Sacra Romana Rota 185

dère potest ut finis operantis sit omnino extra vel praeter finem operis,

si v. g. contrahens tamquam finem primarium matrimonii sibi consti-

tuit acquirere divitias vel effugere malum secus sibi imminens. Finis

operantis potest esse etiam contrarius fini operis, id quod accidit quo-

ties qui init matrimonium, intendit bonum seu finem, qui uni vel omnibus

finibus operis, idest matrimonii, repugnat. Sed de fine operis iam seor^

sum agendum est.

10. ~ Matrimonium, consideratum uti opus et institutum naturae,

est societas naturalis, una et indivisa, specifice distincta a qualibet alia

hominum associatione. Quare « finem operis » habere debet naturalem,

unum et indivisum, specifice proprium et a quolibet alio fine distin-

ctum. Siquidem finis, teste Angelico, est causa formalis, qua plurium

unio peragitur atque specificatur talis qualis est. Unde provenit, quod

ubi plures unius eiusdemque societatis assignantur « fines operis », ex

iis unus debeat esse primus et principalis, rationem causae formalis ha-

bens, in quo alii fines contineantur vel ad quem alii accedant ut ipse

facilius, securius, plenius obtineri queat. Necesse igitur est ut inter ma-

trimonii fines determinatus sit ordo, secundum quem fini principali, qui

naturam specificam matrimonii determinat, alii fines operis subordi-

nentur.

11. - A. De matrimonii fine primario. Matrimonii « finis operis» pri-

mus et principalis, unus et indivisus, atque matrimonii naturam unice

specificans, est procreatio et educatio prolis. Haec autem considerari

potest a) active, h) passive c) sub utroque respectu. « Active » considerata

respicit activitatem coniugum, seu coniuges quatenus prolem générant

educantque ; « passive » intellecta respicit prolem inquantum generatur

et educatur ; « sub utroque respectu » sumpta coniuges et prolem simul

complectitur. Fines vero secundarii, qui dicuntur ordinati ad finem pri-

marium, possunt spectare potius unam quam alteram rationem, sci. vel

activam vel passivam, sed possunt etiam aequali modo utramque ratio-

nem respicere.

12. - a) Haec matrimonii ordinatio ad finem primarium obiectiva,

quae in eius natura recondita est, si consideratur in ordine exsecutionis,

consistit in eo quod coniunctio matrimonialis (sive haec consideretur

« in fieri » sive « in facto sese ») ex natura sua continet et afferre valeat

ea omnia quae ex parte activitatis humanae requiruntur et sufficiunt, ut

prolis generatio et educatio (modo naturae humanae convenienti eaque

digno) obtineri possit. Etenim coniugio, ex ipsa sua natura, inest haec

ad dictum finem destinatio, aptitudo> sufficientia, quia omnes, qui matri-

monium contrahunt vel in eo vivunt, uniuntur et inter se iunguntur mu-