Appendix IV 237

ad societatem, ita naturaliter subesse debent iuri imperandi, sine quo societas humana esse non potest.

Sed natura generatim loquendo non determinavit subiectum, cui inesse debeat ius imperandi nec extrinsecam regiminis formam : determinandum ideoque reliquit per aliquod humanum factum, quod tribuat legitimum imperandi titulum, eo fere modo quo iuristae loquuntur ad normam Romani veteris iuris de modis acquirendi rerum dominium. Dixi fere modo: nam hominum societas considerari non potest tamquam res materialis, cum iura habeat et officia erga Principem, et Princeps iura et officia gravissima habeat erga socie- tatem. Quae quidem mutua iura et officia talia sunt, ut si Princeps, quamtumvis legitimus, pessumdaret, et sive per neglectum officiorum, sive per erronea principia in anarchiam societatem induceret, si ideo depulsus e solio esset, puto titulum quemlibet perpetuo amit- tere ad societatem regendam et gubernandam: ita ut alter quivis, qui consurgeret et societatis habenas per se sumeret, eamque iuxta aeternae iustitiae principia gubernaret, ipse esset legitimus Princeps, quamquam ex dynastia nullum haberet regendi titulum. Non enim societas est propter Principem, seu in Principis commodum; sed con- verso Princeps est propter societatem, quam si in anarchiam inducat, sibi imputet, nec ius amplius habebit expellendi alterum, qui socie- tatis habenas sumeret et secundum iustitiae ordinem imperaret; hic enim esset legitimus Princeps.

Existente autem legitimo Principe, qui societatem regat et guber- net, si alter in eius locum iniuste subrogetur, auctoritatem usur- pando, quamquam Princeps esset illegitimus, auctoritatem tamen exercet, quae naturaliter cum societate cohaeret: quae quidem aucto- ritas, quatenus est ius cum societate naturaliter connexum, illegitima dici non potest: illegitimum dicetur exercitium auctoritatis, cum per eam fiat, qui titulum legitimum non habet eam exercendi, quique proinde iniuste eum possidet.

Quare omnes iurisdictionis actus merito illegitimi dicuntur, spe- ctata persona, quae eos facit, aut cuius nomine facit: cum auctori- tatem iniuste possideat: non tamen cessabunt esse actus publicae auctoritatis. Quatenus autem actus sunt auctoritatis, si iusti sint, aut ad publicum societatis bonum iuste dirigantur, subditos actu obligant etiam in conscientia.

Et in hunc sensum non semel respondit S. Rota, ut ex. gr. in causa Romana litterarum cambii 27 iunii 1800, § 12 coram Valle: ad similem enim obiectionem propositam sic respondit: « At ceteris « deterius erat dicere cambialem subscriptam fuisse imperio eorum, « quibus nullum imperium legitimum erat (tempore videlicet inva- « sionis Gallicae). Etenim etiam invasorum administrationem impe- « rium [idest auctoritatem) habere animadversum est; scilicet ratione « et iure possessionis ; ex quo sine ulla dubitatione sequitur, quod