In Evangelium Secundum Lucam

 PROOEMIUM BEATI LUCAE IN EVANGELIUM SUUM.

 CAPUT I.

 IN CAPUT I LUCAE

 Sequitur:

 Ecce opportunitas ex opere. Et sequitur, ponens opportunitatem ex tempore dicens :

 Sequitur de loci opportunitate, cum dicit :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 Sequitur :

 Sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 Dicit igitur:

 Sequitur:

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 Dicit igitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 Unde sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur laetissimus auditus:

 Sequitur congratulationis modus, cum dicit :

 Sequitur de sanctitatis istius Praecursoris progressu.

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur de effectu cum dicit:

 Et ideo sequitur signum duplex, naturae, et gratiae.

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 CAPUT II.

 IN CAPUT II LUCAE

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur de re annuntiata :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Et ideo sequitur :

 Sequitur de effectu.

 Sequitur:

 Sequitur :

 Sequitur finis, cum dicitur :

 Sequitur:

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Et hoc est quod sequitur:

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 CAPUT III.

 IN CAPUT III LUCAE

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur de missi obedientia :

 Sequitur:

 Unde sequitur :

 Sequitur :

 His igitur de causis baptizari voluit Dominus. Sequitur :

 CAPUT IV.

 IN CAPUT IV LUCAE

 Sequitur de auctoritate, cum dicit : Evangelizare, etc.

 Sequitur :

 Dicit igitur :

 Sequitur :

 CAPUT V.

 IN CAPUT V LUCAE

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT VI.

 IN CAPUT VI LUCAE

 Dicit igitur:

 Sequitur:

 Sequitur :

 Sequitur :

 Et ideo sequitur:

 Et hoc est quod sequitur:

 Unde sequitur:

 Sequitur :

 Sequitur :

 Unde sequitur:

 CAPUT VII.

 IN CAPUT VII LUCAE

 Et hoc est quod sequitur:

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 CAPUT VIII.

 IN CAPUT VIII LUCAE

 Et hoc est quod sequitur :

 Unde sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et ideo sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur:

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur.

 Sequitur :

 CAPUT IX.

 IN CAPUT IX LUCAE

 Sequitur:

 Sequitur:

 Sequitur:

 Sequitur:

 Dicit igitur :

 Sequitur :

 Dicit igitur tangendo tria : discubitum, ordinem discumbentium, et numerum satiatorum.

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Et hoc est quod sequitur:

 Dicit igitur : Et ecce.

 Et hoc est quod sequitur:

 Et hoc est quod sequitur:

 Sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 CAPUT X.

 IN CAPUT X LUCAE

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur:

 Sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 Sequitur de officiis Marthae.

 CAPUT XI.

 Dicit igitur:

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur:

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XII.

 IN CAPUT XII LUCAE

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur de primo : Sint lumbi vestri praecincti.

 Sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XIII.

 IN CAPUT XIII LUCAE

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequi?ur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XIV.

 IN CAPUT XIV LUCAE

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur tertium :

 Et hoc est quod sequitur :

 Sequitur :

 CAPUT XV.

 IN CAPUT XV LUCAE

 Dicit igitur:

 Dicit igitur : Et dixit.

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur de primo horum :

 CAPUT XVI.

 IN CAPUT XVI LUCAE

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XVII.

 IN CAPUT XVII LUCAE

 Dicit igitur :

 Dicit igitur illis :

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequilur.

 Dicit igitur :

 CAPUT XVIII.

 IN CAPUT XVIII LUCAE .

 Dicit igitur :

 Dicit igitur:

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XIX.

 IN CAPUT XIX LUCAE

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur : Et ait illi dominus ejus, benigne suscipiens eum :

 CAPUT XX.

 IN CAPUT XX LUCAE

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XXI.

 Dicit igitur:

 CAPUT XXII.

 IN CAPUT XXII LUCAE

 Dicit igitur:

 Dicit igitur:

 Et hoc est quod sequitur:

 Dicit igitur :

 Et ideo sequitur :

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XXIII.

 IN CAPUT XXIII LUCAE

 Dicit igitur :

 Dicit igitur :

 Dicit igitur :

 Dicit igitur :

 Dicit igitur : Ducebantur autem, cum amara necessitate tracti. Thren. v,

 Dicit igitur de primo : Jesus autem, omnia haec mala et vituperia perpessus, dicebat,

 Dicit igitur : Et stabat minaciter populus spectans,

 Et hoc est quod sequitur :

 CAPUT XXIV

 IN CAPUT XXIV LUCAE

 Dicit igitur:

 Et hoc est quod sequitur:

 Dicit igitur:

 Dicit igitur :

 Et hoc est quod sequitur :

 Dicit igitur :

 Dicit igitur: Et ipsi adorantes. Matth.

CAPUT XI.

Docet discipulos orare, ostendens perseveranti oratione omnia impetrari: ejecto daemonio muto, confutat dicentes quod in Beelebub ejiceret daemonia : mulier quaedam dicit beata libera quae Jesus suxerat : de signo Jonae, de regina Austri, et Ninivitis, oculoque simplici et nequam : Pharisaeum qui ipsum invitaverat reprehendit, murmurantem quod illatis pranderet manibus : taxat hypocrisim Pharisaeorum et Scribarum, dicens quod ab hac generatione exquiretur sanguis omnium Prophetarum.

1.. Et factum est, cum esset in quodam loco orans, ut cessavit, dixit unus ex discipulis ejus ad eum : Domine, doce nos orare, sicut docuit et Joannes discipulos suos.

2. Et ait illis : Cum oratis, dicite : Pater, sanctificetur nomen tuum . Adveniat regnum tuum.

3. Panem nostrum quotidianum da nobis hodie.

4. Et dimitte nobis peccata nostra, siquidem ,et ipsi dimittimus omni debenti nobis. Et ne nos inducas in tentationem.

5. Et ait ad illos : Quis vestrum habebit amicum, et ibit ad illum media nocte, et dicet illi : Amice, commoda mihi tres panes,

6. Quoniam amicus meus venit de via ad me, et non habeo quod ponam ante illum :

7. Et ille deintus respondens dicat: Noli mihi molestus esse : jam ostium clausum est, et pueri mei mecum suntin cubili : non possum surgere, et dare tibi.

8. Et si ille perseveraverit pulsans, dico vobis, et si non dabit illi surgens eo quod amicus ejus sit, propter improbitatem tamen ejus surget, et dabit illi quotquot habet necessarios.

9. Et ego dico vobis : Petite, et dabitur vobis : quaerite, et invenietis : pulsate, et aperietur vobis .

10. Omnis enim qui petit, accipit: et qui quaerit, invenit : et pulsanti aperietur.

11. Quis autem ex vobis patrem petit panem , numquid lapidem dabit illi ? Aut piscem, numquid pro pisce serpentem dabit illi ?

12. Aut si petierit ovum, numquid porriget illi scorpionem?

13. Si ergo vos, cum sitis mali, nostis bona data dare filiis vestris, quanto magis Pater vester de coelo dabit spiritum bonum petentibus sc !

14. Et erat ejiciens daemonium , et illud erat mutum. Et cum ejecisset daemonium, locutus est mutus, et admiratae sunt turbae.

15. Quidam autem ex eis dixerunt:

In Beelzebub, principe daemoniorum, ejicit daemonia .

16. Et alii tentantes, signum de coelo quaerebant ab eo.

17. Ipse autem ut vidit cogitationes eorum, dixit eis : Omne regnum in seipsum divisum desolabitur, et domus supra domum cadet

18. Si autem et Satanas in seipsum divisus est, quomodo stabit regnum ejus? quia dicitis in Beelzebub me ejicere daemonia:

19. Si autem ego in Beelzebub ejicio daemonia, filii vestri in quo ejiciunt? Ideo ipsi judices vestri erunt.

20. Porro si in digito Dei ejicio daemonia, profecto pervenit in vos regnum Dei.

21. Cum fortis armatus custodit atrium suum, in pace sunt ea quae possidet.

22. Si autem fortior eo superveniens vicerit eum, universa arma ejus auferet, in quibus confidebat, et spolia ejus distribuet.

23. Qui non est mecum, contra me est : et qui non colligit mecum, dispergit.

24. Cum immundus spiritus exierit de homine, ambulat per loca inaquosa, quaerens requiem : et non inveniens, dicit : Revertar in domum meam unde exivi.

25. Et cum venerit, invenit eam scopis mundatam, et ornatam.

26. Tunc vadit, et assumit septem alios spiritus secum, nequiores se, et ingressi habitant ibi. Et fiunt novissima hominis illius pejora prioribus.

27. Factum est autem, cum haec dice- ret, extollens vocem quaedam mulier de turba, dixit illi : Beatus venter qui te portavit, et ubera quae suxisti.

28. At ille dixit: Quinimmo beati qui audiunt verbum Dei, et custodiunt illud.

29. Turbis autem concurrentibus, caepit dicere : Generatio haec, generatio nequam est : signum quaerit, et signum non dabitur ei, nisi signum Jonae prophetae.

30. Nam sicut fuit Jonas signum Ninivitis : ita erit et Filius hominis generationi isti.

31. Regina Austri surget in judicio cum viris generationis hujus, et condemnabit illos : quia venit a finibus terrae audire sapientiam Salomonis : et ecce plus quam Salomon hic.

32. Viri Ninivitae surgent in judicio cum generatione hac, et condemnabunt illam : quia paenitentiam egerunt ad praedicationem Jonae , et ecce plus quam Jonas hic.

33. Nemo lucernam accendit , et in abscondito ponit, neque sub modio : sed supra candelabrum, ut qui ingrediuntur, lumen videant.

34. Lucerna corporis tui, est oculus tuus . Si oculus tuus fuerit simplex, totum corpus tuum lucidum erit : si autem nequam fuerit, etiam corpus tuum tenebrosum erit.

35. Vide ergo ne lumen, quod in te est, tenebrae sint.

36. Si ergo corpus tuum totum lucidum fuerit, non habens aliquam partem tenebrarum, erit

lucidum totum, et sicut lucerna fulgoris illuminabit te. 37. Et cum loqueretur, rogavit illum quidam Pharisaeus ut pranderet apud se. Et ingressus recubuit.

38. Pharisaeus autem coepit intra se reputans dicere, quare non baptizatus esset ante prandium.

39. Et ait Dominus ad illum : Nunc vos Pharisaei, quod deforis est calicis et catini, mundatis : quod autem intus est vestrum, plenum est rapina et iniquitate.

40. Stulti, nonne qui fecit quod deforis est, etiam id, quod deintus est, fecit ?

41. Verumtamen quod superest, date eleemosynam : et ecce omnia munda sunt vobis.

42. Sed vae vobis Pharisaeis, quia decimatis mentham, et rutam, et omne olus, et praeteritis judicium et charitatem Dei : haec autem oportuit facere, et illa non omittere.

43. Vae vobis Pharisaeis, quia diligitis primas cathedras in synagogis, et salutationes in foro .

44. Vae vobis, quia estis ut monumenta quae non apparent, et homines ambulantes supra nesciunt.

45. Respondens autem quidam ex legisperitis, ait illi : Magister, haec dicens etiam contumeliam nobis facis.

46. At ille ait : Et vobis legisperitis vae : quia oneratis homines oneribus, quae portare non possunt, et ipsi uno digito vestro non tangitis sarcinas . 47. Vae vobis, qui aedificatis monumenta Prophetarum : patres autem vestri occiderunt illos. 48. Profecto tcstificamini quod consentitis operibus patrum ve-. strorum : quoniam ipsi quidem eos occiderunt, vos autem aedificatis eorum sepulcra. 49. Propterea et sapientia Dei dixit : Mittam ad illos prophetas, et Apostolos, et ex illis occident et persequentur : 50. Ut inquiratur sanguis omniuma Prophetarum, qui effusus est a constitutione mundi a generatique ista. 51. A sanguine Abel usque ad sanguinem Zachariae, qui periit inter altare et aedem. Ita dico vobis, requiretur ab hac generatione. 52. Vaevobis legisperitis, quia tulistis clavem scientiae, ipsi non introistis, et eos qui introibant prohibuistis. 53. Cum autem haec ad illos diceret, coeperunt Pharisaei et Legisperiti graviter insistere, et os ejus opprimere de multis, 54. Insidiantes ei, et quaerentes aliquid capere de ore ejus, ut accusarent eum.

IN GAPUT XI LUCAE

ENARRATIO.

