.

a Tui autem, " scilicet discipuli qui te imitantur (ideo factum eorum in te redundat) " edunt et bibunt, " in delicias et saturitatem. Cum tamen fervor novitius plus austeritatis habere deberet ex novitate religionis : quia omnis religio fervet a principio.

Haec ergo est quaestio ipsorum.

" Quibus ipse ait. "

Ante responsionem istam notandum est, quod vita vetus dicitur a quatuor : quorum unum est causa vitae veteris, et hoc est inolitum longa consuetudine in homine vel in gente peccatum. Thren. iii, 4 : Vetustam fecit pellem meam, hoc est, ad modum vetustae deformem per peccatum. Ideo praecipit Apostolus, ad Ephes. IV, 22, deponere... veterem hominem qui corrumpitur secundum desideria erroris.

Aliud est consuetudo observantiarum legalium, quae ad indicandum peccatum inductae sunt, et non ad curandum ipsum : sicut sunt omnes observantiae legales, et etiam Decalogus, secundum hoc quod cohibere dicebatur manum, non animum : et omnia hujusmodi. Ad Hebr. vii, 19 : Nihil ad perfectum adduxit lex. Et illa est servitus antiqua.

Tertium, aemulatio antiquitatis, quae est semper in cordibus eorum qui transire debent ad novum. Ad Galat. I, 14 : Abundantius aemulator existens paternarum mearum traditionum. Unde etiam in prima philosophia dicitur, quod cum homo consuevit credere contraria principiorum et est oblitus eis, quantumcumque deducatur ad inconveniens, non recedit nisi cum magna difficultate.

Quartum est adulterinae radices, quae semper manent ex antiquis erroribus in corde pullulantes. Unde, Jerem. I, 10 :

Ut evellas, et destruas, et disperdas, et dissipes, etc. Nisi enim paulatim illa effodiatur, non inseretar veritas.

Et ideo sicut in eo qui in scientiis doctrinalibus de errore ducitur ad veritatem, ita est de deductione ex lege veteri ad novam. Qui enim in doctrinalibus habet Philosophos qui ex peccato primos errores seminaverunt, pro diis vel pro sanctis prophetis, numquam curatur ab errore suo. Similiter, si pertinaciter inhaeret erroribus eorum, numquam exit ab eis. Similiter, qui ex aemulatione personae et non veritatis contendit, numquam curatur. Adhuc autem, nisi errores contrarios principiis de corde suo evelli permittat, numquam curatur. Ita est qui legem veterem arbitratur a Deo esse, ex intentione permanendi datam, sicut veram justitiam justificantem, et non magis ordinatam propter peccatum antiquum, ut paedagogum ad Christum, numquam liberatur a lege. Adhuc, qui omnes observantias ejus et caeremonias putat divinas et tenendas, et non magis mysticas, et in futurum significantes quid faciendum est, numquam liberabitur. Adhuc, aemulator talium propterea quod tanti patres salvati sunt, lege in statu perdurante, et credit hanc salutem fuisse patribus .ex lege, ille impossibilis est ad curam. Adhuc etiam, nisi principia praeceptorum et quaecumque alia sunt, de corde evellat, ut obligantia, non liberabitur. Et ex his patet quam difficile est veteribus nova immittere, et quam paulatim oportet hominem a veteribus caute educere, et tunc paulatim novis eum coaptare. Et hoc intendit Christus, et ideo duas dat responsiones : unam quaestioni, et alteram subintellectae rei in quaestione, quam etiam quaerentes ignorabant.

