Sermo I.

Exsurge, Domine, salvum me fac, quoniam tu percussisti omnes adversantes mihi sine causa. Prothema. Domine Deus, propitius esto, obsecro; quis suscitabit Iacob, quia parvulus est? Verba nobis secundo loco proposita leguntur Amos septimo, in quibus Christi resurgentis immensa nobilitas quantum ad sui excellentiam proprie demonstratur, dum ex sui celsitudine quodam modo moritur in nostra opinione; ex sui certitudine fallitur in nostra cognitione; ex sui magnitudine despicitur in nostra proportione Et quia in nostra opinione moritur ex sui celsitudine, ideo sollicite quaerit Amos: quis suscitabit? mortuum scilicet in nostra opinione. In nostra cognitione fallitur ex sui certitudine, ideo dicit: Iacob, qui interpretatur supplantator; de eius certitudine nostra cognitio supplantatur, dum satagit comprehendere Excellentem, secundum illud Psalmi: Accedet homo ad cor altum, et exaltabitur Deus. I n nostra proportione despicitur ex sui magnitudine; ideo subiungit: quia parvulus est. Sol enim, cum sit decies maior terra, tamen, si eius fit proportio ad terram, apparet brevior, cum sit maior Solvens ergo inconvenientiam Amos a fidelium mentibus, invocat primo Patris auctoritatem ad mortuum suscitandum, dicens: Domine, scilicet qui potes mortuum in nostra opinione suscitare; secundo, aeternam Veritatem ad incognitum demonstrandum; tertio, paternam pietatem, ut in nostra proportione Christum exaltet, ut tandem in nobis suscitatus qui cuncta vivificat, et ex n obis demonstratus qui cuncta clarificat, et in nobis exaltat us qui omnia superat, ipso mediante possint de eius resurrectione a me dici et a vobis audiri aliqua, quae ad ipsius resurgentis sint gloriam et honorem et animarum nostrarum consolationem. Amen.

Exsurge, Domine etc.

Hodie illuxit nobis festivus dies exsultationis et laetitiae, advenit paschale gaudium iucunditatis immensae, eo quod invitamur ad nuptias Agni resurgentis et eius sponsae, matris Ecclesiae. Ideo, carissimi , gaudeamus in animo, exsultemus in signo, Deo gloriam demus in verbo, ut Christo Redemptori nostro et eius sponsae sit iucunda decoraque lau datio . Gaudeamus, inquam, propter incrementum nostrae laetitiae, exsultemus propter fructum nostrae fiduciae, Deo gloriam demus propter triumphum victoriae; et dicamus Christo triumphanti cum laetitia nostri cordis: Tu, spes nostri certaminis, tu, gloria nostri generis, quia omnes adversarios superasti, In nascendo namque contulit consortium naturae, in patiendo beneficium gratiae, sed in resurgendo complementum gloriae. Hoc autem paschale gaudium et infinitum gloriae beneficium desiderans propheta David fieri in diebus suis, exclamabat flagrantissimis desideriis, dicens: Exsurge, Domine, saluum me fac etc. In quo quidem verbo rectissimo ordine tria notantur, videlicet dominicae resurrectioni s affectuosa exclamatio, captivi hominis perfecta liberatio et diabolicae potestatis iusta exterminatio. Hodierna namque die Dominus noster Iesus virtute propria resurrexit, captivum hominem de diabolica potestate liberavit et diabolum cum eius exercitu in profundum maris inferni submersit . Primo ergo notatur dominicae resurrectionis affectuosa exclamatio, cum dicit: Exsurge, Domine, scilicet a mortuis; secundo , captivi hominis perfecta liberatio, cum subdit: salvum me fac; tertio, potestatis diabolicae iusta exterminatio, cum subinfert: quoniamtu percussisti omnes adversantes mihi sine causa. Sine antem causa dicitur, eo quod, licet homo iuste detineretur, tamen diabolus iniuste detinebat; ideo iusta fuit eius potestatis exterminatio.

