CAPUT XXI.

Viduam duo minuta offerentem praefert divitibus multa offerentibus : subversionem templi praedicit, variaque praelia, afflictiones et persecutiones : adversus quae voborat Apostolos :praedicit quoque subversionem Jerusalem, et Judaeorum captivitatem ac dispersionem : de signis praecessuris judicium : cavendum a crapula, ebrietate, curisque hujus vitae, et pigilandum ac orandum.

1. Respiciens autem, vidit eos qui mittebant munera sua in gazophylacium, divites .

2. Vidit autem et quamdam viduam pauperculam, mittentem aera minuta duo.

3. Et dixit : Vere dico vobis, quia vidua haec pauper plus quam omnes misit.

4. Nam omnes hi ex abundanti sibi miserunt in munera Dei : haec autem ex eo quod deest illi, omnem victum suum quem habuit, misit.

5. Et quibusdam dicentibus de templo quod bonis lapidibus et donis ornatum esset, dixit:

6. Haec quae videtis, venient dies in quibus non relinquetur lapis super lapidem, qui non destruatur .

7. Interrogaverunt autem illum, dicentes : Praeceptor, quando haec erunt ? et quod signum cum fieri incipient?

8. Qui dixit : Videte ne seducamini: multi enim venient in nomine meo, dicentes quia ego sum : et tempus appropinquavit : nolite ergo ire post eos.

9. Cum autem audieritis proelia et seditiones, nolite terreri : oportet primum haec fieri, sed nondum statim finis.

10. Tunc dicebat illis : Surget gens contra gentem, et regnum ad" versus regnum.

11. Et terraemotus magni erunt per loca, et pestilentiae, et fames, terroresque de ccelo, et signa magna erunt.

12. Sed ante haec omnia injicient vobis manus suas, et persequentur, tradentes in synagogas et custodias, trahentes ad reges et praesides, propter nomen meum :

13. Continget autem vobis in testimonium.

14. Ponite ergo in cordibus vestris, non praemeditari quemadmodum respondeatis.

15. Ego enim dabo vobis os et sapientiam, cui non poterunt resistere et contradicere omnes adversarii vestri.

16. Trademini autem a parentibus, et fratribus, et cognatis, et amicis, et morte afficient ex vobis :

17. Et eritis odio omnibus propter nomen meum.

18. Et capillus de capite vestro non peribit.

19. In patientia vestra possidebitis animas vestras.

20. Cum autem videritis circumdari ab exercitu Jerusalem , tunc scitote quia appropinquavit desolatio ejus.

21. Tunc qui in Judaea sunt, fugiant ad montes : et qui in medio ejus, discedant : et qui in regionibus, non intrent in eam.

22. Quia dies ultionis hi sunt, ut impleantur omnia quae scripta sunt.

23. Vae autem praegnantibus et nutrientibus in illis diebus 1 erit enim pressura magna super terram, et ira populo huic.

24. Et cadent in ore gladii, et captivi ducentur in omnes gentes, et Jerusalem calcabitur a gentibus, donec impleantur tempora nationum.

25. Et erunt signa in sole , et luna, et stellis, et in terris pressura gentium prae confusione sonitus maris et fluctuum,

26. Arescentibus hominibus prae timore et exspectatione, quae supervenient universo orbi : nam virtutes caelorum movebuntur:

27. Et tunc videbunt Filium hominis venientem in nube cum potestate magna et majestate.

28. His autem fieri incipientibus, respicite, et levate capita vestra,quoniam appropinquat redemptio vestra .

29. Et dixit illis similitudinem : Videte ficulneam, et omnes arbores :

3o. Cum producunt jam ex se fructum, scitis quoniam prope est aestas.

31. Ita et vos cum videritis haec fieri, scitote quoniam prope est regnum Dei.

32. Amen dico vobis, quia non praeteribit generatio haec, donec omnia fiant.

33. Ccelum et terra transibunt : verba autem mea non transibunt.

34. Attendite autem vobis, ne forte graventur corda vestra in crapula, et ebrietate, et curis hujus vitae, et superveniat in vos repentina dies illa :

35. Tamquam laqueus enim superveniet in omnes qui sedent super faciem omnis terrae.

36. Vigilate itaque, omni tempore orantes, ut digni habeamini fugere ista omnia quae futura sunt, et stare ante Filium hominis.

37. Erat autem diebus docens in tem-

plo : noctibus vero exiens, mo- . rabatur in monte qui vocatur Oliveti.

38. Et omnis populus manicabat ad eum in templo audire eum.

IN CAPIJT XXI LUCAE

ENARRATIO.

" Respiciens autem, vidit eos qui mittebant munera sua in gazophylacium, divites.

Vidit autem et quamdam viduam pauperculam, mittentem aera minuta duo.

Et dixit: Vere dico vobis, quia vidua haec pauper plus quam omnes misit.

Nam omnes hi ex abundanti sibi miserunt in munera Dei: haec autem ex eo quod deest illi, omnem victum suum quem habuit, misit. "

Hic incipit pars, quae est de reprobatorum destructione et abjectione.

