178 LITTERAE

i l ) Tertnll. Apol. n. 37. (2) Act. X X , 28.

potest, in bonum publicum transferant sincerum atque verum, de- stinatum animo habentes, sapientiam virtutemque catholicae reli- gionis, tamquam saluberrimum succum ac sanguinem, in omnes rei- publicae venas inducere. - Haud aliter actum in primis Ecclesiae aetatibus. Mores enim et studia ethnicorum quam longissime a studiis abhorrebant moribusque evangelicis : christianos tamen cer- nere erat in media superstitione incorruptos semperque sui similes animose, quacumque daretur aditus, inferre sese. Fideles in exem- plum principibus, obedientesque, quoad fas esset, imperio legum, fundebant mirificum splendorem sanctitatis usquequaque; prodesse studebant fratribus, vocare ceteros ad sapientiam Christi, cedere tamen loco atque emori fortiter parati, si honores, si magistratus, si imperia retinere, incolumi virtute, nequi vissent. Qua ratione celeriter instituta christiana non modo in privatas domos, sed in castra, in curiam, in ipsam regiam invexere. u Hesterni sumus, n et vestra omnia implevimus, urbes, insulas, castella, municipia,

conciliabula, castra ipsa, tribus, decurias, palatium, senatum, » forum n (1)': ita ut fides christiana, cum Evangelium publice profiteri lege licuit, non in cunis vagiens, sed adulta et iam satis firma in magna civitatum parte apparuerit.

Iamvero his temporibus'consentaneum est, haec maiorem exempla renovari. - Catholicos quidem, quotquot digni sunt eo nomine, primum omnium necesse est amantissimos Ecclesiae filios et esse et videri velle ; quae res nequeant cum hac laude consistere, eas sine cunctatione respuere: institutis populorum, quantum honeste fieri potest, ad veritatis iustitiaeque patrocinium uti: elaborare, ut constitutum naturae Deique lege modum libertas agendi ne transiliat: dare operam ut ad eam, quam diximus, christianam similitudinem et formam omnis respublica traducatur. - Harum rerum adipiscendarum ratio constitui uno certoque modo haud com- mode potest, cum debeat singulis locis temporibusque, quae sunt multum inter se disparia, convenire. Nihilominus conservanda in primis est voluntatum concordia, quaerendaque agendorum simili- tudo. Atque optime utrumque impetrabitur, si praescripta Sedis Apostolicae legem vitae singuli putent, atque Episcopis obtempè- rent, quos Spiritus sanctus posuit regere Ecclesiam Dei (2). - Defensio quidem catholici nominis necessario postulat ut in profi- tendis doctrinis, quae ab Ecclesia traduntur, una sit omnium sen-