I. Dicit ergo: Exsurge, Domine, ubi notatur affectuosa exclamatio dominicae resurrectionis. Vere ista resurrectio affectuose ex totis medullis cordis erat desideranda et mellifluis vocibus, laxis fibris gutturis exclamanda propter tria specialia privilegia, quae Christus habuit in sua resurrectione nobis super omnia expedientia. Primum ergo privilegium fuit primit as insolitae novitatis; secundum privilegium fuit virtuositas propriae potestatis; tertium privilegium fuit exemplaritas nostrae necessitatis sive resurrectionis.

Primo, Christus in sua resurrectione habuit primitatem insolitae novitatis. Christus enim , deposita mortis lamentabili vetustate , novae vitae inaestimabilem laetitiam inchoando resurrexit a mortuis, quia homo Dominus Iesus Christus fuit primogenitus mortuorum , qui, devicto mortis imperio, coronatus est diademate novae incorruptionis. Quis enim debuit prior vincere moestitiam inveteratae mortis et inchoare laetitiam nostrae perpetuitatis, nisi qui habebat clavem reserandi aditum aeternitatis ? Ipse enim, tanquam auctoritatem habens, potuit Angelis praecipere: Attollite portas, principes, vestras, et eleuamini, portae aeternales. Nam per meum sanguinem facta est reparatio concordiae universalis et relaxatio vindictae iudicialis. Nunc ergo, amoto gladio flammeo de porta paradisi, volo, ut fiat reseratio ianuae caelestis, quia ego, Dominus virtutum, p er proprium sanguinem, devicto diabolo, acquisivi regnum caeleste. Et ideo non tantum in quantum Deos, sed etiam in quantum homo Christus est rex gloriae. De ista autem novitate dicitur primae ad Corinthios decimo quinto: Christus resurrexit a mortuis, primiti ae dormientium, quoniam quidem per hominem mors, et per hominem resurrectio mortuorum. Et sicut in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo omnes vivificabuntur.

Ita Apostolus, tanquam prudens et discretus, in exprimendo primitias novitatum, quas Christus habuit in resurgendo, primo, ne consolatio dissolvatur in laetitiam, proponit miseriam mortis, quae est materia desolationis, cum dicit: per hominem mors; secundo, ne desolatio absorbeatur in tristitiam, adiungit medicinam resurrectionis, quae est materia consolationis, cum subiungit: et per hominem, Christum, resur recti o mortuorum. Ut ergo unum ex altero mitigetur, et quia, licet mors trahat occasionem a fraudulentia hostis, tamen causam sive originem habet ab arrogantia mentis et consummationem a concupiscentia carnis; ideo dicitur: Sicut in Adam omnes moriuntur, merito suae praevaricationis. Sed quia medicina mortis est per divinam misericordiam merito dominicae passionis; ideo subdit: ita et in Christo omnes vivificabuntur, merito suae passionis.

Unde prima et immediata causa mortis non est Deus, cum sit summe enset indeficiens, et mors sit maximus inter omnes defectus poenali latis, sed voluntas cadens a rectitudine et perpetuitate iustitiae, sicut dicitur Sapientiae primo : Deus mortem non fecit nec laetatur in perditione morientium . Creavit enim Deus, ut essent omnia, et sanabiles fecit nationes orbis terrarum, et non est in illis medicamentum exterminii nec inferorum regnum interra . Iustitia enim perpetua est et immortalis iniustitia autem acquisitio est mortis.

Secundo Christus in sua resurrectione habuit virtuositatem propriae potestatis. Non enim indiguit suffragio orationis devotae nec adminiculo administrationis angelicae, quamvis usus sit obsequio caelestis militiae; et de hoc dicitur in Psalmo : Propter miseriam inopum et gemitum pauperum nunc exsurgam, dicit Dominus.