Dividitur autem in partes duas : in quarum prima oslenditur reprobatio condemriationis divitum, in comparatione ad oblationem pauperculae viduae: in secunda, inducitur destructio futura reproborum, tam in Jerusalem, quam in mundo.

In prima harum dicit tria. Tangit enim primo ad viduam benevolum respectum : in secunda, oblationis tangit quantitatem : in tertia autem, ejusdem oblationis commendationem.

De primo dicit:

Diximus quod confutatis omnibus Pharisaeis, Sadducaeis, et Scribis, " respiciens, " oculo approbationis, " vidit, " grata pietate, " eos qui " in Pascha, quando, sicut dicitur, Exod.XXIII,15, non debebant apparere in conspectu Domini vacui, " mittebant munera sua, " hoc est, votivas oblationes. I Paralip.

XXIX, 17 et 18: Populum tuum qui hic repertus est, vidi cum ingenti gaudio tibi offerre donaria : Domine Deus Abraham, et Isaac, et Israel, patrum nostro: rum, custodi in aeternum hanc voluntatem. Isa. lx, 7 : Offerentur super placabili altari meo : et domum majestatis meae honorificabo. Psal.XXVIII,2: Afferte Domino gloriam et honorem : afferte Domino gloriam nomini ejus : adorate Dominum in atrio sancto ejus.

" In gazophylacium. " Gazae sonant divitiae, et AdminBookmark ser-

vare. Et inde gazophglacium arca dicebatur, in qua reservabantur divitiae donorum illorum qui offerebant.

Est autem triplex tale reservatorium in templo. Unum quidem erat in quo reservabantur oblationes principum sabbati, quae in sabbato magno per tria tempora anni offerebantur : et hoc vocabatur Musach sabbati, sicut dicitur, IV Reg. XVI, 18. Et interpretatur Musach attrectatio fratris : quia princeps frater erat principis sacerdotum, et in ipso donum ejus attrectabatur ad pondus. Secundum autem repositorium erat arca, in qua reponebantur oblationes sacerdotum : et hoc vocabatur Corban, vel Corbonan, quod donum ejus sonat : quia in eo donaria mundissima reponebantur, quae aliis donariis propter munditiam misceri non debuerunt. Matth. XXVII, 6: Non licet eos mittere in Corbonam, quia pretium sanguinis est. Ac si dicant : Pretium sanguinis est immundum. Et licet denarii, qui dati sunt proditori, fuerint de donariis Sacerdotum, tamen non licet reponere ad sanctas oblationes : quia jam immundi facti sunt ex proditione sanguinis. Tertium erat reservatorium oblationum populi in atrio ante templum, ad quem locum potuit accedere populus. Erat tamen porticus quaedam circa hoc reservatorium aedificata, quae non offerente populo claudebatur propter securitatem. Et juxta illam porticum, et in ea stabant sacerdotes admonentes populum ut offerrent. Et haec porticus aliquando per metonymiam etiam gazophylacium appellatur. Joan. VIII, 20 : Haec locutus est Jesus ingazophyalacio, docens intemplo.

" Divites. "

Quorum quilibet obtulit, non sicut potuit, sed sicut voluit. Et de hac oblatione ad litteram dicitur, Isa. lx, 6 : Omnes de Saba venient, aurum et thus deferentes, et laudem Domino annuntiantes. Aliquando tamen omnia reservatoria Levitarum gazophylacia dicuntur. Et maxime in visione Ezechielis ultima, Ezechiel.XLII, 1 et seq., ubi dicitur, quod juxta templum in superiori parle domus erant gazophylacia. In reditu autem de captivate Babylonica, cum omnia haec destructa fuerunt, lunc gazophylacia vocabant locum, in quo decimae quae sacerdotibus dabantur, reponebantur. Significant autem gazophylacia in Ecclesia manus pauperum, quae in ccelestes thesauros oblationes Ecclesiae reportare deberent. Proverb. XXXI,20 : Manum suam operuit inopi, et palmas suas extendit ad pauperem.

" Vidit autem, "

Respectu dilectionis. Sapient. IV, 15 : Respectus ejus in electos illius.

" Et quamdam viduam, " prae paupertate nomen non habentem, et inter alias non nominatam : quia in terris non celebravit nomen suum. Non enim erat de illis de quibus dicitur, Psal. XLVIII,12 : Vocaverunl nomina sua in terris suis.

" Viduam, " inquam, a solatio viri iduam, hoc est, divisam. I ad Timoth. v, 5 : Quae autem nere vidua est, et desolata, speret in Deum, et instet obsecrationibus et orationibus die ac nocte.

" Pauperculam, " humilem in paupertate sua. Isa. liv, 11 : Paupercula tempestate conpulsa, absque ulla consola-tione. Isa. lxvi, 2 : Ad quem respiciam, nisi ad pauperculum, et contritum spirilu, et frementem sermones meos ?

" Mittentem, "

Hoc est, offerentem : quia gazophylacium superius foramen habuit, per quod oblata in profundum sui mittebantur.

