dOO EPISTOLA ENCYCLICA

divinitas ( 1 ) ; et gentes quae legem non habent... ostendunt nihi- lominus opus legis scriptum in cordibus suis (2). Haec autem vera, vel ipsis ethnicorum sapientibus explorata, vehementer est opportunum in revelatae doctrinae commodum unitatemque con- vertere , ut reipsa ostendatur, humanam quoque sapientiam, atque ipsum adversariorum testimonium fidei christianae suffra- gari. Quam agendi rationem, non recens introductam sed veterem esse constat, et sanctis Ecclesiae Patribus saepe usitatam. Quin etiam venerabiles isti religiosarum traditionum testes et custodes formam quamdam cius rei et prope figuram agnoscunt in He- braeorum facto, qui Aegypto excessuri, deferre seGum iussi sunt argentea atque aurea Aegyptiorum vasa cum vestibus pretiosis, ut scilicet, mutato repente usu, religioni veri Numinis ea su- pellex dedicaretur, quae prius ignominiosis ritibus et supestitioni inservierat. Gregorius Ncocaesariensis (3) laudat Origenem hoc nomine, quod plura ex ethnicorum placitis ingeniose decerpta, quasi erepta hostibus tela, in patrocinium christianae sapientiae et perniciem superstitionis singulari dexteritate retorscrit. Et pa- rem disputanda morem cum Gregorius Nazianzenus (4), tum Gre- gorius Nyssenus (5) in Basilio Magno et laudant et probant; Hie- ronymus vero magnopere commendat in Quadrato Apostolorum discipulo, in Aristide, in Instino, in Irenaco, aliisque permul- tis (G). Augustinus autem, Nonne aspicimus, inquit, quanto auro et argento et veste suffarcinatus exierit de Aegypto Cyprianus, doctor suavissimus et martyr beatissimus? quanto Ladanum? quanto Victorinus, Optatus, Hilarius? ut de vivis taceam, quanto innumerabiles Graeci? (7) Quod si vero naturalis ratio opimam hanc doctrinae segetem prius fudit, quam Christi virtute fecun- daretur, multo uberiorem certe progignet, posteaquam Salvatoris gratia nativas humanae mentis facultates instauravit et auxit.-• Ecquis autem non videat, iter planum et facile per huiusmodi philosophandi genus ad fidem aperiri?

Non his tamen limitibus utilitas circumscribitur, quae ex illo philosophandi instituto dimanat. Et revera divinae sapientiae eloquiis graviter reprehenditur eorum hominum stultitia, qui de his quae videntur bona, non potuerunt intelligere Eum qui est;

(1) Rom. I, 20 . (5) Cann. I, Iamb. 3.

(2) Ib. II , 1 4 - 1 5 . (6) Epist, ad Magn.

(3) Orat. paneg. ad Origen. (7) De doctr. christ. 1. II , c. 40 .

(4) V i t . Moy s.