Pauperes et inopes erant saucii Patres in limbo positi quasi in carcere teterrimo, non habentes, unde se redimerent; et ideo valde miseri et gementes affectuosis desideriis anhelabant, accelerari illud beneficium resurrectionis; quorum vota exaudiens, dicit Dominus: Nunc exsurgam, loquens in prima persona, quasi potestatem habens ponendi animam suam in passione et iterum sumendi eam in resurrectione.

Sed dicet forsitan philosophus naturalis: quomodo poterit hoc fieri, ut corpus animale et corruptibile et ex contrariis compositum sit indissolubile et perpetuo durabile?

Cui theologus: Si vis, ut argumentum tuum in omni materia teneat, ad multa inconvenientia te adducam Nam primo vis, quod Deus non possit plus quam natura, et opifex plus quam opus; quod inconveniens esse, nullus dubitat Arguit enim sic: Est impossibile secundum naturam: ergo est impossibile simpliciter. Consequens non sequitur.

Secundo, inconveniens est, quod tu vis, quod natura habeat virtutes occultas

sicut et nos etiam volumus, quia sunt occultae nobis, ut in calamita, quae attrahit ferrum, et in salamandra, quae conservatur in igne, et in multis aliis

Deus autem vis quod non habeat virtutem, nisi quam tuis oculis possis conspicere; quod maximum inconveniens esse constat, cum pauca sint, quae videmus operum Dei, et multa abscondita sunt maiora his, sicut dicitur Ecclesiastici quadragesimo tertio.

Tertio, inconveniens est, quod vis, quod Deus promiserit obedientiam naturae; quod si veram esset, non illuminasset caecum, non inundasset leprosum, non suscitasset mortuum.

Quarto, supponis falsum: procedis per inconcessa dicendo, corpus animale esse et ex contrariis compositum; quia non animale (est), immo spirituale et ab omni contrarietate elevatum per habitum gloriae et dispositum, ab anima in perpetuum in vita conservari Sententia horum verborum potest elici ex verbis Augustini , in Epistola ad Consentium , ubi dicit sic: " Ex consuetudine rerum expertarum inexperta opera divina infirmitas metitur humana et acutule se garrire arbitratur, cum dicit: Si caro est, et sanguis est; si sanguis, et ceteri humores; si ceteri humores: ergoet corruptio Eodem modo diceret: Si flamma est, et ardet; si ardet, et urit; si urit, ergo tres pueros in camino ignis incendit. Si ergo credis, illud miraculum esse, quare de rebus mirabilibus ambigis? Quod si non credis, Iudaeorum eris caecior caecitate. Valet ergo divina potentia de corporali natura, quibusdam manentibus, auferre quas voluerit qualitates, ac per hoc valet membra mortalia, mortalitate semota, stabili vigore firmare, ut vera sit effigies, nulla sit labes; vera sit motio, nulla sit fatigatio; vera comedendi potestas, nulla esuriendi necessitas .

Tertio erat desideranda ista resurrectio propter exemplaritatem nostrae resurrectionis sive necessitatis Christus caput et exemplar nostrae resurrectionis ad hoc resurrexit, ut nos, eius membra, de nostra resurrectione certificaret; alioquin monstruosa res esset, si caput resurgeret sine membris. Et propter hoc arguebat Apostolus valde bene et efficaciter contra illos qui negabant resurrectionem, dicens primae ad Corinthios decimo quinto: Si mortui non resurgunt, neque Christus resurrexit. Si ergo necesse est, Christum resurrexisse, quia quod fuit modo impossibile est non fuisse; necesse est ergo, mortuos resurgere Unde statim sequitur: Oportet enim, corruptibile hoc induere incorruptionem, et mortale hoc induere immortalitatem. Unde ad inserendam cordibus fidelium fidem resurrectionis et ad amovendam ambiguitatem diffidentiae et desperationis dicit primae ad Thessalonicenses quarto : Si enim credimus, quod Iesus mortuus est et resurrexit; ita et Deus eos qui dormierunt per Iesum, adducet cum eo. Hanc ergo firmam fiduciam cum beato Iob habentes, non debemus de alicuius boni Christiani morte contristari sicut et celeri, qui spem non habent.