" Et factum est, cum esset in quodam loco orans, ut cessavit. "

Habito de doctrina et revelatione facta parvulis, et contirmatione eorum, agit hic de eo, cujus virtute omnia ea quae dicta sunt perficiuntur, hoc est, de virtute boni spirilus, quem Pater caelestis dat per virtutem orationis. Haec enim provehit ad hoc parvulos, quod eis ccelestia tam in activa quam in contemplativa revelantur. Et fere idem dicit Glossa continuans Ambrosii sic : " Post hi-" storiam sororum, quae duas vitas signi-" flcant, inducit Dominum orasse, et " discipulos ad orandum informasse : " quia oratio quam docuit, ulriusque vi-" tae continet mysterium : et ipsarum " perfectio vitarum, non nostris viribus, " sed precibus est obtinenda. "

Dividitur autem pars ista, quae in hoc capitulo tota continetur, in duas partes : in quarum prima ostendit id, per quod omnia praecedentia habentur et confirmantur : hoc enim fit virtute orationis. In secunda ostendit, quod totum hoc fundatur in inferiori munditia, et non in observantia exteriori.

In prima harum partium adhuc duo facit. Primo enim docet orationem, cujus virtute omnia haec fiunt. Secundo autem omnia haec effici per spiritum qui datur in oratione, probat per effectum, et ostendit per rationem.

Adhuc, Prior istarum duo continet, in quorum primo docet orationem : in

secundo, orationis persuadet instantiam per utilitatem exauditionis.

Adhuc autem in harum partium prima

tria continentur, scuicet, facti hujus occasio, doctrinae orationis a discipulo expostulatio, et doctrina orationis.

Facti hujus occasio importatur cum dicitur :

" Et factum est. "

Et hoc refertur ad dispositionem divinam, quae omnia facta Christi disposuit sicut ipse dicit, Joan. VIII, 29 : Qui me misit mecum est, et non reliquit me solum : quia ego, quae placita sunt ei, facio semper.

" Cum esset in loco " quodam a tumultibus hominum. Matth. VI, 6 : Tu autem, cum oraveris,intra in cubiculum tuum, et clauso ostio, ora Patrem luum.

" Orans."

Ad Hebr. VI, 7 : In diebus carnis suae preces supplicationesque ad Deum... cum clamore valido et lacrymis offerens, exauditus est pro sua reverentia. Oratio enim sua aliis exemplum orandi dedit, et desiderium aliorum ad orandum accendit. De primo, Joan. XIII, 13 : Exemplum dedi vobis, ut quemadmodum ego feci, ita et vos faciatis. De secundo. Cantic. III, 6 : Quae est ista quae ascendit per desertum, sicut virgula fumi ex aromalibus myrrhae et thuris ? Haec enim verba sunt adolescentularum desiderantium sic devote et ferventer orare sicut sponsa oravit : cujus maxime personam gerit anima Christi. Discipuli autem exhibent personas adolescentularum et in desiderio imitandi, et admirationis, quae est ista. Psal. cxl, 2 : Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo : elevatio manuum mearum sacrificium vespcrtiniim. Et quia sic in devotione orationis merserunt,

" Ut cessavit, "

Scilicet ab oratione Dominus : quia aliquando in oratione, pro nobis orat cum Patre: aliquando pro honore Patris docens, erat nobiscum. Cum Patre existens, orat pro nobis : nobiscum existens,orat pro Patre : sic se utroque modo probans esse Mediatorem et Pontifirem futurorum honorum. I ad Timoth. ii, 5 : Mediator Dei et hominum homo Christus Jesus. De pontificatu autem dicitur, ad Hebr. IX, 11 : Christus assistens Pontifex futurorum honorum. Ibi Glossa : " Assistens Patri, et assidens nobis.)) Sic Moyses intrat tabernaculum ad Deum, et egreditur iterum ad populum . Sic docet nos aliquando in secreto esse cum hominibus. II ad Corinth. v, 13 : Sive mente excedimus, Deo : sive sobrii sumus, vobis. Eccle. iii, 1 et 5 : Omnia lempus habent :... lempus amplexandi, et lempus longe fieri ab amplexibus. Amplexandi enim lempus est in oratione, et tempus vacandi ab amplexibus est in utili cum exterioribus occupatione. Sic inter tabernacula Rachelis et Liae mutabatur Jacob .

" Ut " ergo " cessavit " ab oratione,

" Dixit unus ex discipulis ejus ad eum : Domine, doce nos orare, sicut docuit et Joannes discipulos suos. "

Hic expostulatio est doctrinae orationis a discipulis.

Et tanguntur tria : tempus expostulationis, dispositio expostulantis, et ipsa expostulatio.

Tempus exposlulationis fuit, " ut cessavit " ab oratione : quia dum esset in oratione, non erat inquietandus. Cantic. III, 5 : Adjuro vos, filiae Jerusalem, per capreas cervosque camporum, ne suscitetis, neque evigilare faciatis dilectam, donec ipsa velit. Capreae visu praeeminent : cervi autem saltibus. Unde ad- jurare adolescentulas per capreas cervosque camporum, est adjurare per limpidas contemplationes in visu intellectus, et per saltus gaudiorum in jucunditate affectus, quae apparent in orantibus cum in devotione sunt cum Domino sopiti in sensibus exterioribus, et inferioribus instantius vigilantes. Scientes igitur hanc adjurationem discipuli, interpellare Dominum non au-: debant dum oraret. Sed " ut cessavit, "

" Dixit unus ex discipulis ejus ad eum. "

Ecce dispositio expostulantis.

" Unus " enim erat qui non in multa, se diviserat, et ideo orare et scire orare cupiebat. Similiter de potioribus discipulis fuit, qui caetera audita a Domino sic memoriae commendaverat, quod ut alia potiora doceretur,dignus erat.Uirumque enim horum exigitur ad orandum, scilicet, cordis in unum collectio, et disciplinae ad mentem revocatio.

De unitate dicitur, Cantic.VI, 8 : Una est columba mea. Et hoc est ad comi mendationem uniti spiritus et cordis. E contra de dividentibus cor per multa dicitur, Osee, x, 2 : Divisum est cor eorum, nunc interibunt.

De memoria disciplinae praeteritae di-. citur, Joan.VIII,31 et 32 : Si vos manser. ritis in sermone meo, vere discipuli mei eritis : et cognoscetis verilatem, et veritas liberabit vos.

Sic ergo fuit " unus ex discipulis, " qui dixit ad eum :

" Domine, doce nos orare. "

Duo dicit : petitionemem enim proponit, et rationem impetrandi subjungit.

Petitio est : " Domine, doce nos orare. " Domine, dicit: reponens ei reverentiam sive timoremreverentialem.Malach.

1, 6 : Si Dominus ego sum, ubi est timor meus ? Dominus etiam qui oratur pro majestate, scienliam habet qualiter orandus sit. Psal. xliv, 12 : Ipse est Dominus Deus tuus, et adorabunt eum.

" Doce nos, " qui discipuli tui sumus, et doctrinam tuam profitemur. Et dicit " nos " communiter, petens pro se et pro aliis affectus charitate fraternitatis. Ad Roman. XII, 10 : Charitate fraternitatis invicem diligentes. Joan. XIII, 35 : In hoc cognoscent omnes quia discipuli mei estis, si dilectionem habueritis ad invicem. Ad Hebr. XIII, 1 : Charilas fraternitatis maneat in vobis.

Sic ergo in communi pro se et pro fratribus affectus dicit:

" Doce nos orare. " Hoc enim necessarium est. Ad Roman. VIII, 26 : Nam quid oremus, sicut oportet, nescimus.

In hoc autem quod dicunt: " Doce nos orare, " volunt dicere : Doce nos orare, et modum orationis, et quid oremus, et orationis virtutem, et effectum. Oratio enim est pius mentis affectus in Deum directus, ut dicit Augustinus. Modus autem orationis in corde quidem exprimitur, Joan. IV, 23 et 24 : Veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate. Nam et Pater lales quaerit, qui odorent eum. Spiritus est Deus : et eos qui odorant eum, in spiritu et veritate oportet odorare. In corpore autem proprius modus exprimitur, I ad Timoth. II, 8 : Volo viros orare in omni loco, levantes puras manus sine ira et disceptatione. Virtus autem orationis est sublevare mentem, et cor in Deum. Et hoc multis rationibus et exemplis probat Dionysius in libro de Divinis nominibus : " Quia si etiam in oratione vtde-" tur homini quod Deum in se trahat: " tamen e contrario est : quia se potius " trahit in Deum orando, quam e conver-" so Deum in seipsum. Sicut si multi luti minis catenam de coelo pendentem ali-

" quis ad se trahere videretur, non trahe-" ret quidem ad se catenam coeli, quae " non est declinabitis : sed per manuum " exaltatam vicissitudinem in catena se " ad catenam exaltaret: et sic ad coelum " appropinquans exaltaretur. Et sic oranti do trahit se in Deum, et non attrahit ad " aliquid Deum ubique praesentem . " Ista autem orationis virtus significatur, Judic. XIII, 20, ubi dicitur, quod cum ascenderet flamma altaris in caelum, Angelus Domini pariter in flamma ascendit. Altare enim cor est. Flamma autem est flamma devotionis in corde. Angelus autem Domini, spiritus Dei est, nostro unitus et conjunctus spiritui, qui in flamma devotionis in caelum ascendit. Sic enim praeveniunt principes coeli conjuncti psallentibus : ut in virtutibus orationum et profectuum nostrorum, nos secum reducant in caelum. Sicut dicit, Damascenus, quod " oratio est ascensus " intellectus in Deum. "

Subjungit autem rationem hujus petionis, dicens:

" Sicut docuit et Joannes "

Baptista, qui praecursor tuus fuit, et cujus tu facta semper approbasti, et quem majorem inter natos mulierum esse dixisti, " discipulos suos. "

Est autem haec doctrina salutaris qua discipuli petunt disciplinam orationis. Oratio enim prodest ad removenda mala, et ad adipiscenda bona : ad removenda mala spiritus, et ad removenda mala corporis, et mala operis. Spiritus enim mala removet, quia diabolum fugat, ut dicit Chrysostomus. Matth. xvn, 20 : Hoc genus, scilicet daemonis, non ejicitur nisi per orationem et jejunium. Sic Tobia et Sara orantibus Angelus Raphael compescuit et ligavit daemonium.

Contra malum etiam corporis valet oratio : quia valet etiam contra corporis infirmitatem. Eccli. XXXVIII, 9: Fili, in tua infirmitate ne despicias teipsum, sed ora Dominum, et ipse curabit te. Jacob. V, 15 : Oratio fidei salvabit infirmum:... et si in peccatis sit, remittentur ei.

Valet etiam contra mala operis dupliciter, scilicet, ne fiant : et si facta sunt, quod deleantur. De primo dicitur, Matth. XXVI, 41: Orate, ut non intretis in tentationem. Quod facta mala deleantur, Jacob. V, 15 : Si in peccatis sit, remittentur ei. Eccli. XXVIII, 2 : Deprecanti tibi peccata solventur. Unde, II Reg. XII, 13, postquam David confessus est et oravit, statim dixit Nathan Propheta : Dominus quoque transtulit a te peccatum tuum.

Sic ergo valet contra malum omne.

Valet etiam ad adipiscenda bona animae et corporis : animae quidem quadrupliciter.

Primo enim gratiam impetrat, Luc. I, 13 : Exaudita est deprecatio tua, et uxor tua Elisabeth pariet tibi filium, et vocabis nomen ejus Joannem. Uxor, nostra conscientia est, quae parit Joannem, hoc est, gratiam per orationem. Genes. xxv, 21: Deprecatus est Isaac Dominum pro uxore sua, eo quod esset sterilis : qui exaudivit eum, et dedit conceptum Rebeccae, hoc est, conscientiae : quae multum accepit, quando accepit gratiam.

Secundo, solvit debitum hominis. Oratio enim, ut dicit Chrysostomus, est debitum quod solvit homo de visceribus suis, et de profundo sui cordis. Tob. XII, 12 : Ego obtuli orationem tuam Domino. Psal. cxl, 2 : Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo. Et haec duo facit in affectu.

Duo etiam facit in intellectu: illuminat enim, et erudit in dubiis. II Paralip. XX, 12 : Cum ignoramus quid agere debeamus, hoc solum habemus residui, ut oculos nostros dirigamus ad te. Dat etiam lucem sapientiae, Jacob.I, 5 et 6 : Si quis indiget sapientia, postulet a Deo, qui dat omnibus affluenter, et non improperat : et dabitur ei. Postulet autem in fide nihil haesitans.

Adhuc etiam valet ad bonum operis, et ad bonum temporis. Operis quidem meritorii, ut dulcius sit ad faciendum. Eccli. XVIII, 22: Non impediaris orare semper, et non verearis usque ad mortem justificari: quoniam merces Dei manet in aeternum. Bonum etiam temporis impetrat, quod est pax et tranquillitas. I ad Timoth, II, 1 et 2 : Obsecro primum omnium fieri obsecrationes, orationes, postulationes, gratiarum actiones pro omnibus hominibus, pro regibus, et omnibus qui in sublimitate sunt, ut quietam et tranquillam vitam agamus.

