Super pactis de restituenda metallica pecunia 231

« Ad secundum: attenta qualitate factorum, nec non attento

tenore legis, de qua in casu, negative.

« Datum Romae in S. Poenitentiaria, die 2 i ianuarii 1873 »•

Ex QUIBUS COLLIGES :

I. Pacta contractui adiecta de restitutione non aliter facienda, quam in sonante pecunia, regulariter vim suam amittere, etiam in foro conscientiae, per subsequentem legem civilem ea pacta irritantem.

II. Iustum enim est, ut ob publicum societatis bonum, quoties id exigat, per civilem auctoritatem derogetur iuribus privatorum. 1

III. Quamvis autem lex civilis nulla reddere possit eiusmodi pacta ob publicum bonum, non tamen sequi videtur, solutum esse debitorem a compensatione facienda creditori in eo quod minus reapse daret per solutionem pecuniae genere vilioris ab ea, quae pacto fuerat conventa, si privata iustitia con- tractus, cui pactum fuit adiectum, id exigat, et iustitia publica per hanc compensationem non laedatur. 2

IV. Saepe enim privata contractus iustitia ipsam legem fugit : quamvis enim ex. gr. statuat, chartaceam monetam

1 Dixi quoties publicum bonum id exigat: sed quaeri potest, quid iuris, si bonum publicum id non exigeret et tamen lex civilis urgeret? Respondeo, si evidenter non constet, legem esse iniquam, pro lege standum esse: si autem evidenter constaret, bonum publicum non esse aliud nisi vacuum nomen sub cuius obtentu, Guberniorum Praesides populos depopularentur, equidem haud putarem in foro conscientiae legem vim obligandi habere ; esset enim lex tyrannica. Cuius rei non desunt multiplicia exempla in praesenti ordine sociali.

2 Dedi tibi ex. gr. sonantem pecuniam, vel quidquid aliud, quod iuxta valorem sonantis pecuniae fuit aestimatum, adiecto pacto ut restituas vel pretium mihi des in sonante pecunia. Si lex civilis, irrito pacto reddito, facultatem tibi faciat restituendi seu dandi mihi chartaceam monetam vilioris valoris, iustitia privata exigit, ut superaddas quanti pluris aesti- matur in commercio moneta sonans. Id enim exigit contractus aequalitas inter datum et acceptum: per hoc autem publica iustitia, quae tibi facul- tatem facit restituendi chartaceam monetam, non laeditur, cum eam mone- tam non recusem. Fateor tamen in recto Gubernio dari ob publicum bonum leges quae me cogant, etiam aliquo meo damno, recipere in suo nominali valore chartaceam monetarn~loco_metallicae.