Sequitur:

" Beati qui nunc esuritis, quia saturabimini. "

Hic sicut in praecedenti tangit altitudinem meriti, meritum, et praemium.

Altitudinem tangit per hoc quod dicit: " Beati, " hoc est, actum sive operationem non impeditam secundum animi perfectam virtutem habentes. Fit autem ista operatio quando nihil praesentium invenitur, quod desiderio boni, quod est in corde, satisfaciat: sed semper aestuans manet, et intenditur plus et plus de die in diem. Et hoc est quod dicit Psalmus lxxii, 25 : Quid mihi est in caelo? et a te quid volui super terram ?

" Qui nunc esuritis. "

Psal. lviii, 17 : Famem patientur ut canes, hoc est, insatiabilem: et circuibunt civitatem, hoc est, sanctorum habitationem. I ad Corinth. IV, 11 : Usque in hanc horam esurimus et sitimus. Psal. lxii, 2.: Sitivit in te anima mea, quam multipliciter tibi caro mea ! Istud igitur est omni perfectione perfectius desiderium, et est perfectae virtutis et non impeditae, et ideo est beatitudo.

Dicit autem, " qui nunc, " in praesenti : quia fames ista non est nisi nunc. Psal. XVI, 13: Satiabor cum apparuerit gloria tua. Psal. lxiv, 5 : Replebimur in bonis domus tuae.

" Esuritis, " hoc est, esuriem edacem et insatiabilem boni habetis. Haec enim esuries numquam sinit nos quiescere a boni inquisitione, numquam satiari in boni refectione, numquam fastidire in boni perfectione. De inquisitione, Proverb. XXXI, 14: Facta est quasi navis institoris, de longe portans panem suum. Navis enim institoris semper est velis ad ventum exposita : panem negotiando de longe inquirit. Sic esuriens bonum semper tendit mentem, intelle- ctum, et affectum, ad statum sancti Spiritus, quo advehalur internae et aeternae dulcedini qua reficiatur. De insatiabilitate, Eccli. XXIV, 29 : Qui edunt me, adhuc esurient: et qui bibunt me, adhuc sitient. De eo quod numquam fastidit, Joan. VI, 34: Semper da nobis panem hunc. Sapient. VIII, 9: Erit allocutio cogitationis et taedii mei.

" Quia saturabimini, "

Bono scilicet quod omnis boni bonum est, quod in haereditatem accipient.

Saturabuntur autem ad plenitudinem, ad delectationem, et ad eructationem. Ad plenitudinem quidem, Psal. lxiv, 5 : Replebimur in bonis domus tuae: sanctum est templum tuum. Psal. cxlvii,

14: Adipe frumenti satiat te, hoc est, dulcedine grani divini. De delectatione, Isa. lv, 2 : Audite, audientes me, et comedite bonum, et delectabitur in crassitudine anima vestra. De eructatione, Psal. cxliv, 7 : Memoriam abundantiae suavitatis tuae eructabunt.

Haec autem impletio est capacitati supereffluens, delectationi semper ultra quam cogitari potest conveniens, et eructatione nihil nisi dulcedinem divinam ostendens. De primo, Luc. VI, 38 : Mensuram bonam, et confertam, et coagitatam, et supereffluentem, dabunt in sinum vestrum. De secundo, Psal. xv,

11 : Delectationes in dextera tua usque in finem. De tertio, Cantic. IV, 13 : Emissiones tuae paradisus, supple, sunt. Haec beatitudo, ut dicit Glossa, attribuitur justitiae : quia nunc esurientes ex his quae ipsi patiuntur, discunt aliis compati, et sic tribuere sua, et non rapere aliena. Et comprehendit sub se misericordiam, quae est una beatitudo enumerata . Et patet quod adaptatio ista est valde remota et impropria. Ad Roman. XII, 8: Qui tribuit in simplicitate, qui praeest in sollicitudine, qui miseretur in hilaritate.

II ad Corinth. IX, 7 : Non ex trigtitida aut ex necessitate: hilarem enim datorem diligit Deus. Sequitur :

" Beati qui nunc fletis, quia ridebitis. "

Item, Haec beatitudo sumitur secundum operationem perfectae virtutis divinae, sicut et anterior. Sicut enim perfectum virum nihil reficit praesentium, ita nihil consolatur mundanorum. Et ideo Apostolus, ad Philip.I, 23, dicit: Desiderium habens dissolvi, et esse cum Christo, multo magis melius. Et illud, II ad Corinth. v, 8 : Audemus, et bonam voluntatem habemus magis peregrinari a corpore, et praesentes esse ad Dominum. Hoc enim modo actus est perfectae virtutis.