Cum sic igitur ad omnia valeat oratio, prae caeteris est utilis disciplina orationis : et ideo discipuli petunt ut orare doceantur.

" Et ait illis: Cum oratis, dicite . Pater. "

Pius Doctor non deest discipulis, sed omnia utilia docens eos, docet orare sicut petunt discipuli. Isa. XXVIII,17 : Ego Dominus Deus tuus, docens te utilia, gubernans te in via qua ambulas.

" Cum oratis, " hoc est, orare vultis, " dicite. " Matth. VI, 9 : Sic ergo vos orabitis

Et ponit hic doctrinam orationis.

Quaecumque autem nos de ista oratione super Matthaeum, VI, 9 et seq., notavimus, subjaceant : quia hic illa repetere propter prolixitatem non audemus 1 sed hic alia dicere studebimus.

Dicimus igitur quod haec oratio in duobus consistit: in quorum primo docet ad quem oratio est dirigenda : in se- cundo autem ponit ea quae in oratione potissime sunt petenda.

Primum notatur in hoc quod dicit:

" Pater. "

Quod est nomen fontis naturae, et nomen affectus : quia Pater est a quo fluunt omnia: et Pater est ex quo in nos, et a nobis in ipsum dulcissimus tendit amoris affectus.

Quod enim Pater sit a quo fluunt omnia, patet ex hoc, quod Pater est qui producit Verbum, quod est ars plena rationum omnium viventium: in quo Verbo sicut in formali et effectiva causa est, ut fiant et producantur omnia. Psal. C1X, 3: In splendoribus Sanclorum ex utero ante luciferum genui te. Pater enim genuit Verbum existens in omnibus splendoribus sanctitatis et Sanctorum, hoc est, mundorum: a quibus etiam, sicut Plato dicit, mundus vocatur mundus: sicut jam in antehabitis hujus libri nos dixisse meminimus. Matth. XI, 25, et Luc. x, 11: Confiteor tibi, Pater, Domine caeli et terrae. Pater ergo sic vocatus est tota Trinitas, quae pater noster est secundum verissimam patris rationem, quae colligitur ab Aristotele in Libris Animalium , quod pater est qui sui aliquid habet in alio : unde ille constat in fieri et esse perfecto.

Pater enim summus in nobis habet virtutem, spiritum, et imaginem : sicut omnis pater verus habet in filio. Virtutem quidem qua provehimur ad esse, etbene esse : spiritum autem quo formamur : et imaginem qua assimilamur. Per virtutem enim in ipso vivimus, per spiritum in ipso eodem movemur, et per imaginem suam sumus in ipso id quod sumus . Virtutem largitur Pater, quia sibi attribuitur potentia: spiritum autem dat, quia generat per adoptionem : imaginem au- tem, quia filiis dat potestatem filios Dei fieri .

De virtute dicitur, Isa. lxvi, 9: Si ego qui generationem exteris tribuo, sterilis ero, ait Dominus ? hoc est, virtutem generandi non habeo ? Imo est in eo virtus pariendi, in qua fundatur omnis virtus generationis. Et sic dicitur " Pater " per creationem. Isa. lxiv, 8 : Nunc, Domine, pater noster es tu, nos vero lutum: ei fictor noster tu, et opera manuum tuarum omnes nos. Per virtutem enim productivam Pater est noster per creationem. Ad Ephes. III, 14 et 15 : Flecto genua mea ad Patrem Domini nostri Jesu Christi, ex quo omnis paternitas in caelo et in terra nominatur. Et hoc est primum, in quo Pater ccelestis suam in nobis ostendit paternitatem : quia dat posse ad esse, et bonum, sive bene esse. Joan.I, 12: Dedit eis potestatem filios Dei fieri, his qui credunt in nomine ejus. Et si natura in nobis aliquid accipit de ista potestate, hoc non est alia de causa, nisi quia natura est creatum exemplatum ad potestatem Patris. Solus enim Deus Pater est. De quo verum est quod dicitur, ad Roman. IV, 17 : Qui vocatea quae non sunt, lamquam ea quae sunt, scilicet sua virtute et potestate. Et quod natura patris carnalis in nobis pullulat a non esse in esse, hoc habet ab illa Patris virtute, et efficienter, et exemplariter. Et similiter, quod sacramentum Baptismi confert esse spiritualiter generans, hoc est etiam exemplariter ab illa virtute. Et similiter, quicumque corde jam pullulat a non esse gratiae in esse gratiae, jam in se sentit banc virtutem : quia jam fingit eum Deus ad esse. Et sic dicitur Pater per creationem. Jerem. XVIII, 6 : Sicut lutum in manu figuli, sic vos in manu mea, domus Israel. Psal. XXXII, 15 : Qui finxit sigillatim corda eorum, qui intelligil omnia opera eorum. Psal. l, 12: Cor mundum crea in me, Deus, et spiri-

tum rectum innova in visceribus meis. Sic non de Filio naturali tantum intelligitur quod dicitur, Psal. II, 7 : Dominus dixit ad me: Filius meus es tu, ego hodie genui te. Numquam enim fons generationis divinae arescit: sed semper fundit virtutem, ex qua tales filii fingantur et formentur tam secundum esse naturae, quam secundum esse gratiae.

Hoc est ergo primum, quod sui habet in nobis Trinitas Pater noster Deus, virtutem scilicet sic ad esse nos deducentem.

Dicitur etiam Pater, quia spiritum adoptionis filiorum habet in nobis. Hic autem spiritus confert nobis jam per gratiam existentibus vitam, et motum, et sensum sive cognitionem, et affoclum. Et divinam vitam quidem, quia nobis eam influit. Joan. VI, 64: Spiritus est qui vivifleat, caro non prodest quidquam. Et haec est vita, qua primo inutero matris Ecclesiae vivere incipimus, et vitam nostram manifestare : et cor nostrum aperitur ad fontem vitae Patris caelestis. Deuter. IV, 4 : Vos qui adhaerelis Domino Deo vestro,vivitis universi. Psal. xxxv, 10 : Domine, apudte est fons vitae. Act. XVII, 28 : In ipso vivimus. Joan. i, 3 et 4: Quod factum est, in ipso vita erat. Et quos sic non vivificat Pater, abortivi sunt ad nihilum valentes. Job, III,16 : Sicut abortivum absconditwn non subsislerem. Unde etiam Apostolus, quamdiu hanc vitam non habuit, scipsum abortivum reputavit, I ad Corinth. xv, 8 : Tamquam abortivo visus est et mihi Dominus. Haec enim vita motus est Dei Patris in hominem ad commovendum cor ejus in vita Dei, ut Deus vivat in ipso : et non vivat sibi homo. Ad Galat. II, 20: Vivo, jam non ego: vivil vero in me Christus. Quod autem nunc vivo in carne, in fide vivo Filii Dei, qui dilexit me, et tradidit semetipsum pro me. Sic dicitur, Eccli. IV, 12 :Sa -pientia filiis suis vitam inspiravit. Sic dicitur, Ezechiel. XXXVII, 9 : Veni, spiritus, et insuffla super interfectos istos, et reviviscant. Et hoc est primum beneficium paterni spiritus in nobis.

Est secundum beneficium Patris : quia postquam ad esse spirituale formavit per virtutem paternam, inspirat nobis vitam per spiritum paternum. Hic est spiritus qui dat motum in gratia, ut moveamur postquam vivificati sumus. Est hic motus spiritus, impulsus quidam cordis ad Dominum, ex quo venit spiritus. Isa. xxv, 4: Spiritus robustorum quasi turbo impellens parietem. Robusti suht Pater et Filius et Spiritus sanctus, quorum virtuosus spiritus statim ut cor filiorum Dei intraverit, motum dat sa-Iutis ad Deum in desiderio spirituali. Sic impletur illud Isaiae, ii, 22 : Cujus spiritus in naribus est: quia statim flare in naribus incipit Spiritus sanctus. Genes.II, 7: Inspiravit in faciem ejus spiraculum vitae : et factus est homo in animam vivenlem. Sic dicit Apostolus, I ad Corinth. xv, 45, quod novissimus Adam factus est in spiritum vivificantem, hoc est, vitam gratiae per motus cordis manifestantem. Hoc spiritu moventur animalia Dei sequentia spiritum . Et, ibidem,Ezechiel, I, 19 et seq., eodem spiritu moventur et rotae sequentes animalia : quia ubi erat impetus spiritus, illuc sequebantur et gradiebantur animalia Dei, quae significant Dei filios, et circularia corda eorum, quae a Deo incipiunt omnem suum motum: et per Deum dirigentem, in Deum terminant motus suos persanctam intentionem. Sic enim circumcuut.

Tertium autem quod dat spiritus Patris, est cognitio per intellectum, et affectio per charitatem. Sapient. VII, 22 : Est enim in illa, scilicet sapientia, spiritus inlelligentiae, sanctus. Intelligentiae quidem per cognitionem, et sanctus per charitatis dilectionem: et in hoc spiritu incipit filius cognoscere et invocare Patrem

divinum. Et de primo horum, I ad Corinth. II, 12, dicit Apostolus : Nos non spiritum hujus mundi accepimus, sed Spiritum qui ex Deo est : ut sciamus quae a Deo donata sunt nobis. De secundo dicitur, ad Roman. VIII, 15 : Non accepistis spiritum servitutis iterum in timore : sed accepistis spiritum adoptionis filiorum, in quo clamamus Abba (Pater.) Sic spiritu suo, quem habet in nobis Pater summus, deducit nos ad esse, et vitam, et motum, et cognitionem, et affectionem filiorum. Et quia ducit ad esse, Pater est per creationem : et hoc facit per creativam virtutem. Et quia dat vitam, et motum, et intelligentiam, et affectionem, Pater est per adoptionem. Et istis etiam modis virtus patris carnalis, et spiritus datus ab ipso operantur, in generatione carnali : sicut sciunt omnes, qui bene didicerunt naturas generationis humanae.

Adhuc autem Pater est per assimilationem : et sic de suo habet in nobis imaginem nos sibi assimilantem, quantum est possibile creaturae assimilari Creatori. Et hoc est quod dicit, Genes. I, 26 : Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram. Et haec imago quasi imitago vocatur, quia facit nos imitari similitudinem et exemplar Patris coelestis. Eccli. XVII, 2 : Deus creavit de terra hominem, et secundum imaginem suam fecit illum. Sicut enim pater carnalis nativitatem filii (nisi natura erret) promovet semper usque ad perfectam similitudinem ipsius, ita Pater spiritualis promovet spiritualis hominis generationem usque ad similitudinem divinam, nisi obicem ponat homo. Haec autem imago distinguitur tripliciter ab Augustino in Glossa super illud Psalmi IV, 7 : Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine : dedisti laetitiam in corde meo. Est enim imago creationis, recreationis, et imago similitudinis. Et omnes has tres imagines habet in nobis Pater coelestis, sicut ante colligitur. Imago creationis est in tribus, sicut dicit Au- gustinus super Genesim od litteram : " In naturali imitatione, in naturali potestate, in naturali origine. "

In naturali imitatione : quia sicut Deus habet potestatem et liberam facultatem ad cognoscendum verum et bonum, ita et homo habet facultatem ad cognoscendum et quaerendum et faciendum per gratiam Dei. Genes. iii, 22 : Ecce Adam quasi unus ex nobis factus est, sciens bonum et malum. Homo ergo qui Deum vocat Patrem, in hoc debet imitari, quod veritatem agnoscat et diligat sicut Deus, et bonitatem cognoscat et diligat sicut Deus. Psal. IV, 6: Multi dicunt: Quis ostendit nobis bona ? Et hoc, supple, inconveniens est: quia signatum est, hoc est, sigillatum in suprema parte animae, lumen vultus tui super nos: quo cognoscere, et libere quaerere, et facere possumus bonum. Et in hoc dedisti laetitiam in corde meo. Ab hac imagine degener filius efficitur alienus a semine divino. Psal. XVII, 46: Filii alieni mentiti sunt mihi: filii alieni invelerati sunt, scilicet per imaginis deformationem : et diiudicaverunt a semitis suis, in quibus meam imaginem debuerunt imitari. Hi sunt qui in pecorinam et ferinam mutantur imaginem pro diversitate passionum, quibus commutantur. Psal. xlviii, 21: Homo, cum in honore esset, non inlellexit. Comparatus est jumentis insipieiitibus, et similis factus est illis. Et tales non vere vocant Deum Patrem.

