236 Appendix IV

nem ex alio capite irritam esse renunciandam, idest uti mancam nec integram summam praeseferentem. Neminem sane esse, qui ignorat quanto viliores essent id temporis republicanae schedae aurea argen- teaque pecunia: atqui Alexandrum, adiecto peraequationis pacto, promisisse, se iacturam repensurum, si chartaceam monetam creditor recipere cogeretur: ergo etiam in hac hypothesi damnum reficere debere, quod ex viliori moneta loco pretiosioris aureae vel argenteae creditor referret, ceu S. Rota in cit. Aesina 4 iulii 1803.

Hactenus S. Rota. Hic multa eruditionis causa quaeri possent : et quod prima fronte

sese videtur offerre, est: quomodo obligatio in foro conscientiae dari potest, cum et chartacea moneta edita fuerit non a legitimo Principe, sed ab usurpatrice Republica? Nonne ius edendi monetam est pro- prium legitimi Principis? Quod si edita non sit a legitimo Principe, cum et moneta illegitima sit ,quomodo in foro conscientiae satisfieri poterit per eam pacto, quod excludit etiam legitimam chartaceam monetam? Cur ergo S. Rota alias captavit rationes ut decideret, pactum in proposito casu per legem republicanam non fuisse irritum redditum?

2°. Posito etiam, quod pactum excludens restitutionem in char- tacea moneta nullum reddi possit per legitimam auctoritatem causa publici boni, quaeri potest, an idem ius sit Gubernio illegitimo: namque actus eiusmodi Gubernii irriti iure sunt, quemadmodum in rerum restauratione irriti a legitimo Principe declarantur : non ergo videtur, in foro conscientiae restitui posse contra pactum, quod irritum declaretur per illegitimum Gubernium, ius non habens impe- randi.

Ad primum respondeo, quod ius edendi monetam est proprium legitimi Principis, sicut proprium legitimi Principis est ius regendi et gubernandi societatem civilem. Eodem ergo censu habendum est ius edendi monetam quo habentur ceteri iurisdictionis civilis actus ad societatem regendam et gubernandam. Si itaque eiusmodi iurisdi- ctionis civilis actus Principis seu Gubernii usurpatoris aliquo modo in conscientia obligare possunt, non est ratio, cur idem dicendum non sit de receptione illegitimae monetae, quod ex sequenti respon- sione melius apparebit.

Ad secundum videtur dicendum, ius regendi gubernandique civilem societatem esse cum societate ita connexum, ut cum ipso conceptu societatis civilis cohaereat: neque enim intelligitur civilis societas, neque proinde existere potest, sine iure imperandi: sublato enim iure imperandi, non alia concipi potest societas, quam hominum inordinata aggregatio, quae, obsistente ipsa hominum natura, neque diu consistere posset; quae quidem nec civilis societas esset: nec hominus societas, cuius conceptus totus iuridicus est, appellari mere- retur. Quemadmodum ergo homines naturaliter nati factique sunt