Et hoc est quod sequitur :

" Respondens autem Jesus, ait, "

Factum corrigens, sed zelum non vituperans : " Sinile usque huc, " hoc est, permittite praevalere malitiam usque ad captivitatem et mortem, quia sic diffinivit Pater. Ad Philip. II, 8 : Factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. Et ideo dixit: Non mea voluntas, sed tua fiat .

" Et cum tetigisset. "

Quia nec tunc cum male fieret ei, oblitus est misereri Deus, nec continuit in ira sua misericordias suas, et reddidit bona pro malis.

Sic ergo cum tetigisset " auriculam ejus, " quia non amputaverat nuditum.

sed auriculamj " sanavil eum. " Osee, XIV,

5 : Sanabo contritiones eorum, diligam eos spontanee: quia aversus est furor meus ab eis. Implevit illud Isaiae, XLIX, 15 : Numquid oblivisci potest mulier infantem suum, ut non misereatur filio uteri sui? Etsi illa oblita fuerit,ego tamen non obliviscar tui. Et ideo etiam dum male faceret, non est oblitus facere contrarium.

Dicit autem auriculam ejus " dexteram, " in figuram quod quamvis aeterna audire noluerint, tamen sinistra ante subtiliter audiunt quidquid de temporalibus est traetandum. Matth. VI, 3 : Nesciat sinistra tua quid faciat dextera lita. Hanc igitur sanavit exterius, sed interiorem sicut obstinatus non recuperavit audilum. Isa. VI, 10 : Aures ejus aggrava, et oculos ejus claude : ne forte videat oculis suis, et auribus suis audial, et corde suo intelligal, et convertatur, et sanem eum.

" Dixit autem Jesus, "

Caute corripiendo et erudiendo, " ad eos qui venerant ad se " capiendum, " principes sacerdotum, " qui tamen non in seipsis, sed in ministris venerant, " et magistratus tenipli, " qui praeerant officiis sicut praefecti, " et seniores, " qui praeerant consiliis tamquam senatores. Daniel. XIII, 5 : Egressa est iniquitas de Babylone a senioribus judicibus, qui videbantur regere populum. Jerem. XXIII, 15 : A prophetis Jerusalem egressa est pollutio super omnem terram. I Esdrae, IX, 2 : Manus principum et magistratuum fuit in iransgressione hac prima.

Ad hos ergo dixit:

" Quasi ad latronem existis "

Ad me capiendum, cum tamen ego latro non sim, quamvis propter vos cum latronibus sim reputatus. Psal. XVI, : Propter verba labiorum luorum ego custodivi vias latronis.''

" Cum gladiis " vulnerantibus, " et fustibus " livorem inducentibus. Et ideo etiam mihi vulnera et livores inferre cogitatis. Sed tamen sciatis quod scriptum est, Isa. lvii, 5 : Ipse vulncratus est propter iniquitates nostras, attrilus est propter scelera nostra :... et livore ejus sanali sumus. In hoc ergo est reprehensio.

Eruditio autem est in hoc quod dicit :

" Cum quotidie, "

Sine omni defensione exteriori, " vobiscum fuerim in templo, " qui est locus solemnis et publicus, et vestrae potestati eommissus, " non extendistis manus " violentas " in me. " Et ideo discite quia nec nunc, sicut nec tunc facere possetis, nisi mea esset hoc dispensatione diffinitum. Unde, Luc. IV, 30, cum vellent eum praecipitare de rupe, dicitur : Jesus autem transiens per medium illorum, ibat. Et ideo eliam, sicut dicitur, Joan.XVIII, 4 et seq. : Jesus sciens omnia quae ventura erant super eum, processit et dixit eis : Quem quaeritis ? Responderunt ei : Jesum Nazarenum. Et cum diceret eis : Ego sum:... obierunt relrorsum, et ceciderunl in terram.