Est autem imago recreationis, quae quasi pictura et color serenat et decorat creatam imaginem. Et hoc, sicut dicit Glossa, est fides, spes, et charitas. Fides enim vultum animae per lucem verilatis purificat et venustat: spes autem aeternorum honorum exhilarat et elevat: et charitas grato calore et rubricante faciem accendit, et roseum super candorem lilii inducit colorem. Cantic. v, 10 : Dilectus meus candidus et rubicundus. Iste filius est speciosus prae filiis hominum, qui in decore et similitudine divina sic praefulget. Act. VI, 15, dicitur de sancto Ste- phano quod omnes intuebantur vultum ejus, tamquam vultum Angeli stantis inter illos. Ab hac imagine degenerant, qui defectu formatae fidei filii diffidentiae secundum Apostolum efficiuntur : et defectu rerum sperandarum turpibus tradunt seipsos : et defectu charitatis divinae scatent scatebra libidinum carnalium: quos plangit Jeremias, Thren. IV, 2, dicens : Filii Sion inclyti, et amicti auro primo, quomodo reputati sunt in vasa testea, opus manuum figuli ? Filii enim Sion sunt filii speculationis aeternae: inclyti per imaginem divinam : amici autro primo per fidem, spem, et charitatem, quae conferunt eis splendorem serenitatis, et hilaritatis, et gratae pulchritudinis. Sed per peccatum computati sunt in vasa testea ad turpem usum deputata : quando nihil nisi terrenum remanet in eis. Opus autem manuum figuli summi amittere non possunt: et hoc turpe et indecorum retinent.

Imago autem similitudinis est, quae est in assimilatione memoriae, intelligentiae, et voluntatis. Et hoc, quantum nunc ad propositum sufficit, est, ut forma Patris continuo sit in memoria, et splendeat in intelligentia, et fortissimo desiderio affectata sit in voluntate. Et hoc forte est diligere Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex omni mente lua": ut nihil oblivionis a facie Patris interrumpat memoriam, nihil erroris vel obnubilationis phantasticae seducat intelligentiam, nihil concupiscenliae illiciat voluntatem, et ab affeclu rectae similitudinis Patris avertat. Sic filii sunt de quibus dicitur, I Canon. Joannis, iii, 2: Nunc filii Dei sumus :. et nondum apparuit quid erimus. Scimus quoniam cum apparuerit, hoc scilicet quod erimus, ex divina paternitates, similes ei erimus, quoniam vidcbimus eum sicuti est. In nobis autem sic eum

videbimus. Isti dignissimam in se vident Patris coelestis similitudinem : et ideo verissime vocant eum Patrem. Psal. lxxxviii, 27 et 28 : Ipse invocabit me : Pater meus es tu, Deus meus, et susceptor salutis meae. Et ego primogenitum ponam illum: quia primus est inter spiritualiter genitos, qui sic praefert imaginem Patris.

Adhuc autem, sicut diximus, ex Glossa super Genesim ad Litteram colligilur, quod imago est etiam in similitudine potestatis, et similitudine originis. In similitudine quidem potestatis: ut sicut Deus praeest omnibus ad nihil ignobiliter inclinatus, ita homo praesit sibi subjectis, ad nihil inclinatus sibi subjectorum. Dictum est autem ut praesit piscibus maris, et volatibus caeli, et reptilibus, et bestiis terrae , ad nihil horum ignobili ter inclinatus. Et hoc ostendit recta et erecta statura hominis : quia, sicut dicit Poeta Ovidius,

Os homini sublime dedit, caelumque lucri Jussit: et erectos ad sidera tollere vultus .

Et hoc fit per hoc quod Dominus est homo omnium, non scabellariter ad aliquod inferiorum per amorem vel imitationem inclinatus. Psal. VIII, 6 et seq.: Gloria et honore coronasti eum: et constituisti super opera manuum tuarum. Omnia subjecisti sub pedibus ejus. Et ille talis non degenerans a gloria Patris, merito vocat et invocat Patrem gloriae, Patrem. Isa.XXII, 23 et 24 : Erit in solium gloriae domui patris ejus: et suspendent super eum omnem gloriam domus patris ejus. Sic Patrem nominare non potest inglorius homo, quem Pater gloriosus erubescit vocare filium: qui vilia eligens, et cum infimis quaerit habere conversationem, contra naturalem suam et propriam dignitatem : sicut, Ezechiel.

XVI, 3 et 4, de quadam dicitur : Radix tua et generatio tua de terra Chanaan: pater tuus Amorrhaeus, et mater tua Cethaea. Et quando nata es, in die ortus tui non est praecisus umbilicus tuus. Chanaan, transmutatio interpretatur : quia filii gloriae commutant generationem euam in nativitatem ignominiae, et ibi figunt radices. Amorrhaeus autem amaricans interpretatur, et significat Diabolum, qui in peccati persuasione configurat eos sibi per Cethaeam matrem, quae interpretatur insaniens: et significat concupiscentiam, in cujus vulva concipiuntur illi ignominiosi filii, significati per Ichabod, qui interpretatur inglorius : quia natus est quando translata est gloria Domini de Israel .

In similitudine autem originis, homo praefert similitudinem summi Patris: quia sicut ex Deo sunt omnia, ita ex uno homine tota prodiit humana natura: et sic Adam vere est ad imaginem Dei. Spiritualiter autem loqueudo non omnis origo est commendabilis: sed origo divina a qua bona cuncta procedunt, et etiam ea quae mala videntur, et in ipso bona sunt. Et secundum hoc in quo omnia, quaecumque in ipso sunt, vita sunt et lux: et sic procedunt ab ipso. Illa est divina origo et imago Dei. Talis autem homo a cujus intellectu non procedit nisi lux, et a corde suo vita, est imago Dei: et talis homo est de quo dicitur, Matth. XII, 35 : Bonus homo de bono thesauro, scilicet cordis sui, profert bona. Et, Matth. XIII, 52 : Profert de thesauro suo nova et vetera. Iste enim est imago Verbi Filii Dei, quem sicut thesaurum omnium honorum de se genuit Deus. Sic dicitur Pater, Matth. XI, 25, et Luc. x, 21: Confileor tibi, Pater, Domine caeli et terrae, quia abscondisti haec a sapientibus et prudentibus, et revelasti ea parvulis. Parvuli enim in quibus est thesaurus sapientiae et gratiae, et a quibus talia procedunt, filii Dei sunt, quia talia procedunt ab ipso. Jacob. i, 17 et 18 : Omne datum optimum et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum, apud quem non est transmutatio, nec vicissiludinis obumbratio. Volunlarie enim genuit nos verbo veritatis, ut simus initium aliquod creaturae ejus. A tali autem filiatione degenerant, a quibus non procedunt nisi mala et corruptiones: de quibus dicitur, Joan. VIII, 44: Vos ex patre diabolo estis, et desideria patris veslri vultis facere.

Sic igitur Pater est, qui sui aliquid habet in nobis. Per virtutem creatricem, Pater est creatione : per spiritum autem est Pater adoptione: per imaginem autem Pater assimilatione.

Hic Pater omne ad nos ostendit jus et bonitatem patris. Erudit enim, corrigit, recipit, et thesauros confert haereditatis. Erudit, ut ejus recipiamus disciplinae sanctitatem (alias, sanitatem): corrigit per verbera, ne bona ipsius amittamus per indisciplinae errorem: suscipit misericorditer revertentes, ut trahat ad fructum vitae meliorem : thesauros congerit et largitur, ne inopia faciat filium deteriorem.

De primo dicitur, ad Hebr. XII, 9 et 10 : Patres quidem carnis nostrae eruditores habuimus, et reverebamur eos: non multo magis obtemperabimus Patri spirituum, et vivemus ? Et illi quidem in tempore paucorum, secundum suam voluntatem erudiebant nos: hic autem ad id quod itile est in recipiendo sanctificationem ejus.

De secundo, Proverb. iii, 12, et ad Hebr. XII, 7 et 8 : Quis filius, quem non corripit pater ? Quod si extra disciplinam estis, cujus participes facti sunt omnes, ergo adulleri et non filii estis.

De tertio, in Psalmo cn, 13 et 14: Quomodo miseretur pater filiorum, misertus est Dominus timenlibus se, quoniam ipse cognovit figmentum nostrum. Exemplum, Luc. xv, 20-24, ubi pater longe adhuc agentem recepit revertentem ad se filium, dicens: Cito proferte slolam primam, et induite illum, et date annulum inmanum ejus, et calceamenta in pedes ejus, et adducite vilulum saginatum..., quia salvum illum recepi.

De quarto dicitur, II ad Corinth. XII, 44: Non debent filii parentibus lhesaurizare, sed parentes filiis. Isa. xlv, 5 : Dabo tibi thesauros absconditos et arcana secretorum, ut scias quia ego Dominus qui voco nomen tuum. Thesauri autem isti sunt divitiae gratiae, et gloriae. Et arcana secretorum sunt abscondita mysteriorum, quae suis filiis Deus semper revelat.

Sic ergo vocamus eum Patrem.

Est autem Pater ad filium nomen honoris, et reverentiae, et plenae fiduciae impetrandi quidquid petimus.

Quod enim nomen sit honoris summi, patet, Malach. I, 6 : Si Pater ego sum, ubi est honor meus ? Exod. xx, 12 : Honora patrem tuum et matrem tuam, ut sis longaevus super terram.

Quod autem sit nomen summae reverentiae et obedientiae, patet, ad Hebr. XII, 7: Patres carnis nostrae eruditores habuimus, et reverebamur eos. Et quia maxime revereri et obedire debemus Patri caelesti, et nulli contra eum : ideo dicitur, Matth. XXIII, 9 : Patrem nolite vocare vobis super terram: unus est enim Pater vesler, qui in caelis est. Matth. VI, 9 : Pater noster, qui es in caelis.

Quod vero summae fiduciae sit hoc nomen ad impetrandum omne quod petimus, dicit expresse Chrysostomus super Matthaeum, in Originali. Unde, Luc. xv, 18 et 19 : Surgam, et ibo ad patrem meum, et dicam ei: Pater, peccavi in caelum et coram te: jam non sum dignus vocari filius tuus: fac me sicut unum de mercenariis tuis. Et statim impetravit supra id quod petiit. Joan.XI, 41 et 42 : Pater, gratias ago tibi quoniam audisti me. Ego autem sciebam quia semper me audis. Hoc enim non est tantum de Filio naturali verum, sed etiam de filiis adoptionis, quos semper audit Pater : et ideo sibi eos in paternitate conjungit, dicens, Joan. xx, 17 : Die fratribus meis: Ascendo ad Patrem meum, et Patrem veslrum.

Sic igitur est Pater, omne ostendens ad nos naturale jus Patris, et paternum affectum, et fiduciam ipso nomine faciens impetrandi quidquid petierimus : unde, Joan. XVI, 23, dicit: Amen, amen dico vobis, si quid petieritis Patrem in nomine meo, dabit vobis.

" Sanctificetur nomen tuum. "

Hic post captationem benevolentiae ejus a quo petendum est, ponit omnium quae petenda sunt sufficienliam in quinque petitionibus, omnia quae huic et futurae vitae necessaria sunt comprehendens. Quarum tres sunt de adeptione boni, et duae de amotione mali.

Tres autem quae sunt de adeptione boni dividuntur sic : quod duae sunt de adeptione boni spiritualis, et una de adeptione boni corporalis.

Inter eas autem quae sunt de adeptione boni spiritualis, una est de adeptione boni divini, quod invocatum est super nos: et alia est de adeptione boni meritorii, quod conducit ad bonum divinum.

Et ex hoc patet divisio petitionum istarum, et ordo: quia bonum est ante malum : sicut habitus est ante privationem. Et inter bona, spirituale bonum est ante temporale, quia dignius est illo. Et inter spiritualia bona, divinum bonum est ante meritorium bonum, quod conducit ad ipsum: sicut finis est ante id quod est id finem.

Prima ergo petitio (quae divini et nobilioris boni est) est quod dicit: " Sanctificetur nomen tuum. "

Dicit autem tria: petitionem scilicet sanctificationis : et cujus petit sanctificationem, quia nominis : et cujus nominis, quia tui, hoc est, divini nominis in bonis.

Cum autem sanctificari idem sit quod purificari, et emundari, et continuari: sanctificatur nomen divinum in nobis sex modis. Emundatur enim per immundantium et inquinantium abjectionem : depuratur autem per impurorum separationem : et manifestatur per obscurantium ipsum illuminationem : clarificatur per venustantium appositionem : confirmatur autem per inscriptionem, et fortissimam cordis impressionem. Et sic oramus: " Sanctificetur nomen tuum."

De emundatione nominis divini dicitur, Ezechiel.XXXVI, 2 : Sanctificabo nomen meum magnum, quod pollutum est inler Gentes. Sanctificat autem Deus Pater nomen suum in nobis, quando immundas cogitationes et sermones et actus abstergit a nobis per gratiam et paenitentiam : ut nihil in nobis appareat nisi id quod nominamur a tanto Patre. Amos, II, 7 : Filius ac pater ejus ierunt ad puellam, ut violarent nomen sanclum meum. Immunditiis enim stupri et aliorum carnalium peccatorum, sanctitas sive munditia Patris Dei in nobis ingenita polluitur et violatur.

