106 EPISTOLA ENCYCLICA

scholae Alexandriae magisterio insignis, graecorum et orienta- lium doctrinis eruditissimus, perplura eademque laboriosa edidit volumina, divinis litteris explanandis, sacrisque dogmatibus il- lustrandis mirabiliter opportuna ; quae licet erroribus, saltem ut nunc extant, omnino non vacent, magnam tamen complectuntur vim sententiarum, quibus naturales veritates et numero et fir- mitate augentur, -r- Pugnat cum haereticis Tertullianus aucto- ritate sacrarum Litterarum ; cum philosophis, mutato armorum genere, philosophice ; hos autem tam acute et erudite convincit, ut iisdem palam fideliterque obiiciat: Neque de scientia, neque de disciplina, ut putatis, aequantur (1). - Arnobius etiam, vulga- tis adversus gentiles libris, et Lactantius divinis praesertim In- stitutionibus r pari eloquentia et robore dogmata ac praecepta catholicae sapientiae persuadere hominibus strenue nituntur, non sic philosophiam evertentes, ut Academici solent (2), sed partim suis armis, partim vero ex philosophorum inter se concertatone sumptis eos revincentes (3). - Quae autem de anima humana, de divinis attributis, aliisque maximi momenti quaestionibus, magnus Athanasius et Chrysostomus oratorum princeps, scripta reliquerunt, ita, omnium iudicio, excellunt, ut prope nihil ad illorum subtilitatem et copiam addi posse videatur. - Et ne sin- gulis recensendis nimii simus, summorum numero virorum quo- rum est mentio facta, adiungimus Basilium magnum et utrumque Gregorium, qui, cum Athenis, ex domicilio totius humanitatis-, exiissent philosophiae omnis apparatu affatim instructi, quas sibi quisque doctrinae opes infiammato studio pepererat, eas ad haere- ticos refutandos, instituendosque christianos converterunt. - Sed omnibus veluti palmam praeripuisse visus est Augustinus, qui ingenio praepotens, et sacris profanisque disciplinis ad plenum imbutus, contra omnes suae aetatis errores acerrime dimicavit fide summa, doctrina pari. Quem ille philosophiae locum non attigit; imo vero quem non diligentissime investigavit, sive cum altis- sima fidei mysteria et fidelibus aperiret, et contra adversariorum vesanos impetus defenderet ; sive cum, Academicorum aut Ma- nichaeorum commentis deletis, humanae scientiae fundamenta et firmitudinem in tuto collocavit, aut malorum, quibus premuntur homines, rationem et originem et causas est persecutus? Quanta de Angelis, de anima, de mente humana, de voluntate et libero

(1) Apologet. § 46 . (3) De opif. Dei, cap. 21 .

(2) Inst. V I I , cap. 7.