Adhuc autem sacerdotes et magistratus templi cum gladiis et fustibus et aliisimpugnationis armis frequenter exeunt comprehendere Jesum in suis membris, obliti quod arma spirilualia concedunlur eis, et non corporalia. II ad Corinth. x, 4 : Arma militiae nostrae non carnalia sunl, sed potentia Deo. Ad Ephes. VI, 11: Induite vos armaluram Dei, ut possitis siare adversus insidias diaboli.

" Sed haec est hora veslra, "

Hoc est, voluntali vestrae diffinita, " etpotestas tenebrarum, ". hoc est, principis tenebrarum harum. Joan. III, 19 : Dilemfeerunt homines magis tenebras quam lucem: erant enim eorum mala opera. Joan. XII, 35 : Qui ambulat in tenebris, nescit quo vadat. Ita ergo nunc princeps tenebrarum in vobis sicut in organis suis potestatem accepit, et vult mundum privare lumine meo. Joan. VIII, 12 : Ego sum lux mundi. Qui sequilur me, non ambulat in tenebris.

" Comprehendentes autem eum, duxerunt ad domum principis sacerdotum. "

Hic incipit quinta pars istius capituli, in qua Petri tiina negatio per ordinem ponitur.

Et dividitur in tres partes : in quarum prima tangitur locus ubi facta fuit ista negatio : in secunda autem tangitur ordo et numerus negationum : et in tertia., tangitur Petri conversio et ad se reversio.

De primo dicitur : " Comprehendentes autem eum, "Jesum, hoc est, omnes simul comprehendentes, ut nullus esset qui non esset reus tanti facinoris. Jerem. xv, 10 : Omnes maledicunt mihi.

" Duxerunt " captivum, qui totam diaboli captivitatem duxit captivam : sicut dicit Psalmus lxvii, 19.

" Ad domum principis sacerdolum. " Quis autem fuerit iste princeps sacerdotum non dicit. Sed, Joan.XVIII, 13, dicitur expresse quod adduxerunl eum ad Annam primum : quia cum David viginti quatuor instituisset summos sacerdotes, isti duo, Annas et Caiphas, qui conjuncti fuerunt sibi affinitate, quia Annas erat socer Caiphae, emebant vicissim a romano praeside summi sacerdotii administrationem. Et quamvis Caiphas fuisset secundum hanc vicissitudinem pontifex anni illius, tamen quia voluit honorem exhiberi socero : et quia domus Annae prius occurrit cum Jesus addueeretur, ideo, sicut dicit Joannes, duxerunt eumad Annam primum: et ibi de accusationibus suis tractare inceperunt. Et ibidem prima negatio Petri prout probabilius aestimatur, perfecta est: licet quidam sanctorum expositorum omnes tres in domo Caiphae dicunt esse perfectas. Hoc est igitur quod dicit:

"Petrus vero sequebalur eum a longe.

Accenso autem igne in medio atrii, et circumsedentibus illis, erat Petrus in medio eorum.

Quem cum vidisset ancilla quaedam sedentem ad lumen, et eum fuisset intuila, dixit: Et hic cum illo erat.

At ille negavit eum, dicens : Mulier, non novi illum.

Et post pusillum, alius videns eum, dixit: Et tu de illis es. Petrus vero ait: 0 homo, non sum.

Et intervallo facto quasi horae unius, alius quidam affirmabat, dicens : Vere et hic cum illo erat: nam et Galilaeus est.

Et ait Petrus: Homo, nescio quid dicis. Et continuo, adhuc illo loquente, cantavit gallus.

Et conversus Dominus respexit Petrum. Et recordatus est Petrus verbi Domini, sicut dixerat : Quia priusquam gallus cantet, ter me negabis.

Et egressus foras Petrus flevit amare. "

Hic tangit descriptionem negationis Petri.

Et quia tres sunt, in tres dividitur partes. In prima autem negatione tria dicit: Petri scilicet insecutionem, Petri ab ancilla deprehensionem, et Petri negationem.

De primo dicit: " Petrus vero, " non oblitus anioris in Dominum, " sequeba-fur eum. " Matth. XXVI, 58 : Ut videret finem ad quem res deveniret.