Et iterum sanctificatur, quando nomen Patris sancti in nobis emundatur, et mundum custoditur. Ezechiel. xliii, 7 : Non polluent ullra domus Israel nomen sanctum meum, ipsi et reges eorum, in fornicationibus suis. Ideo enim dicit. Levit, XIX, 2: Sancti estote, quia ego sanctus sum. Ut sanctitas Patris innata nobis custodiatur : et si polluta est, iterum emundetur ad normam munditiae divinae. Ideo etiam improperat Dominus quibusdam, Isa. LII, 5 : Jugiter tota die nomen meum blasphematur, scilicet inter Gentes. Nomen enim mundi et sancti Patris blasphemare facit immundus filius, se-Lquens cacnis immunditias : sicut fecit filius prodigus, qui omnem substantiam suam consumpsit, vivendo luxuriose cum meretricibus . Talia enim peccata immunditiarum, carnalium praecipue, con- traria sunt sanctificationi et munditiae, quae innata est nobis a Patre, cujus sanctitate sancti esse debemus, qui tam mundus est, ut dicitur, Sapient. VII, 25, quod propter suam munditiam nihil inquinatum incurrit in illum. I ad Thessal. IV, 3 et seq.: Haec est enim voluntas Dei, sanctificatio vestra: ut abstineatis vos a fornicatione, ut sciat unusquisque vestrum vas suum possidere in sanctificatione et honore, non in passione desiderii. Sicut enim et ex patre carnali innascitur filio id quod naturale est patri carnali in corpore, ita ex Patre spirituali innasci debet nobis munditia sive sanctitas Patris spiritualis, ut non tantum praeferamus imaginem ipsius, sed etiam praeferamus munditiam suae sanctificationis, et denominemur ab ipsa. Ad Ephes. I, 4 : Elegit nos in ipso ante mundi constitutionem, ut essemus sancti et immaculati in conspectu ejus.

Nomen etiam divinum si sanctum esse debeat et sanctificari, purificandum est ab his quae sibi ad impuritatem permiscentur. Sic enim sanctum dicitur AdminBookmark quod est sine terra. Terrenorum enim admixtio et concupiscentia splendorem offuscat nominis divini in nobis : et hoc est in conscientiae depuratione a terrenorum appetitu. Ideo dicitur, III Reg. VI, 20, quod Salomon operuit et vestivit oraculum ex auro purissimo. Et similiter Moyses texit arcam auro purissimo . Sicut aurum autem purissimum ab omni faece terrena purgatum est, ita conscientia nihil in se terrenum habens, pura est : et divinum nomen quod ex Patre coelesti est, in ipsa purificatum dicitur. Ideo, Sapient. m,6, dicitur, quod Sanctos probat Dominus. Dicitur enim sic: Tamquam aurum in fornace probavit illos: ut ad purum decoquantur. Purum enim est in qualibet natura, quod alienae naturae, non est admixtum. Ita semen divinum quod ex Patre caelesti in nobis est, purum est quando nihil habet admixtum alienum. Ideo, II Paralip. IV, 21, dicitur, quod omnia quae ad ritum templi facta sunt, omnia ex auro purissimo et mundissimo sunt facta : quia in his quae ad Deum pertinent nihil debet esse nisi pure divinum. Et tunc est AdminBookmark hoc est, san-

ctificatum vel depuratum. Psal. XVII, 21: Secundum puritatem manuum mearum retribuet mihi. In quibus nihil debet esse nisi purus divinus flos virtutis, nobis ex Deo innatus. Proverb. iii, 14 : Primi et purissimi fructus ejus. Quia primum, ideo nihil ante ipsum, et quia purissimum, ideo nihil habet admixtum.

Sic igitur sanctificatur nomen per alienae naturae depurationem. Et ideo dicitur, Osee, i, 11 : Ascendent de terra, quia magnus dies Jezrahel. Ascendit enim de terra, qui se elevat de terrenitate : et tunc est magnus dies Jezrahel, quod semen Dei interpretatur : quia tunc nihil in nobis apparet nisi semen divinum.

Sanctificatur etiam nomen Dei per obscurantem ipsum in nobis manifestationem. Saepe enim nomen Dei immundis actibus non est inquinatum, nec pulveri terrenorum admixtum : sed tamen adeo est obscurum quod non bene est manifestum, nec bene agnoscitur in nobis cujus simus nominis. Oportet ergo in hoc nomen Dei sanctificari, quod manifestetur cujus simus nominis. Hoc autem cognoscitur per divinorum manifestationem. Sicut et in naturis per naturam et causam propriam rei formalem cognoscitur nomen illius naturae: sicut nomen hominis, et nomen equi, et nomen asini, et hujusmodi : ita etiam in divinis cognoscitur et manifestatur nomen Patris divini, ubi figura et proprietas ejus in nato manifestatur. Sic enim dicit in Psalmo lxxxi, 6 : Ego dixi: Dii estis, et filii Excelsi omnes. Generatio enim Dei in nobis manifestatur (qua dii dicimur) si nihil in nobis appareat nisi divinum, et nobis a Patre coelesti ingenitum. Et hoc omnibus per exemplum exterius fit manifestum. Joan. X, 35 : Illos dixitdeos, ad quos sermo Dei factus est, hoc est, qui sermonem Dei (qui est verbum et imago Dei) in opere compleverunt : quia in illorum vultu apparet, quod nomen Dei in eis sanctificatum est. Unde et Judaeos Dominus convincens, Joan. x, 36, dixit : Quem Pater sanctificavit, hoc est sanctum mundo praemonstravit, et sic misit in mundum, vos dicitis: Quia blasphemas, quia dixi : Filius Dei sum.

Nomen istud multi obnubilant adeo, quod nescitur utrum ex Deo vel ex mundo sint. Unde, I Joan. iii, 3 : Omnis qui habet hanc spem in eo, scilicet quod sit filius Dei, sanctificat se, sicut et ille saneius est. Talis autem est qui omnia a se abjicit opera tenebrarum et dubietatis : , ut in luce diei possit manifestari. Sic enim dicitur, Joan.XVII, 16 : Manifestavi nomen tuum hominibus, quos dedistii mihi, hoc est, nomen tuum cordibus eorum impressum ad manifestum eduxi : ut omnes clare videant quia sunt filii Dei. Sicut dicitur, ad Roman. XIII, 12 et 13 : Abjiciamus opere tenebrarum, et induamur arma lucis. Sicut in die honeste ambulemus, hoc est, in lumine divino. Ad Ephes. v, 8 : Ut filii lucis ambulale, Qui enim non in manifesto, sed in latebris ambulant, non ambulant in veritate. Et ideo divinum nomen in eis occultatur, et non sanctificatur, sed obtenebratur.

Sic sanctificatur nomen, quando celebre et grande efficitur per ejusdem nominis in divinis actibus publicam manifestationem. II Reg. VII, 9 : Feci tibi nomen grande juxta nomen magnorum qun sunt in terra. Ruth, IV, 11 : Habeat celebre nomen in Bethlehem, hoc est, inter eos qui Deo fructificant. Hoc enim modo id quod sanctificatur, celebratur. Quia, sicut dicit Philosophus, sanctitas est virtus quae scire facit quae ad Deum justa sunt. Et ideo quando aliquis se illa scire per effectum ostendit, tunc nomen Dei, quod super eum invocatum est, sanctificat. Jerem. XIV, 9 : Nomen tuum invocatum est super nos, Domine Deus exer- cituum. Ubicumque enim divinum nomen manifestum est in actibus, ibi ab omnibus invocatur.

Sio ergo sanctificatur ad celebrandum, quando manifestatur.

Sanctificatur etiam, quando clarificatur ut effulgeat et splendeat in gloria, quod latet in humilitate. Et sic sanctificatur in Sanctis, quando mirificatur : quando scilicet mirabilis Deus in Sanctis suis et videtur, et praedicatur. Psal. IV, 4 : Scitote quoniam mirificavit Dominus Sanctum suum. Joan,.XII, 28 : Pater, clarifica nomen tuum, scilicet hominibus, hoc est, clarum in gloria nominis splendere facito. Judicum, XIII, 18 : Cur quaeris nomen meum quod est mirabile ? Sic enim mirabilis est Deus in sanctis suis : et in sanctitate sua Sanctos, qui nomen invocant, facit sanctificatos : et per sanctitatem talem nominis, etiam quidam eorum catalogo Sanctorum adscribuntur. Psal. lxiv, 5 et 6: Sanctum est templum tuum, mirabile in aequitate. Quamvis autem non omnes Sancti faciant ea quae vocamus miracula, tamen hoc miraculum fit in omnibus, quod pusilli et pauperes Diabolum vincunt, praesentibus non attendentes ad aeterna suspirant, in carnis incendiis existentes coelibem vitam ducunt. Et quod omnibus est mirabilius, simplices et illitterati secreta norunt divinorum consiliorum : et hoc est quod petit Psalmista, Psal. lxxxv, 17 : Fac mecum signum in bonum : ut videant qui oderunt me, et confundantur: quoniam tu, Domine, adjuvislime, et consolatus es me.

Sic ergo sanctificatur nomen, quando clarificatur in mirabilibus gloriosis.

Est autem sanctificatio idem quod confirmatio. Et hoc fit dupliciter sicut diximus : per inscriptionem, ne deleatur : et per impressionem in mentis memoriam, ne aliqua oblivione recedat a corde. Fit autem inscriptio per litteram, et elementa quaedam, et signa spiritualia : quibus legitur et in fronte, et in femore, et in vestimento. Nomen sanctificatur in fronte per publicam operis confessionem : in femore per sinceram in nomine Domini delectationem : in veste per honestae conversationis virtutem. Unde, Apocal. iii, 12 : Scribam super eum nomen Dei mei, et nomen civitalis Dei mei novae Jerusalem, quae descendit de caelo a Deo meo, et nomen meum novum. Nomen enim Dei in nobis describitur, quando spiritu Dei in nobis similitudo Dei publice confitetur. Nomen autem coelestis civitatis in nobis scribitur, quando omnia nostra ad exemplum Sanctorum Angelorum perficiuntur : ita quod in nobis legi potest omnium similitudo coslestium. Nomen autem Filii novum nobis inscribitur, quando nova opera privilegiata Filii in meritis nostris figurantur : sicut ccelibatus in corpore, doctrina verbi in officii perfectione, et martyrii constantia in periculorum mortis perpessione : et quia scriptura haec indelebilis est, ideo nomen sic inscriptum, est sanctificatum. Haec enim scriptura sancta est Spiritu sancto exarata, Ezechiel. XI, 4 : Signa thau super frontes virorum gementium et dolentium. Habacuc, II, 2 : Scribe visum, et explana super tabulas, ut percurrat qui legerit eum.

Sic ergo inscriptum (nomen, est sanctificatum : et sic a Christo scripti et signati sumus, et sanctificati.

Sanctificatur etiam et confirmatur per memoriae impressionem : ut nulla oblivione hoc nomen umquam deleatur. Psal. cxxxvi, 6 : Adhaereat lingua mea faucibus meis, si non meminero tui. Sicut dicit, Isa. XXVI, 8 : Nomen tuum et memoriale tuum in desiderio animae, non enim esset in desiderio animae, nisi semper in memoria esset dulce. Unde legitur de Cypriano martyre, quod nomen Domini aureis litteris scriptum habuit in corde. Quia sanctificatum, hoc est, per memoriae impressionem sic fuit confirmatum, quod seipsum in corde etiam corporaliter sigillavit. Et hoc est quod clamaris desiderat Dominus in Canticis, VIII, 6 : Pone me ut signaculum super cor tuurn, hoc est, sicut sigillum in profundum pertingens, in quo imago mea in te semper resultet. Sic sanctificatum sumitur, Eccli. XXIV, 16, ubi dicit sapientia : In plenitudine Sanctorum detentio mea, hoc est, ubi plena est confirmatio per impressionem.

Primam harum sanctificationum operatur munditia cordis et animae, I ad Corinth. VII, 34 : Et mulier innupta, et virgo cogitat quae Domini sunt, ut sit sancta corpore et spiritu. Secundam sanctitatem operatur spiritualitas, segregans cor a terrenorum pulvere interius foedante, Isa. LII, 11 : Recedite, recedite, exile inde, pollutum nolite tangere : exite de medio ejus : mundamini, qui fertis vasa Domini. Tertiam sanctificationem illuminatio facit spiritualis, ut divini nominis decor appareat : sicut dicitur, I ad Corinth. III, 17 : Templum Dei sanctum est, quod estis vos. Et hoc fit per elongantiam obscurantium spiritualium peccatorum : sicut est superbia, et ira, et invidia, et acedia. Haec enim obscurant sanctitatem Dei. Luc. i, 75 : In sanclitale et justitia coram ipso, omnibus diebus nostris. Quartam sanctitatem (quae fit per clarificationem) operatur in nobis divinus splendor intus ingrediens, et extra in operibus splendens. Psal. CIX, 3 : In splendoribus sanctorum, ex utero ante luciferum genui te.