Tangit autem meritum cum dicit:

" Qui nunc fletis. "

Fiere enim est nunc in praesenti tempore, in quo nihil consolatur. Thren. I, 2 : Plorans ploravit in nocte, et lacrymae ejus in maxillis ejus: non est qui consoletur eam. Est autem hic (Ictus maxime desiderio patriae et praesentiae divinae, Psal. xli, 4: Fuerunt mihi lacrymae meae panes die ac nocte: dum dicitur mihi quotidie : Ubi est Deus tuus ? Plorat autem etiam aliquando pro incolatu hujus miseriae, Psal. CXXXVI, 1 : Illic sedimus et flevimus, cum recordaremur Sion. Plorat autem etiam aliquando pro instantia hostis in tentatione, Thren. i, 16 : Idcirco ego plorans, et oculus meus deducens aquas: quia longe factus est a me consolator, convertens animam meam. Plorat etiam iste incessanter pro peccatis alienis, Jerem. IX, 1 : Quis dabit capiti meo aquam, et oculis meis fontem lacrymarum ? Et ,. plorabo die ac nocte interfectos filiaepopuli mei. Iste autem beatus unde ploret pro peccatis propriis, non habet: quia beati est non peccare peccato flebili: et si plorat, tunc plorat dubium statum sui. Job, III, 24 et 25 : Antequam comedam suspiro : et tamquam mundantes aquae, sic rugitus meus : quia timor quem timebam evenit mihi, et quod verebar accidit. Si autem plorat peccatum, hoc est, quod bonarum mentium est ibi culpam agnoscere, ubi culpa non est. Psal. VI, 7: Lavabo per singulas noctes lectum meum, lacrymis meis stratum meum rigabo. Plorat eliam damnationem aliquando proximi, timens de paenis inferni proximo : et quando resipiscit, laetatur. Psal. CXIV, 8: Eripuit animam meam de morte, oculos meos a lacrymis, pedes meos a lapsu. Haec omnia plorat, ut dictum est: quia in hac vita nihil invenit unde consoletur.

Subjungit autem mercedem hujus meriti, dicens :

" Quia ridebitis. "

Ridebit autem quando omnis audiens bonum suum corridebit ei: eo quod risum sibi fecit Dominus . Risus enim provenit ex dilatatione cordis et latitudine, per colliminationem etiam os extendens moderate. Proverb. XXXI, 25 : Ridebit in die novissimo. Tunc enim erit tempus ridendi. Modo autem tempus est flendi, sicut diximus. Tunc autem fiet quod, Apocal. XXI, 4, dicitur : Absterget Deus omnem lacrymam ab oculis eorum: et mors ultra non erit, neque luctus, neque clamor, neque dolor erit ultra, quia prima abierunt.

Ista est ergo haec beatitudo Sub hac autem dicit Glossa laudari prudentiam, qua cognoscitur quam misera sint haec terrena, et quam beata caelestia i sub qua comprehenditur illa quam ponit Matthaeus : Beati pacifici : quia facit pacem pectoris et aeternitatis, dum nec turbatur nec turbat. Et haec est adaptatio etiam extorta, et non propria.

" Beati eritis cum vos oderint homines, et cum separaverint vos, et exprobraverint, et ejecerint nomen vestrum tamquam malum propter Filium hominis.

Gaudete in illa die, et exsultate, ecce enim merces vestra multa est in caelo : secundum haec enim faciebant Prophetis patres eorum. "

Haec item est beatitudo secundum perfectam operationem et non impeditam virtutis completissimae, quae bonum conceptum tenet, nec avellitur ab eo alicujus timoris periculi causa quin immobilis permaneat in bono. Jacob. v, 11: Ecce beatificamus eos qui sustinuerunt.

Hic autem dicit: " Eritis," non, estis: quia in veritate in sustinendo miseria est, sed post sustinentiam certissima beatitudo. I Petr. I, 11: Praenuntians eas quae in Christo sunt passiones, et posteriores glorias.

Tangens autem actum meriti, tangit quadruplex meritum : quod tamen totum ad actum reducitur fortitudinis.

