Et hoc est quod sequitur :

" Vae autem illi per quem veniunt, "

Supple, scandala.

Attendendum est autem quod est scandalum activum, et scandalum passivum.

Scandalum activum est duplex, scilicet, quando aliquid agitur, per quod directe aliquis causam sumit per dictum, vel per factum mortaliter peccandi : sicut cum aliquis perverse docet, et alius doctrinam ejus imitatur : vel cum perverse agit, et alius ad exemplum ejus cadit in peccatum.

Et de primo horum dicitur, Isa. IX, 15 : Propheta docens mendacium, ipse est cauda. Jerem. v, 31 : Prophetae prophetabant mendacium, et sacerdotes applaudebant manibus suis, et populusmeus dilexit talia. Et hoc scandalum est causae ruinae.

Scandalum autem quod fit per factum minus rectum, est, de quo dicitur, Isa. III, 5 : Ruit enim vir ad virum, et unusquisque ad proximum suum. Ruere autem est scandalizari, sicut jam dictum est.

Secundo modo dicitur scandalum activum, uti libertate conscientiae in his quae non sunt peccata, sed tamen in peccata possunt interpretari : et ideo interpretantes in peccatum, in eisdem occasionem ruinae accipiunt: sicut fuit in primitiva Ecclesia, quando firmi et fortes in fide habebant conscientiam, quod idolum non haberet numen aliquod: et ideo cibus ei immolatus non esset exsecratus, sed esset sicut prius, et ideo manducabant illum cibum sicut alium. Quando autem hoc publice fecerunt coram infirmis, qui credebant quod idolum numen haberet, statim infirmi acceperunt occasionem ruinae., et ad exemplum illorum, comederunt sacrificata idolis ad honorem idolorum, et efficiebantur idololatrae. Et hoc est quod dicit Apostolus, I ad Corinth. VIII, 7 et 8 : Quidam cum conscien tia usque nunc idoli, quasi idolothytum manducant : et conscientia ipsorum cum sit infirma, polluitur. Esca autem nos non commendat Deo: neque enim si manducaverimus, abundabimus : neque si non manducaverimus, deficiemus. Et, ad Roman. XVI, 21 : Bonum est non manducare camem, et non bibere vinum, neque in quo frater tuus offenditur, aut scandalizalur. Simile scandalum invcniunt clerici, vel praecipue religiosi, qui ea quae non sunt eis prohibita, et tamen a laicis in malam libertatem inlcrprelabilia, faciunt coram laicis: quia laici ex hoc ad malas inducuntur libertates. Et hoc est quod infirma et scandalizata anima conqueritur, Cantic. I, 5 : Filii matris meae pugnaverunt contra me. I ad Corinth. VIII, 12 : Sic peccantes in fratres, et percutientes conscientiam eorum infirmam, in Christum, hoc est, conlra Christum, peccatis.

Hoc igitur est scandalum activum.

Scandalum autem passivum est quod efficitur ab illo, et hoc est triplex. Aliquando enim infirmus ex dicto vel facto v alterius conturbatur : et sic impingit ne hilariter vadat in via recta. Psal. lxxvi, 5 5: Turbalus sum, et non sum loculus. Haec autem conturbatio potest esse, quia: audit vel videt hoc quod directe est contra legem Dei: et haec conturbatio est bona. Aliquando autem turbatur, quia audit, vel videt quod putat conlra legem Dei esse, cum tamen non sit: sed ex consuetudine tali et malo intellectu sic judicat: sicut Pharisaei scandalizabantur de verbis Domini. Ettunc dicitur, quod veritas doctrinae in doctore, et veritas judicii in judice, et veritas vilae in quolibet homine non est dimittenda pro scandalo alicujus: sicut nec Dominus dimisit. Unde versus:

Justitiae, vilae, doctrinae, scandala cedunt.

Vel sic.

Scandala non vitent Doctor, judex, bene (vivens.