II Secundo sequitur captivi hominis perfecta liberatio, cum subdit: salvum me fac. Perfecte namque Christus miserum hominem liberavit sive salvavit, eo quod primo salvavit eum ab offensione totalis culpae per infusionem iustificantis gratiae; secundo salvavit eum ab obligatione reatus poenae per tolerationem mortis satisfactorias; tertio liberabit eum complete in generali resurr ectione a calamitate corporalis miseriae per collationem reformantis gloriae.

Primo salvavit eum ab offensione totalis culpae per infusionem iustificantis gratiae, et de hoc dicitur ad Ephesios secundo : Deus autem, qui dives est in misericordia, propter nimiam caritatem suam, qua dilexit nos, et cum essemus mortui peccatis, convivificavit nos in Christo, cuius gratia estis salvati.

Vere dives et superabundans fuit Deus Pater in misericordia, quando ad ostendendam nimiam caritatem et dilectionem, quam erga nos habuit, voluit nos mortuos in peccatis vivificare et salvare a morte quorumlibet peccatorum, infundendo nobis vitam gratiae merito passionis unigeniti Filii sui. Certe, si torrens tantae dulcedinis attingit christianam animam, non est locus ingratitudinis, immo prae nimia devotione resolventur in lacrymas et prae valida dilectione continue referent gratiarum actiones multifarias Similiter de hoc dicit Angelus Virgini Mariae Matthaei primo : Ipse est, q ui salvum faciet populum suum a peccatis eorum.

Secundo salvavit eum ab obligatione reatus poenae per tolerationem mortis satisfactorias, sicut dicitur Isaiae sexagesimo tertio : Quis est is te qui venit de Edom, tinctis vestibus de Bosra? Iste formosus in stola sua, gradiens in m ultit udi ne fortitudinis suae. Ego, qui loquor iustitiam et propugnator sum ad salvandum. Quare ergo rubrum est indumentum tuum, et vestimenta tua sicut calcantium in torculari? Torcular calcavi solus, et de gentibus non est vir mecum.

Angelici namque spiritus, videntes Christum formosum in sua stola, gradientem in multitudine virtutis suae, prae nimia admiratione prorumpunt in haec verba: Quis est iste, qui venit, sanguinolentus, de Edom ? Edom enim interpretatur sanguinolentis; tinctis vestibus, ex abundanti aspersione proprii sanguinis, qui fluxit de manibus et pedibus in crucifixione, de capite in coronatione, de toto corpore in flagellatione et de corde in lateris apertione Quis est iste, iterum, qui venit de Bosra, de loco tribulationis et angustiae? Bosra angustia interpretatur Respondit eis Iesus: Ego, qui loquor iustitiam, verbo proferendo et facto adimplendo ; nam mortem suscepi propter inflexibilem rigorem punientis iustitiae ratione primae praevaricationis; et propugnator sum ad salvandum, patres vestros de limbo inferni, propter inviolabile decretum sive iusiurandum, divinae misericordiae pollicentis, quod iuravit , Deus Pater, ad Abraham, daturum me ei in pretium liberationis; ut sine timore, populus meus, de ma nu, daemonum , liberatus , libere serviat Deo. Et ideo rubrum et sanguinolentum est indumentum mei corporis; et vestimenta, id est membra mea, compressa sunt sicut calcantium, racemos, in torculari, eo quod torcular est vas aptum ad premendum racemos. Torcular, mortis et angustiae, calcavi solus, ut de meo sanguine compresso ex toto corpore solveretur debiti reatus poena pauperrimi hominis. Unde Psalmus : Liberavit pauperem a potente, et pauperem, cui non erat adiutor. Parcet pauperi et inopi et animas pauperum salvas faciet. Rex noster, Christus, ante saecula operatus est salutem in medio terrae.

