228 MATRIMONII.

(i) Coactio potest esse iusta, tamen iniusto modo illata; et ob modum in- iustum quo infertur posset quidem reddi nullum matrimonium si gravis esset, ut probat textus in c. Veniens ih de Spons. et matr. quod ad rem nostram maxime fa- cit: a Veniens ad nos Gu. sua nobis rela- tione monstravit, quod iri domo sua mu- lierem quandam recepit, de qua prolem habuit, et evi fidem coram pluribus praestitit quod eam duceret in uxorem. Interim autem cum apud domum vicini sui pernoctaverit, eius filia nocte illa secum concubuit: quos pater puellae simul in uno lecto inveniens, ipsum eam per verba de praesenti desponsare coegit. Ideoque mandamus quatenus si inveneris quod primam post fidem prae- stitam cognoverit, ipsum cum ea facias remanere: alioquin secundae (nisi metu coactus, qui posset in virum constantem cadere, eam desponsaverit) adhaerere facias ut uxori » et late prosequitur Pirringh ad dictum titulum sect4. $.2 ». 102. In praesentia autem coactio iuste facienda, iniusta reddebatur ex modo quo illata est: tamen neque gravis erat et facile a Livio potuisset superari. Sed praeterea Livius huic rationi ineundi matrimonium, quod, in fragrante crimine

depreusus, initurum promirerat, sese fa- cile accomodavit,

Quae autem dicta sunt de verbis non exprimentibus praesentis matrimonii con sensum, satis exclusa sunt. Quod si reapse Livius dixisset in illis adiunctis: igitur haec erit mea uxor, haec intel- ligenda erant, non quatenus Livius de futuro matrimonio ineundo cogitasset, sed de praesenti, ita ut hunc praeferant e.a verba sensum: igitur utt vos ma- vultis haec erit in praesentia mea uxor: quae quidem verba italico idiomate quo sunt prolata hunc sensum facile ferunt: et hoc sensu fuisse prolata ostendebant omnia adiuncta, sive ea quae praecesse- rant, sive .ea quae comitata, sive magis ea quae subsecuta sunt, cum haec ratio dubitandi, ex modo dicendi petita, Livio in mentem non venerit, nisi multo post; eo scilicet tempore quo quaerebat ab uxore liberari, et postquam tamquam uxorem propriam cognovisset Caiam.

Fortasse aliquis his adiungi posse existimabit, fuisse tacito consensu con- validatum matrimouiiun si ex defectu consensus fuisset initio nullum: sed de hac re recolenda sunt quae scripsimus in Appendice I. Vol. II.

accommodasse constabat: consensum sufficientem emisisse per verba, quae praesentem matrimonii contractum configerent (1).

III . Quare in praesenti casu locum principium illud habere: multa fieri prohibentur, quae si facta fuerint, roboris obtinent fir- mitatem.