210 EPISTOLA ENCYCLICA

in Africain, in Asiam, in Oceaniam protulerunt, ut ex ipsis prae- stantioribus gentibus nulli Lusitania cederet, multas antecelleret. - Sed virtutem horum inceptorum magnitudini parem unde putandi sunt quaesivisse ? Scilicet, si recte diiudicari velit, ex amore sen- suque religionis. In iis enim ad ignotas et barbaras gentes labo- riosis periculosisque expeditionibus, sic animo affectos constat ple- rumque fuisse, ut Christo Domino prius inservirent, quam vel uti- litati vel gloriae, serendi christiani nominis, quam propagandi imperii sui cupidiores. Una cum expressa imagine vulnerum Iesu Christi, quod erat populare gentis vexillum, praeferre maiores vestri Crucem sacrosanctam in triremibus, in acie, venerabundi simul ac fidentes consueverant, ut non tam armorum quam Crucis ipsius praesidio nobiles victorias , quarum gloria permansit, vi- deantur adepti. - Quae pietas tunc maxime enituit, cum Lusitaniae reges viros apostolicos exteris quoque gentibus arcessitos studiose conquirebant, Francisci Xaverii vestigiis ingressurus, eosdemque • non semel a romanis Pontificibus Nuntiorum Apostolicorum auctos potestate. Singularis haec fuit nec unquam interitura maiorum ve- strorum laus, quod in remotissimas gentes fidei christianae lumen principes invexerint, eoque insigni beneficio Sedem quoque Aposto- licam sibi egregie demeruerint. - Nec unquam sane Decessores Nostri destiterunt, quominus grati animi significationes genti ve- strae exhiberent; cuius rei praeclarum sunt argumentum decora ! singularia in reges collata. Ad Nos quod spectat, quoties reputamus quam magna gesserit populus non ita magnus, gestit animus exem- I pium a Lusitanis petere, quanta vis religionis pietatisque sit: si- mulque Nostra vehementius excitatur mixta admiratione benevo- ¡ lentia. Ita sane : paternam vobis caritatem vel nuperrime re vi- demur proba visse: quandoquidem in componenda de rebus Indiae orientalis controversia, Nos quidem, quantum oificii Nostri ratio patiebatur; liberaliter cum Lusitania egimus atque indulgenter. Quoniamque rectum est pares voluntatem accipere et reddere, idcirco plurimum de studio facilitateque gubernatorum rei publicae Nobis- metipsis pollicemur. Fore nimirum confidimus, non solum ut curam summam de iis adhibeant quae pacta sunt, sed operam Nobiscum pariter ac vobiscum libentes conferant ad ea, quae istic Ecclesia accepit detrimenta sarcienda.

Sunt haec sane haud levia, praesertim si conditio spectetur Cleri vestri, et Ordinum religiosorum : quorum clades non in Ec- clesiam solum, sed in ipsam civitatem redundavit, quae sibi sensit