CAPUT I.

Quot et quae sint moventia in motu appetitivo, et quid sit primum, et quae media, et quod ultimum ?

Restat igitur nunc quaerere quomodo anima localiter movet corpus motu voluntario, et quod est principium hujus- modi motus : etiam oportet nos determinare quot sunt numero moventia et non mota ab invicem : quod si quodlibet moveretur ab alio, impediret unumquodque alterum, et non proficeret motus. Omnes autem motus animalium habent finem aliquem. Omnia enim quae sunt animatorum, sunt propter finem aliquem, et praecipue omnia animalia movent et moventur causa alicujus, sive propter aliquid : et hoc est finis motus omnium ipsorum cujus causa moventur : oportet ergo quod principia hujus motus inquirantur.

Dicamus igitur, quod videmus quidem quod animae vires sive potentiae quae movent animal, sunt intelligentia, et phantasia, et prohaeresis, et voluntas, et desiderium : omnia tamen haec ad invicem reducta fiunt pauciora, eo quod quaedam movent nuntium facientes de motu, et quaedam sicut eligentes, et quaedam sicut facientes impetum : et secundum hoc phantasia et sensus eumdem locum habent in moventibus cum mente sive intelligentia : unumquodque enim istorum est indicativum, et indicativum de eo ad quod fit motus : differunt autem haec se-

cundum dictas in libro de Anima differentias ad invicem. Alia autem movent sicut facientia impetum : voluntas enim et ira et desiderium, hoc est, concupiscentia, omnia in communi habent in movendo rationem desiderii sive appetitus qui facit impetum in motu. Prohaeresis autem sive eligentia et aestimatio sunt communem quamdam rationem habentia movendi et intelligentiae appetitus sive desiderii. Non est autem omne intellectuale prohaereticum, sed solum intelligentiae. Prohaereticum est, quod est de numero practicorum bonorum, et est practicorum finis, propter quod fit opus appetitus in acquisitione vel fuga : hoc enim quod est de numero hujusmodi practicorum bonorum, est movens primum appetitum animalium : non tamen omne bonum finis est semper. Sic enim verum bonum esset causa hujus naturae alicujus, quia nihil est vere finis nisi quod est bonum naturae et causa : et ideo sequitur si finis est secundum naturam, quod est alicujus existentium causa : omnis enim natura bonum habet, cujus causa est, sicut probatum est in. libro primo Ethicorum. Nos autem non semper ab illo quod est vere finis et bonum videmus moveri appetitum animalium, sed potius aliquando moventur animalia ab eo quod est causa alicujus alterius, sicut delectationis secundum sensum, vel utilitatis, aut alicujus talis, quae non sunt fines secundum naturam. Propter quod in moventibus oportet ponere, quod visibile sive sensibile bonum quod est bonum ut nunc, habeat in movendo locum boni. Delectabile autem secundum sensum est visibile bonum quod vocamus ut nunc. Et in hoc recte dixit Plato in Democraticis, quod omnis delectatio generatio est in sensibilem animam : et ideo manifestum est, quod in bono ut nunc est eadem ratio communis movendi quae est in bono simpliciter : simile enim quid, sicut quando moventur animalia quae movet appetitus motus ab hujusmodi bono quod habet similem movendi ratio- nem. Omnia enim haec movent appetitum in ratione convenientis in communi : ab hoc enim omne animal semper movetur in communi, et singulum animalium non movetur nisi per idem conveniens simpliciter aut ut nunc.

Licet autem in communi appetitus animalium sic moveatur a bono convenienti in communi sumpto, tamen est aliter movens bonum simpliciter, et aliter bonum ut nunc in speciali ratione : bonum enim simpliciter semper movet, et motus alium habet finem qui vere finis est bonum aeternum et verax et primum bonum. aeternum autem dico, quod i commutabiliter bonum est secundum naturam natura manente. Verax autem, quod veritati naturae proportionatur secundum differentiam constituentem speciem, quod non. contingit ex genere, aut ex aegritudine secundum quod est proprium et connaturale sepeciei. Primum autem voco proximum quod ipsi naturae est convertibile. Omnis enim natura habet tale sibi proprium bonum, ut probatum est in Ethicis : et hoc non est aliquando bonum, et alicui bonum, et aliquando, et alicui non bonum : sed semper et ubique est secundum naturam bonum : et ideo hoc bonum omnibus aliis et nunc bonis est divinius et honorabilius : et ideo oportet hoc bonum esse primum bonum, quod in propria ratione movet, ita quod ante ipsum non est aliud bonum in cujus ratione moveat: et omnia quaecumque alia bona movent, movebunt per analogiam ad ipsum : et tale bonum aliquod quaelibet habet natura, et praecipue animatorum : et quia sic primum movens est illud : omne autem primum movens movet immobile : oportet quod esse illud bonum moveat, cum sit immobile. Visus autem et desiderabile sive desiderium movens se, movet: et dico movens se per formam primi moventis : et hoc modo primum movens intra animal est compositum ex forma primi moventis et potentia animae movente : et sic primum movens est duplex, et simplex, et composi-

tum, sicut in coelo, sicut determinatum est a nobis in octavo Physicorum, et ideo primum movens compositum movet se : et isto modo dicimus quod etiam animal movet se, cum sit compositum ex motore et mobili. Sic igitur primum movens simplex, movet non motum : primum autem compositum, movet motum a specie primi moventis : ultimum autem est, in quo perficitur, sive verius dicendo, in quo concluditur motus, ut inferius dicemus : et de illo non est eadem ratio quae de aliis, quia non est necesse ut hoc aliquid ulterius moveat : quia illud tantum movetur et non movet ulterius aliquid quod sit motivum. Est tamen de hoc alia ratio quam sit de aliis ultimo motis. In physicis vero aut in artificialibus ultimum motum sic movetur quod tantum patitur: hic autem ultimo motum est, quod non ulterius aliquod movet organum, sed ipsum per se exsequitur appetitus opus sive actum, sicut dicimus virtutes quae membris affixae sunt, utimo esse motas et moventes, quod non est aliquid post eas quod organice pars animalis existens moveat.

Manifestum autem est ex his, quia motus ab appetitu perfectus in quem impetum facit animal, secundum inductam rationem est ultimus in ordine eorum quae sic fiunt a moventibus potentiis. In talibus enim factis movetur et ambulat animal ad appetitum desiderans secundum sensualitatem, aut eligens secundum rationem, dum alteratur passione facta secundum sensum, aut secundum phantasiam ab appetibili bono. Hoc igitur modo perficitur motus in animalibus quae moventur.