Ad solutionem quaestionis nota, quod (sicut diximus in Matthaeo ) triplex est jejunium : satisfactivum, afflictivum, et laetificalivum. Satisfactivum est quod injungitur pro peccatis emendandis : sicut. Jonae, III, 5, et seq., jejunium Ninivitarum. Joel, I 14 : Sanctificate jejunium, vocate caetum. Jejunium autem afflictivum est sicut id quod fit, cum nimia desolatione homo dejectus alimentum non sumit : sicut, II Reg. XII, 16, de mortuo parvulo jejunabat David antequam moreretur. Et sic jejunabant antiqui partes ex maerore dilationis adventus Christi, sicut patet, Numer. xxx, 14 : et in multis aliis locis de jejunio primi, et jejunio quarti, et jejunio septimi, et jejunio decimi . Tertium est jejunium laetificativum, quando homo ex praesentia Dei tantum concipit gaudium, quod sibi omnis desipit cibus corporeus : sicut erat jejunium Moysi cum Domino in monte , et jejunium Eliae cum Domino in deserto . Nullum autem istorum jejuniorum competit Apostolis. Primum enim non competit : quia baptismi gratiam accipientes, non assumunt extra lamentum vel planctum. Afflictivum non competit: quia impraesentiarum habuerunt omnem consolationem et gaudium. Laetificativum non competit : quia non adhuc ad robur receperant Spiritum. Et hoc fuit quod dixit Christus :

" Numquid?"

Quasi dicat : Vos ipsi judicate. " Numquid potestis, " congruenter tanti festi et tam festivae laetitiae, " filios sponsi, " hoc est, cujuscumque sponsi filios sive sodales, " dum cum illis est sponsus, facere jejunare ? " in tantae festivitatis exhibitione et gaudii praesentia. Argumentum, Nehemiae seu II Edrae, viii, 10 : Sanctus dies Domini est : et nolite contristari : gaudium etenim Domini est fortitudo nostra. Et, ibidem dicitur : Comedite pinguia, et bibite mulsum, et mittite paries his qui non praeparaverunt sibi. Ita etiam filii sponsi Christi in praesentia ejus jejunare non possunt. Ipse enim est sponsus qui Ecclesiam sibi in natura nostra desponsavit : de quo dicit Psalmus xviii, 6 : Ipse tamquam sponsus procedens de thalamo suo. Joan. III, 29 : Qui habet sponsam, sponsus est. Filii autem ejus in ipsis nuptiarum primordiis, de spiritu et non de carne geniti sunt, Apostoli dilecti Christo tamquam filii. II Reg. I, 26 : Sicut mater unicum amat filium suum, ita te diligebam. Et ideo illo tempore laetitiae quo praesens erat corporaliter, non fuit congruum jejunare.

" Venient autem dies, "

Passionis primo, et Ascensionis secundo, " cum ablatus fuerit ab illis sponsus, " praesentia corporali, in triduo videlicet usque in diem Resurrectionis, et in decem diebus inter diem Ascensionis et missionis sancti Spiritus, " tunc jejunabunt in illis diebus, " jejunio afflictionis. Unde legitur de Jacobo minore, qui pro similitudine religionis, frater Domini meruit appellari, quod cum videret Dominum mortuum in cruce, vovit se non comesturum panem, nisi viso eo in Resurrectione : quod et ita perfecit sicut vovit. Et ideo tunc jejunio afflictionis discipuli jejunaverunt. Sed cum praebuit seipsum vivum post passionem suam in multis argumentis, per dies quadraginta apparens eis, et loquens de regno Dei : tunc numquam jejunaverunt discipuli : sed semper vel exegit ab eis si haberent aliquid quod manducetur, vel ipsi obtulerunt ei quae habebant, sicut partem piscis assi: vel invenerunt praeparata ab ipso : sicut, Joan. XXI, 9, piscem superpositum prunis, et semper comederunt cum ipso : ita quod eliam in die Ascensionis comedit et ascendit. Et ideo Gelasius Papa in memoriam illius facti constituit quod inter Pascha, et Pascha, hoc est, inter Pascha et Pentecosten non esset jejunium : quia tunc discipuli et Apostoli non jejunaverunt. Sed in die Ascensionis ablata est ab eis praesentia corporalis, et in die Pentecostes exhibita praesentia spiritualis. Et ideo inter illos duos dies iterum jejunio afflictionis jejunaverunt. Post diem autem Pentecostes et deinceps, jejunaverunt jejunio exsultationis. Et ideo Ecclesia Christi in memoriam illius facti in jejunio Pentecostes cantat Alleluia, quod est laus Dei invisibilis : in aliis autem jejuniis cantat Tractus, qui significant longos tractus laboris : quia in illis repraesentatur jejunium afflictionis, et jejunium satisfactionis. Hoc est ergo quod dicit.

