408 EPÍSTOLA. ENCYCLICA

idem Pontifex addit, « apta illa et inter se nexa rerum et cau- » saram cohaerentia, illo ordo et dispositio tamquam militum in » pugnando instructio, illa dilucidae definitiones et distinctiones, » illa argumentorum firmitas et acutissimae disputationes, quibus » lux a tenebris, verum a falso distinguitur, haereticorum men- » dacia multis praestigiis et fallaciis involuta, tamquam veste » detracta patefiunt et denudantur » (1), praeclarae, inquimus, et mirabiles istae dotes unice a recto usu repetendae sunt eius philosophiae, quam magistri scholastici, data opera et sapienti consilio, in disputationibus etiam theologicis, passim usurpare consueverunt. - Praeterea cum illud sit scholasticorum Theo- logorum proprium ac singulare, ut scientiam humanam ac divinam arctissimo inier se vinculo coniunxcrint, profecto Theologia, in qua illi exsiluerunt, non erat tantum honoris et commendationis ab opinione hominum adeptum, si mancam atque imperfectam aut levem philosophiam adhibuissent.

Iamvero inter Scholasticos Doctores, omnium princeps et ma- gister, longe eminet Thomas Aquinas: qui, uti Caietanus ani- madvertit, veteres doctores sacros quia summe veneratns est, ideo intellectum omnium quodammodo sortitus est ( 2 ) . Illorum doctri- nas, velut dispersa cuiusdam corporis membra, in unum Thomas collegit et coagmentavit, miro ordine digessit, ct magnis incre- mentis ita ad auxit, ut catholicae Ecclesiae singulare praesidium et decus iure meritoque habeatur. - Hic quidem ingenio docilis ct acer, memoria facilis et tenax, vitae integcrrimus, veritatis unice amator, divina humanaque scientia pracdivcs, Soli com- paratus, orbem terrarum calore virtutum fovit, et doctrinae splen- dore complevit. Nulla est philosophiae pars, quam non acute simul et solide pertractant: de legibus ratiocinandi, de Deo et incorporéis substantiis, de homine aliisque sensibilibus rebus, de humanis actibus eorumque principiis ita disputavit, ut in eo neque copiosa quaestionum seges, neque apta partium dispositio, neque optima procedendi ratio, neque principiorum firmitas aut argumentorum robur, neque dicendi perspicuitas aut proprietas, neque abstrusa quaeque explicandi facilitas desideretur.

Illud etiam accedit, quod philosophicas conclusiones angelicus Doctor speculatur est in rerum rationibus et principiis, quae quamlatissime patent, ct infmitarum fere veritatum semina suo velut gremio concludunt, a posterioribus magistris opportuno

(1) Bul l . cit. (2) In 2 . n 2 . ä e , q.. 148, a. 4. in fin.