CAPUT II .

De convenientia et differentia motus localis simplicium corporum ad motus alios.

Ex. praedictis autem patet convenientia et differentia motus localis elementorum ad alios motus : quoniam qui quaerit quare leve movetur sursum, et grave deorsum ? similis est ei qui quaerit, quare sanandus sanatur, et non alteratur? Dicimus enim ad hoc sicut prius, quod omnis res movetur ad perfectionem sibi convenientem : et ideo cum Antiqui omnem motum alterationem putaverunt, dixerunt verum, qnod omnis res ad conveniens sibi et simile et perfectum alteratur et non aliam : sicut verbi gratia si accipiatur augmentabile per se : hic enim alterabitur ad magnitudinem et longitudinem, qui terminus est suae quantita tis secundum naturam, et non ad aliud : et in hoc aliud conveniunt res motae omnes, quod omnis motus alteratio ab Antiquis vocatur : quia licet aliae sunt quae alterantur secundum rationem et genus quantitatis, et aliae quae secundum genus et formam alterantur qualitatis, et aliae quae alterantur per consequens ubi et loci : tomen secundum quod dictum est, omnes conveniunt in hoc quod alterantur ad conveniens, quod est finis eorum, et aliquid quod aliquod similae formae per naturam, et in loco id quod alteratur localiter : hoc modo quod est leve, alteratur ad sursum : et quod grave est, alteratur ad deorsum sicut ad finem convenientem sibi per naturam. Cum autem in hoc conveniant omnes motus, differunt tamen omnes motus alii a.motu locali recto simplicium corporum : quia motu locali recto simplicium est principium motus ex seipso et de intus, sicut movens est grave, et sicut movens est leve : sicut enim diximus in praecedentibus in his quando sunt actu, non moventur nisi sint extra locum violenter, et tunc non habent movens extra nisi hoc quod removeat prohibens : sed tamen id quod est grave, tendit ad locum per moventem formam gravis et levis, quae sunt in ipso gravi et levi : quando autem in potentia ad locum per se, tunc habet extra movens generans, et id non movet nisi dando formam gravis et levis tantum : et quantum largitur de forma gravis et levis , tantum largitur de motu : et tunc iterum proxime movens est forma gravis et levis data a generante : et sic est iterum intrinsecum ei quod movetur, id quod movet sursum vel. deorsum, sicut patet ex his quae saepius dicta sunt : in motibus autem aliis non est ita quod in illis movens non de intus in eo quod. modo sed de foris, sic-

ut est in eo quod sanatur, et in eo quod augetur : licet enim aliquis quandoque sanetur per naturam sine medico vel aliquo movente, extrinsecus tamen in talibus sanans membrum non est intraneum membro sanato, sed potius est sanans cor : et sanatum est aliud membrum, cujus cor nulla pars vel forma est. Et similiter est in augmento : quia licet aliquod aliud sit sibi intraneum, tamen augens proprie quod est cibus, nec est pars, nec est forma membri aucti secundum quod augetur per ipsum: sed potius advenit ei extrinsecus, ita quod licet non sit extrinsecum animali, est tamen extrinsecum membro quod augetur per ipsam : per hoc etiam patet solutio sophistarum, quae hic possunt objici contra ea quae dicimus secundum haec quae dicta sunt ea quae alterantur et augentur permutantur ex seipsis, hoc est essentialiter cum parvo motu alicujus moventis extra ipsa existentis, ita quod unum suscipit sanitatem et alterum nutrimentum debitum secundum naturam, et sine illo extrinseco movente non movetur aliquo modo : et hoc cognoscere possumus in hoc quod res una et eadem recipit sanitatem et infirmitatem, cum tamen non possit intelligi quod una et eadem res moveat se ad utrumque istorum : quia secundum hoc idem essentialiter moveret ad contraria si est modo, sicut sananda ab infirmitate non recipit sanitatem : et si movetur sicut infirmanda sanitatem, tunc recipit infirmitatem, et cum non possit idem esse sanans et infirmitatem faciens secundum formam, oportet quod movens ad utrumque istorum sit extrinsecum ei quod movetur. In gravi autem et levi nullo modo similiter est in eis principium movens et manifestius quam in aliis motibus, eo quod est intrinsecum : et hujus quaedam causa est, quia in hoc est materia, et potentia gravis et levis propinquissima est substantiae perfectae gravis et levis : grave enim et leve generantur cum substantia : quia ignis et terra non habent aliam generationem dantem gravitatem et levitatem, quam illam quae dat eis perfectionem et substantiam: et ideo hyle et potentia gravis est hyle potentia terrae secundum tempus quae non antecedit una aliam, et secundum esse sunt propinquissimae : quia materia in substantia est via in accidentia inseparabilia conjuncta illi substantiae, et signum illius est motus levis et gravis, qui statim cum substantia incipiente incipit sino aliquo intervallo temporis : motus enim localis est rerum perfectarum secundum substantiam : et ideo quantum inest de substantia, tantum inest de movente secundum locum, et de ipsa loci, mutatione : cum enim motus localis in omnibus generatis est ultimus, eo quod consequitur substantiam, oportet necessario quod ipse secundum substantiae rationem sit primus et proximus substantiae, ita quod inter substantiam et movens secundum locum et motum ipsum non est medium : et quia ista sint conjuncta, sicut non potuit motus localis habere movens extraneum, sed intraneum : alia etiam accidentia quae accipiuntur per alterationem et augmentum, non sunt ita propinqua substantiae : et ideo oportet quod habeat movens extraneum extra substantiam mobilis : non sic tamen est de motu processivo, qui est ab anima, sicut est alibi dictum. Ista ergo est convenientia et differentia motus secundum locum naturalem ad alios motus qui sunt alteratio et augmentum. Ex dictis autem non sequitur, quod idem moveat seipsum essentialiter, et quod idem sit movens et motum, sicut male dixit Plato : licet movens enim totum sit idem mobili toto, tamen differt per essentiam et diffinitionem, sicut superius diximus: et ideo non idem movet se per se, sed per accidens. Contra autem quae dicta sunt, opponit Joannes sophista, dicens quod si ita est, quod forma levis et gravis datur cum substantia gravis et levis, et motus localis absque intervallo temporis conjungitur his duo-

bus : et tunc in his quae generantur, invenitur actus quem non praecedit potentia secundum tempus : quoniam motum secundum locum non praecedit potentia ad motum in eodem mobili, sed motus concomitatur potentiam. Et hoc est contra Aristotelem in Xl primae philosophiae, ubi dicit quod potentia tempore praecedit actu in eodem generabili. Sed ad hoc dicendum quod absque dubio potentia motus sursum non praecedit motum sursum in eodem secundum formam, sed in eodem secundum materiam : unde non praecedit motum sursum in igne, sed in solo elemento ex quo generatur ignis. Similiter potentia motus deorsum non praecedit motum deorsum in terra, sed in eo in quo fit terra : et sic solvitur sophisma Joannis.