LITTERAE 165

qui cum potestate praeessent: unumque omnium principem, et ma- ximum certissimumque veritatis magistrum esse voluit, cui claves regni coelorum commisit. Tibi dabo claves regni caelorum (1) - pasce agnos pasce oves: (2) ego -rogavi pro te, ut non de- ficiat fides tua (3). - Haec societas, quamvis ex hominibus constet, non secus ac civilis communitas, tamen propter finem sibi constitutum, atque instrumenta, quibus ad finem contendit, supernaturalis est et spiritualis: atque idcirco distinguitur ac differt a societate civili : et, quod plurimum interest, societas est genere et iure perfecta, cum adiumenta ad incolumitatem actionemque suam necessaria, voluntate beneficioque conditoris sui, omnia in se et per se ipsa possideat. Sicut finis, quo tendit Ecclesia, longe nobilissimus est, .ita eius potestas est omnium praestantissima, neque imperio civili potest haberi inferior, aut eidem esse ullo modo obnoxia. - Revera Iesus Christus Apostolis suis libera mandata dedit in sacra, adiuncta tum ferendarum legum veri nominis facultate, tum gemina, quae hinc consequitur, iudicandi puniendique potestate, u Data est mihi » omnis potestas in caelo et in terra: euntes ergo docete omnes » gentes.... docentes eos servare omnia quaecumque mandavi » vobis » (4). Et alibi: u Si non audierit eos, dic Ecclesiae » (5). Atque iterum : « In promptu habentes ulcisci omnem inobedien- V tiam ri (6). Rursus: « Durius agam secundum potestatem, quam » Dominus dedit mihi in aedificationem et non in destru- r> ctionem r> (7). Itaque dux hominibus esse ad caelestia, non ci- vitas sed Ecclesia debet: eidemque hoc est munus assignatum a Deo, ut de iis quae religionem attingunt, videat ipsa et statuat: ut doceat omnes gentes : ut christiani nominis fines, quoad potest, late proferat; brevi, ut rem christianam libere expediteque iudicio suo administret. - Hanc vero auctoritatem in se ipsa absolutam planeque sui iuris, quae ab assentatrice principum philosophia iamdiu oppugnatur, Ecclesia sibi asserere itemque publice exercere numquam desiit, primis omnium pro ea propugnantibus Apostolis, qui cum disseminare Evangelium a principibus Synagogae prohi- berentur, constanter respondebant, obedire oportet Deo magis, quam hominibus (8). Eamdem sancti Ecclesiae Patres rationum momentis tueri pro opportunitate studuerunt: romamque Pontifices invicta

(1) Matth. X V I , 19. (5) Matth. X V I I I , 17.

(2) Ioan. X X I , 16-17. (6) II Cor. X, 6.

(3) Luc. X X I I , 32. (7) Ibid. X I I I , 10 .

(4) Matth. X X V I I I , 1 8 - 1 9 - 2 0 . (8) Act . V, 29.