" aera duo minuta. "

Potest esse minuta substantivum. Et tunc hoc quod dicitur aera, resolvendum est in adjeclivum, quod denominationem faciat materiae minutorum, ut duo aera minuta dicantur duo aerea minuta. Potest etiam aera esse substantivum, et minula esse adjectivum. Et tunc sunt duo parva aera. Sed primus sensus magis est in usu numismatis, in quo fuerunt denarii, et nummi, et oboli, et minuta propter parvarum rerum faciliorem commutationem.ae autem proprie vocantur denarii, vel nummi, vel oboli cuprei : quia aes est cuprum. Et in hoc significatur quod ista vidua valde parvam fecit oblationem, sed ex magno affectu fecit eam. Tob. IV, 23 : Noli limere, fili mi. Pauperem quidem vilam gerimus, sed multa bona habebimus, si timuerimus Deum, et recesserimus ab omni peccato, et fecerimus bonum. " c Et dixit, "

Oblationem viduae commendando : " Vere dico vobis, " hoc est, in veritate quae sum, et quam in cordis devotione hujus viduae conspicio. Isa. XXXVIII,3: Memento, quaeso, quomodo ambulaverim coram te in veritate, et in corde perfecto, et quod bonum est in oculis tuis fecerim.

" Vidua haec pauper " rebus, " plus quam omnes misit. " Hic duplex est sensus, ex eo quod hoc quod dico, plus, potest esse nomen: et sio non loquitur id dictum nisi ex affectu pensetur : vel ex facultate, quia majori affectu misit, et secundum suas facultates, plus fecit. Vel, potest esse plus adverbium, et stare juxta suum verbum " misit, " ut sit sensus : " plus misit, " hoc est, in mittendo ipsa plus omnibus fuit. Et hoc modo loquitur Christus : quia quamvis alii plus donaverint, tamen ipsa plus in mittendo fuit. II ad Corinth. VIII, 12 : Si voluntas prompta est, secundum id quod habet accepta est, non secundum id quod non habet. I Paral. XXIX, 17 : Scio, Deus meus, quod probes corda, et simplicitatem diligas, unde et ego in simplicitate cordis mei laetus obtuli universa. Sic, Matth. XIX, 27, dicit se reliquisse omnia : quia ex affectu, quo paratus esset omnia relinquendi, dimisit. Hieronymus in Prooemio galeato : " Vi-" dua pauper duo aera minuta in munera " Dei obtulit,et praefertur Croesi divitiis. "

" Nam, etc. " Nam non est causale, sed ostensivum. Quasi dicat : Hujus signum est, quod a omnes hi " qui accesserunt, " ex abundanti sibi, " hoc est, quod sibi exuberabat in copia, " miserunt " oblationes " in munera Dei, " ad fabricam templi, et ritus sacrificiorum, et expensas ministrorum. I Paral. XXIX, 17 : Populum tuum qui hic repertus est, vidi cum ingenii gaudio Ubi offerre donaria. Luc. XI, 41 : Quod superest, date eleemosynam, et ecce omnia munda snnt vobis. Tob. IV, 9 : Si multum tibi fuerit, abundanter tribue : si exiguum tibi fuerit, etiam exiguum libenter impertiri stude.

" Haec autem ex eo quod deest illi, "

Hoc est, ex eo quod si retinuisset, adhuc necessitati suae multum deesset, " omnem victum suum, " ex quo vita sua pendebat, " quem habuit, misit. " Eccli. VII, 11: Ne dicas : In multitudine munerum meorum respiciet Deus, et offerente me Deo altissimo munera measuscipiet. Unde Hieronymus : " Non " quantum, sed ex quanto offeras, re-" spicit Deus. " Istud est valde contra illos, qui dicunt quod peccant qui omnia relinquunt, et postea mendicant : quia expresse laudatur vidua quod fotum victum misit, quae pro certo totum victum non dicta esset mittere, si aliunde victum nisi ex mendicatione posset habere. Simile est de vidua Saraptana, III Reg. XVII, 12 et seq., quae non habuit nisi pugillum farinulae pro se et filio : et ex ipsa farinula Eliae prius quam sibi et filio praeparavit cibum.

Duo autem minuta quae vidua obtulit, moraliter sigiiificant verbum dulce, et quantumcumque facultatum dant, quod proximo pauperi est offerendum, et Deo erit acceptum sacrificium. Eccli.XVII, 16 : Nonne ardorem refrigerabit ros ? sic et verbum melius quam datum. Eccli. IV, 8 : Declina pauperi sine trislitia aurem tuam, et redde debitum tuum, et responde illi pacifica in mansuetudine. Debitum autem est donum misericordiae et compassionis.

" Et quibusdam dicentibus de templo, quod bonis lapidibus et donis ornatum esset, dixit:

Haec quae videtis, venient dies in quibus non relinquetur lapis super lapidem, qui non destruatur. "

Hic incipit praedicere reproborum desolationem.

Et dividitur in partes duas : in quarum prima facit quod dictum est: in secunda autem ostendit, quam instans fuit de die ad doctrinam in templo, et de nocte ad orationem. Et hoc facit in ultimo hujus capituli paragrapho.