Primae tres sanctitates significantur in Sanctis : et quarta significatur per sancta sanctorum . Quinta sanctitas est confirmationis sanctitas, quae fit scriptura authentica : sicut leges et jura sanciuntur. Et hoc fit, quando leges divinae in nobis per doctrinam spiritus intus scribuntur in corde. Ad Hebr. x, 16 : Dabo leges meas in cordibus eorum, et in men-tibus eorum superscribam eas ". Sic dicitur sanctum, ad Roman. VII, 12 : Lex quidem sancta, et mandatum sanctum, et justum, et bonum. Sexta sanctitas (quae est confirmatio memoriae) fit per dilectionem : quia illa facit nomen Dei profundari in memoria, Jerem.LI, 50 : Recordamini procul Domini, et Jerusalem ascendat super cor vestrum. Sic ergo dicimus, " sanctificelur "

" Nomen, "

Quod a notamine dicitur : quia notam sui facit in animam, sicut character quidam consignans hominem Deo. Sicut enim patris carnalis virtus notam facit in nato, per quam facit characterem patris : et ideo imprimit ei nomen naturae patris, ut dicatur et sit homo : ita nativitas divina characterem facit virtutis divinse, per quam natus dicitur filius Dei, et participative dicitur Deus. Exod. VII, 1 : Constitui te deum Pharaonis. I ad Corinth. VIII, 5 : Sunt dii multi, et domini multi, sive in caelo, sive in terra. Hoc, enim nomen verissimum est, quod petimus sanctificari. Hoc enim est quod dicit Joannes in 1 Canon. III, 2 : Nunc filii Dei sumns, supple, participando divinitatem, et nondum apparuit quid erimus: quia nondum nomen est sanctificatum per depurationem et confirmationem. Scimus quoniam cum, scilicet in sanctificatione perfecta, apparuerit nomen illud cum re nominis, similes ei erimus, id est, participatione deitatis, et non equalitate : quoniam tunc in nobis videbimus eum sicuti est in suae perfectione participatae deitatis. Hoc est igitur nomen quod est super omne nomen , quod petimus sanctificari : quia sanctificatione sua perfecta nos perfecti sumus, hic secundum gratiam, et in futuro secundum gloriam.

Hoc autem nomen, quamvis sit multi- plex, tamen quintuplex est secundum relationem suae deitatis ad nos, secundum quam nos deificat. Unum autem est Deus, quod est nomen naturae divinae. Alterum autem est, Qui est, quod est nomen aeternitatis divinae. Tertium autem est, Dominus, quod est nomen divinae potestatis. Quartum autem, Jesus, quod dicit Deum humanatum. Quintum, Christus, quod dicit hominem deificatum : sicut dicut Damascenus.

Primum scilicet nomen, Deus, quatuor operatur in nobis: naturae scilicet divinae similitudinem per adoptionem, intellectus illuminationem per divinam limpidam visionem, interiorem et exteriorem circuitionem per provisivam ejus virtutem, et nostri curam per suam perfectam providentiam. Et per primum vocatur Paler, per secundum autem illuminator, per tertium vocatur custos, per quartum autem gubernator. Per primum format, per secundum autem oculos illuminat, per tertium impedimenta removet, per quartum autem dirigit in dubiis.

De primo dicitur, lsa. lxiv, 8 : Pater noster es tu, nos vero lutum : et fictor noster tu, et opera manuum tuarum omnes nos. Eccli. xvii, 1 et 2 : Secundum Smaginem suam facit hominem :... et secundum se vestivit illum virtule. Et sic dicitur, Jerem. XIV, 9 : Nomen tuum invocalum est super nos. De secundo, dicit Psalmus XVII, 29 : Tu illuminas lucernam meam, Domine : Deus meus, illumina tenebras meas. Psal. XXXI, 8 : In via hac qua gradieris, firmabo super te oculos meos. Joan, I 9 : Illuminat omnem hominem venienlem in hunc mundum. Sic etiam caecutiens Simcon illuminatus clamavit, Luc. ii, 32 : Lumen ad revelationem gentium, et gloriam plebis tuae Israel. De tertio dicitur in Psalmo cxx, 4 : Ecce non dormitabit neque dormiet, qui custodit Israel. Semper enim castra nostra circuit. Deuter. XXIV, 14 : Dominus Deus tuus ambulat in medio castrorum, ut eruat te, et tradat tibi inimicos tuos :

et sint castra tua sancta, et nihil in eis appareat faeditatis, ne derelinquat te.

De quarto dicitur, Proverb. XI, 14 : Ubi non est gubernator, populus corruet. Isa. XLVIII, 17 : Ego Dominus Deus tuus, docens te utilia, gubernans te in via qua ambulas.

Haec enim quatuor sunt in hoc nomine, Deus. Imponitur enim hoc nomen naturae divinae quae foecunda est : et ideo uterus quidem semper gignens dicitur in Psalmo CIX, 3 : Ex utero ante luciferum genui te. Job, XXXVIII, 29, 28 : De cujus utero egressa est glacies ? et quis stillas roris genuit ? Pater autem est istius creati, quod ad suam producit similitudinem ut dicit Augustinus. Damascenus autem dicit, quod AdminBookmark Graece sonat visionem, quia AdminBookmark est videre. Et sonat circui-

tionem, quia AdminBookmark circumire : quia cir- cuit omnia quae sua fruuntur providentia. Et etiam sonat ardere, propter curam quam habet suorum : sicut eliam in antehabitis dictum est. Deuter. IV, 24 : Dominus Deus tuus ignis consumens est.

Est autem proprium nomen substantiae divinae, qui est, quod a tribus perficitur : veritate scilicet entitatis, identitate, stabilitate. Veritate scilicet, quia vere est : in comparatione cujus ea quae ab alio vel per aliud sunt, non sunt, sicut dicit Augustinus. Identitate, quia unum et idem est quod simplex est : in comparatione cujus non sunt quae ex diversis et diversa sunt. Stabilitate, quia in se stabile, nihil exspectans in futurum, et nihil abjiciens in praeteritum : in comparatione cujus non sunt quae numquam in eodem statu permanent.

De primo dicitur, Deuter. XXXII, 4 : Deus fidelis, et absque ulla iniquitate, justus, et rectus. Glossa : " Fidelis, hoc est, verus absque defectu, justam et rectam habens entitatem et substantiam, non deflexam ad privationem vel ad non ens.

De simplicitate sive identitate dicitur in Psalmo CI, 28, et ad Hebr, i, 12 : Tu autem idem ipse es, et anni fui non de-ficient. Hic enim, ut dicit Boetius, idem vere et simplex est, in quo nullus numerus, quod nulli nititur. Quod autem quibusdam vel cuidam nititur ut sit, non vere simplex est.

De immutabilitate dicitur, I adTimoth. VI, 16 : Qui Isolus habet immortalitatem, et lucem habitat inaccessibilem. Et in Glossa ibidem dicit Augustinus, quod " vera immortalitas est vera est immu-" tabilitas : quoniam in his quae mutan-" tur, ipsa sua mutatio nonnulla mors " est. " Numer. XXIII, 19 : Non est Deus quasi homo ut mentiatur, nec. ut filius hominis ut mutetur.

Hoc nomen etiam in nobis sanctificatur, quando veritalem ipsius participamus per veritatis perceptionem et falsitatis etvanitatis abjectionem : quando depuramussimplicilatem Dei per intentionis nostrae simplicitatem,ut simplici intenlione non ad aliud, sed ad ipsum tcndamus: et quando immutabilitatem ipsius per constantiam nostri propositi percipamus.

De primo horum dicitur, Joan. VIII, 31 et 32 : Si vos manseritis in sermone meo, vere discipuli mei eritis : et cognoscetis veritalem, et veritas liberabit vos. Vani autem non sunt in veritate : quia vanum est, quod finem ad quem dirigere videtur non includit, Sapient. XIII, 1 : Vani sunt omnes homines, in quibus non subest scientia Dei. Quia ad veram entitatem non perveniunt, Psal. IV, 3 : Ut quid diligitis vanitatem, et quaeritis mendacium ? Falsi autem sunt, qui cum aliquid praetendant, aliud interius habent, Matth. VII, 15 : Atlendile a falsis Prophetis, qui veniunl ad vos in vestimenlis ovium, inlrinsecus autem sunt lupi rapaces. Mendaces autem, qui hoc quod dicunt vel promittunt in sacramentorum perceptione, vel voti emissione non persolvunt, Ad Roman. III, 4 : Est autem Deus verax : omnis autem homo mendax. JoamVIII, 44 : Cum loquitur mendacium, ex propriis loquitur, quia mendax est et pater ejus.

Abdicantes autem mendacium oris et operis, et separantes seab omni falsitate, et fugientes vanitatem, sanctificant in se veritatem, hoc est, puram Dei entitatem: sicut petit Dominus, Joan.XVII, 17 : Sanclificata eos in veritate : sermo tuus veritas est. III Esdrae, IV, 36 : Omnis terral veritatem invocat, caelum etiam ipsam benedicit, et omnia opera moventur et fremunt eam, et non est cum ea quidquam iniquum. Et, ibidem, v. 38 : Veritas manet, et invalescit in aelernum, et vivit, et obtinet in saecula saeculorum.

Vera autem identitas per simplicitatem participatur a nobis, et sanctificatur per duplicitatis emendationem. Sapient I,fl et 2 : In simplicilate cordis quaerite illum : quoniam invenitur ab his qui non. tentant illum, apparet autem eis qui fidem habent in illum. Hoc modo nomen non sanctificat, qui vel est dubius de Deo, vel duplex. Dubius enim dicitur, quasi duvius, hoc est, qua via ambulet Dei nescius, Jacob. I, 6 : Qui haesitat, similis est fluctui maris qui a vento movetur et circumfertur. De duplici, Eccli.II, 14 : Vae duplici corde, et labiis sceleslis, et manibus malefacientibus, et peccatori terram ingredienti duabus viis. Jacob. I, 8: Vir duplex animo inconstans est in omnibus viis suis. Hi sunt non simplices,. neque simplicitatem Dei in se sanctifi-. cantes. Sed sanctificantes sunt, qui ad unum et idem simplex, simplici corde procedunt et contendunt. Psal. IV, 9 : In pace in idipsum dormiam et requiescam, hoc est, in pace cordis contendam ad id quod est idipsum : et in hoc dormiam, quia ab omnibus aliis sensus et appetitus claudam : et in ipso, nihil praeter ipsum quaerens, requiescam. Psal. XXIV, 4 : Unam petii a Domino, hanc requiram. Matth. VIi, 22, et Luc. XI, 34 : Si oculus tuiis fuerit simplex, lotum corpus iuum lucidum erit. Psal. CXXI, 3 : Cujus participatio ejus in idipsum. I ad Corinth. I, 10 : Idipsum dicatis omnesA et non sint in vobis schismata.

Immutabilitatem autem participamus per constantiam propositi, sicut diximus, I quod seilicet cor a vacillatione, et opus a trepidatione purificetur. Tunc enim nomen illud sanctificatur, et manifestatur, et clarificatur. I Reg. I, 18 : Vullus illius non sunt amplius in diversa mutati.Exod . XIV , 13 et 14 : Nolite timere : state: Dominus pugnabit pro vobis, seilicet contra illos. II Paralip. XX, 17 : Confidenler state, et videbitis auxilium Domini super vos.

Sic igitur nomen, qui est, sanctificatur in nobis.

Hoc autem nomen, Dominus, nomen est potestatis, ut dicit Ambrosius.

Potestatis autem perfectio in tribus consistit: in gradus superpositione, in instrumentaliter obsequentis ad potestatem perfecta possessione, in continendi potestatem fortitudine. Oportet enim eum, qui participat potestatem divinam, poni in alto super alios : ut alii non sint ejusdem potestatis. fit sic, Exod, VII, 2, Moyses dicitur deus Pharaonis, quantum ad altitudinem potestatis divinae. Oportet ut abundanter habeat ea, quae huic potestati deserviunt tamquam instrumenta ipsius, et sine quibus non perficitur in actu : sicut sunt amici et amicorum copia, et divitiae, et apparatus qui pertinet ad potestatem. Oportet etiam quod in ipso, qui utitur potestate, sit virtus continendi eos, . super quos accipit potestatem contra inimicas fortitudines : quia aliter excutietur potestas ejus, fit secundum haec tria nomen Patris Domini sanctificatur in nobis : quando ista in nobis depurantur, et clarificantur, et describuntur in nobis contiruata, fit tunc sumus filii Domini, sicut fuimus dii ex Deo Patre. Sicut enim Deus Deum generat, sic eliam Dominus generat Dominum. Omnibus autem superponimur per gloriam et honorem. In nullo deficimus in instrumentaliter operantibus per gratias et virtutes et illarum copiam et scientiarum. Continendi autem omnia nostra virtutem accipimus per praesidia suffragiorum divinorum, Angelorum, et Sanctorum.