Aliquando autem scandalum passivum procedit ultra conturbationem, usque ad ejus quod vidit, vel audivit invitationem: et sic est ruina sive casus in mortale peccatum. Tamen perversi accipiunt aliquando occasionem offensionis, vel casus ex bonis factis, et sic Judaei offenderunt in Christum ut caderent : et tunc est scandalum passivum sine activo. Sed homo tunc scandalizat scipsum : sicut dicitur, Luc. II, 34 : Ecce positus est hic in minam. Et, Isa. XXVIII, 16 : Mittam in fundamentis Sion lapidem, lapidem probatum, angularem,preliosum, in fundamento fundatum : qui crediderit, non festinet. Et idem est, Isa. VIII, 14.

Sic igitur tenendum est de scandalo.

" Utilius est illi, si lapis molaris imponatur circa collum ejus, et proji- ciatur in mare, quam ut scandalizet unum de pusillis istis. Attendite vobis. "

Ecce tertium quod facit ad peccati exaggerationem.

Dicit igitur, quod " ulilius. " Abusio est in comparativo, hoc est, minus inutile est illi, " si lapis molaris. " Ad litteram, qui gravis est, et impetu magno descendit. Unde, Apocal. XVIII,21 : Suslidil limis Angelus fortis lapidem quasi molarem magnum, et misit in mare, dicens : Hoc impetu mittetur Babylon, civilas illa magna.

" Imponatur circa collum ejus. "

Ad litteram. Marc. IX, 41 : Bomtm est ei magis si circumdaretur mola asinaria rolla ejus.

" Et projiciatur, " ad submergendum, " in mare. " Hoc autem sccundum antiquas leges non fiebat nisi parricidis, et illis qui in nefandis criminibus sunt deprehensi. Unde per haec fit hujus peccati exaggeratio.

" Quam ut scandalizet unum de pusillis istis, "

Hoc est, de infirmis in fide : quia infirmorum est scandalizari. Ulilius enim est cum confusione mortem corporalem subire secundum corpus, quam mortem aeternam. Hoc autem intelligitur de eo qui ponit scandalum activum, directe inducens ad minam peccati, ideo dicitur, Matth. XVIII, 9 : Si oculus litus scandalizat te, erue eum, et projice abs te. Super Matthaeum autem plura de hac materia diota sunt, et ibi requirantur .

" Attendite vobis. "

" Ex quo tanta misericordia moveri debetis ad subdilos : ergo attendite vobis magna solliciludine, ne scandalizetis subjeclos: quia illi sunt infirmi, et de levi possunt scandalizari. Ad Roman. XIV, 1 : Infirmum autem in fide assumile, non in disceptationibus cogilationum : quia disceptatio cogitationum frequenter inducit scandalum. Licita enim quae non sunt de veritate vitae, et doctrinae, et judicii, dimittenda sunt propter scandalum : sicut Dominus solvit didrachma, dicens Petro : Ut autem non scandalisemus eos, vade ad mare et mitte hamum, et eum piscem qui primus ascenderit, tolle : et operto ore ejus, invenies staierem : illum sumens, da eis pro me et pro te . Alia autem quae de veritate doctrinae erant, non dimisit propter scandalum : sicut, Matth. xv, 11, dixit : Non quod inlrat in os coinquinat hominem : sed quod procedit de ore, hoc coinquinat hominem. Et infra, vv. 18 et seq. : Quae procedunt de ore, de corde exeunt, et ea coinquinant hominem. De corde enim exeunt cogiiationes malae, homicidia, adulteria, fornicationes, furta, falsa teslimonia, blasphemiae. Haec sunt quas coinquinant hominem. Et cum discipuli dicerent : Scis quia Pharisaei, audilo verbo hoc, scandalizati sunt. At ille respondens ail:... Sinite illos, esci sunt et duces caecorum .''

Ergo, " Attendite vobis. " Act. xx, 28 : Attendite vobis, et universo gregi, in quo vos Spiritus sanclus posuit episcopos, regere Ecclesiam Dei. Deuter. IV, 9 : Attende tibi sollicite.

" Si peccaverit in te frater tuus, increpa illum : et si paenitentiam egerit, dimitte illi.

