MEMBRUM II.

Qualis sit generatio in divinis ?

Secundo quaeritur, Si in divinis est generatio, qualis sit illa generatio ?

Et videtur per praehabita, quod sit talis, qualis est generatio primae intelligentiae agentis per seipsam et ex seipsa.

1. Hoc enim intelligitur in principio Joannis, i, 1: In principio erat Verbum. Ibi enim, ut dicit Chrysostomus, per principium intelligitur intellectus primae causae et Patris. Ille autem intellectus cum intelligit se, speciem suam, et similitudinem indistantem et perfectam, et Imaginem per omnia similem et coaequalem et coessentialem formando et principiando producit seipso et in seipso. Haec au- tem generatio Filii est, ut dicit Chrysostomus. Ergo generatio aeterna non est nisi generatio primae intelligentiae, quando endiadento ad seipsam conversa, precipiat et format ex seipsa.

2. Adhuc, De tali generatione Verbi dicitur, Joan, i, 3: Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil quod factum est. Nullum autem est quod sit ars et virtus ad omnia facienda, nisi solum endiadentum primae intelligentiae. In sola ergo tali generatione distinctum profertur verbum, quod est Filium generari a Patre, ut dicunt Chrysostomus et Augustinus. Propter quod etiam Augustinus dicit, quod " Filius est forma qua facta sunt omnia. "

3. Adhuc, Idem Joannes i, 4, dicit, quod quae facta sunt, in ipso Verbo sunt vita et lux . Nullum autem est verbum, in quo omnia sint vita et lux, nisi quod procedit ex intelligentia prima et causa prima. In illa enim omnia splendent ratione veritatis, et omnia vivunt ratione vitae intellectualis. Ergo generatio aeterna talis intellectus, intellectualis est verbi formatio et productio.

4. Adhuc, Haec sola intelligentia quae prima est omnium, et causa prima, sic speciem suam et similitudinem simpliciter format ex seipsa, et in nullo distat a seipsa. Omnis autem alia intelligentia cujuscumque ordinis, sive humani, sive caelestis, ex se similitudinem non format, nisi per influentiam luminis superioris: et sic inclinata ad aliud distat a seipsa. Generatio ergo aeterna non est aliud, nisi primam essentiam intellectualem sic intellectualiter ex seipsa producere speciem et similitudinem.

5. Si forte quis dicat, quod talis intellectualis speciei et similitudinis ab intelligentia processio, per similitudinem appropriabilis est divinae generationi, sed non est ipsa, Contra: Istud est primum quod intelligi potest in processibus qui fiunt a prima intelligentia agente. Ergo non est appropriabile ad aliud, sed alia possunt ad ipsum appropriari. Primum enim necesse est, quod sit proprium, et non appropriatum. Omne enim appropriatum ante se ponit proprium secundum intellectum: omnis enim appropriatio fit per convenientiam ad proprium. Videtur ergo, quod generatio divina non sit aliud, quam tallis processio speciei et similitudinis ab intelligentia agente, quae est omnium prima et universalis causa.

6. Adhuc, Hoc videtur ex verbis Anselmi in Monologio. Dicit enim, quod " essentia prima cum intelligit se, dicit se. " Et intelligentiam divinam dicere se, est, Patrem generare, et Filium generari.

7. Hoc etiam videtur sentire Augustinus in libro super Genesim ad litteram. Dicit enim, quod " Deum dicere verbum, est Patrem generare Filium. " Et constat, quod non loquitur de dictione exteriori et corporali, sed spirituali et intellectuali quae est in verbo, quod endiadentum dicitur.

In contrarium est, quod

1. Intelligere in divinis non dicit nisi essentiam, et absolutum est secundum intellectum: generatio fit secundum intellectum relativum et ad aliquid dictum: ergo generatio in divinis, nec est intelligere se, nec dicere se.

2. Adhuc, Intelligens sic intelligit seipsum ut dicit seipsum. Nihil sive in Deo sive in creaturis generat seipsum, ut dicit Augustinus, nec hoc potest intelligi, quod aliquid generet seipsum. Ergo sic intelligere vel dicere non est generare.

5. Adhuc, Quaelibet persona sic intelligit se et alias: solus autem Pater generat Filium: ergo sic intelligere vel sic dicere non est generare.

Solutio. Dicendum, quod procul dubio generare proprie loquendo in divinis, nec sic intelligere, nec sic dicere est:

tamen cum tali intelligere, et cum tali dicere, et est prius eis secundum naturam et secundum rationem intelligentiae, sicut proprium est prius appropriato. Generatio enim substantialem naturae communicabilis dicit diffusionem, et ideo numquam est sine pluralitate personarum in intellectuali natura. Intelligere autem sic vel dicere, secundum ipsam rationem nominis vel vocis nec dicit substantialem diffusionem naturae communicabilis, nec ponit personarum pluralitatem. Et ideo vere loquendo intelligere sic et dicere, non est generare, tamen unum non est separatum ab altero, et sicut dictum est, generare aliquid illius est, sed non est illud.