De primo dicitur de Domino homine in Psalmo VIII, 6 et 7 : Gloria et honore coronasti eum : et constituisti eum super opera manuum tuarum. Sic, Genes. XXVII, 29, dicitur : Jaeob, esto dominus fratrum tuorum : et incurventur ante te filii matris tuae, scilicet, Ecclesiae. Et, ibidem, v. 37 : Dominum tuum illum constitui, et omnes fratres ejus servituti illius subjugavi. Hoc autem fit per actus dominales et virtutes, qui in supremo constituunt. I Reg. IX, 2 : Ab humero et sursum eminebat super omnem populum. Ab humero eminet, qui fortitudine operationis et sustinentiae passionum Dei, super alios omnes divina operatur et patitur. Et ille in alto coram Deo jam est constitutus : sicut dicitur in Psalmo cxii, 5 et 6 : Quis sicut Dominus Deus noster, qui in aliis habitat, et humilia respicit in caelo et in terra ? Habitat enim Dominus honoris sic in aliis, qui tamen in oculis suis humiles sunt. Isti sunt in quorum persona dicit Apostolus, ad Philip. III, 20 : Nostra conversatio in caelis est. Numquam ergo ad pedestria calcanda et scabellaria inclinati sunt. Sed tota voluntate in altissimis caelestium perfectionibus conversationis ducere vitam, hoc Dominum se esse probat quantum ad primam partem dominationis.

Instrumentaliter autem ad haec juvantia sunt virtutes, et scientiae, et alia cooperantia. Non enim ad gloriam altitudinis istius se erigere poterit, qui in aliqua virtute deficit. Unde Dominus, Job, XL, 5, dicit : Esto gloriosus, et speciosis induere vestibus. Et praemisit : Circumda tibi decorem, et in sublime erigere. Decore enim virtutum omnium oportet esse renitentem, et speciosis operibus indutum, qui gloriosus in sublimibus debet esse erectus. Eccli. xliv, 3 et 4 : Dominantes in potestatibus suis, homines magni virtute, et prudentia sua praediti, nuntiantes in Prophetis dignitatem Prophetarum, et imperantes in praesenti populo. Omnia enim talia, sicut instrumenta quaedam, sublevant hominem in sublime potestatis divinae, in qua nihil est impotentiae. Breviter ergo concludendo : Quicumque omnia instrumenta virtutum et spiritualium habet adminiculorum, quibus omnia sua in potestatis perfectione fiant, et numquam declinet ad infirmitatis ostensionem : hic pro certo secundam partem hujus nominis, in se sanctificavit depurando et continuando. Dico autem infirmitatem voluntatis, non corporis. Infirmitas enim voluntatis in peccatis est et vitiis : et haec infirmitas contraria est potestati divinae.

Sic etiam oportet ut in tertia parte continendi habeat fortitudinem, quia aliter dissipatur totum : quia aliter ea quae sibi subjecta sunt, ad pacem reducere non posset. Unde, Job, xl, 6, dicitur ei qui sic in sublime est erectus : Disperge superbos in furore tuo, et respiciens omnem arrogantem humilia. Et hoc quidem facit homo Dominus in proprio corde, et paterfamilias in propria domo, et dominatus tenentes in commissis : vel oportet dispendium pati in dominatione. Haec tria simul tanguntur, Esther, XIII, 9 : Domimine, rex omnipotens, in ditione enim tua cuncta sunt posita, et non est qui possit tuae resistere volunlati. In hoc enim quod dicit omnipotentem, Regem in loco honoris dicit esse positum. In hoc autem quod dicit, omnia in ditione sua esse posita, notat quod omnia subservientia potestati habet in possessione perfecta. In hoc autem quod dicit, quod non est qui possit resistere suae volunlati, notat quod habet virtutem et fortitudinem omnia continendi fortitudine invincibili. Et hoc dominium participat homo pro modulo suo, quando se in alto ponit, et subservienles ad hoc virtutes possidet, et se sic continendi contra tentationes inimici habet perfectam facultatem. Haec etiam tria notantur, Eccli.XLIV, 6 : Homines divites in virtute, pulchritudinis sludium habentes, pacificantes in domibus suis. In hoc enim quod dicit, virlutibus divites, significat omnium ad potestatem operantium perfectam posses-

sionem. In hoc autem quod dicit, pulchritudinis studium habentes, significat ea quae faciunt ad dignitatis exaltationem. Et cum subjungit, pacificantes in domibus suis, innuit ea quae faciunt continendi fortitudinem.

Sic ergo sanctificatur et confirmatur in nobis participatio hujus nominis Adonai sive Dominus. Et sic dii et domini generantur a Patre coelesti Deo et Domino.

Nomen autem quod nobis magis Deo conjungit, est Jesus, quod salutaris vel salvalor interpretatur.

Hoc autem in nobis sanctificatur, quando a periculis separamur, et removemur per electionis gratiam a massa perditionis. Hoc autem fit, quando ab omnibus diffidentiae actibus corde et opere removemur : ut salus nostra a Salvatore perfecta, speretur a nobis. Sicut dicitur, Habacuc, III, 18 : Ego autem in Domino gaudebo, et exsultabo in Deo Jesu meo. Eccli. LI, 1 et seq. : Confitebor tibi, Domine rex, et collaudabo te Deum, salvatorem meum. Confitebor nomini tuo, quoniam adjulor et protector factus es mihi, et liberasti corpus meum a perditione. Hoc nomen non sanctificat, qui a periculosis se non depurat. Quod a metaphora vasis Apostolus, II ad Timoth. .II, 21, convenienter dicit sic : Si quis ergo emundaverit se ab istis, contumeliosis, erit vas in honorem sanctificalum, et utile Domino, ad omne opus bonum paratum. Et hoc est etiam quod, Isa. VIII, 13 et 14, dicitur : Dominum exercituum ipsum sanctificate : ipse pavor vester, et ipse terror vester : et erit vobis in sanctificalionem.

Nomen autem, Chrislus, dicit hominem deificatum chrismatis unctione.

Et hoc nomen participatur a nobis chrismatis sive unctionis participatione : unctio autem est gratiae : et hanc unctionem participamus per gratiae et gratitudinis participationem : et hoc est, quando nihil nisi gratiosum admittimus, et in omnibus gratias agimus. I ad Thessal. v, 18 : In omnibus gratias agite. Sic participaverunt nomen illud isti, de quibus dicitur, I Paralip.XVI, 22, et Psal. CIV, 15 : Nolite tangere christos meos, et in prophetis meis nolite malignari. Hoc autem nomen transfundit in nos Pater coelestis, quando Filii sui unctionem per Spiritum et ejus dona in nos influit. Canlic. I, 2 : Oleum effusum nomen luunt, quod est Chrislus, ab unctione denominatus. Psal. xliv, 8 : Dilexisti justitiam, et odisti iniquitatem : proplerea unxit te Deus, Deus tuus, oleo laetitiae, prae consortibus tuis. Hoc est unguentum, quod descendit a capite in barbam, hoc est, Apostolos, et a barba in oram vestimenti , ut omnibus unctio exhibeatur.

Sic ergo nomina Dei ex Patre in nos derivata sanctificantur : quia per emundationem mundificantur, et per terrenorum depurationem pura redduntur, et per abstersionem offuscanlium revelantur et manifestantur, et per clarificationem pulchritudinis enitescunt. Et hoc totum continet nomen sanctificationis secundum quod sonat liberam ab omni inquinamento, et perfectam munditiam : secundum autem quod sonat confirmationem, sic impletur per inscriptionem in corde, et sigillationem sive impressionem indelebilem in memoria.

Hoc est ergo quod dicit : Sanctificetur nomen tuum. " Nomen enim Domini solius est sanctum in se : et ideo in nobis sanctiflcandum. Psal. cxlviii, 12 et 13 : Juvenes et virgines, senes cum junioribus laudent nomen Domini : quia exaltatum est nomen ejus solius. Quidam enim nomen suum quasi sanctum celebrant : de quibus dicitur, Psal. XLVIII, 12 : Vocaverunt nomina sua in terris suis : et illi de nomine Dei non curant. Qui autem nihil atlendunt nisj

nomen Dei, quod invocatum est super eos, cum Psalmo CXIII, 1, dicunt : Non nobis, Domine, non nobis : sed nomini tuo da gloriam. Nomen enim a notamine dicitur. Et Sancli nullam de ge notam et notitiam habere quaerunt, nisi divinam : et ideo dicunt : " sanctificetur " per continuationem, " nomen, " non nostrum, sed

" Tuum. "

Alii autem hoc nomen blasphemant. Jacob. ii, 7 : Nonne divites blaspfiemant bonum nomen quod invocatum est super vos ? Non ergo nostrum, quod in terra tantum vocalur, sed " tuum, " tam in terra quam in coelo, " sanctificelur. "

Haec igitur quinque nomina Dei in nobis sunt sanctificanda. Quamvis enim alia sint, sicut Ia, Sadai, et hujusmodi quae Hieronymus ponit, et Eloim, et hujusmodi : haec ad ista reducuntur, quia Ia, est idem quod Dominus. Sadai autem omnipotens : quae omnipotentia, sicut patuit supra, in intellectu dominationis intelligitur. Eloim autem est plurale hujus nominis, vel, quod sonat Deum. Adonai autem idem est quod Dominus. Tria igitur prima nominant Deum : secundum substantiam enim nomen est, qui est : secundum virlutem autem nomen est Dominus : et secundum operationem propriam Dei, nomen est Deus. Omnis autem res perfecte habetur et cognoscitur, quando habetur et scitur secundum substiam, virtutem, et operationem. Duo autem residua sunt nomina : Mediatoris, per quem gratia et veritas facta est Jesus Christus. Jesus quidem secundum adventum Dei in nos : Christus autem secundum processum et profectum nostrum in Deum. Sic ergo, o Pater, " sanctificelur nomen tuum. " Emma-nuel autem sonat Nobiscum Deus : et hoc est Jesus Christus.

" Adveniat regnum tuum. "

Haec est secunda petitio, qua per meritum venitur ad praemium.

Tria autem in ea notanda occurrunt : unum quidem, quod principaliter petitur, est " regnum : " secundum autem, per quod determinatur, est " tuum. " Tertium autem modus percipiendi est hoc petitum : quod designat cum dicit : " Adveniat. "

Omittimus autem quorumdam irrationabilem distinctionem de multiplici regno Dei : quia supra tetigimus eam suffidenter. Et dicimus, quod quantum ad intellectum hujus petitionis in regno tria petuntur : decor videlicet regni, etvirtus, et operatio justitiae.

Decor autem regni consistit in corona, purpura, fibula, sceptro, et throno.

Corona autem, quae ornamentum est capitis, ornamentum significat mentis, per ea quae faciunt candentem et radiantem mentem. Haec autem non sunt nisi quinque, scilicet, sapientia, intelleclus, scienlia, prudentia, et ars, ut dicit Philosophus. Sapientia quidem in cognilione altissimorum Dei et divinorum. Intellectus in cognitione principiorum fidei, et aliorum contemplabilium. In omnibus enim his oportet nos inniti quibusdam principiis, quorum veritatem praeintelligere oportet. Scientia vero est cognitio eorum, quae per rationes fidei et Scripturarum sunt probata. Prudenlia, cognitio eligibilium ad vitam et operationes virtutum. Ars autem est cognitio eorum, quae facienda sunt vel facta in exteriori materia : sicul in templis, et candelabris, et aliis divinis utensilibus. Sic enim ista quinque divinis rebus adaptantur. Ista ergo radiant in mente tanquam pretiosi lapides in corona.

De sapientia quidem dicitur, I ad Corinth. II, 6 et 7 : Sapientiam loquimur infer perfectos : sapientiam vero non hujus saeculi, neque principum hujus seculi, hoc est, Philosophorum, qui destruuntur : sed loquimur Dei sapientiam in mysterio quae abscondita est, etc.

De intellectu autem dicitur, Proverb. I, 5 : Audiens sapiens sapienlior erit : et inlelligens gubernacula possidebit. Intellectus enim est veritatum suppositarum ex fide et Scriptura, ex quibus gubernamus nos et juvamur ad scienda divina.

