CAPUT II.

Quot modis dicitur justitia, justus et injustus ?

Videtur autem injustus tripliciter dici. Est enim injustus illegalis, et est injustus avarus lucri improbe cupidus, et est injustus iuaequalis, aequale in damnis cum proximo sustinere non volens. Propter quod manifestum est, quoniam secundum regulam inductam justus multipliciter

erit dictus : et dicetur justus legalis, et justus dicetur aequalis lucri ultra condignum non cupidus, et minoris damni quam proximus sustinet non curativus. Justum quidem igitur legale est et aequale : injustum autem illegale et inaequale. Inaequale enim duo continet, scilicet quod non velit plus in lucro nec minus in damno quam condignum sit. Quamvis enim hae sint duae dispositiones et duo habitus, quorum unus perficit ad non plus appetendum in lucris, alter autem ad non minus appetendum in damnis, nunc uno nomine communi designatur quod est aequalis : specialibus tamen nominibus Graece distincte dicuntur : et qui pius vult in lucris, AdminBookmark vocatur a AdminBookmark quod est plus, et AdminBookmark quod est habeo, et dispositio vocatur AdminBookmark Qui autem minus vult in damnis, AdminBookmark . vocatur, et dispositio AdminBookmark vocatur a AdminBookmark quod est minus, et AdminBookmark quod est habeo. Utraque tamen inaequalitas quaedam est, et secundum hoc opponitur aequali : et quamvis inaequale sic multipliciter dicatur, aequale dicetur uno modo : eo quod aequale volens in damnis nomen proprium non habet, sicut et in opposito minus volens etiam in. damnis in Latino distinctum nomen non habet ab avaro. Avarum enim dicimus improbe cupidum pluris in lucro et minoris in damno cum praejudicio juris alieni. Per oppositum igitur justum quidem legale est et aequale, injustum autem illegale et inaequale : ita quod inaequale sua communitate praedicta duo ambiat et contineat in seipso. Hoc autem magis erit manifestum, si considerabimus circa quid est avarus et injustus sicut circa materiam.

Manifestum autem est cum appetitus non sit nisi boni, vel ejus quod refertur ad bonum, quod avarus injustus circa bona erit. Non autem est circa omnia bona quocumque modo dicta sunt, sed cir-

ca ea bona circa quae est fortuna et inf orunium. Haec autem sunt quae dicuntur 3xteriora bona, quae quidem secundum sui naturam, et substantiam simpliciter et semper bona sunt, rationem bonitatis habentia in eo quod organice deserviunt felicitati. Alicui autem non semper bona sunt propter abusum. Abutuntur quidam Donis fortunae ad felicitatem eorum usum non referendo, sed potius ad pravitatem. Signum autem quod simpliciter bona sint et semper, est quod homines orant a diis sibi dari : quod non facerent, nisi secundum sui naturam et semper bona essent : ideo enim haec orant et persequuntur omni studio quaerentes ea. Quamvis haec ergo oratio non sine errore sit : quae enim fortunae subjacent, diis immortalibus non conveniunt : in suae enim naturae principiis bonitatem habent. Deorum autem similia sibi conferre est. Propter quod. Socratici dixerunt virtutes ieorom dona esse, et non bona fortunae. Optima enim, sicut in primo diximus, fortunae concedere irrisibilo est : et non minus inconveniens est, fortuita diis attribuere tamquam optimis. Cum autem eorum usus sit usus virtutis, oratio corrigenda esset. Oporteret enim a diis orare, non bona quidem simpliciter, sed quod ea quae sunt simpliciter bona, etiam ipsis orantibus in usu bona essent : bonus enim usus talium virtutis est : virtutes autem secundum Stoicos deorum dona sunt. Eligere enim semper convenit ea quae sibi bona sunt : et ideo haec a diis convenit petere.

Injustus autem si in communitate suae significationis accipiatur, secundum quod est inaequalis, non semper plus eligit in lucro quam dignum est, sed. etiam minus eligit in damno in his quae simpliciter mala sunt. Mala autem simpliciter dicimus, quae damni inferunt nocumentum, sive in persona, sive in rebus, sive in honore, sive in aliquo tali inferant nocumentum. Sed quoniam videtur quod etiam id quod minus malum vocamus, boni aequaliter habet rationem : ideo avaritia quae boni simpliciter improbus est appetitus, videtur etiam minoris in malo esse, et avarus dicitur secundum hoc quod proprie cupit minus habere in damno.

Cum tamen secundum veritatem inaequalis quidem sit, sed non avarus qui pleonectis dicitur, sed potius meionectis appellatur. Inaequale enim nomen continet hoc quod est meionectis, et est commune ad pleonecten : et similiter nomen quod est illegale, tamquam genus non proximum continet utrumque dictorum. illegalitas enim omnem continet injustitiam, et est commune genus omnis injustitiae.

Sed tamen in hoc attendendum, quod illegalis non est nisi circa ea quae lege ordinantur. Haec autem non sunt nisi communia ad rempublicam pertinentia. Et si est circa propria, oportet quod illa ad republicam referantur. Sicut enim homo non tantum secundum naturam est, sed etiam ut civilis accipitur, ad obsequium reipublicae ordinatus : ita etiam ea quae sunt hominis, sive in habitibus virtutum animae vel corporis, sive in bonis fortunae ad rempublicam ordinatus est : et hoc modo legibus ordinatur. Si ergo accipiamus legale secundum rationem nominis, legale est quod ad. rempublicam ordinabile est : et illegale dicitur privatum tali ordine : et sic illegale valde commune est, et sub se continet pleonecten et meionecten et omne vitium. Si autem accipiamus legale, quod secundum sui naturam et usum bene non habet, nisi ad rempublicam relatum sit id cujus usus est proprius, non legale est, sicut est fortitudo et temperantia. Id autem quod optimo et bene habet relativum in usu ad rempublicam, proprie legale est : et haec sunt bona fortunae : et sic legale commune est ad utramque justitiam, et illegale commune ad utramque

iniustitiam, scilicet pleonexiam et meione- xiam : et hoc modo justitia generalis univoce praedicatur de justitia speciali. Si vero consideremus, quod gradus et species unico nomine designantur justitiae, cum unum nomen non possit esse speciei et generis, quod et diffinitio implicita totum esse rei nominatae designet, hoc modo justitiae nomen univoce non praedicatur de genere et specie, sed per prius et posterius. Perfecta enim ratione praedicatur de specie, imperfecta antem de genere. Adhuc si iniustitiam accipiamus prout est virtus quae dispositio est perfecti ad optimum : sic potestas est perfectio ad operandum.: justa facultatem conferens, et est totum quoddam potestativum, quod consistit ex omnibus referibilibus ad rempublicam secundum lesris ordinationem : et hoc modo utra-

que justi tiararum particularium pars potentialis totius justitiae est, nec univoce, nec aequivoce de toto praedicatur. In integralibus enim non homogeniis, nec pars de toto, nec totum de parte praedicatur: