Appendix IV 239

atque totus innititur ideis fictitiis et erroneis, quae in abyssum socie- tatem necesse est inducant.

Sed hic regeri potest: si ergo in praesenti societatis ordine negatur auctoritas per ipsum factum, quo dicitur populus suum principatum tribuere aliis, qui eius nomine gubernent ; cum populus nihil auctoritatis habeat, nulla ergo erit auctoritas, quae in conscientia obligare possit.

Respondeo, aliud est dicere et docere; aliud est immutare immu- tabilem iustitiae ordinem. Dici et doceri potest solem non lucere, aut non regere planétarium systema, sed regi a planetis: non ideo sol lucere cessabit, aut statutas relationes cum planetis immutabit. Certe si iuxta doctrinam socialem, quae a demagogis traditur, iudi- candum esset, auctoritatis actus, eorum modo intellecti, non possent in conscientia obligare, cum vera auctoritate essent destituti: sed cum haec si tantum demagogorum doctrina, neque constet, eos, qui facto gubernant, ita rem intelligere, ut faciant tantum externos actus, quibus vera obedientia non debeatur (quod mirum esse non debet, namque difficile in facto resistitur ordini naturae, quamquam verbis contrarium doceatur), qui gubernantur in conscientia obedire debent legibus iustis, et iis quae* iuste tendunt ad publicum bonum.

At vero, si ita res procederent ut sine dubitatione, qui populo quomodolibet praecessent, eo animo et persuasione republica m gubernarent, ut negato in homine quovis obediendi officio, non aliam admitterent et cognoscerent obedientiam, praeter eam quam vis inducat, cessare putarem quamvis obligationem in conscientia obe- diendi. Quod nec mirum esse debet: namque si dari possunt etiam in legitimo gubernio leges tantum poenales, ut Auctores tradunt, multo magis tamquam poenales considerari poterunt leges illae, quae a Gubernio illegitimo ea persuasione eduntur, ut non respon- deat officium in conscientia obediendi. Quo in casu si irritarentur legitima pacta, non ideo fides pactorum negligi a privatis posset. Quod et mihi videtur, ni fallor, considerasse etiam, subobscure qui- dem, S. Rota in superiori decisione, quando limitavit quaestionem ad tempus, quo adhuc circunferebantur chartaceae monetae republi- canae, non adhuc a Gubernio Pontificio in restauratione recognitae, et quando respondit ad obiectionem ex eo desumptam, quod monetae chartaceae a Republica subrogatae fuerant in tesseras Pontificias, Boni del tesoro. Ex tali enim societatis Gubernio non potest oriri nisi universalis rerum diremptio, et non aliud bonum publicum, quam illud quod privatis necessitas tutelae suggérât. Videsis, quae de his rebus scripsi in Vol. VI, p. 247 et seqq. agens de aspirationibus popularibus.