Odium enim sustinent a corde. Et de hoc dicit: " Cum vos oderint, " ira confirmata et inveterata, " homines, " humum et non caelum sapientes. Psal. xxxiv, 19 : Oderunt me graiis. Amos, v, 10 : Odio habuerunt corripientem in porta, et loquentem perfecte abominati sunt." Et exprobraverint. " Ecce probra oris. Exprobrare, hoc est, probris et conviciis exterminare. Job, XVI, 11 : Aperuerunt super me ora sua, et exprobrantes percusserunt maxillam meam. Thren. III, 30 : Dabit percutienti se maxillam, saturabitur opprobriis.

" Et cum separaverint vos, " a se extra synagogas tamquam excommunicatos faciendo. Joan. IX, 22: Jam enim conspiraverant Judaei, ut si quis eum confiteretur esse Christum, extra synagogam fieret. Joan. XVI, 2: Absque synagogis facient vos.

" Et ejeccrint. " Ecce tertium. Nomen autem illud est nostrum cognomen quo a Christo dicimur Christiani: quod nomen est inimicum infidelibus, et ideo ejicitur. I ad Corinth. IV, 13 : Tamquam purgamenta hujus mundi facti sumus, omnium peripsema usque adhuc. Isa. lxvi, 5 : Audite verbum Domini, qui tremitis ad verbum ejus: dixerunt fratres vestri odientes vos, et abjicientes propter nomen meum.

" Tamquam malum, " hoc est, tamquam infaustum. Putabant enim sonante nomine Christiano sibi infausta debere occurrere. Act. IV, 18: Vocantes eos, denuntiaverunt ne omnino loquerentur, neque docerent in nomine Jesu, tacto in malo illato.

Quia passio non facit martyrem, sed causa, ideo subjungit finem, dicens :

" Propter Filium hominis. "

In hoc enim scandalizabantur, quia Filium hominis dixerunt Deum. Joan. x, 33 : De bono opere non lapidamus te, sed de blasphemia: et quia tu homo cum sis, facis teipsum Deum. I Petr. IV, 15 et 10 : Nemo autem vestrum patiatur ut homicida, aut fur, aut maledicus, aut alienorum appetitor. Si autem ut Christianus, non erubescat, glorificet autem Deum in isto nomine. In hac autem beatitudine, ut dicit Glossa, commendatur fortitudo quae facit mansuetum. Et sic illa beatitudo qua dicit Matthaeus: Beati mites , continetur sub ista. Fortis enim est qui vincit iram et alios motus animi. Proverb. XVI, 32 : Melior est patiens viro forti, et qui dominatur animo suo expugnatore urbium.

Subjungit autem sicut in aliis mercedem, dicens :

" Gaudete, etc "

Tangit autem duo : promissionem mercedis, et exemplum.

De primo dicit : " Gaudete " corde, " in illa die, " mentis illuminatione, " et exsultate " corpore. Isa. lx, 5 : Videbis et afflues, mirabitur et dilatabitur cor. tuum, quando conversa fuerit ad te multitudo maris, hoc. est, universae amaritudinis. Deuter. XXXIII, 19: Inundationem maris quasi lac sugent, et thesauros absconditos arenarum, hoc est, insultus persequentium pro dulcedine Iactis sugent in consolationem, thesauros meritorum congregantes de rabie tyrannorum. Act. v, 41: Ibant Apostoli gaudentes a conspectu concilii, quoniam digni habiti sunt pro nomine Jesu contumeliam pati.

" Ecce enim, cle."

Ostenditur, parata pretiosa debita multa et in tuto collocata.

Parata quidem per demonstrationis adverbium : " Ecce. " Psal. cxxvi, 2 et 3 : Cum dederit dilectis suis somnum: ecce haereditas Domini, filii: merces, fructus ventris.

" Merces " pretiosa. I Petr. I, 18 et 19 : Non corruptibilibus auro vel argento redempti estis de vana vestra conversatione paternae traditionis, sed pretioso sanguine quasi agni immaculati Christi. I ad Corinth. VI, 20: Empti enim estis pretio magno : glorificate et portate Deum in corpore vestro.

" Vestra. " Ecce possessa et ad nutum . habita. Genes. xv, 1 : Ego... merces tua magna nimis. Sapient, x, 17 : Reddidit Deus justis mercedem laborum suorum. "Multa est " quantitate, et magna: quia de multis et magnis gaudebunt. Matth.

xxv, 21 : Super multa te constituam, intra in gaudium Domini tui. Sapient. III. 2 : In paucis vexati, in multis bene disponentur. II ad Corinth. IV, 17: Id enim quod in praesenti est momentaneum et leve tribulationis nostrae, supra modum in sublimitate aeternum gloriae pondus operatur in nobis." In caelo. " Ecce locus tutus. I Petr. I, 3 et 4: Regeneravit nos in spem vivam, per resurrectionem Jesu Christi ex mortuis, in haereditatem incorruptibilem, et incontaminatam, et immarcescibilem, conservatam in caelis in vobis. Matth. VI, 20 : Thesaurizare vobis thesauros in caelo, ubi neque aerugo, neque tinea demolitur, et ubi fures non effodiunt, nec furantur.