Et si speties in die peccaverit in te, et septies in die conversus fuerit ad te, dicens : Paenitet me, dimitte illi. "

" Si peccaverit in le frater litus. " Quasi dicat : Cavete a scandalo : quin etiam dimittite peccantibus in vos, ne conturbentur, vel scandalizentur.

Dicit autem hic tria, scilicet, quod peccans fraterna charitate corripiatur, quod pcenilenli indulgeatur, et quod sepluagies septies peccanti et pcenitenti dimittatur.

De primo dicit duo, scilicet, quis corripiendus, et qualiter.

Quis autem corripiendus, dicit quod frater peccans. " Frater " enim corripi potest. Is autem qui non frater est, qui extra Ecclesiam est et infidelis, corripi non potest. I ad Corinth. v, 12 : Quid mihi de iis qui foris sunl, judicare ? Quasi dicat : Nihil. Exod. II, 14 : Quis te constituit principem et judicem super nos ?

" Frater " ergo cui charitate, fide, et spo conjungimur, cujus debemus habere curam et sollicitudinem, sicut de commembro ejusdem corporis nobiscum, ille est corripiendus.I ad Thessal. v, 14 : Cor ripite inquielos, consolamini pusillanimes, suscipile infirmos, patientes estote ad omnes.

" Peccaverit. "

Quia non nisi peccato debetur correptio, et non naturae fratris. Unde peccatum est causa correptionis. I ad Timoth. v, 20 : Peccantes coram omnibus argue, ut et caeteri timorem habeant. Et intelligitur de peccato publico, quod coram omnibus fit. Psal. xlix, 21 : Arguam te, et slatuiam contra faciem luant.

Sic igitur habetur, quis, et quare sit corripiendus. Et exinde patet quod falsum dicunt, qui dicunt quod pro peccato futuro est corripiendus, ne fiat : quia sic quilibet etiam non peccans deberet corri- pi, ne in futurum peccet : et sic numquam cessaretur a correptione, quod falsum est. Et ideo falsa est hujusmodi determinatio.

a In te D peccat qui te offendit. Et haec est vera diffinitio peccati, quod fit in nos. Offendit autem in te dupliciter, scilicet, malum inferendo, sicut damnum honoris, vel rerum, vel etiam paenam infligendo. Et hoc dicitur vcre in te peccare : quia sic tu aliquid justae querelae habes adversus eum. Et sic praecipitur ei ut placet te, vel sacrificium suum a Deo non recipitur. Matth, v, 23 et 24 : Si offers munus luum ad allare, et ibi recordatus fueris quia frater luus habet aliquid adcersum te, relinque ibi munus luum ante allare, et vade prius reconciliari fratri tuo : et lunc veniens, offeres mimus luum. Et sic dicitur tibi, quod remittas petenti, et paenitentiam agenti : quia aliter non esset correptus.

Secundo autem peccat in te spirilualiter, qui peccato suo scandalizat te. Et hoc est quod dicit Augustinus : " Si " peccaverit in te, hoc est, te sciente " peccatum suum. " I ad Corinth. VIII, 12 : Sic peccantes in fratres, et percutientes conscientiam eorum infirmam, in Chrislum peccatis. Genes. xlii, 36 : In me haec omnia mala reciderunt.

Sic igitur utroque istorum modorum si peccaverit in te frater " luus, " pro eo qui tecum in Ecclesia, vel in uno Capitulo, vel una Religione, sicut diximus.

" Increpa illum. "

Hic langit de correptione. Sunt autem duae correptiones : una quidem auctoritatis : altera vero charitalis. Illa quae est auctoritatis, illa est cum solemnitate et scveritate judicii : et haec est solius Praelati, nec alius tenetur ad illam. Illa autem quae est charitalis fraternae, fundatur super hoc quod dicitur, Exod. XXIII, 4 et 5 : Si occurreris bovi inimici tui, aut asino erranti, reduc ad eum. Et aliam dat legem : Si videris asirtum odientis te jacere sub onere, non pertransibis, sed sublevabis cum eo. Cum enim majorem curam debeamhabere de salule, quam de bove et asino, magis debeo facere ut sublevetur, et reducatur anima ipsius.

