Sponsalium 231

in rem iudicatam transire ; ita ut exceptio litis finitae ena-

scatur, et ad trutinam amplius revocari nequeat, nisi petita

prius atque obtenta in integrum restitutio.

II. In Themate Sponsalium existentiam probatu difficilli-

mam fuisse ; et socordia mulieris Curiarum sententias in rem

iudicatam transiisse ; quare oportuisset ut mulier prius impe-

r a r e t beneficium restitutionis in integrum ad utiliter reassu-

mendam quaestionem 1 apud S. C. Congregationem.

III. Numquam Episcopis esse permissum aliquid inserere

in suas Synodales constitutiones, quod iuri communi deroget,

etiamsi illud necessarium reputetur ad evellendas corruptelas

et rerum sacrarum tuendam religionem. 2

1 Emi Patres de merito quaestionis, existente reiudicata, loqui nolue- runt; et potius quam suo iudicio définirent an valida nec ne essent prae- tensa sponsalia, rite oportere censuerunt ut Ordinarius moneretur de inde- bita auctoritate eidem a synodalibus constitutionibus collata.

2 Sponsalia ex iure communi, cui Tridentinum non derogavit, ple- rumque voce tenus iniri solent, ideoque difficile probantur: quum eadem res, quam alter negat, ab alio adfirmetur: Neque per testes si adfuerint saepe saepius veritas emergere valet. Hinc iurgia et litigia multa inter familias. Prosper Lambertinius Insta. 46 ad rem ait: « Nonnulli Episcopi, « ut aditum his malis praecederent, irrita et inania quaecumque sponsalia « sanxerunt, quae sine parocho ac testibus praesentibus fierent, eo sane « pacto quo Tridentina Synodus per universum orbem decrevit irritum « matrimonium, nisi coram Parocho ac duobus testibus peragatur. Alii vero « ea sponsalia poenitus abroganda censuerunt, quae tabulis non praescri- « buntur ... Haec vero consilia probari ab eo non possunt, qui rem ex legi- « bus gerere, non autem temere et. inconsulto sibi proponat ».

Etenim paulo post Concilium Trid. S. Congregatio Concilii rogata fuit ut declarare vellet etiam clandestinas istas promissiones non minus quam clandestina matrimonia nullius esse roboris et effectus. Ast eadem S. Congregatio anno 1573 censuit: « Concilium Tridentinum, Sess. 24, « c.l, de ref. mitrim decrevisse, tantum matrimonia per verba de prae- senti clandestine contracta, irrita et nulla esse; sponsalia autem per verba « de futuro contracta reliquis se in illis terminis iuris, in quibus erant « ante Concilium ».

Hinc colligi potest omni vi destitui Episcopi decretum, quod irrita declararet sponsalia, quae inita non fuissent iuxta normas et praescriptio- nes a se constitutas sive a Synodo Dioecesana. Nam hoc decreto Episcopus fidelium libertatem limitaret iuri communi derogando, quod integrum hac in parte etiam Tridentinum reliquit.