Anterior autem harum partium quatuor habet partes : in quarum prima ostendit futuram templi et Judaeae destructionem futuram per Romanos. In secunda dicit, quod ante hoc erit perse- cutio magna Judaeorum in discipulos, ut ad gentes transire cogantur. Tertio autem, praedicit futuram mundi ultimam desolationem, dicens, quod tunc erunt signa in sole et luna, sicut inferius patebit. In quarta autem et ullima, monet attentos et sollicitos debere esse fideles, ut non improvisi a die illa praeoccupentur.

In pjima harum facit quinque: in quorum primo, a quibusdam decor et aedificium templi ostenditur, ut per hoc aliquid dicendi de futuris excitetur: in secundo, futura destructio rempli praedicitur : in tertio, signa demonstrantia, scilicet, tempus quando haec fiant, a Christo petuntur : in quarto, instantia seductorum multorum dicentium se esse Christos, pro uno signo datur, et a seductione illorum caveri praecipitur : in quinto autem, vera signa destructionis praemonstrantur.

In primo autem dicit:

" Et quibusdam "

De discipulis suis non tentantibus, " dicentibus de lemplo, " quod post minam Babylonicae captivitatis sub Esdra et Nehemia aedificalum est, prophetantibus Aggaeo et Zacharia Prophetis, " quod bonis lapidibus, " hoc est, firmis et politis. Marc. XIII,1 : Magister, adspice quales lapides et quales struclurae.

" Et donis, " ad ornatum templi, et ad facultates ministrorum pertinentibus, " ornatum esset: " quia hoc est ad decorem domus pertinens. Aggaei, ii, 9 et 10: Meum est aurum, et meum est argentum. Magna erit gloria domus istius novissimae plus quam primae. II Machab, III,1 et 2 : Igitur cum sancta civitas habitaretur in omni pace, leges etiam adhuc optime custodirentur propler Oniae pontificis pietatem, et animos odio habentes mala, fiebat ut ipsi reges et principes locum summo honore dignum ducerent, et templum maximis muneribus illustrarent. Ei hoc est quod dicit,

Psal. xxv, 8 : Domine, dilexi decorem domus tuae, et locum habitationis gloriae tuae. Sic etiam Ecclesiae templa ornantur : sed cum cessat ornatus sanctitatis in personis, parum valet ornatus parietum. Ad Ephes. II, 22 et seq.: Superaedificati super fundamentnm Apostolorum et Prophetarum, ipso summo angulari lapide, Christo Jesu :... in quo et vos coaedificamini in habitaculum Dei in Spiritu.

" Dixit "

Dominus Jesus. Et est secundum in quo templi praedicit futuram destructionem : eo quod in parietibus mortuis et non in personis, tamquam in lapidibus vivis esset ornatum.

" Haec quae videtis, "

Scilicet temporales structuras. II ad Corinth. IV, 18 : Quae videntur tempora lia sunt, quae autem non videntur aeterna sunt.

" Venient dies "

Clari judicii Dei, qui modo sunt absconditi ab oculis istius Jerusalem. Luc. XIX, 42 : Nunc autem abscondita sunt ab oculis tuis. Sed, sicut dicitur, I ad Corinth. IV, 5: Veniet Dominus, scilicet judicans, qui et illuminabit abscondita tenebrarum, et manifestabit consilia cordium : et tunc cognoscetur Dominus judicia faciens, quando in operibus manuum suarum comprehensus erit peccator: sicut dicitur, Psal. IX, 17.

" In quibus non relinquetur lapis super lapidem.

Psal. CXXXVI, 7 : Dixerunt : Exinanite, exinanite usque ad fundamentum in ea.

" Qui non destruatur. "

Quia etiam lapides comminuerunt Romani. Mich.III, 12 : Sion quasi ager orabitur, et Jerusalem quasi acervus lapidum erit. Isa. lxiv, 9,10 et 11 : Ecce, Domine, respice... Sion deserta facta est, Jerusalem desolata est. Domus sanctificationis nostrae et gloriae nostrae, ubi ie laudaverunt patres nostri, facta est in exustionem ignis. Hoc spiritualiter magis impletum est in Ecclesiis, in quibus lapidibus vivis nihil remansit nisi ignis infernalis, exustio in carnis concupiscentia. Deuter.XXXII, 22 : Ignis succensus est in furore meo, et ardebit iisque ad inferni novissima : devorabitque lerram, hoc est, terrenum habentes affectum, cum germine suo, hoc est, cum nepotibus quos in Ecclesias introducunt: et montium, hoc est, Praelatorum, Cardinalium, et Episcoporum, fundamenta comburet: quia fundamentum eorum materia ignis, scilicet, concupiscentia carnis, et concupiscentia oculorum, et superbia vitae s Hoc enim fundamentum, pice tenacis concupiscentiae, et sulphuris fatentis per immundum libidinis confectum, coram igne inferni slare non poterit.

" lnterrogaverunt autem illum, dicentes : Praeceptor quando haec erunt? et quod signum cum fieri incipient ?"