An primum ergo dicendum, quod per hoc non probatur, nisi quod simile est generationi aeternae et appropriabile: sed cum nullam dicat oppositionem inter intelligentem et intellectum, et dicentem et dictum, cum sola oppositionis relatio multiplicet Trinitatem, ut dicit Boetius, non per propria determinat generationem, secundum quod ipsa generatio est transfusio et communicatio naturae a generante in genitum, per quam transfusionem oppositis relationibus determinantur generans et genitus, ut unus est Pater, et alter Filius. Talia enim relativa secundum rationem intelligentiae, non fiunt nisi ex tali naturali operatione, qua unus naturam communicabilem producit in alterum: ex tali enim actione unus est Pater, et alter Filius.

Ad aliud dicendum, quod per hoc non probatur, nisi quod Filius est Verbum: tamen processus proprius verbi ab intellectu, qui est sic intelligere se, vel dicere se, secundum intentionem vocis non dat ei quod sit Filius: sed emanatio substantialis Filii a Patre secundum naturae communicabilitatem in perfecta similitudine speciei et formae, dat ei quod sit Filius, et quod generans ipsum sit Pater. Quodcumque enim horum trium desit, scilicet quod aut non sit ex alio, aut non sit substantialis emanatio, aut non sit ad per- fectam similitudinem speciei et formae et naturae secundum omnem naturae potestatem: tunc deficit a generationis perfecta ratione. Et per hoc patet, quod intelligere se, et dicere se non dicunt rationem perfectae generationis, sed aliquid simile appropriabile illi.

Ad aliud dicendum, quod Verbum non est nisi Filius: quia, sicut dicit Augustinus, " eadem ratione relationis dicitur Verbum qua dicitur Filius: " sed cum omnia dicuntur esse in Verbo vita et lux, hoc attribuitur Verbo in quantum est ars universalis, plena rationibus omnium factorum et fiendorum splendentibus et viventibus in ipsa. Et quamvis Verbum sit proprium, tamen artem talem esse, est appropriatum et essentiale et commune tribus: non enim possumus dicere, quod rationes factorum non sint lux et vita in Patre, sicut in Filio, et in Spiritu sancto. Similiter, licet hoc per convenientiam majorem attribuatur Filio, sicut et sapientia attribuitur Filio, licet Pater et Filius et Spiritus sanctus sint una sapientia, sicut una essentia.

Ad aliud dicendum, quod talis productio suae speciei ex prima intelligentia, simillima est generationi, et est semper cum ipsa: sed non dicit totum esse generationis: sic enim prima intelligentia dicit se: nihil autem, ut dicit Augustinus, generat seipsum ut sit.

Ad aliud dicendum, quod aliud est primum in processibus simpliciter et generaliter, et aliud primum in processu substantiali. Et licet conversio sui ad se, et productio suae similitudinis ex seipso, sit primum in ordine causantium intelligentiarum, quo ordine causantur res creatae ab ipsa intelligentia: tamen in emanatione substantiali, qua in natura communicabili alter est ex altero, non alter prior altero, non est prima, sed omnium emanationum secundum causam intelligentiae in tali ordine naturae prima est generatio: sicut communicare substantiam et naturam, secundum modum intelligendi prius est quam ad se conver-

ti per lumen intellectus, et ex se producere speciem et similitudinem in intelligendo se.

Ad dictum Augustini et Anselmi est una solutio, scilicet quod dicere se per intellectum dicitur duobus modis, communiter scilicet, et proprie. Communiter dicere per intellectum, est manifestare in lumine intellectus. Et sic Pater dicit se, Filius dicit se, et Spiritus sanctus dicit se, in lumine intellectus se manifestans. Et sic Spiritus sanctus dicit Patrem et Filium, et dicitur ab eis, et Filius dicit Patrem, et e converso: quia sic dicere est essentiale: et sic dicere non ponit aliquam proprietatem in dicente vel dicto. Proprie autem dicere per intellectum, est ex se formatum et distinctum ab intellectu dicente proferre sive producere verbum, quod sui similitudo sit secundum speciem, et imago perfecta secundum substantiam et omnia substantialia. Et sic dicens principium est verbi dicti, et verbum dictum principiatum a dicente: et est inter ea oppositio relationis. Unde hoc modo solus Pater dicit Filium, et nulla persona dicit seipsam, et nulla dicit aliam, nisi Pater solus dicit Filium: quia sic dicere est notionale, et non essentiale, et soli convenit Patri. Et soli Filio convenit esse verbum: quia sic eadem relatione est verbum et Filius, et eadem relatione dicens et Pater. Sic enim dicere est generare. Et iste est intellectus verborum Anselmi et Augustini.