Tertio salvabit hominem perfecte in generali resurrectione a calamitate corporalis miseriae per collationem reformantis gloriae; et de hoc dicitur ad Philippenses tertio: Salvat orem exspectamus Dominum Iesum Christum, qui reformabit corpus humilitatis nostrae, configuratum corpori claritatis suae. Qui enim vult, ut configuretur corpus suum corpori claritatis Christi in patria, debet primo in via ad exemplum Christi suum corpus conterere ieiuniis et humiliare afflictionibus et etiam submittere iugo servitutis; quia tanto in gloria consurget claritati corporis Christi conformior, quanto pro eius amore fuit in vita ista humilior.

III. Tertio in verbo proposito notatur diabolicae potestatis iusta exterminatio, cum subinfert: quoniamtupercussisti omnes adversantes mihi sine causa. Dicitur autem ista diaboli exterminatio iusta triplici de causa: primo, propter dolositatem deceptionis et fraudulentiae in usurpando dominationem primi hominis; secundo, propter malignitatem praesumtionis et iniustitiae in suggerendo occisionem innocentis Christi; tertio, propter rectitudinem aequitatis et iustitiae in non patiendo perturbationem totius universi. Unde iustum fuit, ut exterminaretur diaboli potestas, tum quia dolose et fraudulenter usurpavit dominium primi hominis, tum quia iniuste et nequiter persuasit mortem innocentis Christi, tum quia aequitas divinae iustitiae non debebat pati deordinationem totius universi.

Primo iusta fuit diabolicae potestatis exterminatio propter dolositatem deceptionis et fraudulentiae in usurpando dominium primi hominis, et de hoc potest exponi illud Numerorum vigesimo quarto : Orietur stella ex Iacob, et consurget virga de Israel et percutiet duces Moab vastabitque omnes filios Seth. Et erit Idumaea possessio eius.

Stella ista est Virgo Maria propter refulgentiam virtutum et gratiarum; sed virga , habens virilitatem ad expugnandum, ut fiat miseris in adiutorium, est Dominus noster, qui virtute proprii sanguinis percussit infernales duces superbi Moab, et arte suae multiformis sapientiae fallens, fraudem proditoris diaboli per mortis inductionem, abstulit sibi captivum hominem, quem possidebat, et medelam salutis inde tulit, scilicet de ligno, hostis unde laeserat decipiendo . De hoc similiter dicitur in praedicto themate: Exsurge, Domine, salvum me fac, quoniam tu perc ussis ti omnes adversantes mihi sine causa.

Secundo fuit iusta diabolicae potestatis exterminatio propter malignitatem praesumtionis et iniustitiae in persuadendo mortem innocentis Christi Unde dicitur Habacuc tertio : Percussisti caput de domo impii, denudasti fundamentum eius usque ad collum. Maledixisti sceptris eius, capiti bellatorum eius, venientibus ut turbo ad dispergendum me.

Quia diabolus praesumtuose et iniuste iniecit manus in Christum, super quem nihil juris habebat, persuadendo eius infernalibus membris venientibus ut turbo ad dispergendum, innocentem, ut crucifigerent eum; ideo iustum fuit, ut ipse impius diabolus, caput domus infernalis, percuteretur, et potestate et dominio proprii servi denudaretur vel privaretur.

Tertio iusta fuit diabolicae potestatis exterminatio propter rectitudinem aequitatis et iustitiae in non patiendo perturbationem universi; unde Exodi decimo quinto : Dextera tua, Domine, percussit inimicum, et in multitudine gloriae tuae deposuisti adversarios tuos; misisti iram tuam, quae devoravit eos sicut stipulam.

Aequitas enim divinae iustitiae " ordinem universi conservari iubet, perturbari vetat Unde ne diabolus de sua malitia et peccato, per quod turbaverat totum universum, reportaret commodum, dignum fuit percuti privari et puniri Et propter hoc dicitur: Pavebit Assur virga percussus.

Assur diabolum significat, qui pavescit, cum percutitur virga , divinae aequitatis. Rogemus etc.