" Secundum enim haec. "

Exemplum est indubitatum. " Faciebant patres eorum. " Et ideo dicti sunt genimina viperarum, vinenati venatorum filii.

" Prophetis " veris. Act. VII, 51 et 52: Dura cervice, et incircumcisis cordibus et auribus, vos semper Spiritui sancto resistitis : sicut patres vestri, ita et vos. Quem prophetarum non sunt persecuti patres vestri ? Et occiderunt eos qui praenuntiabant de adventu Justi, cujus vos nunc proditores et homicidae fuistis..

Attende autem quod Lucas non ponit nisi quatuor beatitudines, cum Matthaeus ponat octo. Lucas enim non ponit aliquam, nisi quae actum habet respectu aeternitatis, et nullam ponit penes actum specialis virtutis. Matthaeus autem ponit et istas, et quae penes quasdam speciales virtutes accipiuntur. Paupertas enim non est specialis virtutis, sed potius consideratio quod nihil praesentium praestet sufficientiam. Et ideo suspirat ad alia bona tamquam in praesentibus insufficiens et destituta. Esuriens autem est ad vere reficiens bonum, sicut dictum est: et luctus ad vere consolans. Persecutionis autem sufferentia non tam fortitudinis est, quam etiam fortissimi affectus illius boni ditantis et reficientis et etiam consolantis, ne amittatur id quod habetur de ipso. Matthaeus autem considerat tam ista quam ea quae disponunt ad ipsa : sicut mansuetudo, quae disponit ad patientiam : misericordia, quae disponit ad visionem vere ditantis et laetilicantis : pacificatio, quae aequanimitatem dat in adversis. Talia autem non considerat Lucas, qui non nisi perfectissima colligit. Et ideo Christus oculos ad discipulos dirigit, et eos, ut dicit quaedam Glossa, non lacte, sed solido cibo pascii.

" Verumtamen vae vobis divitibus, quia habetis consolationem vestram."

Hic tangit maledictiones quatuor, directe quatuor beatitudinibus inductis oppositas. Et ideo patet divisio.

Contra paupertatem enim dicit: " Verumtamen. " Licet ita beatificam bonos, quia tamen mali promissionibus non trahuntur, sed potius minis punguntur: ideo " Vae " comminationis aeternae, " vobis, " discretive, " divitibus, " voluntate et possessione : quos possident divitiae, et ideo vos vobis sufficere reputatis. Omnis enim dives aut est iniquus, aut haeres iniqui. Quia si voluntate dives est, habens cor sepultum in divitiis, iniquus est. I ad Timoth. VI, 9 : Qui volunt divites fieri, incidunt in tentationem et in laqueum diaboli, et desideria multa inutilia et nociva, quae mergunt homines in interitum et perditionem. Si autem non habet cor ad divitias, sed vere pauper est voluntate, et habitu dives, tunc est haeres iniqui. Quia quod omnibus in communi ad usum datum est, ipse possidet ut dispensator. Luc. XVI, 9 : Facile vobis amicos de mammona iniquitatis : ut cum defeceritis, recipiant vos in aeterna tabernacula. De divitibus tamen voluntatem ad divitias habentibus loquitur: de quibus, Eccle. v. 9 : Qui amat divitias, fructum non ca-piet ex eis. Cujus ratio redditur, Eccle. v, 10 : Quid prodest possessori, nisi quod cernit divitias oculis suis ? Proverb. XI, 28 : Qui confidit in divitiis suis, corruet. I ad Timoth. VI, 17 : Divitibus hujus saeculi praecipe non sublime sapere, neque sperare in incerto divitiarum.

" Vae ergo vobis divitibus ! "

Talibus enim divitibus " Vae " est aeternae damnationis propter tria. Propter inutilitatem divitiarum, propter permanentem ex divitiis rubiginem, propter Sanctorum irrisionem.