" lnterrogaverunt autem illum. " Secundum alium Evangelistam, Marc, XIII, 3 : Interrogant eum separatim Petrus, et Jacobus, et Joannes, et Andreas. " Dicentes. " Et hoc est tertium, in quo hujus destructionis petitur tempus, et signum :

" Praeceptor, quando haec erunt ? "

Et ad hoc non respondet Dominus. Et ratio redditur, Act. I, 7 : Non est veslrum nosse tempora vel momenta quae Pater posuit in sua potestate. Inconveniens sequeretursi hoc sciretur : quia cum tales comminationes sint de prophetia praescientiae, quae fundantur in causisinferioribus : si illi quibus fit comminatio paenitentiam agerent, commutaretur etiam comminatio, et non induceretur malum : et sic error generaretur contra prophetiam tamquam esset falsa : sicut accidit Jonae qui praedixit tempus subversionis Ninive . Quod autem mutetur comminatio per paenitentiam, expresse dicitur, Jerem. XVIII, 7et 8 : Repente loquar adversum gentem, et adversus regnum, ut eradicem, et destruam, et disperdam illud: si paenitentiam egerit gens illa a malo suo, quod locutus sum adversus eam, agam et ego paenitentiam super malo quod cogitavi ut facerem ei.''

Alia etiam causa est : quia quando sumus incerti de hora, certi tamen de judicio quod timemus, contendimus omni tempore esse parati, et ideo de tempore non respondet.

" Et quod signum " erit judicii tui de pessima natione, " cum " haec judicia tua " fieri incipient ? " Et ad hoc respondet Dominus, dando multa signa. Matth. XXIV, 3 : Dic nobis quando haec erunt ? et quod signum adventus tui, ad judicium istud perficiendum ? Joel. ii, 30 : Dabo prodigia in caelo et in terra, sanguinem, et ignem, et vaporem fumi. Apostoli enim adhuc consuetudinem Judaicam non deposuerunt. Dicit enim Apostolus, I ad Corinth. I, 22, quod Judaei signa petunt, et Graeci sapientiam quaerunt. Joan. II, 18 : Quod signum ostendis nobis, scilicet ut videamus, et credamus tibi ?

Talia autem signa petentes vocant eum praeceptorem, dicentes : " Praeceptor, " quia jam cognoverunt quod verbum in potestate habuit, et quod ad praeceptum ejus fieret quidquid vellet. Psal. XXXII,

9 : Ipse dixit, et facta sunt : ipse mandavit, et creata sunt. Sic enim viderant quod elementis praecepit, et obediverunt. Marc. IV, 38 : Magister, non ad te pertinet quia perimus. Matth. VIII,25 et 26 : Domine, salva nos, perimus.... Tunc surgens, imperavit venlis et mari, et facta est tranquillitas magna. Ideo ergo eum et nunc vocant praeceptorem.

" Qui dixit: Videte ne seducamini: multi enim venient in nomine meo, dicentes quia Ego sum, et tempus appropinquavit: nolite ergo ire post eos. "

Christi ponitur hic responsio.

Et habet tres partes : in quarum prima praemunit discipulos contra Pseudochristorum seductionem, qui tunc in Judaea apparebunt : secundo autem, contra terrores proeliorum quae surgent contra Judaeam illo tempore, ne forte territi recedant ab instantia praedicationis : terlio autem, dat signa futurae destructionis.

In primo horum tria dicit, quorum primum est cautela contra seductores, secundum autem est cavendi necessitas, terlium prohibitio discipulorum a seductoribus.

De primo dicit: Videte ne seducamini. " Seductor enim est quasi seorsum a veritatis via ductor. Marc. XIII,5 : Videte ne quis vos seducat. II ad Thessal. ii, 3 : Ne quis vos seducat ullo modo.

Tangit autem causam hujus cautelae, dicens :

" Multi enim venient in nomine meo, "

Hoc est, se Christos et Messias dicentes : sicut Judas Galilaeus, et Theodas. Et sicut refert Josephus, Simon magus, qui de secta fuit Essaeorum, natus de campis Jezrahel, praedicabat se esse Christum, et multos seduxit. Act. VIII, 9 et 10 : Virquidam, nomine Simon, qui ante fuerat in civitale magus, seducens gentem Samariae, dicens se aliquem magnum : cui auscullabant omnes a minimo iisque ad maximum, dicentes: Hic est virtus Dei, quae vocatur magna. Et ille dixit se esse Christum, et in proximo Judaeam liberaturum, ut refert Josephus. Dicit etiam Hegesippus, quod cum filii Herodis essent Romae, et litigarent de regno, quod quatuor surrexerunt in Judaea simul, quorum unusquisque praedicabat se esse Christum : Simon tamen magus major fuit inter omnes. Et ideo etiam in catalogo haeresum, simoniaca haeresis prima ponitur ab Augustino. Et hoc est quod dicit :

" Dicentes quia Ego sum, "