" A longe, " quia jam per dissimilitudinem ex timore, a Domino incepit elongari in mente. Psal. lxxxvii, 9 : Longe fecisti notos meos a me... Traditus sum, et non egrediebar. Psal. XXXVII, 12 et 13 : Qui juxta me erant, de longe steterunt: et vim faciebant qui quaerebant animam meam.

" Accenso autem igne, etc. "

Hic tangitur deprehensio Petri.

Et dicit tria, seilicot, Petri ad lumen ignis accessum : ancillae intuitionem in Petrum : et ancillae deprehensionem, quod ipse Ghristi esset discipulus.

Dicit igitur : " Accenso autem igne, " quia frigus erat in nocte, " in medio atrii " pontificis, hoc est, in curia sua sub dio, ad quem ministri accederent qui captivaverant Dominum: cum ipse Jesus a sacerdotibus et magistratibus initis haberetur.

" Et circumsedentibus illis " ministris ad calefaciendum se, " erat Petrus in medio eorum. " Marc.XIV, 5 : Sedebat cum ministris ad ignem, et calefaciebat se. Introductus enim erat per discipulum qui erat notus pontifici, sicut dicitur, Joan.XVIII, 16. Plus autem jam incepit algere, destitutus igne charitatis, quam algore extra frigere aeris.

" Quem cum vidisset, "

Hoc est, visu discrevisset, " ancilla quaedam, " quae sicut dicitur, Joan. xviii, 17, erat ostiaria pontificis, quae nequam et cupida fuit, sicut ostiarii curiae regum et pontificum, " sedenlem ad lumen " ignis ad quem accesserat, " et eum fuisset intuita " diligenter, ut bene discerneret eum ab aliis. Eccli.XXXI, 14 et 15 : Memento quoniam malus est oculus nequam. Nequius oculo quid creatum est ?

Matth. xx, 15 : An oculus tuus nequam est, quia ego bonus sum ?

" Dixit: Et hic cum illo erat. "

Ecce accusatio contra Petrum quod fuisset cum Jesu. Quae accusatio omni laude est dignissima, sed apud profanos opprobrium reputatur cum Jesu et cum bonis esse. Unde conqueritur Ecclesia viro suo viduata, II Reg. XIV, 7 : Quaeruram exstinguere scintillam meam quae relicfflm est, ut non supersit viro meo nomen, et reliquiae super terram. Psal. CXXXVI, 7 : Qui dicunt: Exinanite, exinanite iisque ad fundamentum in ea.

" At ille negavit "

Eum Cbristum, " dicens, " ex timore subito : " Mulier, non novi illum. " Job,

XXI, 14: Scientiam viarum tuarumnolumus. Haec autem vox, Non novi illum, longe est ab illa qua dixit, Matth. XXVI, 35 : Etiamsi oportuerit me mori lecum, non te negabo.

Quidam autem hic sophismata fabricare volunt, dicentes, quod Christum aeterna generatione a Patre scivit esse genitum, quam nemo perfecte cognovit: et de hac dixisse Petrum, Nou novi illum, hoc est, notitiam illius secundum aelernam generationem non habeo. Sed hoc frustra dicitur in oxcusationem Petri: quia et ipse fletu suo, et Dominus praedictione sua declarant, quod directe negavit Christum, quem postea coram omnibus confessus est . Ex timore autem accidit illi, quia non adhuc erat confirmatus per spiritum charitatis, de qua dicitur, I Joan. IV, 18 : Perfecta charilas foras mittit timorem. Psal. XIII, 5: Trepidaverunt timore, ubi non erat timor. Propter quod dicitur, Deuter, xx, 8, quod qui formidolosus, revertalur in domum suam, ne pavere faciat corda fratrum suorum. Petrus enim ignarus suae debilitatis, non debuit processisse ad certamen persecutionis cum Domino, nisi prius indutus fuisset virtute ex alto. Quia in curia regis Herodis quaerentis parvulum Jesum ad occidendum, et Magi perdiderunt stellam . Et ipse Petrus negavit Dominum in curia Pontificis tonentis Dominum ad crucifigendum.