De scientia autem, Osee, IV, 6 : Quia tu scientiam repulisti, repellam te, ne sacerdolio fungaris mihi. Qui enim arguta et probata ex fide et Scripturis non percipit et cognoscit, frustra de regimine sacerdotii praesumit, quia in regimine deficit.

De prudentia autem, quae est eligibilium ad vitam cognitio, dicitur, Proverb. II, 2 : Inclina cor tuum ad \cognoscendam prudentiam. Sine hac enim eliam vitam suam et aliorum nescit regere, qui regnum sibi assumit.

De artibus divinis dicitur, Eccli. XXXVIII, 33 : Unusquisque in arle sua sapiens est. Sic etiam rex in arte regiminis sapiens esse debet : aut ipse peccabit in regendo.

Rex autem est cui advenit regnum, sicut patebit inferius. Coronam ergo regni in decore portare, est quinque ista in capite habere : ut sapientia sit superiora ornans : intelligentia anterius praecedens : scientia posteriora eliciens, et ideo posterius disposita : prudentia a dextris eligibilia discernens : ars autem in his quae sinistra sunt et exteriora, per bonum ingenium semper utilia perficiens. Haec est corona, de qua dicitur, Eccli. xlv, 9 : Coronavit illum in vasis virtutis. Et, ibidem, infra, v. 14 : Corona aurea super mitram ejusexpressa signo sanctitatis, et gloria honoris : opus virtutis, etc. Hic est igitur decor regni in capite. Purpura autem significat ornamentum conversationis exterioris. Purpura enim ostreum est conchilium, quod de mari legitur : et suo humore sericum vestimentum tingitur, quo reges utuntur. Hoc autem Dominum Jesum signat, qui de mari, hoc est, multitudine amaritudinis legitur : et suo cruore vestimentum corporis et conversationis regum ejus rubricatur. Isa. lxiii, 2 : Quare rubrum est indumentum tuum, et vestimenta tua sicut calcantium in torculari ? Sic vestimentum conversationis regum Christi rubrum esse debet per colorem sanguinis, qui semper in eis debet apparere. Cantic. VII, 5 : Comae capitis tui sicut purpura regis vincta canalibus. Comae capitis sunt opera a mente ordinante dependentia. Sicut enim in antehabitis diximus, omnia praeordinat et praemensurat mens et ratio : et ordinate a mente descendunt omnia, cogitationes, verba, et opera, quae vestiunt regem decore. Psal. XCII, I : Dominus regnavit, decorem indutus est. Decor autem iste purpureus est in rege, in signum ultricis virtutis per sanguinem et in signum sanguinis Christi in spiritualibus : sicut jam diximus. Non enim, sicut dicitur, ad Roman. XIII, 4, sine causa gladium portat. In omnes enim gladio spirituali (qui est verbum Dei) ulciscitur contradicentes : sicut dicitur in Psalmo xcm,l: Deus ultionum Dominus, Haec purpura regis est vincta canalibus Scripturarum doctrinis, quia secundum Scripturas et leges scriptas omnia operatur.

Fibula autem quae magno decore munit pectus (et monile vocatur a quibusdam) et capitium stringit sub gutture, ne apertus sinus familiaria pectoris revelet indecenter, significat secretum consilii non omnibus esse revelandum. Tob. XII, 7 : Sacramentum regis abscondere bonum est Proverb. XI, 13 : Qui

ambulat fraudulenter, revelat arcana : qui autem fidelis est animi, celat amici commissum.Sceptrum autem est signum directionis, semper florens in virtute et justitia, et semper frondens in sermonibus juris et aequitatis, et semper rectum in omni exemplo rectitudinis operum. Psal. XLIV, 7 : Virga directionis virga regni tui. Exod.IV, 17 : Virgam quoque hanc sume in manu tua, in qua facturus es signa.

Haec igitur sunt insignia regalia, et decor regni. Sapient. v, 17 : Accipienl regnum decoris, et diadema speciei de manu Domini : in omni ornamento capitis per virtutes intellectuales : in omni ornamento totius corporis per purpuratum conversationem : in omni ornamento directionis in dubiis per sceptralem virgam frondentem et florentem.

Thronus autem in his, signat mentis tranquillitatem in omnibus fortunae venationibus, et hujus saeculi tumultibus, et diversitate causarum. Psal. xliv, 7 : Sedes tna,Deus,in saeculum saeculi. Quia quocumque modo saeculum et saecula varianlur, semper stabilis manet et inconcussus. Non enim regnat, cujus cor cum omni varietate concutitur et jactator. III Regum, VII, 13 : Slabiliam thronum regni ejus usque in sempilernum. Psal. lxxxviii, 30 : Ponam in saeculum saeculi semen ejus : et thronum ejus sicut dies coeli. Psal. lxxxviii, 38 : Thronus ejus sicul sol in conspectu meo. Hoc modo dispositum est regnum decoris, et decor regni.

Virtus autem regni consistit in tribus : uno quidem quod in se non sit ad humilia decimabile, suam semper et ubique tenens nobilitatem et altiludinem. Secundo autem, quod non infirmatam ad omnia magna habeat virtutem : quia per hoc est timori omnibus, quae insurgere possent contra ipsum. Tertio autem, quod ordinem non excedat in reprimendo malitias, et continendo civilitates. Hic enim ordo praeci pua pars est potestatis. Et in his tribus omnis consistit regni virtus et stabilitas. Et haec tria regnum Dei Patris confirmant in nobis.

Ad humilia cor inclinabile non regnat, sed conculcatur a vilibus. Isa. LI, 23 : Dixerunt animae tuae : Incurvare, ut transeamus : et posuisti ut terram corpus tuum, et quasi viam transeuntibus. Job, xx, 25 : Vadent et venient super eum horribiles. Et hoc accidit, quando singuli daemones, et singula vitia vicissim conculcant hominem. Regnum autem tenet hominem in sublimi suae nobilitatis et dignitatis. Ad Galat. II, 5: Neque ad horam cessimus subjectione. Psal. xlvi, 4 : Subjecit populos nobis,et gentes sub pedibus nostris.

Virtus etiam ad ardua debet non esse infirmata per resolutionem alicujus mollitiei. Et hoc optime notat Salomon in Proverbiis, XII, 24, ubi dicit: Manus fortium dominabitur : quae autem remissa est, tributis serviet. Eccli. IV, 34 : Noli esse inutilis et remissus in operibus tuis. Ideo dicit Apostolus, ad Hebr. XII, 12 et 13 : Remissas manus et dissoluta genua erigite : et gressus rectos facite pedibus vestris : ut non claudicans quis erret, magis autem sanelur.

De ordinata autem repressione iniquitatis, et continentia civilitatis dicitur, I ad Corinth. XIV, 40 : Omnia secundum ordinem fiant, scilicet in vobis : ut non cum furore insurgatur contra malum, nec in dissolutione contineatur bonum. Et hoc est quod dicit Job,XXIX, 24 : Si quando ridebam ad eos, non credebant mihi: quia non propter hoc dissolvi permittebam. Et, ibidem : Lux vullus mei non cadebat in terram : quia laetitiam quam praetendit inutilem, et dissolutionis causam esse non permisit. Ab altera parte, nec in insurgendo contra malum debet exagitare furor, sed ordine rationis comprimenda sunt mala. Eccli. IV, 35 : Noli esse sicut leo in domo fua, euertens domesticos tuos, et opprimens subjeelos tibi.Opus autem regni consistit etiam in: tribus, scilicet, in ordine decernentis justitiae, in distributione officiorum secundum ministros et ministeria congrua, et in virtutis exercitatione Ordo autem decernentis justitiae est in ratione, officia congrua in viribus et membris, et virtutis exercitium in operis occupatione. Et sic est de patrefamilias in domo, et rege in regno: qui recta decernit, et officia congrua singulis imponit : et de occupatione utili cujuslibet, in hoc quodsibi congruit.

De primo dicitur, Proverb. xx, 8: Rex qui sedet in solio judicii, dissipat omne malum intuitu suo. Proverb. XVII 26 : Non est bonum damnum inferre justo, nec percutere principem qui recta judicat. De secundo, I ad Corinth. IV1: Sic nos existimet homo ut ministram Christi et dispensatores mysteriorum Dei. I ad Corinth. xv, 23 : Unusquisque in suo ordine. De tertio, I ad Corinth. XV, 10: Gratia Dei sum id quod sum, et gratia ejus in me vacua non fuit, sed abundanliusillis omnibus laboravi, non ego autem, sed gratia Dei mecum. 11 ad Corinth. VI, 1: Exhortamur ne in vacuum gratiam Dei recipiatis.

Sic ergo regnum tale est quod petimus nobis advenire : quia sic pro certo et nos regnamus, et Deus regnat in nobis. Et sicut dicitur, Luc. XVII, 21: Regnum Dei inlra vos est. Et qui sic non regnat cum Deo, suslinebit gravem comminalionem quam rex noster facit, Matth. XXI, 43 : Auferetur a vobis regnum Dei, et dabitur genti facienti fructus ejus.

Hoc autem est " regnum. "

" Tuum, " discretive : quia in eo Deus regnat in nobis, et nos cum ipso, et conducit ad regnum aeternum.

De primo horum et secundo dicitur, Apocal. v, 10: Fecisti nos Deo nostro regnum, et sdcerdotes, et regnabimus super terram. Regnum enim istud est sacerdotale, quia in sacris est: sicut regnum Melchisedech, qui rex pacis et rex justitiae interpretatur . Apocal. iii, 21 : Qui vicerit, dabo ei sedere mecum in throno meo : sicut et ego vici, et sedi cum Patre meo in throno ejus.

Hoc eliam regnum ideo " tuum, " hoc est, Patris coelestis et aeterni dicitur : quia et ostendit regnum coeleste, et conducit ad illud. De primo, Sapient. x, 10: Justum deduxit Dominus per vias rectas, et ostendit illi regnum Dei. De secundo, Sapient. VI, 21 : Concupiscentia sapientiae conducit ad regnum perpetuum.

Oramus autem ut hoc regnum " adveniat " nobis, quia per paenitentiam quidem, qua corrigit illicita, nobis appropinquat: sed per justitiam advenit et obtinet in nobis : in futura autem vita consummatur. De primo horum dicitur, Matth. III, 2, et IV, 17, et Luc, iii, 3: Paenitentiam agite: appropinquavit enim regnum caelorum. Et ideo Dominus cuidam se per paenitentiam praeparanti dixit, Marc. XII, 34: Non es longe a regno Dei. Justitiae autem in decore et virtute et operibus status, facit advenire et obtinere in nobis. lsa. XXXII, 1 : Ecce injustitia regnabit reae, et principes in judicio praeerunt. De futuro regno, quod consummat omnia dicit, Matth. XIII, 41: Mittet Angelos suos, et colligent de regno ejus omnia scandala. Daniel. VII, 14: Potestas ejus potestas esterna quae non auferetur, et regnum ejus quod non corrumpetur.

Sub hac petitione continetur illa quam Matthaeus ponit tertiam, quae est: Fiat volunlas tua sicut in coelo et in terra . Quando enim regnum Dei perfecte advenit, non obtinet nos nisi per hoc quod conformis sit voluntas nostra voluntati divinae, sicut in coelo et in coelestibus est conformis : sicut patet ex prae inductis : et tunc implebitur quod dicitur, lsa. XLVI, 10: Consilium meum stabit: et omnis voluntas mea fiet. lsa. lxii, 4: Non vocaberis ultra derelicta et terra tua non vocabitur amplius desolata : sed vocaberis Voluntas mea in ea, et terra tua inhabitata, quia complacuit Domino inte.''

" Panem nostrum quotidianum da nobis hodie."

Haec est secundum Lucam tertia petitio inter eas quae sunt de adeptione.

Est autem haec de adeptione boni temporalis secundum expositionem litteralem. Pater enim noster in omnibus curam habens de nobis, vult ut etiam ex materiali parte nostra mereamur, et dependeamus ad ipsum, et petamus ab ipso omne quod est necessarium.

Notantur autem sex in hac petitione : quorum primum est petiti ad vitae sustentationem necessitas: secundum autem, sustentantis et petiti ex justitiae rationibus ad nos congruitas: tertium, ex tempore solliciludinis pro sustentante opportunitas : quartum, ad hoc concedendum Patris liberalitas : quintum autem, ad hoc cogens nos instans frugalitas : sextum autem, temporis hujus cogens ad petendum exacta pcenalitas.

" Panis " enim sustentatio est necessitatis. " Noster " autem panis est, qui ex justitiae rationibus congruit nobis. " Quotidianus " autem est, qui quotidie est opportunus necessitati. Liberalitas autem attenditur in hoc quod dari petitur, et non vendi, vel reddi. Nec frugalitatem excedimus, " nobis " petentes, nec in immensum solliciludinem, ad hanc diem necessaria petentes. In istis ergo sex continetur id quod petitur in ista petitione.