Supple, Christus. Sapient. IV, 3 : Multigena impiorum multitudo non erit utilis. Joan. IV, 1 : Multi Pseudoprophetae exierunt in mundum. Hoc significatum est in Psalmo CIII,20, ubi dicitur : Posuisti tenebras, et facta est nox : in ipsa petransibunl omnes bestiae silvae. Quando enim tenebrae tribulationum sunt, et fit nox ignorantiae, tunc statim multiplicatur incursus bestiarum fidem vastantium Pseudoproprophetarum. II Petr, ii, 1 et seq : Fuerunt vero et pseudoprophetae in populo, sicut et in vobis erunt magistri mendaces, qui inlroducenl secta perditionis, et eum qui emit eos Dominum negant, superducenles sibi celerem perditionem. Et multi sequentur eorum luxurias, per quos via veritatis blasphemabitur: et in avaritia fictis verbis de vobis negotiabuntur. Unde Chrysoslomus dicit, quod " sicut homo circa mortem tur-" bato jam spiritu videt phantasias, ita " Judaea circa finem suum multos passa " est errores phantasmatum. "

" Et tempus appropinquavit, "

Quia inter caeteras falsitates etiam diem judicii instare dixerunt. Amos, v, 18 :

Vae desiderantibus diem Domini I Ad quid eam vobis ? Illi enim determinabant quod Christus Dominus determinare noluit, scilicet diem et horam futurae destructionis, et judicii. Luc. XII, 46 : Veniet dominus servi illius in die qua non sperat, et hora qua nescit. I ad Thessal. v, 2 : Diligenter scitis, quia dies Domini, sicut fur in nocte, ita veniel.

" Nolite ergo, "

Ex quo praemoniti estis. " Ergo nolite ire, " per imitationem erroris, " post eos : " quia, sicut dicitur, Matth. xv, 14 : Si caecus caeco ducatum praestet, ambo in foveam cadunt. AdRoman. XVI, 17 et 18 : Rogo vos, fratres, ut observetis eos quidissensiones et offendicula, praeter doctrinam quam vos didicistis, faciunt, et declinate ab illis. Hujuscemodi enim Christo Domino nostro non serviunt, sed suo ventri: et per dulces sermones, et bene-. dictiones, seducunt corda innocentium, hoc est, simplicium.

" Cum autem audieritis praelia et seditiones, nolite terreri: oportet primum haec fieri, sed nondum statim finis.

Tunc dicebat illis : Surget gens contra gentem, et regnum adversus regnum.

Et terraemotus magni erunt per loca, et pestilentiae, et fames, terroresque de caelo, et signa magna erunt. "

Tangit hic ea quae faciunt ad terrorem.

Dicit autem tria : primo enim terribilia ab hominibus procurata dicit in comrauni: secundo, monet ne propter illa retrahantur a praedicatione in Judaea facienda : tertio, illa terribilia ponit in speciali.

Dicit igitur : " Cum autem, " in Ju- daea, "audieritis praelia, " quae ad hostes exteriores pertinent, "et seditiones, " quae pertinent ad cives, hoc est, quod Judaea scinditur ad exteriores, et interius in seipsa. Illa enim multum ante ultiinam destructionem in Judaea abundaverunt. Matth. XXIV, 6 : Audituri estis praelia et opiniones praeliorum. Isa. XIX, 2 et 3 : Pugnabit vir contra fratrem suum, et vir contra amicum suum, civitas adversus civitatem, regnum adversus regnum. Et dirumpetur spiritus aegypti in visceribus ipsius. Ecce praelia, in hoc quod regnum est contra regnum : et seditiones, in hoc quod vir contra fratrem est et contra amicum, et civitas contra civitatem.

" Nolite terreri, "

Ut propter illum terrorem a Judaea recedatis : quin instanter praedicetis ei, quia talis vexatio multis dabit intellectum, ita quod convertentur. Isa. XXVI, 16 : In angustia requisierunt te, in tribulatione murmuris doctrina tua eis. Et, ibidem, XXVIII, 19 : Tantummodo sola vexatio dabit intellectum auditui.

Dicit autem causam quare non terreantur, dicens :

" Oportet, "

Hoc est, opportunum est, " primum, " ante plenariam destructionem, " haec " bella et seditiones " fieri, " ut per ista moveantur ut faciant paenitentiam de peccatis, quae in me commiserunt. Sapient. XII, 2 : Eos qui exerrant, partibus corripis, et de quibus peccant admones et alloqueris, ut relicta malitia credant in te, Domine.

" Sed nondum statim finis "

Erit Judaeae per Romanam destructionem : quia ista bella et seditiones duraverunt in Judaea per quadraginta duos annos, antequam per Titum tota vastare- tur Jerusalem. Paulatim enim civitates et provinciae vastari caeperunt per tempus quadraginta duorum annorum. Et tunc demum post illud tempus destructa est Jerusalem : et in illo tempore praedicaverunt discipuli de civitate in civitatem fugientes. Matth. x, 23 : Cum persequentur vos in civitate ista, fugite in aliam.

Nolite ergo terreri, sed confidite. Proverb. XXVIII,1 : Fugit impius, nemine persequente : justus mitem quasi leo confidens, absque terrore erit. Proverb. XII, 21 : Non contristabit justum quidquid ei occiderit. Joan.XVI, 33 : Haec locutus sum vobis, ut in me pacem habeatis. In mundo pressuram habebitis : sed confidite, ego vici mundum. I Machab, ir, 62 et 63 : A verbis viri peccatoris ne limueritis : quia gloria ejus slercus et vermis est: hodie extollitur, et cras non invenietur : quia conversus est in terram suam, et cogitatio ejus periit.