" Et post pusillum, "

Jam ducto Jesu de domo Annae in domum Caiphae, quia erat pontifex anni illius, " alius videns eum, " hoc est, considerans Petrum, " ducit. " Zachar. v, 6 : Hic est oculus eorum in universa terra. Eccli. xx, 14: Oculi illius septemplices sunt.

" Et tu de illis es ? " hoc est, de discipulis ejus. Joan.XVIII, 17: Numquid et tu ex discipulis es hominis istius ?

" Petrus vero ait, " iterum timore perterritus: sicut et, Genes.XVIII, 15: Negauit Sara dicens: Non risi, timore perterrita. Ad Hebr, II, 15: Timore mortis per lolam vitam obnoxii erant serviluli." 0 homo, non sum. " Ideo dixit ei Dominus, Joan. XIII, 36 : Quo ego vado, non potes me modo sequi, sequeris aulem postea.

" Et intervallo facto quasi horae unius, "

In eodem atrio Caiphae, " alius quidam " nequam de ministris pontificis. Proverb. XXIX, 12: Princeps qui libenter audit verba mendacii, omnes ministros habet impios.

" Affirmabai " juramento, vel alia continuatione, " dicens. " Scivit enim hoc placere pontifici: et ideo erat adulator potentum, et persecutor honorum. Isti sunt de quibus dicitur, Ezechiel. XIII, 18 : Vae qui consuunt pulvillos sub omni cubito manus, qui vitam principum blandiliis palpant, et vitam pauperum blas- phemantes accusant. Matth. XI, 8: Ecce qui mollibus vestiuntur, in domo regum sunt. Ista enim mollia adulatorie principibus ostendunt, dum mala facta eorum laudant, et bonos persequuntur.

" Vere. " Ecce offirmatio. " Et hic cum illo " Jesu t erat. " Et signum ponit : quia discipuli Domini plerique Galilaei fuerunt, et Galilaei vocabantur. Act.

II, 7 : Nonne ecce omnes isti qui loquuntur, Galilaei sunt ?

" Nam et Galilaeus est. " Et si Galilaeus, transmigrans de viliis ad virtutes esset, non esset accusabile. Et si cum Domino transmigrasset, esset laudabile. Act. I, 11 : Viri Galilaei, quid statis adspicientes in caelum ?

" Et ait Petrus: Homo, nescio quid dicis. "

Matth. XXVI, 74: Tunc ccepit detestari et jurare quia non novisset hominem. Et hoc est quod dicit: " Nescio quid dicis, " hoc est, nescio eum de quo dicis. Attende, quod tres Evangelistae, Matthaeus, Marcus, et Lucas, videntur velle quod omnes tres negationes in curia Caiphae factae sint : solus autem Joannes expresse vult quod prima facta sit in curia Annae. Et hoc creditur ordinem historiae dicere, et illum exponendo litteram sumus prosecuti. Et quod de prima negatione alii tres dicunt Evangelistae, creditur esse dictum per recapitulationem.

" Et continuo adhuc illo loquente,"

Negando, " can lavit gallus " hoc est, percantavit, hoc est, gallicinium explevit : sicut in ante habilis expositum est. Petrus igitur negando, multum linguam suae assertionis mutavit. Proverb. XVII, 20: Qui vertil linguam, incidet in malum. Proverb. VIII, 13: Os bilingue detestor. Judicum, IX, 38 : Ubi est nunc ostuum quo loquebaris : Quis est Abimelech ut serviamus ei ?

Casumautem istum Petri permisit dispensatorie Dominus, ut ex seipso aliis sciret corapati. Eccli.XXXI, 18: Intellige quae sunt proximi tui ex te ipso. Ad Galat. VI, 1 : Si praeoccupatus fuerit homo in aliquo delicto, vos qui spirituales estis, hujusmodi instruite in spirilu lenitatis: considerans te ipsum,ne et tu tenteris. Ideo ignorans peccat Paulus, I ad Timoth. I, 13 : Ignorans feci in incredulitate mea : ut ignorantiis scirem condescendere subditorum. Ex infirmitate peccat Petrus ut infirmis compaliaiur. Ex industria autem et perseverante malitia Judas : et ideo suspensus crepuit medius . Job, XXXIV, 27 : Quasi de industria recesserunt ab eo.