Adhuc, Praecipitur eleemosyna corporalis, et multo magis eleemosyna spiritualis. Maxima autem eleemosynarum est reductio errantis in viam mandatorum : et ideo quilibet tenetur ad hanc correptionem, nec aliquis excipitur ab hac admonitione fraterna, nisi qui excipitur a charitate fratris. Et ideo non est verum quod dixerunt antiqui, in quodam versu comprehendentes casus, in quibus aliquis ad correctionem fraternam non tenetur.

En versus :

Non spes, non testes, Praesul scit, plebs, monachus sum.

Hoc enim verum est, quod si non sit spes correctionis suae, quod lunc non teneor corrigere. Hoc autem non est verum, si non habeo testes, quod non tenear eum corrigere : quia adhuc debeo eum monere inter me et ipsum solum. Adhuc autem, Si Praesul vel Praelatus suus scit peccatum ut judex, tunc verum est quod non teneor eum corrigere. Si autem scit ut homo tantum, tunc non absolvor debito correctionis fraternae. Adhuc autem, Etsi plebs sciat, et nescit per denuntiationem Praelati, non absolvor a correctionis debito. Si autem plebs scit per denuntiationem judicis, tunc sum absolulus : quia tunc correctio uon solum fraterna, sed eliam auctoritatis adhibita est. Quod autem dicunt, monachus sum, hoc est, quod monachus melioribus est intcnlus, et ideo a correctione sit absolulus : hoc est simpliciter falsum : quia nullum opus ita placet Deo, sicut fraterna reductio quae ex charitate procedit : et ideo ab illa nullus absolvitur.

Hujus autem correctionis, Matth. XVIII,

15 et seq., ponuntur tres gradus. Primus est amoris, secundus timoris, et tertius confusionis.

Primus est, cum inter te et ipsum solum convenitur proximus ex sola charitate de hoc quod fecit. Ad Galat, vi, 1 : Si praeoccupatus fuerit homo in aliquo delicto, vos, qui spiriluales estis, hujusmodi inslruite in spirilu lenitatis : considerans teipsum ne et lu lenieris. Eccli. XIX, 13 : Corripe amicum tuum, ne forte non intellexerit, et dicat: Non feci : aut si fecerit, ne iterum addal facere. Et hoc est quod dicitur, Matth, XVIII, 15 : Corripe eum inter te et ipsum solum. Si te audieril, lucratus eris fratrem tuum.

Secundus gradus est cum timore convictionis. Et hoc fit quando adhibentur duo vel tres, qui sciunt peccatum illius : quia alii testes non valerent. Unde Augustinus : " Si le non audieril, adhibendi " sunt alii, per quos convincendus est si " negaverit. " Levit.XIX, 17 : Non oderis fratrem tuum in corde tuo, sed publice argue eum, ne habeas super illo peccatum. Publice autem vocatur hic, coram teslibus adhibitis.

Tertius gradus qui cum confusione est, quando cum pudore revocalur. Et hoc fit, quando dicitur Ecclesiae, et refertur ad judicium : quod si non audit, viletur sicut ethnicus et publicanus. Ad fiTilum, III,10 et 11 : Haereticum hominem post unam et secundam correptionem devita, sciens quia subversus est qui ejusmodi est, et delinquit, cum sit proprio judicio condemnalus. I ad Timoth. v, 20 : Peccantem coram omnibus argue, ut et ericii ditiorem habeant. Isti ergo sunt gradus fraternae correctionis.

In hac autem fraterna correctione peccatur multis modis, quorum primus est, si aliler corrigit quam debet: quia scilicet corrigens simili vilio, vel majori subjacet publice. Matth. VIII, 5 : Hypocrita, ejice primum irabem de oculo tuo, et tunc videbis ejicere festucam de oculo fratris tui.

Secundo modo, si crimen quod occultum est prodat corrigendo. Hoc enim non est Iaciendum. Genes. xlii, 9 : Exploratores estis : ul videatis infirmiora terrae venistis.