De inutilitate dicitur, Sapient. v, 8: Quid nobis profuit superbia ? aut divitiarum jactantia quid contulit nobis? Psal. lxxv. 6 : Dormierunt somnum suum, et nihil invenerunt omnes viri divitiarum in manibus suis. Job, xxvii, 19: Dives cum dormierit, nihil secum auferet : aperiet oculos suos, et nihil inveniet. Redimere animam suam dives divitiis non poterit. Proverb. VI, 34 et 35 : Zelus et furor viri non parcet in die vindictae, nec acquiescet cujusquam precibus, nec suscipiet pro redemptione dona plurima.

De rubigine dicit, Jacob, v, 3 : Aurum et argentum vestrum aeruginavit : et aerugo eorum in testimonium vobis erit, et manducabit carnes vestras sicut ignis. Divites etiam pauperes sanctos irridere consueverunt. Et ideo subjacent maledictioni, Sapient. v, 3 et 4 : Hi sunt quos habuimus aliquando in derisum, et in similitudinem improperii. Nos insensati, vitam illorum aestimabamus insaniam, et finem illorum sine honore. Jacob, ii, 6 et 7 : Nonne divites per potentiam opprimunt vos,et ipsi trahunt vos ad judicia? Nonne ipsi blasphemant bonum nomen quod invocatum est super vos ?

Isti enim maxime dicuntur hic divites, qui in exterioribus fortunae subjacentibus ponunt sufficientiam : eo quod vident talia futurarum corporalium necessitatum quorumdam esse fidejussores.

Non enim omnem defectum redimunt, sed tantum exteriorum, quae sunt in cibis, et potibus, et vestimentis. Febribus enim, et aliis infirmitatibus, et dubiis, et ignorantiis non sufficiunt. Sic ergo,

"Vae vobis divitibus ! "

Triplex, inquam, vae : laboris, timoris, et doloris. Laboris in acquirendo, qui convertitur in laborem sine requie. IV moris in possidendo, qui convertitur in timorem sine omni spe et cum perpetua desperatione. Doloris in amittendo, qui in dolores aeternos convertitur sine omni consolatione. Isa. XXIV, 17 : Formido, et fovea, et laqueus super te qui habitator es terrae. Habitator enim terrae dives est, cujus cor sepultum est in divitiis, quaerens in eis sibi sufficere : et pro sufficientia illa securitatis, perpetuos habebit timores : pro consolatione divitiarum, perpetuos dolores: pro libertate faciendi quod voluit per divitias, perpetuam haereditabit foveam carceris absque requie laboris.

" Vae ergo vobis, " in praesenti laboris, timoris, et doloris, et in futuro similiter. Eccle. v, 9 : Qui amat divitias, fructum non capiet ex eis, nisi fructum qui dictus est : cujus causa redditur, Proverb. XI, 28 : Qui confidit in divitiis suis, corruet.

" Vae ergo vobis divitibus I "

Propter divitiarum incertitudinem, propter annexam divitiis anxietatem, propter divitiarum brevem consolationem et perpetuam desolationem.

De incertitudine, I ad Timoth. VI, 17 : Divitibus hujus saeculi praecipe non sublime sapere, neque sperare in incerto divitiarum. Sumant enim exemplum ab. illo divite, cujus uberes fructus ager obtulit : qui dixit: Anima, habes multa bona posita in annos plurimos: requiesce,comede, bibe, epulare . Et dictum est ei, Luc. XII, 20 : Stulte, hac nocte animam tuam repetunt a te: quae autem parasti, cujus erunt ?

De anxietate dicitur, 1 ad Timoth. VI, 9 : Qui volunt divites fieri, incidunt in tentationem et in laqueum diaboli, et desideria multa inutilia et nociva, quae mergunt homines in interitum et perditionem.

De brevi consolatione et perpetua desolatione dicitur simul, Job, XXI, 12 et 13 : Tenent tympanum et citharam, et gaudent ad sonitum organi. Ducunt in bonis dies suos, et in puncto ad inferna descendunt. Punctum enim indivisibile est, et brevem et momentaneam hujus vitae consolationem significat.

" Vae ergo vobis divitibus I "

Propter vestram contra naturam perversitatem, propter omnis boni impedimentum a vobis procuratum, propter remanens in vobis in aeternum innaturale desiderium.

Perversitas enim contra naturam est, amare divitias ut finem in eis ponendo. Humanum enim desiderium et naturae capacitas ad hoc est, quod spiritualia bona ditent, et sufficientes nos faciant : quae non in cor hominis ascendant, sed ad quae cor hominis ascendit. 1 ad Corinth. II, 9 : Oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quae praeparavit Deus iis qui diligunt illum. Hoc igitur neque aurum est, neque argentum, neque temporales divitiae. lsa. lxiv, 4 : Oculus non vidit, Deus, absque te, quae praeparasti exspectantibus te. Unde dicit Augustinus, quod " perversitas humana est frui utendis, " et uti fruendis. " Et hoc facit dives.