Quod autem ad galli vocem redit Petrus, mystice designat quia ad vocem Praedicatoris peccator revertitur : propter galli sex proprietates, quarum prima est, quia percutit se ante canlum, quod corporis significat castigationem. 1 ad Corinth. IX, 27 : Casligo corpus meum et in servilulem redigo, ne forte cum aliis praedicaverim, ipse reprobus efficiar.

Secundo, intelligentiam habet distinctionis horarum. Marc. XIII, 33 : Sero,an media nocte, an galli cantu, an mane. In omnibus enim illis horis praecipue cantant galli: sero, in prima hora noctis propter juvenes: media nocte, propter homines in virili aetate existentes : galli cantu,propter senes : mane autem,quando jam alia lux oritur, propter eos qui ultimo senio sunt confecti. Job, XXXVIII, 36: Quis dedit gallo intelligentiam ?

Tertia proprietas est, quia gallus, sicut dicitur, Proverb. xxx, 31, bene graditur in hoc quod succinctos habet lumbos. Luc. XII, 35: Sint lumbi vestri praecincti, hoc est, carnis luxuria per continentiam restricta.

Quarta proprietas est, quia gallus inventorum granorum est communicativus cum infirmis sui generis, hoc est, cum gallinis. Et hoc competit Praedicatori ut sua communicet. Act. IV, 32 et 35 : Erant illis omnia communia :... dividebatur autem singulis, proict cuique opus erat.

Quinta proprietas est, in capite ardens crista rubicundissimo colore: quodsignificat decorem fidei per dilectionem operantis in mente. Sic enim dicitur, Cantic. v, 10: Candidus est in veritate fidei, et rubicundus calore charitatis et ardore.

Sexta proprietas est, quod pugnax animal est: unde et natura sihi calcar acutum dedit quo pugnat. Et hoc significat audaciam pro gallinis, hoc est, congregatione commissorum, se exponendi. 11 ad Corinth. XII, 15 : Ego libentissime impendam et superimpendar ipse pro animabus veslris.

Istae sunt verae et bonae proprietates galli. Quidam autem multas ponunt galli proprietates falsas, de quibus non curamus : quia non indiget Deus nostro mendacio, ut pro illo loquamur dolos.

" Et conversus Dominus. "

Attende quod sicut dicit Augustinus in libro de Concordia Evangelistarum : " Si congregantur ea quae in Evangelice slis scripta sunt, invenietur quod Doct minus non corporali oculo, sed oculo " misericordiae divinitatis suae Petrum " respexit. " Fuit enim Petrus in exteriori atrio cum eis qui se calefaciebant sub dio. Dominus autem in interiori domus, ubi quaestiones ei fiebant, ut accusalio contra ipsum inveniretur. Dicitur autem, Marc. XIV, 66 : Cum esset Petrus in atrio deorsum: ex quo intelligitur per oppositum, quod Dominus erat in interiori domus sursum : ex superiori autem et interiori non poterat corporaliter respicere Petrum, qui erat in exteriori et inferiori deorsum.

Cum igitur dicitur: " Et conversus Do-minus ", intell igitur Dominus ad misericordiam Petri versus, ne amplius caderet Petrum praeservando. Psal. cxxv, 1 : In convertendo Dominus captivitatem Sion, facti sumus sicul consolati.

" Respexit Petrum. "

Oculo miserationis cor ejus convertit. Psal. XII, 4: Respice, et exaudi me, Domine Deus meus. Sapient. IV, 15: Gratia Dei et misericordia est in sanctos ejus, et respectus in electos illius. Hoc etiam dicit Leo papa : "Trepidationem " discipuli foris positi divino vidit intui-" tu, et paventis animutn mox ut respe-" xit, erexit, et in fletum paenitudinis in-" citavit ".