Tertius modus est, si incorrigibilem corrigat. Ille enim non lucratur nisi viluperium, et odium. Hieronymus : " Frustra niti, et nihil aliud quam odium " quaerere, extremae dementiae est. " Proverb. xv, 12 : Non amal pestilens eum quise corripit, nec acl sapientes graditur. Ibidem, v. 10 : Qui increpationes odit, morietur.

Quartus modus esl, quando cum indignatione corripit : sicut Maria corripuit Moysen de uxore sua aelhiopissa, et percussa est lepra, quia ex indignatione processit correptio .

Quintus modus est, quando ex derisione procedit : sicut Cham verenda patris derisit, et servituti addictus est . . Sextus modus est, si ex inordinatione procedit: sicut si sit cum accusatione et delatione. Hoc enim non est fraternae charitatis. Sic peccavit Joseph, Genes. XXXVII, 2, qui accusavit fratres sicos apud patrem crimine pessimo : et ideo invidiam et odium conceperunt contra ipsum.

Et ideo anliqui dixerunt, quod considerandum sit in correctione fraterna, quod sil utilis, quod sit expediens,et quod sit facilis correctionis ille qui corrigitur, et quod in processu correctionis honestus modus adhibeatur. Unde versus :

Utilis, expediens, facilis, processus honestus.

Tuno enim quando sic ex charitate procedit, ab Augustino vocatur osculum columbinum. Dicit enim sic in libro de Trinilale : " Gratanter quippe recipit " osculum columbinum benignissima " charitas. Dentem autem caninum vel " evitat cautissima humilitas, vel refundit " solidissima veritas. " Sio igitur et a tali, et talis debet fieri correctio fraterna. Unde Gregorius : " Si proximos nostros et sicut nosipsos diligere debemus, restat "ut eorum peccatis sicut nostris irasca-" mur. " Beda : " Ita peccat qui peccanti tem videns, tacet, sicut qui peccanti " non indulget. " Eccli. IV, 27 et 28 : Ne reverearis proximum tuum in casu suo : nec relineas verbum in tempore salutis. Chrysostomus : " Oportet pec-" catoribus dicere quae fecerunt, sicut fit " ebriis post ebrietatem. " Semperenim correctio adhibenda est, nisi sit desperatio correctionis, sicut diximus. Pro verb. IX, 7 : Qui erudit derisorem, ipse injuriam sibi facit : et qui arguit impium, sibi maculam generat. Ibidem, v. 8 : Noli arguere derisorem, ne oderit te. Argue sapientem, et diliget te.

Sic ergo sentiendum est de fraterna correctione.

De correctione autem auctoritatis non se intromittat nisi judex et Praelatus. Ad Roman. XIV, 4 : Tu quis es, qui judicas alienum servum ? domino suo slat, aul cadit. Et hoc modo Praelatus a subditis non corripitur. Unde Gregorius : " Prae-" latum peccantem arguere nemo praesu "mit. Et in exemplum culpa vehe-" menter extenditur, cum pro reverentia " gradus peccator honoratur. " Corripitur tamen fraterne Praelatus et monetur quando peccat.

Hoc igitur est quod dicit : " Increpa illum. " II ad Timolh. IV, 2 : Argue, obsecra, increpa in omni patientia et doctrina. Increpatio autem sonat in iram quamdam, quae debet esse ex zelo justitiae. Psal. lxviii, 10 : Zelus domus lux comedit lux. " Et si paenitentiam egerit, "

Etiamsi peccatum illud in nocumentum tui fuit, " dimitte illi. " In oratione Manassae : Peccavi, Domine, peccavi, et iniquitates meas agnosco. Quarepeto rogans te, remitte mihi, Domine, remitte mihi, etc. Luc. VI, 37 : Dimittite, et dimittemini. Eccli. XXVIII, 2 : Relinque proximo tuo nocenti te, et tunc deprecanti libi peccata solventur. Si autcm non in te, sed in Deum peccavit, non tui est arbitrii dimittere, sed rogandus est Deus ut dimittat. I Reg. II, 25 : Si peccaverit vir in viriim, placari ei potest Deus : si aulem in Dominum peccaverit vir, quis orabit pro eo ?