De impedimento boni dicitur, Habacuc, II, 6 : Vae ei qui multiplicat non sua.! usquequo et aggravat contra se densum lutum ? Divitiae enim sunt omnis boni impedimentum. quando cor ap- ponitur. Unde Plato pergens ad academiam habens aurum in sinu non potuit philosophari propter occupationem cordis circa aurum, et projecit in mare aurum, dicens : " Melius est perdere aurum, quam cor humanum. "

Habet etiam hoc, quod qui moritur in appetitu divitiarum et delectatione, perpetuo tenebitur illo desiderio : et tamen quod desiderat numquam habebit. Eccli. x, 10 : Nihil est iniquius quam amare pecuniam : hic enim et animam suam venalem habet, quoniam in vita sua projecit intima sua. Ideo dicitur, Eccli. v, 1 : Noli attendere ad possessiones iniquas, et ne dixeris : Est mihi sufficiens vita : nihil enim proderit in tempore vindictae et obductionis.

Subjungit autem causam maledictio nis quando dicit:

" Quia habetis consolationem vestram. "

Consolans est, quod naturam ex defectu reflorere facit. Unde id consolatur in quod natura occurrens undique diffunditur et aperitur et fluit ad ipsum : ut lotum undique capiendo imbibat, et conjungat intimis omnibus. Tale autem consolans hic ponunt sibi divites exteriora fortunae bona, quae nec veram hominis naturam possunt attingere, sed extrinsecus sunt, nec naturae imbibi: neque naturae sunt connaturalia, sed animalitati ad tempus pro necessitate servientia. Perversitas ergo est, in talibus consolari. Et ideo dicit, lsa. XXVIII, 13 : Posuimus mendacium spem nostram, et mendacio protecti sumus. Divitiae enim non dant, sed promittentes mentiuntur sufficientiam. Eccle. v, 10 : Quid prodest possessori, nisi quod cernit divitias oculis suis ? Quasi dicat : Nihil. Hic ergo et nunc posuerunt consolationem suam : et ideo in futuro nihil habebunt. Luc. XVI, 25 : Fili, recordare quiarecepisti bona in vita tua, et Lazarus similiter mala : nunc autem hic consolatur, tu vero cruciaris.

" Vae vobis qui saturati estis, quia esurietis. "

Ecce secunda maledictionis interminatio, contrariae secundae beatitudini. Vocatur autem hic saturitas, quietatio desiderii in temporali bono, reficiens brutalitatem. Et talem quaerunt saturitatem voluptuosi, quos Glossa vocat epicureos : non ideo quod Epicurei philosophi his intenderint, sed quia nulla intellectualia bona vel principia esse dicebant : omnia ad sensibilia, vel similitudines vel rationes sensibilium referentes. Et ex hoc quidam perversi non nisi voluptates corporeas inquirendas pro beatitudine praedicaverunt, humanam vitam ad vitam pecudum comparantes : sicut et divites de quibus dictum est, felicitatem ad bona fortunae retulerunt : sicut dicitur, Sapient. xv, 12 : aestimaverunt lusum esse vitam nostram, et conversationem vitae compositam ad lucrum, et oportere undecumque eliam ex malo acquirere. Ita isti totam vitam voluptati adscripserunt, reficiens et beatificans hominem in sensibilibus esse perhibentes. Istis ergo interminatur maledictionem, ponens actum mali meriti et causam maledictionis.

Interminatur autem maledictionem cum dicit:

" Vae votis, "

Confusionis, excaecationis, et aeternae damnationis.

Confusionis quidem, quia magna est ignominia honorem imaginis Dei ad brutalitatem referre. Ad Philip. iii, 19 : Quorum Deus venter est, et gloria in confusione ipsorum. Psal. lxviii, 13 : Homo cum in honore esset, nun intellexit:comparatus est jumentis insipientibus, et similis factus est illis.

Tales etiam excaecantur mente quod bona spiritualia credere non possunt. Unde, Sapient. ii, 7, dicunt: Vino pretioso et unguentis nos impleamus. Et infra, v. 9 : Nemo nostrum exsors sit luxuriae nostrae. Ubique relinquamus signa laetitiae, quoniam haec est pars nostra, et haec est sors. Et in fine capituli dicit, v. 21 : Haec cogitaverunt, et erraverunt: excaecavit enim illos malitia eorum.