" Tunc dicebat illis, "

Familiariter, et magis ad speciem descendens : " Surget gens " Romanorum " contra gentem. " Judaeorum, " et regnum " Romanorum " adversum regnum " Judaeorum. Vel etiam in seipsis et cum vieinis gentibus confligent Judaei: et tunc cito erit desolatio. Luc. XI, 17 : Omne regnum divisum desolabitur, et domus supra domum cadet. Isa. IX, 20 : Unusquisque carnem brachii sui vorabit: Manasses Ephraim, et Ephraim Manassen : simul ipsi contra Judam. Carnem enim brachii sui vorare est, quando unus alium a quo debebat habere adjutorium impugnat. Isa. III,b : Irruet populus, vir ad virum, unusquisque ad proximum suum: lumultuabitur puer contra senem, et ignobilis contra nobilem. Sicut modo fit in Ecclesiis quod Canonicus impugnat Canonicura, et Praelatus subditum, et laicus clericum, et e converso. Et est signum futurae Ecclesiae destructionis, in qua ista fiunt.

Tamen eorum quae inducta sunt dicit Chrysostomus, quod nullum est signum, quia saepe fiunt. Sed dicit Gregorius, quod haec sunt signa futurae desolationis facta ab hominibus. Sed Chrysostomus vocat signum mirum quod raro fit: Gregorius autem large accipit signum pro omni eo quod aliquid praemonstrat in futurum.

" Et terrae motus, etc."

Hic secundum Chrysostomum tangit signa dupliciter. Primo enim quatuor tangit in speciali. Secundo autem, tangit multa in communi futura, de quibus longum esset facere mentionem.

Primum inter quatuor est de terra, quod dicit quod " terraemotus magni " erunt, etsolito majores " erunt per loca " diversa Judaeae, succedentes sibi. Terra enim quassabitur, horrens pondus habitatorum suorum, qui Filium Dei occiderunt. Sicut etiam dicitur, Matth. XXVII, 51, quod in morte Christi terraemotus factus est magnus. Isa. XXIV, 18 et seq. : Concutientur fundamenta terrae. Confractione confringelur terra, contritione conteretur terra, commotione commovebitur terra, agilatione agitabitur terra sicut ebrius, et auferetur quasi tabernaculum unius noctis : et gravabit eam iniquitas sua, et corruet, et non adjiciet ut resurgat. Talis enim terraemotus in Judaea ante Romanam captivitatem multiplicabatur saepius. Quia, sicut dicit Isaias, XXIV, 20 : Gravabit eam iniquitas sua. Isa. II, 8 : Lingua eorum, et adinventiones eorum contra Dominum, ut provocavent oculos majestatis ejus. Sicut enim dicitur, Isa. XI, 12, tribus digitis appendit Dominus molem terrae, scilicet, fidei veritate, et vitae virtute, et conscientiae puritate. Et quando ista terrae fundamenta concutiuntur, tunc necesse est moveri terram. Haec autem in Judaea commissa sunt. Fidei enim veritatem haeretici Pseudochristi concusserunt : vitae autem virlutem Pharisaei et Scribae moverunt, et mali homines : conscientiae . puritatem maculavit peccatum. Et ideo terra confracta est in pacis foedere, contrita et in minima redacta est in terrenorum cupiditate, mota est in seditionis inquieludine, agitata autem in bellorum multiplicitate.

" Et pestilentiae. "

Secundum signum quod est ab aere. Aere enim corrupto cadit ros corruptus, et guttae pluviarum corruptae super terrae nascentia, et faciunt ea venenosa, et pestem sive mortalitatem inducentia. Unde pestilentia, ut dicit Isidorus, dicitur quasi pastulentia: quia pestis illa a pastu venenatorum causatur. Ezechiel, v, 17 : Pestilentia et sanguis iransibunt per te. Jerem, XXI, 6 : Percutiam habitatores civitatis hujus, scilicet Jerusalem : homines et bestiae pestilentia magna morientur. De utroque istorum simul dicitur, Apocal. VIII, 5 : Accepit Angelus thuribulum, et implevit illud de igne altaris, et misit in terram : et facta sunt tonitrua, et voces, et fulgura, et lerraemotus magnus. Angelus autem est Christus Dominus, qui thuribulum cordis sui implevit igne furoris Domini in Judaeos, et effudit in terram Judaeam. Et facta sunt tonitrua et coruscationes, quae naturaliter ex vapore ignito venenoso et corrumpunt aerem, et pastum qui de terra nascitur : et commovendo vapores subterraneos faciunt terraemotum. Haec autem plaga spiritualiter ab eis procuratur, qui mala dant exempla : pastu enim illorum alii corrumpuntur.