" Dicebat autem et similitudinem ad illos: Quia nemo commissuram a novo vestimento immittit in vestimentum vetus: alioquin et novum rumpit, et veteri non convenit commissura a novo.

Et nemo mittit vinum novum in utres veteres: alioquin rumpet vinum novum utres, et ipsum effundetur, et utres peribunt.

Sed vinum novum in utres novos mittendum est, et utraque conservantur.

Et nemo bibens vetus, statim vult novum: dicit enim: Vetus melius est. "

Hic incipit secundum de inductione novitatis : in qua sicut et de jejunio oportet cum neophytis dispensatorie uti.

Inducit autem duas similitudines secundum duos effectus, quos Spiritus sanctus operatur in nobis. Unus est in conversatione exteriori, qui est indumentum virtutis : et alius est in inebriatione interiori, quae ebrietas est amoris spiritualis.

De primo dicitur, Isa. lxi, 10 : Induit me Dominus vestimentis salutis, et indumento justitiae circumdedit me. De secundo dicitur, Cantic. v, 1 : Comedite, amici, et bibite, et inebriamini, charissimi.

De primo ergo dicit quod " nemo " sapiens, " commissuram a novo vestimento, " hoc est, partem panni novi, " immittit, " hoc est, consuit, " in vestimentum vetus, " hoc est, in partem panni veteris.

Et subjungit rationem, dicens : " Alioquin, " hoc est, si aliter faciat, " et novum rumpit, " quia ad se trahit vetus, et generat scissuras, " et veteri non convenit, " quia illud nobilitatem et soliditatem novi sustinere non potest, et ideo non convenit ei " commissura a novo " secum conjuncta. Et ita est dum homo imbutus est veteri conversatione legis, adhuc non convenit ei tota soliditas novae : quia si secus fiat, et non paulatim manducatur testamentum novum per longas doctrinas parabolarum et exemplorum, utrumque abjiciet, nec credens vetus nec novum : quia jam a veteri incepit recedere, nec recessit: et jam novo inceperat appropinquare, nec pervenit.

" Et nemo mittit vinum novum in utres veteres.

Secunda similitudo de interna spiritus ebrietate. Et patet per se: quia corda veteribus imbuta sunt utres veteres. " Et vinum novum " est cognitio et consolatio nova sancti Spiritus. Psal. CIII, 15 : Vinum laetificet cor hominis. Judicum, IX, 13 : Non possum deserere vinum meum, quod laetificat Deum et homines.

" Alioquin, " hoc est, si secus fiat, " rumpet vinum novum, " bulliendo, " utres " fragiles et veteres. Calore enim solis, loci, et temporis, et naturali calore compugnantibus, uter fragilis sustinere non potest.

" Et vinum effundetur, " quia non est digestum ad plenum. I Reg. I, 14 : Digere paulisper vinum quo iliades.

" Et utres peribunt, " veteres. Job, xxxii, 19 : En venter meus quasi mustum absque spiraculo, quod lagunculas novas disrumpit.

" Sed novum vinum, "

Novam Spiritus perceptionem, " in utres novos mittendum est, " scilicet corda paulatim innovata. Unde, Act. II, 13 : Alii dicebant quia musto pleni sunt.

" Et utraque conservantur, " quia tunc et Spiritus custodit corda, et cor custodit Spiritum,

Explanat autem adhuc ulterius dicens: " Et nemo bibens vetus, "

Cum delectatione adhue in veteribus detentus, " statim vult, " secundum bene placitum desiderii sui, " novum, " quia a contrario in contrarium secundum naturam non est transitus nisi per medium.

" Dicit enim, " infectus sapore veleris : " Vetus melius est, " Eccli. IX, 15: Veterascet, et cum suavitate bibes illud. Sed, sicut dicit Glossa interlinearis, innovatus paulatim volet novum, et tunc appetet ipsum. Levit. XXVI, 10 : Comedetis vetustissima veterum, et vetera novis supervenientibus projicietis.