De damnatione autem aeterna sine consolatione, Luc. XVI, 24 : Mitte Lazarum ut intingat extremum digiti sui in aquam, ut refrigeret linguam meam, etc. Nec invenire potuit guttam aquae in consolationem.

" Qui saturati estis. "

Toto desiderio quietati, in refectione falsa quiescitis, hoc pro fine vestrae felicitatis et beatitudinis ponentes. 1 ad Corinth. IV, 8 : Jam saturati estis, jam divites facti estis : sine nobis regnatis.

Saturitas autem sonat in plenitudinem, in arctationem, in oppressionem, in nauseam, in foetidam eructationem, in vomitum.

Et de plenitudine quidem dicitur, Sapient. ii, 7 : Vino pretioso et unguentis nos impleamus. Psal. lxxvii, 29 : Manducaverunt, et saturati sunt nimis.

De arctatione dicitur, Job, xx, 22 : Cum satiatus fuerit, arctabitur, aestuabit, et omnis dolor irruet super eum. Arctatus enim saturatus adhuc non cessat. Ita deludit fauces delectabilium saporibus : et ideo arctationem uteri sequitur oppressio et gravatio. Luc. XXI, 34 : Attendite vobis, ne forte graventur corda vestra in crapula et ebrietate.

De nausea autem, Numer. XXI, 5 : Anima nostra nauseat super cibo isto levissimo. Numer. XI, 18 et seq. : Det vobis Dominus carnes, et comedatis, non uno die, nec duobus, vel quinque aut decem, nec viginti quidem, sed usque admensem dierum, donec exeat per nares vestras, et vertatur in nauseam.

De faetida autem eructatione, Psal. cxliii, 13 : Eructantia ex hoc in illud.

De vomitu autem, Isa. XXVIII, 8 : Omnes mensae repletae sunt vomitu sordiumque, ita ut non esset ultra locus.

" Vae ergo vobis qui saturati estis I "

Et propter delicias quibus affluitis, propter duritiam qua pauperibus mendicis de abundantiis vestris nihil erogatis, propter loquacitatem quam in conviviis etiam contra Deum extenditis.

De primo horum, Amos, VI, 4 et seq.: Qui comeditis agnum de grege, et vitulos de medio armenti. Qui canitis ad vocem psalterii: sicut David putaverunt se habere vasa cantici. Bibentes vinum in phialis, et optimo unguento delibuti. De duritia autem sequitur in eadem auctoritate, v. 6 : Nihil patiebantur super contritione Joseph. Luc. XVI, 20 et 21 : Erat quidam mendicus nomine Lazarus, qui jacebat ad januam ejus, scilicet divitis epulonis, ulceribus plenus, cupiens saturari de micis quae cadebant de mensa divitis, ei nemo illi dabat.

De loquacitate autem, Daniel. v, 4 : Bibebant vinum, et laudabant deos suos aureos, et argenteos, aereos, ferreos. Loquacitas enim frequenter extenditur in injuriam Creatoris. Non autem laudant nisi idola pomparum hujus saeculi : aurea quidem in splendore pompae, argentea in tinnitu jactantiae saecularis, aerea autem in sono vanae laudis, ferrea autem in potestate tyrannica omnia conterente et domante.

" Vae ergo vobis qui saturati estis I "

Propter ultra mensuram extensam voracitatem, propter substantiae et facultatum quae in pauperes esset expendenda consumptionem, propter gastrimargiae insanam vitae abbreviationem et corruptionem.

De voracitate quidem, Daniel XIV, 5 : Non videtur tibi esse Bel vivens Deus ? venter scilicet. An non vides quanta comedat et bibat quotidie ?

De secundo, Proverb. xxiii, 20 et 21 : Noli esse in conviviis potatorum, nec in comessationibus eorum qui carnes ad vescendum conferunt: quia vacantes potibus, et dantes symbola consumentur, secundum facultates ad minus.

De abbreviatione vitae et corruptione, Proverb. xxiii, 29 et 30 : Cui vae ? cujus patri vae ? cui rixae ? cui foveae ? cui sine causa vulnera ? cui suffusio oculorum ? Nonne his qui commorantur in vino, et student calicibus epotandis ?

" Vae ergo vobis qui saturati estis ! "

Ideo quia vilis in se gastrimargus, vilis in luxuria, vilis in amentia quam saepe incurrit.