" Et si septies in die peccaverit in te. "

" In die, " scilicet una. Proverb. XXIV, 16 : Septies cadet justus, et resurget : impii aulem corruent in malum. Quasi dicat: Quotiescumque peccaverit in te, quia solet universitas septenario designari.

Septies autem peccare dicitur in fratrem : seductione intellectus a veritate, corruptione affectus a bonitate, corpus ailligendo a pacis tranquillitate, necessaria auferendo a vilae sustentalionc, sua non communicando necessitatis tempore, famam laedendo detractione, malo exemplo corrumpendo in via justitiae. His enim septem modis laedi potest proximus.

De primo dicitur, II ad Corinth. XI, 3 : Timeo ne sicut serpens Hevam seduxit, ita corrumpantur sensus vestri, ei excidant a simplicilate quae est in Chrislo.

De secundo dicitur, Proverb. IX, 13 et seq. : Mulier slulta et clamosa. plenaque illecebris, et nihil omnino sciens, sedit in foribus domus suae, super sellatn in excelso urbis loco, ut vocarel transeuntes, hoc est, a tramitc bonitalis voluntates revocaret.

De tertio dicitur, Cantic. I, 5 : Filii matris meae pugnaverunt contra me.

De quarto autem dicitur, Isa. iii, 12 : Populum meum exactores sui spoliaverunt.

De quinto dicitur, Proverb. XIV, 31 : Qui calumnialur egentem, exprobrat fa-ctori ejus : honorat aulem eum qui miseretur pauperis.

De sexto, Psal. XLIX, 20 : Sedens adversus fratrem tuum loquebaris, et adversus filium matris litae ponebas scandalum.

De septimo dicitur in Psalmo cxxxix, 6 : Juxta iter scandalum posuerunt mihi. Et iterum, Psal. lvi, 7 : Laqueum paraverunt pedibus meis, et incurvaverunt animam meam.

Omnibus igitur his modis si peccaverit in te frater tuus,

" Et septies in die conversus fuerit. "

Exinde dicunt quidam quod non tenetur aliquis remittere non paenilenti, et veniam non petenti : quod falsum est, cum dicatur, ad lloman. XII, 20 : Si esurierit inimicus tuus, ciba illum : si sitit, polum da illi. Beneficiis enim debeo praevenire eum, ut mea charitate ad paenitentiam illum inducam. Sed hoc verum est, quando conversus fuerit et paenituerit, tunc lucratus sum eum. Cum tamen gravitate morum et justitiae debet remitti, ne nimis facilis venia incentivum praebeat iterum offendendi : et ideo aliqua severitas est adhibenda.

Et hoc est quod dicit: " Conversus fuerit ad te, dicens, " hoc est, ad cliaritaleni fraternam : " Paenitet me " fecisse : tunc " dimitte illi." Luc. XI, 4 : Siquidem et ipsi dimittimus omni debenti nobis. Sic ergo, ut dictum est, dimitte illi qui in te peccavit.

" Et dixerunt Apostoli Domino : Adauge nobis fidem. "

Hic incipit ostendere causam electionis in humilitate fidei formatae. Et hic quidam, et bene, incipiunt capitulum.

Dividitur autem hoc capitulum in tres partes, sicut tria ad fidem exiguntur. Primum quidem, quod viva sit per devo- tionem et calorem nimium caritatis. Secundum autem, quod efficax sit in inducenda salute : et hoc ostenditur in miraculo leprosorum. Tertium auleni est, quod non sit seducibilis, sed cauta in credulitate articulorum : et hoc ostendit ubi respondet quaestioni Pharisaeorum, Utrum regnum Dei veniat, vel non?

In primo horum duo dicuntur : in quorum primo tangitur potentia vivae et devotae fidei : in secundo autem fidei ostenditur obsequium et humilitas.

In primo horum duo dicuntur, in quorum primo petitio ponitur discipulorum, et in secundo doctrinae modus ex petitione formatus.