" Et fames. "

Ecce tertium praecedens desolationem signum. Primo, pestilentia corrumpit fructus nativitatis, et deinde exsiccat eos, et tunc fit fames. Ezechiel, v, 17 : Immittam in vos famem et bestias pessimas, usque ad internecionem. Hoc autem Dominus praecedere voluit, ut obsessi non haberent victualia, quibus sustentati civitatem diu possent defendere. Unde narrat Hegesippus tantam tunc fuisse famem in Jerusalem, quod uno masticante bolum, alius praefocabat ei guttur, ne masticalura transgluttiret, sed arripiens de ore illius ipse comederet: et quod duae matronae nobiles condixerunt inter se, quod filios suos successive comederent: et uno comesto, altera cum fletu vocavit filium, dicens: Veni, infelicis matris infelicior nate, veni ad manus non matris, sed mactatricis, et devoratricis viscerum suorum. Thren. IV, 10 : Manus mulierum misericordium coxerunt filios suos : facti sunt cibus earum in contritione filiae : populi mei. Hanc pestem procurant spiritualiter mali Praelati et illitterati, subtrahentes populo pabula verbi Dei. Amos, VIII, 11 : Mittam famem in terram, non famem panis, neque sitim aquae, sed audiendi verbum Domini.

" Terroresque de caelo, "

In novis apparitionibus de ccelo venientibus. II Machab, v, 2 et 3 : Contigit per universam Ierosolymorum civitatem videri diebus quadraginta per aera equites discurrentes, auratas stolas habentes, et hastis, quasi cohortes, armatos : et cursus equorum per ordinem digestos, et congressiones fieri cominus, et scutorum motus et galealorum multitudinem gladiis districtis, et telorum jactus, et aureorum armorum splendorem, omnisque generis loricarum. Unde narrat Josephus, quod imminente caplivitate, stella (quae vocatur cometes) similis gladio pependit super Jerusalem, et currus et equites armati pugnantes in aere, et vitula sacrificii inter manus immolantium peperit agnum. Spiritualiler autem haec fiunt in Ecclesia, quando de Praelatis quasi de sublimi caelo non audiuntur nisi terribilia, et auslera, et comminationes. Ratio autem horum est mirabilium, quia universitatis creatorem occiderunt, nec paenitere voluerunt: ideo omnia contra eos pugnaverunt. Sapient. v, 21 : Pugnabit cum illo orbis terrarum contra insensatos. Sapient. XVI, 17 : Vindex est orbis justorum.

" Et signa magna erunt. "

Hic subjungit generaliter post quatuor inducta de terra, et aere, et de caelo. Signa autem dicuntur iram Dei signilicantia. Amos, v, 18 et 19 : Dies Domini ista, tenebrae, et non lux. Quomodo si fugiat vir a facie leonis, et occurrat ei ursus : et ingrediatur domum, et innitatur manu sua super parietem, et mordeat eum coluber. Isa. XXIV, 5 : Terra interfecta est ab habitatoribus suis: quia transgressi sunt leges, mutaverunt jus, dissipaverunt faedus sempilernum.

" Sed ante haec omnia injicient vobis manus suas, et persequentur, tradentes in synagogas et custodias, trahentes ad reges et praesides propter nomen meum:

" Continget autem vobis in testimonium. "

Secundum est in quo dicit, qui passuri sunt ab eis discipuli, cum instanter praedicant.

Dicit autem hic tria : in quorum primo discipulorum ostendit passiones per patientiam sustinendas : in secundo, praedicit, quod propter haec et alia circumdari videbunt civitatem ab exercitu Romanorum : in tertio autem, districtionem obsidionis exaggerat.

In primo horum adhuc sunt tria : in quorum primo persecutionem discipulorum futuram ostendit: in secundo autem consolatur, quod licet viribus corporis sint inferiores, quod tamen sapientia, et verbi efficacia multo erunt illis fortiores : in tertio autem consolatur, quia nihil de corpore eorum peribit si patientes fuerint.

In primo autem tria dicit: manuum violentam injectionem, de loco ad locum persecutionem, et retribulionis aeternae et virtutis et veritatis testificationem.

De primo dicit :

" Sed ante haec omnia, " cum praedicabilis eis sub periculo vitae vestrae, antequam veniat desolatio, et omnia illa quae dicta sunt: ut inducatis eos ad paenitentiam, ut deleantur eis peccata, et sic ira -Dei avertatur ab eis. Act. iii, 19 : Paenitemini igitur, et convertimini, ut deleantur peccata veslra.

Cum ergo sic datis operam saluti eorum, illi econtra " injicient vobis manus " sacrilegas et violentas. Thren. I, 10 : Manum suam misit hostis ad omnia desiderabilia ejus. Act. XXI, 27 et 28 : Injecerunt Paulo manus, domantes:. Viri Israelitae, adjuvate f Hic est homo, qui adversus populum, et legem, et locum hunc, omnes ubique docens, insuper . et Gentiles induxit in templum, et violavit locum sanctum istum." Et persequentur. "

Hoc est secundum de persecutione. Et dicit duo : persecutionem, et traditionem ad judicium publicum.

Et de persecutione, Matth. v, 10 : Beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam, quoniam ipsorum et regnum caelorum. I Petr. III, 14: Si quid patimini propter justitiam, beati, supple, estis.

. De traditione autem dicit quatuor, scilicet, quod tradunt et trahunt ad audieni dum in consilio, et ad custodiendum in carcere, ad condemnandum in judicio : et in fine annectit causam, quae sola facit martyrem, quia haec omnia fiunt propter nomen Dei.