Vilis quidem in se : quia totus labor talium est pro ventre : unde et gastrides, hoc est, ventrosi vocantur : AdminBookmark enim in graeco, venter est in latino. Isa. XXIX, 4 : Erit quasi pythonis de terra vox tua, et de humo eloquium tuum mussitabit. Python autem idem est quod ventriloquus : pretiosissimum enim talium est venter. Thren. I, 11 : Dederunt pretiosa quaeque pro cibo ad refocillandam animam. Eccle. II, 25 : Quis ita devorabit, et deliciis affluet ut ego ? Verbo est vilis jactantiae gulae.

Vilis etiam est in luxuria, voracitatem consequente. Propter hoc enim genitalia connexa sunt ventri, ut dicit Gregorius : quia, ut dicit Hieronymus, " ven" ter mero aestuans, facile despumat in " luxuriam. " Et iterum, Hieronymus : " Non aetnaei montes, non Vulcanei " ignes ita aestuant, ut juveniles medul-" lae vino plenae, et dapibus infiamma-" tae. " Jerem. v, 7 : Saturavi eos, et moechati sunt, et in domo meretricis luxuriabantur. Psal. cv, 28 : Initiati sunt Beelphegor, hoc est, idolo tentiginis.

Vilis etiam est in amentia consequen- te : quia ita inebriantur et incrassatur quod amittunt usum bonae rationis. Unde etiam gastrimargi vocantur a AdminBookmark quod est venter : et AdminBookmark , quod est

insanio, insanis : quasi ex ventre et pro ventre insanientes. Isa. XXVIII, 7 : Prae ebrietate erraverunt: sacerdos et propheta nescierunt prae ebrietate, absorpti sunt a vino.

" Vae ergo vobis qui saturati estis 1 "

Saturitas enim praesentium mandatis recalcitrat, contra Deum se armat, futurorum nihil considerat.

De primo quidem, Deuter. XXXII, 15 : Incrassatus est dilectus, et recalcitravit: incrassatus, impinguatus, dilatatus, dereliquit Deum factorem suum, et recessit a Deo salutari suo.

De secundo, Job, xv, 26 et 27 : Cucurrit adversus eum, scilicet Deum, erecto collo, et pingui cervice armatus est. Operuit faciem ejus crassitudo, et de lateribus ejus arvina dependet.

De tertio, Eccle. II, 24 : Nonne melius est comedere et bibere, et ostendere animae suae bona de laboribus suis ? Isa. XXII, 13 : Comedamus et bibamus, cras enim moriemur.

His igitur de causis,

" Vae vobis qui saturati estis, quia esurietis,"

Omni bono intellectus et affectus (quod vere nutrit et pascit et vegetat) privati. Iste enim est cibus qui non perit, quo vos privabimini, pane supersubstantiali, pane Angelorum, pane dulcedinis divinae, mensa Dei.

De pane quidem supersubstantiali, Matth. VI, 11 : Panem nostrum supersubstantialem da nobis hodie. Hoc autem est nutrimentum substantiae et veritatis divinae.

De pane Angelorum qui est completio theophaniarum, Psal. lxxvii, 2:5 : Panem Angelorum manducavit homo.

De pane dulcedinis divinae, Sapient. xvi, 21 : Substantia tua dulcedinem tuam quam in filios habes, ostendebat : et deserviens uniuscujusque voluntati, ad quod quisque volebat, convertebatur. Et hic panis est dulcedo Spiritus sancti et virtus.

De mensa Dei dicitur, Luc. xxii, 30 : Ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo.

Omnibus his reficiuntur beati, qui esuriunt : et privabuntur qui nunc saturantur. Privantur etiam convivio de quo dicitur, Isa. xxv, 6 : Faciet Dominus exercituum omnibus populis in monte hoc convivium pinguium, convivium vindemiae, pinguium medullatorum, vindemiae defaecatae. Convivium quidem pinguium est refectio beatorum in gloria. Convivium vindemiae, laetitia glorificatorum. Medullati autem pingues, sunt privilegiati sancti : et vindemia defaecata est privilegium gaudii de sanguine et passione Christi. Et quia omnibus his privabuntur, ideo dicitur, Isa. lxv, 13 : Ecce servi mei comedent, et vos esurietis : ecce servi mei bibent, et vos sitietis. Modo enim ventrem de siliquis porcorum implestis, et ideo semper esurietis. I ad Corinth. VI, 13: Esca ventri, et venter escis : Deus autem et hunc et has destruet. Ideo consulit Christus, Joan. VI, 27 : Operamini non cibum qui perit, sed qui permanet in vitam aeternam, quem Filius hominis dabit vobis.